Grammatica - Zinsontleding vmbo-kgt34

Transcriptie

1 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 08 september 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Grammatica - Zinsontleding Vooraf Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Grammatica - Zinsontleding Vooraf Zinsontleding Bekijk het onderstaande filmpje over zinsontleding. Wanneer je goed bent in zinsontleding, schrijf je minder vaak kromme zinnen. Maar een garantie op succes is het niet. Lees onderstaand artikel uit de Elsevier. Minister Bussemaker wil taalfouten uit Koningslied. De taalfouten moeten uit het Koningslied worden verwijderd, voordat koning Willem-Alexander op 30 april wordt toegezongen, vindt minister van Onderwijs Jet Bussemaker (PvdA). Nu het lied alsnog gezongen gaat worden, moeten we wel even naar de taal- en spelfouten kijken, aldus Bussemaker. Kromme zinnen Nadat het lied vrijdag werd gepresenteerd brak een storm van kritiek los. Vooral het niveau van de tekst leidde tot veel grappen op Facebook en Twitter. Taalkundigen wezen op de overvloed aan kromme zinnen en verhaspelingen in het door John Ewbank gecomponeerde lied. Pabostudenten Een van de eerste zinnen in het lied is De dag die je wist dat zou komen, dat moet natuurlijk zijn De dag waarvan je wist dat die zou komen. Ook raken mensen de weg 'kwijt in plaats van dat ze 'm 'verliezen'. En water kan je niet droogleggen, aldus taalkundige Wim Daniëls. Maandagavond maakte Bussemaker een grapje over het Koningslied in een debat over het hoger onderwijs. Volgens haar was het lied beter geweest als de taaleisen voor pabostudenten eerder waren opgeschroefd. Ewbank besloot zaterdag na alle kritiek het nummer terug te trekken. Het Nationaal Comité Inhuldiging blijft echter achter het Koningslied staan. Het zal dan ook gewoon worden uitgevoerd voor het Koningspaar op 30 april. Kijk nu naar de video met het Koningslied. Pagina 2

4 Leerdoel Je weet de regels van zinsontleding. Je kunt de regels van zinsontleding toepassen in losse zinnen. Eindproduct Je gaat samen met een medeleerling een gedicht of een liedje maken over zinsontleding. Dit liedje moet je helpen om zinsontleding makkelijker te kunnen onthouden. Alleen of samen? Tijdens de eerste stappen werk je alleen. Als je er niet uitkomt vraag je een medeleerling of de docent om hulp. Soms kun je het goede antwoord ook met behulp van je computer opzoeken. Dat is nog beter. De laatste stap doe je samen met een medeleerling. Tijd Je kunt voor deze opdracht twee lesuren gebruiken. Stap 1 Zinsontleding, weet je het nog? In leerjaar 1 en 2 heb je al veel geoefend met het benoemen van verschillende woordsoorten. Weet je het niet meer? Bekijk dan de volgende onderdelen uit de Kennisbank. KB: Onderwerp KB: Werkwoordelijk gezegde KB: Lijdend voorwerp KB: Meewerkend voorwerp KB: Bijwoordelijke bepaling Doe daarna de volgende meerkeuze-oefening: Zinsontleding maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ Welke vraag stel je om het onderwerp van een zin te vinden? Pagina 3

5 a. Wie/wat + werkwoordelijk gezegde + onderwerp b. Wie/wat + lijdend voorwerp c. Wie/wat + persoonsvorm 2 Wat doe je om het lijdend voorwerp in een zin te vinden? a. De vraag stellen: wie/wat + werkwoordelijk gezegde + bijzin? b. De vraag stellen: Wie/wat + werkwoordelijke gezegde + onderwerp? c. Een vraagzin maken van de vraag. Het eerste woord van de vraagzin is het lijdend voorwerp 3 Welke vraag stel je om het meewerkend voorwerp van een zin te vinden? a. Wie/wat + gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp b. Wie/wat + werkwoordelijk gezegde + onderwerp c. Wie/wat + lijdend voorwerp 4 Waarover zegt de bijwoordelijke bepaling iets? a. Lijdend voorwerp b. Persoonsvorm c. Werkwoordelijk gezegde 5 Wat is het werkwoordelijk gezegde? a. Het zinsdeel waarin de locatie wordt vermeld. b. Het zinsdeel dat zegt wat het onderwerp 'doet' of 'overkomt'. c. Dat is altijd hetzelfde zinsdeel als de persoonsvorm. Stap 2 Oefenen, oefenen, oefenen Het klinkt een beetje flauw, maar de enige manier waarmee je het zinsontleden goed onder de knie kunt krijgen, is door veel te oefenen. Je begint met een oefening van jufmelis.nl over de persoonsvorm en het werkwoordelijk gezegde. Daarna volgen oefeningen over het lijdend voorwerp, het meewerkend voorwerp en de bijwoordelijke bepaling. Lees goed de beschrijving van de opdracht voordat je begint. De laatste opdracht in deze stap is een kruiswoordpuzzel. Als je er niet uitkomt kun je op 'Hint' klikken. Pagina 4

