Kindermishandeling aanpakken. Informatie voor professionals betrokken bij kinderen en gezinnen

Transcriptie

1 Kindermishandeling aanpakken Informatie voor professionals betrokken bij kinderen en gezinnen

2 Inleiding Er klinkt luid gehuil. Moeder stuift de woonkamer in. Dit is de derde keer! gilt ze tegen de vierjarige Arjen. Je mág je zusje niet slaan. Ze grijpt Arjen ruw bij één arm en sleurt hem de trap op. Hij valt hard op zijn knie als ze hem zijn slaapkamer in duwt. De deur gaat dicht. Op slot. Nou blijf je de rest van de dag maar hier. s Avonds gaat vader de slaapkamer binnen. De volgende dag kan Arjen niet naar school. Arjen is een van de ruim honderdduizend slachtoffers van kindermishandeling per jaar in Nederland. Naar schatting overlijden jaarlijks tussen de veertig en tachtig kinderen aan de gevolgen van kindermishandeling. Kinderen zijn kwetsbaar door de afhankelijkheidsrelatie met hun ouders. Wat ze aan de mishandeling overhouden, is soms direct zichtbaar, zoals angstgevoelens of een gebroken arm, of blijkt pas op latere leeftijd, bijvoorbeeld in de vorm van psychiatrische stoornissen. U als professional kunt kindermishandeling signaleren en helpen tegen te gaan. In deze brochure leest u hoe u dat kunt doen. Nederlands Jeugdinstituut 2

3 1 Kindermishandeling: meer dan slaan Vormen Bij kindermishandeling gaat het om al het doen én laten van ouders en andere verzorgers ten opzichte van hun kinderen. Kindermishandeling kent zodoende verschillende uitingsvormen. In ongeveer driekwart van de gezinnen waar kindermishandeling speelt, gaat het om meer vormen tegelijk. Lichamelijke mishandeling Ouders slaan met de hand of een voorwerp, krabben, trappen, bijten of laten het kind vallen. Shaken baby s en besnijdenis Specifieke vormen van lichamelijke mishandeling zijn shaken baby syndroom en meisjesbesnijdenis. Sommige ouders schudden hun baby zo hard door elkaar dat het kind hersenletsel oploopt, het zogeheten shaken baby syndroom (SBS). SBS kan bij een kind jonger dan 1 jaar al na vijf seconden schudden ontstaan en het kan daardoor doof, blind of lichamelijk gehandicapt raken of zelfs overlijden. Meisjesbesnijdenis, het geheel of gedeeltelijk weghalen van de clitoris en/of de schaamlippen, is mishandeling in Nederland. Er gaan stemmen op om jongensbesnijdenis, het verwijderen van de voorhuid, wanneer er geen medische noodzaak voor is als mishandeling aan te merken. Psychische mishandeling De ouder wijst het kind af door het te negeren, het bang te maken, uit te schelden of af te kraken ook in bijzijn van anderen. Opsluiting en vastbinden vallen ook onder psychische mishandeling. Seksueel misbruik Het is kindermishandeling om kinderen in te zetten voor seks en seksuele bevrediging van een volwassene, met een gezinslid (incest) of voor geld. Een kind dwingen toe te kijken naar masturbatie van een volwassene of naar seks tussen volwassenen, is ook een vorm van seksueel misbruik. Lichamelijke verwaarlozing In de winter loopt de kleuter in een zomerjas, het kind komt zonder ontbijt op school en leeft in een vervuilde woning. Het kind wordt vaak uren alleen gelaten en met zijn nare hoestje heeft het nog geen dokter bezocht. Dit zijn voorbeelden van lichamelijke 3 Kindermishandeling aanpakken

