Rapport van het hertoetsbezoek aan. Centrum voor Reuma en Revalidatie. te Rotterdam. op 17 november 2015

Transcriptie

1 op 17 november 2015 te Rotterdam Centrum voor Reuma en Revalidatie Rapport van het hertoetsbezoek aan Inspectie voor de Gezondheidszorg Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Utrecht februari 2016 V

2 1.2 Doelstelling Toetsingskader Beschrijving locatie 4 1 Inleiding Aanleiding en belang Methode 3 Inhoud Bijlage 2 Overzicht wet- en regelgeving, veldnormen, circulaires en rapporten 23 Bijlage 1 Geraadpieegde documenten Thema 2: cliëntdossier Overige bevindingen Thema 4: medicatieveiligheid Thema 3: deskundigheid en inzet medewerkers 13 4 Bevindingen inspectiebezoek Overzicht van normen waaraan de geboden zorg nog niet voldeed Etra verbetertijd en resultaatsverslag Vervolgacties inspectie Papieren zorgleefplan niet goed gebruikt; elektronisch zorgieefplan blijft onbruikbaar Deskundigheid personeel niet altijd voldoende door herschikking Organisatie van de medische dienst in praktijk voldoende6 2.3 Conclusie: geboden zorg voldoet niet aan zeven normen en is daardoor risicovol Overzicht van de scores per thema Resultaten hertoetsbezoek: ondanks verbeteringen nog steeds risico s aanwezig Organisatorische contet is kwetsbaar Cliënttevredenheid geeft wisselend beeld. 6 Rapport hertoetsbezoek aan Centrum voor Reuma en Revalidatie te Rotterdam op 17 november Conclusie en beschouwing 5 3 Handhaving 7 Pagina 2 van 23

3 1 Inleiding Op 17 november 2015 bracht de Inspectie voor de Gezondheidszorg (hierna: de inspectie) een onaangekondigd hertoetsbezoek aan Centrum voor Reuma en Revalidatie Rotterdam (hierna: RRR). Dit hertoetsbezoek was een vervolg op eerdere meldingenbezoeken aan dezelfde locatie op 28 juli 2015 en 17 augustus Meldingen over de kwaliteit van zorg en over de continuïteit van de medische zorg in RRR waren de aanleiding voor deze bezoeken. Tijdens deze meldingenbezoeken constateerde de inspectie dat de geboden zorg op een aantal punten onvoldoende voldeed aan de normen voor de thema s cliëntdossier, deskundigheid en inzet personeel en medicatieveiligheid. Over de medische dienst concludeerde de inspectie dat RRR op dat moment in staat was om verantwoorde medische zorg te geven. Op 17 november 2015 beoordeelde de inspectie de geboden zorg op de eerder getoetste thema s opnieuw. In het eerste hoofdstuk van dit hertoetsrapport beschrijft de inspectie het kader waarbinnen zij het hertoetsbezoek bracht. In de hoofdstukken hierna volgen de conclusie en beschouwing, de handhaving met daarin de maatregelen die de zorgaanbieder moet nemen en tenslotte de bevindingen. 1.1 Aanleiding en belang De taak van de inspectie is het bevorderen van de naleving van wet- en regelgeving, (beroeps)normen, richtlijnen en standaarden bij onder toezicht staande zorgaanbieders. De inspectie doet dit niet vanuit de opvatting regels zijn regels, maar vanuit de overtuiging dat regels en (beroeps)normen er zijn om risico s tegen te gaan en gezondheidsschade te voorkomen. Etra aandacht gaat uit naar kwetsbare groepen. In vervolg op de bezoeken van 28 juli 2015 en 17 augustus 2015 ontving de inspectie op oktober 2015 een resultaatsverslag waarin RRR het volgende aangaf: - dat de zorgaanbieder binnen de gestelde termijn volledig voldeed aan de normen; - welke aanpak en acties de zorgaanbieder had ingezet om volledig aan de norm te voldoen; - hoe de zorgaanbieder had gemeten dat hij volledig aan de norm voldeed. 1.2 Doelstelling De doelstelling van het hertoetsbezoek aan RRR was te beoordelen in hoeverre de zorg die RRR biedt, na de verbeteracties voldeed aan relevante wet- en regelgeving, (beroeps)normen, richtlijnen en standaarden die risico s op gezondheidsschade voor de cliënt beperken. 1.3 Methode De inspectie gebruikte hetzelfde bezoekinstrument met te toetsen thema s, normen en beoordelingsaspecten als bij de vorige inspectiebezoeken. De geboden zorg is op de volgende thema s opnieuw getoetst: Cliëntdossier; Deskundigheid en inzet personeel; Medicatieveiligheid; Medische dienst RRR. Om tot een gefundeerd oordeel te komen, gebruikte de inspectie verschillende informatiebronnen. Door de informatie uit deze bronnen te vergelijken en te wegen, beoordeelde de inspectie opnieuw of de door RRR geboden zorg voldeed aan relevante weten regelgeving, (beroeps)normen, richtlijnen en standaarden. Pagina 3 van 23