6 Persoonsvorm en werkwoordelijk gezegde maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ Lees de onderstaande zin en vul hierna de persoonsvorm (pv) en het werkwoordelijke gezegde (wwg) in. Doe jij even boodschappen? Persoonsvorm: Werkwoordelijke gezegde: 2 Lees de onderstaande zin en vul hierna de persoonsvorm (pv) en het werkwoordelijke gezegde (wwg) in. Wil jij even gaan? Persoonsvorm: Werkwoordelijke gezegde: 3 Lees de onderstaande zin en vul hierna de persoonsvorm (pv) en het werkwoordelijke gezegde (wwg) in. Ga jij naar Masja? Persoonsvorm: Werkwoordelijke gezegde: 4 Lees de onderstaande zin en vul hierna de persoonsvorm (pv) en het werkwoordelijke gezegde (wwg) in. Sanne gaat naar school. Persoonsvorm: Werkwoordelijke gezegde: 5 Lees de onderstaande zin en vul hierna de persoonsvorm (pv) en het werkwoordelijke gezegde (wwg) in. Hij wil morgen naar de dierentuin gaan. Pagina 5

7 Persoonsvorm: Werkwoordelijke gezegde: Lijdend voorwerp maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ Welk woord of welke woorden vormen het lijdend voorwerp in de onderstaande zin? Morgen moet je hem maar gaan helpen. a. Morgen b. hem c. gaan helpen d. moet je hem e. Geen lijdend voorwerp 2 Welk woord of welke woorden vormen het lijdend voorwerp in de onderstaande zin? Waarom knap je die fiets op? a. die fiets b. Geen lijdend voorwerp c. fiets d. Waarom e. knap op 3 Welk woord of welke woorden vormen het lijdend voorwerp in de onderstaande zin? Dat meisje is de knapste leerling. a. Dat meisje b. Geen lijdend voorwerp c. leerling d. meisje e. knapste leerling 4 Welk woord of welke woorden vormen het lijdend voorwerp in de onderstaande zin? De minister zou hem gewaarschuwd hebben. Pagina 6

8 a. hem b. Geen lijdend voorwerp c. De minister d. zou hem e. gewaarschuwd hebben 5 Welk woord of welke woorden vormen het lijdend voorwerp in de onderstaande zin? De hoge waterstand heeft grote problemen veroorzaakt. a. grote problemen b. Geen lijdend voorwerp c. hoge waterstand d. veroorzaakt e. problemen 6 Welk woord of welke woorden vormen het lijdend voorwerp in de onderstaande zin? Zij heeft dat al gedaan. a. heeft gedaan b. Geen lijdend voorwerp c. Zij d. gedaan e. dat 7 Welk woord of welke woorden vormen het lijdend voorwerp in de onderstaande zin? Na een lange en vermoeiende tocht werd de terugtocht aanvaard. a. de terugtocht b. Geen lijdend voorwerp c. lange tocht d. werd e. vermoeiende tocht 8 Welk woord of welke woorden vormen het lijdend voorwerp in de onderstaande zin? Die jongen heeft het nu wel begrepen. a. Die jongen b. Geen lijdend voorwerp c. het d. begrepen e. jongen 9 Welk woord of welke woorden vormen het lijdend voorwerp in de onderstaande zin? Pagina 7

9 De post brengt ons steeds vaker reclame. a. ons b. Geen lijdend voorwerp c. brengt d. De post e. reclame 10 Welk woord of welke woorden vormen het lijdend voorwerp in de onderstaande zin? Door de staking ontstonden enorme vertragingen. a. de staking b. Geen lijdend voorwerp c. vertragingen d. enorme vertragingen e. staking Meewerkend voorwerp maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ De directeur gaf haar een mooi cadeau. b. gaf c. een mooi cadeau d. De directeur e. haar 2 Het vakantiewerk heeft ons vijftig euro opgeleverd. b. ons c. Het vakantiewerk d. vijftig euro e. opgeleverd 3 Voor de school stond een groep jongens. Pagina 8