4 verwaarlozing, een passieve vorm van mishandeling. Ouders kunnen dan de basale behoeften van eten, hygiëne en veiligheid niet waarborgen. Psychische verwaarlozing Naast lichamelijke verwaarlozing is er een andere passieve vorm van mishandeling: als ouders hun kinderen permanent te weinig positieve aandacht Getuige zijn van huiselijk geweld Het is schadelijk voor een kind om te zien en te horen hoe ouders stelselmatig ruziën of om te zien hoe een van de ouders wordt gekleineerd of geslagen. Soms is een kind getuige van (een poging tot) moord op een ouder. 30 tot 70 procent van de kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld, zijn zelf ook slachtoffer van mishandeling. Soorten kindermishandeling Aantal Percentage van het aantal gevallen seksuele mishandeling ,4 lichamelijke mishandeling ,7 psychische mishandeling ,8 lichamelijke verwaarlozing ,4 psychische verwaarlozing ,7 overige mishandeling ,8 NB In de helft van de gevallen was sprake van twee of meer vormen van kindermishandeling gelijktijdig. Bron: Nationale prevalentiestudie mishandeling van kinderen en jeugdigen, Van IJzendoorn e.a., 2007 geven. Ouders stellen bijvoorbeeld geen grenzen of regels en geven kinderen te zware verantwoordelijkheden voor hun leeftijd. Kinderen aanzetten tot crimineel gedrag of thuishouden van school, valt ook onder psychische verwaarlozing, evenals telkens te hoge onderwijsprestaties van een kind verwachten. Cijfers van de verschillende vormen kindermishandeling Uit onderzoek weten we dat in 2005 ruim kinderen en jongeren van 0 tot 18 jaar in Nederland (3 procent van het totaal) blootgesteld waren aan een vorm van kindermishandeling. In het bovenstaande kader zijn de cijfers uitgesplitst naar de verschillende vormen van kindermishandeling. Nederlands Jeugdinstituut 4

5 2 Van gebroken arm tot hersenafwijkingen Gevolgen Jan: Op mijn vijfentwintigste kregen mijn vriendin en ik een zoontje. Ik was meteen dol op hem. Maar de eerste maanden durfde ik zijn luiers niet te verschonen. Stel dat ik een raar gevoel zou krijgen als ik zijn piemeltje zag? En dat ik hetzelfde zou doen als mijn vader bij mij had gedaan? Hoeveel schade een kind oploopt als gevolg van kindermishandeling, verschilt. Hoe ernstig de gevolgen zijn, hangt af van: hoe erg het geweld, de verwaarlozing of het misbruik is; op welke leeftijd het begint, hoe vaak het gebeurt en hoelang het doorgaat; of het kind steun ervaart van iemand in de omgeving; de persoonlijkheid van het kind. De nasleep van mishandeling kan voor kinderen nog jaren duren en de gevolgen variëren van botbreuken tot sociale problemen en van ongewenste zwangerschappen of soa s tot depressie. Lichamelijke gevolgen Lichamelijke verwaarlozing, zoals ondervoeding, kan ertoe leiden dat een kind slecht groeit en vermagert. Ook organen groeien dan minder goed. Zelfs door gebrek aan liefde kan een kind achterblijven in groei of ontwikkeling: het praat bijvoorbeeld slechter of komt met gym niet goed mee. Ook de ontwikkeling van de hersenen van kinderen kan achterblijven als gevolg van mishandeling. Geestelijke gevolgen Mishandelde kinderen huilen soms snel en zijn ontroostbaar of maken weinig contact. Kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld kunnen angstig, depressief of agressief worden, ook als ze zelf niet direct slachtoffer van mishandeling zijn. Vaak is het beeld dat kinderen van zichzelf en de omgeving hebben, vervormd. Relaties aangaan is vaak moeilijk. Kinderen krijgen last van hechtingsproblemen. Ze leren bovendien dat geweld en intieme relaties samengaan, dat een van de partners een (fysiek) overwicht heeft en dat geweld een geoorloofd middel is om je zin te krijgen. 5 Kindermishandeling aanpakken

6 Gevolgen op lange termijn Kinderen kunnen last krijgen van psychische problemen als trauma s, angst en depressie. Zelfs hersenafwijkingen en een verstoorde hormoonhuishouding zijn mogelijke gevolgen van kindermishandeling. Daardoor hebben slachtoffers als volwassene meer kans op persoonlijkheidsstoornissen, dwangmatig gedrag, schizofrenie of moeilijkheden met zich hechten. Slachtoffers kunnen proberen hun pijnlijke herinneringen te verdrijven door naar de fles te grijpen of door zichzelf opzettelijk te snijden. Sommigen plegen zelfmoord. Ongeveer een derde van de ouders die zelf zijn opgegroeid met geweld en mishandeling, mishandelt later (ongewild) ook de eigen kinderen. Gevolgen voor de samenleving Behalve dat kindermishandeling een individueel drama is, leidt het ook tot problemen voor de samenleving. Zo raken slachtoffers eerder verslaafd aan drugs of alcohol en lopen zij een groter risico (gewelddadige) delicten te plegen. Voor de samenleving betekent dat meer onveiligheid en overlast. Bovendien kost behandelen veel geld. Nederlands Jeugdinstituut 6