4 De inspectie raadpleegde de volgende informatiebronnen: de vastgestelde rapporten van de vorige inspectiebezoeken; het resultaatsverslag van 8 oktober 2015; gesprekken met cliënten; gesprekken met uitvoerend medewerkers; gesprekken met een basisarts en specialist ouderengeneeskunde; gesprekken met de bestuurder en het management; het inzien van vier cliëntdossiers; het inzien van documenten, genoemd in bijlage 1; een rondgang door de locatie (twee afdelingen intensieve zorg). 1.4 Toetsingskader De normen en beoordelingsaspecten die de inspectie hanteerde, zijn gebaseerd op de weten regelgeving en de daarvan afgeleide normen van de koepelorganisaties en de brancheen beroepsverenigingen. Bij risico s waarvoor wet- en regelgeving en daarvan afgeleide normen ontbraken, hanteerde de inspectie indien nodig eigen handhavingsnormen. Een overzicht van het normenkader is opgenomen in bijlage Beschrijving locatie RRR bestaat uit één locatie met plaatsen voor langdurige intensieve zorg en plaatsen voor revalidatiezorg. Bij de revalidatiezorg gaat het om Medisch Specialistische Revalidatie (MSR) of GRZ (geriatrische revalidatiezorg). Daarnaast zijn er in RRR acht plaatsen voor poliklinische revalidatie. In RRR zijn ongeveer 100 van de 140 bedden bezet. De onderbezetting heeft in het najaar van 2015 tot een reorganisatie geleid. Hierbij is het personeelsbestand ingekrompen. In de locatie zijn zorgverlenende medewerkers aangesteld van kwalificatieniveau 2 t/m 5. Bij de reorganisatie is met name het aantal zorgverlenende medewerkers van kwalificatieniveau 2 verminderd. Sinds 21 juli 2015 is er bij RRR sprake van een interim bestuurder. De interim bestuurder is aangesteld om financiële zaken op orde te brengen binnen RRR en om de fusie met Laurens voor te bereiden. Deze fusie is in 2016 voorzien. Pagina 4 van 23

5 2 Conclusie en beschouwing Dit hoofdstuk start met een schematisch overzicht van de scores van drie thema s van het hertoetsbezoek. Vervolgens recapituleert de inspectie haar conclusie over het vorige inspectiebezoek en geeft zij haar conclusie over het hertoetsbezoek. Daarna volgen paragrafen met een beschouwend karakter. Voor de bevindingen van de inspectie: zie hoofdstuk Overzicht van de scores per thema Figuur 1. Overzicht scores hertoetsbezoek op 17 november 2015 Thema's Voldoet Voldoet deels Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld Cliëntdossier: 6 normen 4 2 Deskundigheid en inzet van personeel: 9 normen 5 4 Medicatieveiligheid: 11 normen Medische dienst: 10 normen Aantal normen 2.2 Resultaten hertoetsbezoek: ondanks verbeteringen nog steeds risico s aanwezig Het hertoetsbezoek op 17 november 2015 aan RRR laat veel verbeteringen zien. Het verbeterplan van RRR heeft aantoonbaar tot resultaten geleid. Zo voldoet RRR bij het hertoetsbezoek op het gebied van de medicatieveiligheid aan alle normen op één na. Desondanks zijn er nog steeds risico s aanwezig. De grootste risico s zijn aangetroffen bij de thema s cliëntdossier en deskundigheid van het personeel. De medische dienst voldoet in de praktijk aan de vereisten. De aansturing van de medische dienst behoeft aandacht. 2.3 Conclusie: geboden zorg voldoet niet aan zeven normen en is daardoor risicovol De zorg die RRR biedt, leidt tot risico s op gezondheidsschade voor cliënten. De zorg die RRR biedt, voldoet niet aan zeven normen. In hoofdstuk 3 staan de te nemen maatregelen vermeld en worden de vervolgacties aangegeven. Pagina 5 van 23