10 b. Voor de school c. groep jongens d. stond e. school 4 Die overtreding kostte hem de gele kaart. b. Die overtreding c. kostte d. de gele kaart e. hem 5 Hij liet haar zijn website zien. b. haar c. zijn d. website e. zien 6 De winnaar wordt een boekenpakket aangeboden. b. de winnaar c. boekenpakket d. wordt aangeboden e. aangeboden 7 Zij heeft hem het nieuwtje al verteld. b. het nieuwtje c. Zij d. hem e. heeft 8 Pagina 9

11 Heb je voor mij ook een blikje meegebracht? b. een blikje c. voor mij d. je e. meegebracht 9 Bij de opening van de schouwburg hebben ze alle bezoekers een drankje aangeboden. b. een drankje c. bezoekers d. de schouwburg e. alle bezoekers 10 Waarom hebben jullie dat aan hem gegeven? b. aan hem c. jullie d. dat e. hebben jullie 11 Hem geef ik niets. b. Hem c. geef d. ik e. niets 12 Belangstellenden worden inlichtingen verstrekt door de rector. b. worden verstrekt c. de rector d. inlichtingen e. Belangstellenden 13 Pagina 10

12 Zij heeft het mij toch verteld. b. mij c. Zij d. verteld e. Zij heeft 14 Hij stond al minuten aan de kant te wachten. b. Hij c. aan de kant d. Hij stond e. te wachten Bijwoordelijke bepaling maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ Gisteren zouden wij op het IJsselmeer gaan zeilen. a. we b. gisteren c. op het IJsselmeer d. gisteren en op het IJsselmeer e. zouden gaan zeilen 2 Vanmorgen heeft hij haar het nieuws al verteld. a. haar b. hij c. vanmorgen d. vanmorgen en al e. het nieuws 3 Pagina 11

13 Volgende week moet je hem maar gaan helpen. a. je b. moet gaan helpen c. hem d. maar e. volgende week en maar 4 Tijdens de voorstelling voor de brugklassen was het erg rumoerig in de zaal. a. erg rumoerig b. tijdens de voorstelling voor de brugklassen en in de zaal c. tijdens de voorstelling d. het e. tijdens de voorstelling en in de zaal 5 Dat jaar ben ik vaak ziek geweest. a. dat jaar b. ben geweest c. ziek d. vaak e. dat jaar en vaak 6 In deze rustige week voor Pasen gaan we een paar dagen naar de Ardennen. a. in deze rustige week b. naar de Ardennen c. in deze rustige week en een paar dagen d. in deze rustige week voor Pasen, een paar dagen en naar de Ardennen e. voor Pasen 7 Zij gaat met de fiets of brommer naar het popconcert. a. met de fiets of brommer en naar het popconcert b. met de fiets en naar het popconcert c. gaat d. zij 8 Pagina 12

14 Bij die leraar mag je soms snoepen. a. je b. bij die leraar c. mag snoepen d. bij die leraar en soms 9 Zonder geluid kwam hij binnen. a. hij b. kwam c. zonder geluid d. binnen 10 Door het droge voorjaar is het waterpeil gezakt. a. het waterpeil b. gezakt c. door het droge voorjaar d. voorjaar 11 Na afloop van het debat moesten een paar leerlingen helpen bij het opruimen van de stoelen. a. bij het opruimen van de stoelen b. na afloop van het debat en bij het opruimen van de stoelen c. een paar leerlingen d. na afloop e. moesten helpen 12 Na de onweersbui kwam ze snel naar huis. a. na de onweersbui b. snel en naar huis c. na de onweersbui, snel en naar huis d. ze 13 Waarom hebben jullie dat niet aan mij gegeven? Pagina 13

15 a. waarom en niet b. dat c. aan mij d. jullie e. waarom 14 Met dat spel kun je je urenlang vermaken. a. urenlang b. kun vermaken c. met dat spel d. urenlang en met dat spel Stap 3 Nog meer zinsdelen Tijdens deze stap ga je kennis maken met de bijvoeglijke bepaling. Bestudeer eerst in de Kennisbank het volgende onderwerp. KB: Bijvoeglijke bepaling Doe daarna de volgende invuloefening. Verschil bijvoeglijke bepaling en bijwoordelijke bepaling Veel leerlingen halen de bijvoeglijke bepaling en de bijwoordelijke bepaling door elkaar. Hier kan je lezen over het verschil tussen de bijwoordelijke bepaling en de bijvoeglijke bepaling. De laatste oefening gaat over wat je net bestudeerd hebt. Bijvoeglijke bepaling maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ De dochter van de leraar werd een uitstekende tennisspeelster Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: dochter a. van de leraar b. tennisspeelster c. leraar d. een uitstekende tennisspeelster Pagina 14