7 3 Huilbaby s en werkloze ouders Risicofactoren en beschermende factoren Risicofactoren Het ene kind loopt meer risico mishandeld te worden dan het andere. Dat heeft te maken met de omgeving en het gezin waarin het opgroeit, de ouders van het kind en met kenmerken van het kind zelf. Meestal hebben gezinnen met meer zaken tegelijkertijd te maken: ze zijn kleinbehuisd, ouders zijn werkloos en hebben schulden. De aanwezigheid van risicofactoren wil echter niet zeggen dat er ook sprake is van mishandeling. Wel geldt dat hoe meer problemen er gelijktijdig spelen, hoe groter de kans op mishandeling is. Risicofactoren bij ouders Hoe meer of hoe groter de problemen van de ouders zijn, hoe meer kans een kind loopt op mishandeling. Meer nog dan wanneer het kind zelf verschillende problemen heeft die voor opvoedstress zorgen, of als gevolg van omgevingsfactoren. Uit onderzoek is een aantal risicofactoren bij ouders bekend. Als ouders psychische of psychiatrische problemen hebben, vergroot dat de kans op mishandeling. Ook een verslaving vormt een risicofactor, omdat verslaafde ouders vooral als doel hebben die behoefte te bevredigen. In bedwelmde toestand kan een ouder een kind laten vallen, is het moeilijk of onmogelijk een kind (op tijd) te troosten of structuur aan te brengen in het huishouden. Een ander voorbeeld is als ouders zelf mishandeld of misbruikt zijn. Ouders hebben dan zelf geen goed voorbeeld gehad en weten daardoor niet hoe het anders kan of ze grijpen in hun emotie terug op wat ze in hun jeugd leerden. Ook kinderen van ouders die gescheiden, werkloos en laagopgeleid zijn, van tienerouders of van ouders met schulden lopen een verhoogd risico. Hoogopgeleide ouders kunnen hun kinderen echter ook mishandelen. Bij hoger opgeleide ouders gaat het er vaker om dat ze te hoge verwachtingen hebben van hun kinderen en te hoge eisen aan hen stellen, of dat ze het kind wel veel speelgoed of mooie kleding geven, maar geen tijd met het kind doorbrengen of het echte liefde en aandacht geven. 7 Kindermishandeling aanpakken

8 Risicofactoren bij kinderen Kinderen hebben nooit schuld aan de mishandeling. Wel zijn sommige kinderen kwetsbaarder voor mishandeling dan andere. Zo kan het zijn dat bij kinderen die te vroeg geboren zijn, door couveuseverblijf, het hechtingsproces tussen ouders en kind moeizamer tot stand komt. Ouders kunnen teleurgesteld zijn omdat hun verwachtingen van kind en geboorte anders waren. Ook kinderen met een moeilijk temperament, kinderen die vaak ziek zijn en huilbaby s hebben een grotere kans op mishandeling, omdat zulke kenmerken stress en gevoelens van incompetentie bij ouders kunnen oproepen. de regel is, blijken ouders meer geneigd te zijn tot slaan. In arme, kleinbehuisde gezinnen komt verwaarlozing vaker voor dan mishandeling. Ook in grote gezinnen is de kans op verwaarlozing groter, doordat het overzicht ontbreekt, er te weinig structuur of routine is of er onvoldoende geld beschikbaar is. Beschermende factoren Een moeder is zelf misbruikt in haar jeugd, een vader beleeft periodes van depressiviteit. Ze leven op bijstandsniveau Risicofactoren in gezin en omgeving Ook in de gezinssituatie en de omgeving van het kind kunnen factoren aanwezig zijn die de kans op mishandeling vergroten. Een voorbeeld is wonen in een achterstandswijk: de aanwezigheid van criminaliteit, armoede en drugs in een buurt veroorzaakt spanning en stress bij de ouders. In een omgeving waar geweld Nederlands Jeugdinstituut 8