6 2.3.1 Organisatorische contet is kwetsbaar Bij RRR spelen veel veranderingen tegelijkertijd. Deze veranderingen maken de organisatie kwetsbaar. Er is sprake van een interim bestuurder. Ook is er een fusie met een andere aanbieder op handen en is recent het personeelsbestand fors teruggebracht. Dit alles vraagt om een goede sturing en leiding om de cliënten verantwoorde zorg te kunnen bieden. Uit het inspectiebezoek blijkt dat in RRR veel verbeteringen zijn doorgevoerd. Dit geeft gezien de situatie vertrouwen. Sommige verbeteringen die volgens de eigen interne audit wel in orde zouden zijn, blijken tijdens het inspectiebezoek echter toch niet te voldoen of zijn opnieuw onvoldoende. De dreiging van een terugval op de bereikte resultaten brengt met zich mee dat RRR etra aandacht dient te hebben voor de aansturing en borging van de processen Papieren zorgleefplan niet goed gebruikt; elektronisch zorgleefplan blijft onbruikbaar Het papieren zorgleefplan, dat in RRR bestaat naast het elektronisch cliëntendossier (ECD), wordt in de praktijk niet goed gebruikt, al geldt dit voor de ene afdeling meer dan voor de andere. Hierdoor is niet altijd voldoende duidelijk dat de wensen en behoeften van de cliënt de basis zijn voor de zorg. Ook zijn de doelen, acties, rapportage en evaluaties niet altijd voldoende op elkaar afgestemd. Het papieren zorgleefplan is beknopt. Het is in het leven geroepen omdat het ECD te comple van opzet is. Medewerkers moeten beide documenten naast elkaar gebruiken. De onbruikbaarheid van het ECD geeft echter nog steeds het risico dat medewerkers essentiële informatie niet meer onder de aandacht hebben Deskundigheid personeel niet altijd voldoende door herschikking RRR wisselt medewerkers regelmatig van afdeling zonder dat zij de vereiste kennis hebben voor de nieuwe afdeling. Ook kan het gebeuren dat cliënten naar een andere afdeling verhuizen zonder dat in de benodigde deskundigheid van de medewerkers is voorzien. Het scholingsplan is niet hierop afgestemd. Dit geeft het risico dat medewerkers zonder nadere scholing zorg moeten gaan bieden aan cliënten voor wie etra benaderingsvaardigheden vereist zijn. Ook is in RRR door het wegvallen van het profportaal zorg en de afwezigheid van een scholingsplan 2016 de etra aandacht voor hygiëne en infectiepreventie niet blijvend gegarandeerd. Blijvende aandacht voor hygiëne en infectiepreventie is etra van belang omdat medewerkers verzorgende en verplegende taken moeten combineren met het begeleiden bij de maaltijden en de voedselvoorziening. Positief bij de deskundigheid van het personeel is dat RRR over relatief veel verpleegkundigen niveau 4 en 5 beschikt Organisatie van de medische dienst in praktijk voldoende De medische dienst voldoet in de praktijk aan de vereisten. Artsen ervaren echter nog geen aansturing van het hoofd medische dienst. De continuïteit van de medische dienst is tot mei 2016 gewaarborgd. Daarna is hierover onzekerheid door het aflopen van het contract van één van de basisartsen. 2.4 Cliënttevredenheid geeft wisselend beeld. De cliënttevredenheid geeft in RRR een wisselend beeld. De clientgerichtheid van de zorg is in RRR niet voldoende aantoonbaar. Enkele cliënten waren zeer tevreden over de geboden zorg en de wijze waarop medewerkers inspeelden op hun behoeften en wensen. Zij gaven aan dat er voldoende mogelijkheden waren om aan activiteiten deel te nemen. Dit gold echter niet voor alle cliënten met wie de inspectie sprak. De cliëntgerichtheid blijkt niet uit de zorgleefplannen die de inspectie inzag. De individuele wensen en behoeften komen niet altijd voldoende tot uiting in het zorgleefplan. Pagina 6 van 23