16 2 De dochter van de leraar werd een uitstekende tennisspeelster Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: tennisspeelster a. van de leraar b. De dochter c. leraar d. uitstekende 3 De tiende braderie had weinig last van het slechte weer. Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: braderie a. tiende b. slechte c. weinig d. slechte weer 5 De tiende braderie had weinig last van het slechte weer. Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: weer a. tiende b. slechte c. weinig d. braderie 4 De tiende braderie had weinig last van het slechte weer. Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: last a. tiende b. slechte c. weinig d. slechte weer 6 De vierde klas gaat naar de Spaanse stad Calella. Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: klas a. vierde b. Spaanse c. Calella d. gaat naar 7 De vierde klas gaat naar de Spaanse stad Calella. Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: stad Pagina 15

17 a. vierde b. Spaanse Calella c. Calella d. Spaanse 8 Oom Piet liep een dubbele beenbreuk op bij het ongeluk. Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: oom a. Piet b. dubbele c. ongeluk d. liep 9 Oom Piet liep een dubbele beenbreuk op bij het ongeluk. Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: beenbreuk a. Piet b. dubbele c. ongeluk d. liep 10 De nieuwe rector begon de bijeenkomst met een lange toespraak. Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: rector a. nieuwe b. lange c. bijeenkomst d. toespraak 11 De nieuwe rector begon de bijeenkomst met een lange toespraak. Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: toespraak a. nieuwe b. lange c. bijeenkomst d. rector 12 De pas verschenen dichtbundel kreeg een erg goede recensie in de Volkskrant. Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: dichtbundel a. verschenen b. goede c. pas verschenen d. erg goede Pagina 16

18 13 De pas verschenen dichtbundel kreeg een erg goede recensie in de Volkskrant. Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: recensie a. verschenen b. goede c. pas verschenen d. erg goede 14 Ondanks de slechte omstandigheden haalden vrij veel lopers de eindstreep. Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: omstandigheden a. Ondanks b. slechte c. veel d. lopers 15 Ondanks de slechte omstandigheden haalden vrij veel lopers de eindstreep. Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: lopers a. Ondanks b. slechte c. veel d. vrij veel 16 In ons gezin wordt nog altijd brood van de warme bakker gegeten. Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: gezin a. ons b. brood c. warme d. gegeten 17 In ons gezin wordt nog altijd brood van de warme bakker gegeten. Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: brood a. van de warme bakker b. van de bakker c. warme d. gegeten 18 In ons gezin wordt nog altijd brood van de warme bakker gegeten. Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: bakker Pagina 17

19 a. brood b. van de c. warme d. gegeten 19 De meeste leerlingen vinden hem een van de beste van onze leraren. Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: leerlingen a. meeste b. beste c. onze d. een van de beste 20 De meeste leerlingen vinden hem een van de beste van onze leraren. Wat is de bijvoeglijke bepaling die hoort bij het woord: leraren a. meeste b. beste c. onze d. een van de beste Bijwoordelijke en bijvoeglijke bepalingen maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ Lees de zin en geef aan of het een bijvoeglijk of bijwoordelijke bepaling is. De woorden waar de bepalingen bij horen staan al genoteerd. Typ in het vakje bvb voor bijvoeglijke bepaling en bwb voor bijwoordelijke bepaling. Die gemene overtreding kostte hem de rode kaart. die bij overtreding gemene bij overtreding rode bij kaart 2 Lees de zin en geef aan of het een bijvoeglijk of bijwoordelijke bepaling is. De woorden waar de bepalingen bij horen staan al genoteerd. Typ in het vakje bvb voor bijvoeglijke bepaling en bwb voor bijwoordelijke bepaling. De afloop van de voorstelling was erg verrassend. van de voorstelling bij afloop Pagina 18