9 en wonen met hun twee kinderen in een volksbuurt. Een relatief grote kans dat kindermishandeling voorkomt in het gezin, zou je denken. Toch kunnen andere omstandigheden tegen deze risico s opwegen, de zogeheten beschermende factoren. Beschermende factoren bij kinderen Bovengemiddeld slim. Goede sociale vaardigheden. Steun van de niet-mishandelende of niet-misbruikende ouder of van andere belangrijke volwassenen. Beschermende factoren bij ouders Een kring van kennissen, buren en familie voor raad en hulp. Bewustzijn van de eigen jeugdervaringen en de invloed daarvan op het handelen. Een positief zelfbeeld. 9 Kindermishandeling aanpakken

10 4 Kindermishandeling aanpakken De meldcode en andere initiatieven De meldcode Vanaf 2011 is het verplicht voor elke werknemer, zelfstandige of vrijwilliger die met jeugd en ouders in aanraking komt om een meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld te gebruiken. Dat wil zeggen dat er een stappenplan is met aanwijzingen over wat te doen bij (vermoedens van) kindermishandeling. Bij deze verplichte meldcode ligt het besluit om wel of niet te melden bij de professional zelf. Het stappenplan helpt om die afweging te maken. Op vindt u het stappenplan. Meldplicht en verplichte meldcode De meldcode is iets anders dan de meldplicht. Organisaties hebben een meldplicht als hun werknemer een leerling, een jeugdige cliënt of een patiënt (vermoedelijk) mishandelt of misbruikt. Een zorginstelling of basisschool móét dit melden bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) of het Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG). De verplichte meldcode wil zeggen dat organisaties die werken met kinderen en gezinnen verplicht zijn te beschikken over een stappenplan over hoe om te gaan met (vermoedens van) kindermishandeling. Geheimhoudingsplicht Schaad ik als leerkracht het vertrouwen van ouders en leerling als ik informatie doorspeel aan jeugdzorg? Mag een arts met beroepsgeheim het consultatiebureau vertellen wat hij ziet? Wie zwijgplicht heeft, twijfelt er misschien aan of hij derden wel op de hoogte mag brengen van zorgen. Gezinsleden durven zelf meestal geen hulp te zoeken of ze weten niet waar ze terechtkunnen met hun problemen. Maar niemand in een gezin wil dat Nederlands Jeugdinstituut 10

11 de situatie van geweld en misbruik voortduurt. Geeft een gezinslid mondeling toestemming voor het uitwisselen van informatie, noteert u in het dossier wanneer dat is besloten, waarom en wat u gaat doen. Geen toestemming? Als beroepskracht mag u dan toch persoonsgegevens doorgeven aan het AMK. Als u maar kunt verantwoorden waarom u dat doet. Het is raadzaam om op te schrijven wanneer en hoe vaak u hebt gevraagd of u andere hulpverleners mag informeren. Daarnaast mag u een kind nooit beloven dat u niets verder vertelt. Als via andere wegen een melding is binnengekomen en het AMK u voor informatie in het kader van onderzoek benadert, dan mag u als beroepskracht toch informatie geven, ook als u een geheimhoudingsplicht hebt. De wegwijzer www. huiselijkgeweldenberoepsgeheim.nl helpt u uit te zoeken welke informatie u mag uitwisselen en met wie. U kunt ook contact opnemen met de Helpdesk Privacy Jeugd en Gezin: privacyhelpdesk@minjus of (070) Gemeentelijke en overheidsinitiatieven De laatste jaren werken gemeenten, overheden, instanties en beroepskrachten op regionaal niveau nauw samen om kindermishandeling te voorkomen, snel te signaleren en te onderzoeken, en op korte termijn passende hulp te bieden. Deze Regionale aanpak kindermishandeling (gebaseerd op de Reflectie- en Actiegroep Aanpak Kindermishandeling) zoekt aansluiting bij bestaande instanties of projecten, zoals de Centra voor Jeugd en Gezin en Steunpunten Huiselijk Geweld. Andere overheidsinitiatieven zijn het Elektronisch Kinddossier en de Verwijsindex Risicojongeren (digitale uitwisselingssystemen over jeugdigen voor hulp- en zorgverleners); de Wet tijdelijk huisverbod van 2009, waarbij meteen na een crisissituatie hulpverlening wordt ingezet; Zorg- en Adviesteams (ZAT s) die gericht zijn op overleg tussen hulpverlening en onderwijs over probleemleerlingen. 11 Kindermishandeling aanpakken