7 3 Handhaving Dit hoofdstuk begint met een overzicht van de normen waaraan de geboden zorg nog niet voldeed en waarvoor verbetermaatregelen noodzakelijk zijn. Vervolgens geeft de inspectie aan wat zij van de zorgaanbieder verwacht. Daarna beschrijft de inspectie haar vervolgacties. De inspectie gaat ervan uit dat de informatie in hoofdstuk 4 voldoende handvatten biedt om de verbeteringen door te voeren die nodig zijn om de geboden zorg te laten voldoen aan de in paragraaf 3.1 genoemde normen. 3.1 Overzicht van normen waaraan de geboden zorg nog niet voldeed 2.2 De wensen, behoeften, mogelijkheden en beperkingen van de cliënt zijn de basis voor de zorg-/ondersteuningsdoelen. 2.5 Afgesproken doelen, acties, rapportage en evaluaties zijn op elkaar afgestemd. 3.3 Medewerkers hebben voldoende kennis en vaardigheden om ondersteuning te kunnen bieden aan de doelgroep van cliënten. 3.5 Medewerkers zorgen ervoor dat cliënten in een veilige (woon)omgeving verblijven. 3.6 Medewerkers krijgen scholing om adequaat te kunnen voorzien in de zorgen ondersteuningsbehoeften van de cliënten. 3.7 De zorgaanbieder zet op de juiste momenten voldoende en deskundige medewerkers in voor de uitvoering van de dagelijkse zorg. 4.5 Bij medicatiewijziging past de medewerker de GDS-medicatie niet aan. 3.2 Etra verbetertijd en resultaatsverslag De inspectie geeft de zorgaanbieder etra tijd om de geboden zorg alsnog te laten voldoen aan de hierboven genoemde normen. De inspectie verwacht dat de zorgaanbieder de noodzakelijke verbetermaatregelen neemt en de inspectie daarvan opnieuw een resultaatsverslag stuurt. Dit resultaatsverslag verwacht de inspectie vóór 1 mei In dit resultaatsverslag staat per norm: - of de geboden zorg binnen de gestelde termijn volledig voldoet aan de norm; - welke aanpak en acties de zorgaanbieder heeft ingezet om volledig aan de norm te voldoen; - hoe de zorgaanbieder heeft gemeten dat de geboden zorg volledig aan de norm voldoet; - als de geboden zorg per de datum van het resultaatsverslag nog niet volledig aan de norm voldoet: welk niveau van verbetering in kwalitatieve en kwantitatieve zin de zorgaanbieder per de datum van het resultaatsverslag feitelijk heeft bereikt (bijvoorbeeld een % van het geheel). 3.3 Vervolgacties inspectie Op basis van het ontvangen resultaatsverslag beoordeelt de inspectie of vervolgacties nodig zijn. Een aangekondigd of onaangekondigd hertoetsbezoek aan RRR en/of een bestuursgesprek behoren tot de mogelijke vervolgacties. Indien nodig zal de inspectie bestuursrechtelijke maatregelen overwegen. Pagina 7 van 23