20 erg bij verrassend 3 Lees de zin en geef aan of het een bijvoeglijk of bijwoordelijke bepaling is. De woorden waar de bepalingen bij horen staan al genoteerd. Typ in het vakje bvb voor bijvoeglijke bepaling en bwb voor bijwoordelijke bepaling. Mijn ouders hebben een heel lange wandeling gemaakt. mijn bij ouders heel lange bij wandeling heel bij lang 4 Lees de zin en geef aan of het een bijvoeglijk of bijwoordelijke bepaling is. De woorden waar de bepalingen bij horen staan al genoteerd. Typ in het vakje bvb voor bijvoeglijke bepaling en bwb voor bijwoordelijke bepaling. Na vijf weken werden me de uitkomsten van het onderzoek medegedeeld. vijf bij weken van het onderzoek bij uitkomsten 5 Lees de zin en geef aan of het een bijvoeglijk of bijwoordelijke bepaling is. De woorden waar de bepalingen bij horen staan al genoteerd. Typ in het vakje bvb voor bijvoeglijke bepaling en bwb voor bijwoordelijke bepaling. De lange reis was erg vermoeiend. lange bij reis erg bij vermoeiend 6 Lees de zin en geef aan of het een bijvoeglijk of bijwoordelijke bepaling is. De woorden waar de bepalingen bij horen staan al genoteerd. Typ in het vakje bvb voor bijvoeglijke bepaling en bwb voor bijwoordelijke bepaling. Het nieuwe, vernuftige computerprogramma hielp hem bij het leren van de spellingsregels. nieuwe bij computerprogramma vernuftige bij computerprogramma van de spellingregels bij leren 7 Lees de zin en geef aan of het een bijvoeglijk of bijwoordelijke bepaling is. De woorden waar de bepalingen bij horen staan al genoteerd. Typ in het vakje bvb voor bijvoeglijke bepaling en bwb voor bijwoordelijke bepaling. Na de lange en saaie bootreis hadden we een erg leuke vakantie. Pagina 19

21 lange en saaie bij bootreis erg leuke bij vakantie erg bij leuke 8 Lees de zin en geef aan of het een bijvoeglijk of bijwoordelijke bepaling is. De woorden waar de bepalingen bij horen staan al genoteerd. Typ in het vakje bvb voor bijvoeglijke bepaling en bwb voor bijwoordelijke bepaling. De directeur van het bedrijf beloofde zijn werknemers een forse loonsverhoging. van het bedrijf bij directeur zijn bij werknemers forse bij loonsverhoging 9 Lees de zin en geef aan of het een bijvoeglijk of bijwoordelijke bepaling is. De woorden waar de bepalingen bij horen staan al genoteerd. Typ in het vakje bvb voor bijvoeglijke bepaling en bwb voor bijwoordelijke bepaling. De tennisbanen in het oude centrum van de stad moeten daar weg. in het oude centrum van de stad bij tennisbanen van de stad bij centrum oude bij centrum 10 Lees de zin en geef aan of het een bijvoeglijk of bijwoordelijke bepaling is. De woorden waar de bepalingen bij horen staan al genoteerd. Typ in het vakje bvb voor bijvoeglijke bepaling en bwb voor bijwoordelijke bepaling. Bij de wielerkampienschappen op de baan haalde Nederland vrij veel medailles. op de baan bij wielerkampioenschappen vrij veel bij medailles vrij bij veel Stap 4 Lied, gedicht of rap maken Je gaat samen met een klasgenoot een gedicht, lied of een rap maken over zinsontleding. Dit kan jullie helpen de regels van zinsontleding makkelijker te onthouden. Jullie mogen zelf weten of jullie lied, rap of gedicht over alle ontledingsregels gaat of alleen over de regels die jullie moeilijk vinden. In het filmpje zie je hoe een rap kan helpen om grammaticaregels te onthouden. Nog een filmpje. Nu een Engelse rap over het werkwoord. Pagina 20

22 Volg het stappenplan bij het maken van het lied/gedicht/rap: Jullie lied, rap of gedicht moet minimaal twaalf regels lang zijn. Maak samen een keuze of jullie een lied, gedicht of een rap gaan maken. Bedenk welke ontledingsregels in jullie lied/gedicht/rap moeten voorkomen. Maak het lied/gedicht/rap. Maak een goede taakverdeling: wie doet wat? Als jullie ervoor kiezen om een lied te maken, kun je een bestaande melodie gebruiken. Verzin een originele manier om het eindresultaat te presenteren. Denk bijvoorbeeld aan youtube of een blog. De docent zal een paar groepjes vragen hun creatie te presenteren aan de klas. Pagina 21

23 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 08 september 2017 om 15:59 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau Leerinhoud en doelen Eindgebruiker Moeilijkheidsgraad Studiebelasting Trefwoorden VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 4; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 3; Nederlands; leerling/student gemiddeld 2 uur en 0 minuten leerlijn, rearrangeerbare Pagina 22