12 5 Wat kan ik doen? Voorkomen, signaleren en melden Voorkomen Preventieve hulp aan ouders Informeer ouders dat ze volgens de wet geen geweld tegen kinderen mogen gebruiken. Vertel ouders waar ze hulp kunnen vinden bij opvoedvragen. Informeer naar hoe ze het ouderschap ervaren. Geef zelf praktische opvoedtips (zie Breng de rechten van kinderen eens ter sprake ( Preventieve hulp aan kinderen Vertel wat een volwassene of (ouder) kind wel en niet mag doen. Leer kinderen hoe ze voor zichzelf kunnen opkomen. Breng kinderen op de hoogte van de vertrouwenspersoon op school. Informeer kinderen dat ze (gratis) kunnen bellen of chatten met de kindertelefoon ( en en hang die gegevens zichtbaar op. Nederlands Jeugdinstituut 12

13 Wet over opvoeden zonder geweld In de verzorging en opvoeding van het kind passen de ouders geen geestelijk of lichamelijk geweld of enige andere vernederende behandeling toe. Dat staat in het Burgerlijk Wetboek en geeft professionals een instrument in handen om een gesprek met ouders te voeren over het gebruik van geweld in de opvoeding. Volgens de wet is er sprake van geweld als ouders een opvoedmiddel gebruiken dat bij kinderen pijn of schade kan veroorzaken. Of ouders dat bewust doen om hun kind te straffen of uit frustratie of machteloosheid, maakt volgens deze wet niet uit. In de folder Als opvoeden even lastig is is meer te lezen over deze wet en over opvoeden zonder geweld. Te downloaden van Signaleren Jochem (18): Mijn moeder ging regelmatig de stad in terwijl ik op school zat. Mijn zusje van 3 jaar liet ze dan gewoon een paar uur alleen achter. Liep ik na schooltijd onze straat in, dan zag ik haar al voor het raam staan met een rood gezicht van het huilen. Nu denk ik: dat moet iemand toch gezien of gehoord hebben? Waarom deed niemand iets? Kinderen of andere gezinsleden vertellen zelf niet snel over het misbruik of de mishandelingen. Omdat papa heeft gezegd dat het ons geheimpje is. Omdat het kind simpelweg niet weet wat normaal is. Of uit loyaliteit, schaamte, angst. Bij het voorkomen, signaleren en melden van kindermishandeling hebben alle beroepskrachten, die met kinderen te maken hebben, een belangrijke taak. Wie in de volwassenenzorg werkt, moet ook opletten. Verslaving, psychiatrische problemen of beperkingen bij de (mede)opvoeder kunnen immers tot kindermishandeling leiden of mishandeling in stand houden. Signalen Verschillende signalen kunnen duiden op kindermishandeling. Deze signalen kunnen overigens ook andere oorzaken hebben en zijn nooit een bewijs van misbruik of mishandeling. Op www. nji.nl vindt u signalenlijsten voor de leeftijdscategorieën 0-4 jaar, 4-12 jaar en jaar. Hier volgen enkele voorbeelden van signalen die mishandelde kinderen kunnen uitzenden. 13 Kindermishandeling aanpakken