8 4 Bevindingen inspectiebezoek Dit hoofdstuk bevat per thema een inleiding, de scores op de normen en op de bijbehorende beoordelingsaspecten. Na ieder thema volgt zo nodig een toelichting op de scores. De scores zijn in een tabel weergegeven. Er zijn vier scoremogelijkheden: voldoet, voldoet niet, niet van toepassing (n.v.t.) en niet beoordeeld. De score n.v.t. geeft de inspectie als de situatie waarop de norm van toepassing is, in RRR nooit voorkomt. Niet beoordeeld betekent dat de situatie waarop de norm en/of het beoordelingsaspect van toepassing is/zijn in RRR wel voorkomt, maar tijdens het bezoek niet aan de orde is geweest. De inspectie beschouwt de geboden zorg waarop een norm van toepassing is als niet beoordeeld, wanneer deze zorg op de helft of meer dan de helft van de beoordelingsaspecten van die norm een score niet beoordeeld heeft. In alle gevallen geldt: als de geboden zorg op één beoordelingsaspect van een norm een score voldoet niet heeft, dan scoort de geboden zorg op de hele norm voldoet niet. Dit geldt dus ook als de geboden zorg op de helft of meer dan de helft van de beoordelingaspecten van een norm een score niet beoordeeld heeft. De nummering van de normen is niet altijd opeenvolgend. Dit komt omdat de normen uit een groter normenbestand komen; de inspectie toetst niet aan alle normen uit dit bestand. 4.1 Thema 2: cliëntdossier 1 Het cliëntdossier is een belangrijke basis voor cliëntgerichte zorg. De zorgaanbieder maakt met iedere cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger vóór de start van de zorgverlening of zo snel als mogelijk na de start van de zorgverlening afspraken over de uitvoering van de zorg en ondersteuning. Deze afspraken gaan uit van de wensen, behoeften en mogelijkheden van de cliënt. Ook houden deze afspraken rekening met beperkingen van de cliënt en met ingeschatte mogelijke cliëntgebonden risico s. Bij de uitvoering van de zorg en ondersteuning is het uitgangspunt het zo veel mogelijk versterken van de eigen regie van de cliënt en van zijn ervaren kwaliteit van bestaan. De medewerker die eerstverantwoordelijke is voor de uitvoering van de zorg en ondersteuning aan de cliënt stelt in dialoog met de cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger zorg- en ondersteuningsdoelen vast. In deze doelen moeten de wensen van de cliënt doorklinken en de wijze waarop hij zijn leven wil inrichten. De doelen zijn niet uitsluitend probleemgericht gedefinieerd maar bevorderen ook de kwaliteit van het bestaan van de cliënt zo goed mogelijk. Ook maakt de eerstverantwoordelijke medewerker met de cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger afspraken over de uitvoering van de zorg en ondersteuning. De medewerker legt deze afspraken vast in de vorm van een individueel zorg-/ondersteuningsplan. Uit dit plan wordt duidelijk welke zorg en ondersteuning een cliënt van de zorgaanbieder vraagt. Ook beschrijft het plan wat er nodig is om de zorg- en ondersteuningsdoelen te behalen en wie daarvoor verantwoordelijk is of zijn. Naast de cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger en de eerstverantwoordelijke medewerker leveren alle overige betrokken medewerkers en disciplines, zoals gedragswetenschappers, artsen en paramedici 1 Onder cliëntdossier verstaat de inspectie alle vastgelegde informatie op individueel cliëntniveau die relevant is voor de zorgverlening aan de cliënt. Het individuele zorg-/ondersteuningsplan is een onderdeel van het cliëntdossier. Pagina 8 van 23

9 Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld Rapport hertoetsbezoek aan Centrum voor Reuma en Revalidatie te Rotterdam op 17 november 2015 een zichtbare bijdrage aan afspraken over de uitvoering van de zorg en ondersteuning aan de cliënt. De zorgaanbieder heeft geborgd beleid voor het rapporteren in het zorg-/ ondersteuningsplan over de voortgang op de zorg- en ondersteuningsdoelen en over de mate waarin deze doelen worden behaald. Ook is de zorgaanbieder verantwoordelijk voor rapportage over andere relevante zaken op individueel cliëntniveau die om rapportage vragen. De zorgaanbieder waarborgt de periodieke multidisciplinaire evaluatie van het zorg-/ondersteuningsplan met de cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger. Na de evaluatie maken de betrokkenen met elkaar nieuwe afspraken. 2.1 De cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger is aantoonbaar betrokken bij het opstellen van het zorg-/ondersteuningsplan. a) Bij iedere nieuwe cliënt is binnen zes weken na de start van de zorgverlening een zorg-/ondersteuningsplan vastgesteld. b) De cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger is aantoonbaar betrokken bij de beschrijving van de levensgeschiedenis, wensen, behoeften, mogelijkheden en beperkingen van de cliënt. c) Uit het cliëntdossier blijkt dat de cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger heeft ingestemd met de inhoud van het zorg-/ondersteuningsplan. 2.2 De wensen, behoeften, mogelijkheden en beperkingen van de cliënt zijn de basis voor de zorg-/ondersteuningsdoelen. a) De zorg-/ondersteuningsdoelen passen bij de wensen, behoeften, mogelijkheden en beperkingen van de cliënt. b) De zorg-/ondersteuningsdoelen zijn gebaseerd op diagnostiek van relevante disciplines. 2.3 In het cliëntdossier is zichtbaar dat relevante disciplines betrokken zijn bij de zorg en ondersteuning. a) Het cliëntdossier bevat relevante informatie, zoals diagnoses, onderzoeken en/of opdrachten van betrokken disciplines. b) Relevante disciplines zijn aantoonbaar betrokken bij het opstellen en evalueren van afspraken over zorg en ondersteuningsdoelen. c) Vakinhoudelijke specialisten hebben hun adviezen en/of opdrachten aan medewerkers toepasbaar gemaakt voor de dagelijkse omgang met de cliënten. Pagina 9 van 23