14 Lichamelijk welzijn Het kind stinkt en draagt vuile kleding. Het kind is vaak ziek en oververmoeid. De motoriek van het kind is onhandig. Het kind is hongerig, te dik of heeft juist een groeiachterstand. Het kind heeft verwondingen, jeuk of infecties aan de geslachtsorganen. Gedrag van het kind Het kind is lusteloos en stil of juist nerveus en hyperactief. Het kind heeft weinig zelfvertrouwen, is negatief over het eigen kunnen en het eigen uiterlijk. Het kind speelt weinig met andere kinderen. Het kind gedraagt zich plotseling anders of presteert slechter. Het kind maakt seksueel getinte opmerkingen of zoekt seksuele toenadering tot volwassenen. Het kind weigert zich te laten verschonen of gedraagt zich afwezig bij lichamelijk onderzoek. Gedrag van ouders De ouders tonen zich negatief of onverschillig over het kind. De ouders vergeten afspraken of zeggen vaak af. De ouders hebben irreële verwachtingen van het kind. De ouders zetten het kind onder druk om te presteren. Het is belangrijk om signalen te durven zien. Tegelijk is het zaak niet te snel conclusies te trekken. Het is raadzaam bij twijfel de vermoedens met een collega of met de ouders zelf te bespreken. Ouders kunnen ook mishandelen uit onzekerheid, machteloosheid of onwetendheid. Verder hoeven ouders niet per se de pleger te zijn. En zelfs al mishandelt een ouder zijn kind, vrijwel altijd is ook hij of zij niet gelukkig met de situatie. Nederlands Jeugdinstituut 14

15 potige familieleden weet jij veel! En stel dat ik de ouders vals beschuldig? Wanneer u zich zorgen maakt over een kind, dan kunt u altijd het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) bellen voor advies, een consult of een melding. Bellen kan via het landelijke nummer ( 0,05 p.m.) of u kunt kijken op nl voor het AMK bij u in de regio. Melden Mariska, crècheleidster: Alle kinderen hebben blauwe plekken, maar bij dit meisje was dat wel erg vaak zo. Terwijl ze bij het buiten spelen niet overdreven onhandig was. Ze schrok verder vaak als ik mijn stem een beetje verhief. Al een tijdje liep ik rond met het idee van mishandeling toen ik een collega vertelde wat ik dacht. Bleek ook zij vermoedens te hebben. Help! Nu moest ik met de ouders gaan praten, maar hoe? Ik was ook bang dat, als ik het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling belde, dat meiske meteen uit huis geplaatst zou worden. Die ouders zouden mij en ons kinderdagverblijf dan natuurlijk nooit meer vertrouwen. Of misschien zou haar vader me wel opzoeken, met wat Advies en consult Bij een adviesgesprek vraagt de AMKmedewerker naar concrete feiten: Is het kind afwezig als je het aanraakt? Hoe reageert het als de ouders het ophalen? Ziet het er verzorgd en goed gevoed uit? Het doel hiervan is om na te gaan of uw zorgen terecht zijn (advies). Daarom is het raadzaam de signalen vooraf op te schrijven. Lijken de signalen serieus, dan bespreekt de AMK-medewerker met u hoe u de zorgen over het kind op een goede manier met de ouders kunt bespreken (consult) en welke afspraken u met de ouders kunt maken. Zo kunt u ouders er bijvoorbeeld op wijzen dat ze opvoedondersteuning via het consultatiebureau kunnen aanvragen of een maatschappelijk werker inschakelen. De AMK-medewerker 15 Kindermishandeling aanpakken

16 noteert uw naam, niet van het gezin, en onderneemt verder niets. Werken de ouders niet mee en blijft uw zorg bestaan, dan kunt u vervolgens een melding doen. Melding De AMK-medewerker vraagt u eerst de ouders te vertellen dat u een melding gaat doen. U bespreekt hoe u dit het beste kunt aanpakken u benoemt in zo n gesprek met de ouders bijvoorbeeld dat u én de ouders het beste voor het kind willen en geeft ruimte aan de reacties van de ouders. Het AMK registreert de namen van ouders en kind(eren) en neemt de verantwoordelijkheid van u over om de juiste hulp te zoeken. Gewone burgers kunnen eventueel anoniem melden, voor beroepskrachten geldt dit niet. Ouders blijven zich anders afvragen waar de melding vandaan is gekomen. Daarnaast is openheid beter voor de voortzetting van uw relatie met ouders en kind. Zestigduizend AMK-gesprekken per jaar Niet elk telefoontje naar het AMK leidt tot een melding: in 2008 betrof dit een derde van de ruim zestigduizend gesprekken. Bij twee derde van de gesprekken blijkt melden niet nodig: bellers zijn bijvoorbeeld gerustgesteld omdat de tekenen toch niet duiden op mishandeling of ze begeleiden ouders zelf naar vrijwillige hulpverlening. In ruim 80 procent van de meldingen is er werkelijk sprake van kindermishandeling. Drie op de tien meldingen wordt door buren, kennissen of familie gedaan. Bij zeven van de tien gevallen melden mensen die de kinderen beroepsmatig kennen. Slachtoffers melden zelden zelf. Na de melding De AMK-medewerker legt een huisbezoek af en bespreekt de gemelde zorgen met de ouders, praat met de betrokken kinderen en belt met eventueel betrokken beroepskrachten. De AMK-medewerker bespreekt de uitkomst van het onderzoek met de ouders en begeleidt hen naar hulp. Lijkt de gezinssituatie bedreigend, dan schakelt de medewerker de Raad voor de Kinderbescherming in. Een kind kan na onderzoek van de Raad voor de Kinderbescherming door de rechter onder toezicht worden gesteld of uit huis worden geplaatst. Vermoedt de medewerker een ernstig strafbaar feit, dan wordt er aangifte gedaan bij de politie. Alleen als het niet anders kan, wordt er buiten de ouders om gehandeld. Nederlands Jeugdinstituut 16

17 Als melder wordt u op de hoogte gesteld van de vervolgstappen, maar blijft u er verder buiten staan. U kunt als beroepskracht inzage vragen in de delen van het dossier met de door u geleverde informatie. Ingrijpen: niet altijd mogelijk Soms houdt een AMK-medewerker na onderzoek het gevoel dat er iets niet klopt, maar blijft het onduidelijk wat dat is. Hebben ook school, huisarts of andere instellingen geen concrete aanwijzingen, dan moet het AMK de zaak sluiten. Zonder voldoende aanwijzingen is het lastig ouders tot hulpverlening te bewegen en heeft de Raad voor de Kinderbescherming onvoldoende grond om via de rechter gedwongen hulpverlening op te leggen, het kind onder toezicht van jeugdzorg te stellen of uit huis te plaatsen. Wel kunnen de betrokken instellingen met elkaar afspreken het kind in de gaten te houden en zo nodig opnieuw een melding te doen. 6 Hoe verder? Hulp en behandeling Plegers en slachtoffers hebben allebei hulp nodig om de mishandeling te stoppen, te verwerken en in de toekomst tegen te gaan. Die hulp is niet alleen gericht op de mishandeling of het misbruik. De volgende hulp kan worden ingezet: een opvoedcursus of opvoedondersteuning aan huis, mogelijk met hulp van gefilmde thuissituaties die besproken worden; hulp bij afkicken, werk zoeken of omgaan met geld en schulden; therapie voor ouders en kinderen (ook voor de niet-misbruikende gezinsleden). Samenhangende hulp Hulp werkt het best als hulp- en zorgverleners onderling goed afstemmen wie wat doet en zij elkaar informeren over wat er is besproken of gedaan. Hulp werkt ook beter, zeker om terugval te voorkomen, wanneer het sociale netwerk van het gezin erbij wordt betrokken: familie, buren, betrokken instellingen. Opa helpt vader bijvoorbeeld met het op orde houden van de administratie, de buurvrouw luistert als moeder stoom moet afblazen. Effectieve interventies bij kindermishandeling vindt u op 17 Kindermishandeling aanpakken

18 7 Verder lezen De informatie uit deze brochure en meer is te vinden in het Dossier Kindermishandeling van het Nederlands Jeugdinstituut: Daarnaast vindt u op de volgende websites veel informatie over de achtergronden en aanpak van kindermishandeling en aanverwante zaken: Nederlands Jeugdinstituut 18

19 19 Kindermishandeling aanpakken

20 Colofon 2010 Nederlands Jeugdinstituut Tekst: Merel van Dorp Illustraties: IStock, Bettina Neumann, Patrick Sheándell O Caroll (Photo Alto) Het Nederlands Jeugdinstituut Het Nederlands Jeugdinstituut onderzoekt (effectieve) behandelprogramma s, ondersteunt projecten en organisaties en informeert professionals binnen de jeugdsector. Contact Nederlands Jeugdinstituut Catharijnesingel GC Utrecht Postbus DE Utrecht info@nji.nl De verhalen over mishandeling in deze brochure zijn gebaseerd op werkelijke ervaringen van kinderen. De namen zijn om privacyredenen gefingeerd.