10 Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld Rapport hertoetsbezoek aan Centrum voor Reuma en Revalidatie te Rotterdam op 17 november Medewerkers inventariseren en evalueren periodiek de cliëntgebonden risico's en baseren hierop de zorg en de ondersteuning. a) In het cliëntdossier zijn relevante cliëntgebonden risico s en daaruit voortvloeiende afspraken opgenomen. Voorbeelden van cliëntgebonden risico s zijn: - Huidletsel - Incontinentie - Vallen - Problemen medicatiegebruik - Ondervoeding/overgewicht - Probleem- of onbegrepen gedrag - Mondzorg b) De zorg-/ondersteuningsdoelen passen bij de resultaten van de individuele risico-inventarisaties. 2.5 Afgesproken doelen, acties, rapportages en evaluaties zijn op elkaar afgestemd. a) De zorg-/ondersteuningsbehoeften, de zorg-/ ondersteuningsdoelen en de acties hebben een logische samenhang. b) De (dagelijkse) rapportages zijn gekoppeld aan de zorg- /ondersteuningsdoelen en acties. c) De evaluaties van de geboden zorg en ondersteuning gaan over de zorg-/ondersteuningsbehoeften, zorg-/ ondersteuningsdoelen en zorgacties. 2.6 De cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger is betrokken bij de periodieke evaluatie en bijstelling van het zorg-/ondersteuningsplan. De evaluatiefrequentie is conform de veldnorm of hoger. a) De cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger is aantoonbaar betrokken geweest bij de evaluatie van het zorg-/ondersteuningsplan. b) Periodieke evaluaties zijn aantoonbaar uitgevoerd met een minimale frequentie zoals vastgelegd in de veldnorm of vaker. c) Aantoonbaar is geëvalueerd of de gemaakte afspraken over de zorg-/ondersteuningsbehoeften, zorg- /ondersteuningsdoelen en zorgacties zijn nageleefd. De uitkomst van de evaluatie wordt gebruikt voor een eventuele wijziging van het zorg-/ondersteuningsplan. Pagina 10 van 23

11 Algemene toelichting op de situatie rondom het dossier RRR had na de inspectiebezoeken van juli en augustus 2015 naast het ECD een beknopt papieren dossier ingevoerd. Het papieren dossier bevatte praktische informatie, namelijk stamgegevens, zorgplan, transfervoorschrift, mono disciplinair plan, wondblad, ADL 2 -kaart en behandelovereenkomst. Het papieren dossier was bedoeld om medewerkers snel te informeren over de dagelijkse zorg en rapportage. De reden van de invoering van het papieren zorgleefplan was dat het ECD te comple van opzet was en dat er daardoor informatie verloren dreigde te raken of dat informatie door zorgverleners over het hoofd werd gezien. Medewerkers dienden het ECD en het papieren zorgleefplan naast elkaar te gebruiken. Toelichting 2.2 De zorgaanbieder gebruikte wensen, behoeften, mogelijkheden en beperkingen van de cliënt onvoldoende als basis voor de zorg-/ ondersteuningsdoelen. De inspectie bekeek in totaal vier cliëntdossiers van cliënten op twee verschillende afdelingen intensieve zorg. De inspectie constateerde dat er verschillen in kwaliteit waren tussen de cliëntdossiers van de twee afdelingen. Op één afdeling voldeden de cliëntdossiers aan de norm. Op de andere afdeling pasten de zorg-/ondersteuningsdoelen onvoldoende bij de wensen, behoeften, mogelijkheden en beperkingen van de cliënt. De inspectie sprak met cliënten op de betreffende afdeling en vroeg hen wat ze graag wilde bereiken. Eén cliënt gaf daarbij aan dat hij graag zelfstandig naar buiten wilde (eventueel met een elektrische rolstoel). De inspectie kon in het zorg-/ondersteuningsplan niets terugvinden over deze wens en of er onderzocht was of dit een mogelijkheid was voor de betreffende cliënt. Ook was niet duidelijk hoe ingegaan was op de wens van de cliënt om te kunnen staan. Uit het dossier van de betreffende cliënt bleek daarnaast dat de cliënt in een korte tijd veel in gewicht was aangekomen. Zorgmedewerkers hadden niet de diëtist in consult gevraagd. De zorg-/ondersteuningsdoelen waren onvoldoende gebaseerd op diagnostiek van relevante disciplines. 2.5 Afgesproken doelen, acties, rapportages en evaluaties waren onvoldoende op elkaar afgestemd. Net als bij norm 2.2 constateerde de inspectie dat er verschillen in kwaliteit waren tussen de cliëntdossiers van de twee afdelingen. De zorg-/ondersteuningsbehoeften, de zorg-/ ondersteuningsdoelen en de acties hadden niet in alle cliëntdossiers een logische samenhang. In één cliëntdossier las de inspectie op het blad doelen monodisciplinair het volgende: hulp bieden bij hanteren gehoorapparaat en drie keer per dag incontinentiezorg. Deze punten kwamen niet terug in de ADL-lijst, ondanks dat er speciale kopjes voor de betreffende onderwerpen in de lijst waren opgenomen. Zorgmedewerkers gebruikten de ADL-lijst dagelijks om de cliënt te ondersteunen. Hierin stond specifiek benoemd waarbij en op welke wijze de cliënt hulp nodig had. De inspectie zag daarnaast dat de praktijkbegeleider bij de doelen had geschreven dat deze niet specifiek genoeg geformuleerd waren. Volgens medewerkers was dit in augustus erbij geschreven, maar hierop was nog geen actie ondernomen. De (dagelijkse) rapportages waren onvoldoende gekoppeld aan de zorg-/ ondersteuningsdoelen en acties. Dit bleek uit een cliëntdossier waar in het zorg-/ondersteuningsplan was beschreven dat pijnklachten dagelijks gesignaleerd en geobserveerd moesten worden. Hiervan was niets terug te vinden in de rapportages. 2 ADL: Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen Pagina 11 van 23

12 De evaluaties van de geboden zorg en ondersteuning gingen onvoldoende over de zorg-/ondersteuningsbehoeften, zorg-/ ondersteuningsdoelen en zorgacties. In het zorg-/ondersteuningsplan van een cliënt stond een afspraak die in week 36 geëvalueerd moest worden. Dit was niet gebeurd. Pagina 12 van 23

13 Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld Rapport hertoetsbezoek aan Centrum voor Reuma en Revalidatie te Rotterdam op 17 november Thema 3: deskundigheid en inzet medewerkers De zorgaanbieder organiseert de uitvoering van de geboden zorg zo dat hij tijdig, doelmatig, doelgericht en deskundig in de zorg- en ondersteuningsbehoeften van de cliënt voorziet. De zorgaanbieder zet voldoende en deskundige medewerkers in. Hij schoolt, ondersteunt en stimuleert hen structureel. Medewerkers richten zich op het behouden of bereiken van het optimale niveau van functionele autonomie en kwaliteit van bestaan voor de cliënt. Deskundige medewerkers zijn betrouwbaar, werken cliëntgericht en bejegenen de cliënt op een passende manier. Zij zijn in staat om de cliënt op een professionele, multidisciplinaire wijze de juiste ondersteuning te bieden op het vlak van sociaalemotioneel, cognitief en somatisch functioneren. Deskundige medewerkers kunnen reflecteren op het effect van het eigen handelen. Medewerkers werken volgens protocollen, procedures en werkinstructies. De zorgaanbieder borgt dat relevante actuele protocollen, procedures en werkinstructies aanwezig zijn. De zorgaanbieder stimuleert medewerkers om met gezond verstand te blijven werken. Hij biedt de mogelijkheid om gemotiveerd af te wijken van geldende protocollen en procedures wanneer situaties daarom vragen. Medewerkers leggen afwijkingen van protocollen, procedures, werkinstructies en zorgafspraken schriftelijk vast in het cliëntdossier. Bij de geboden zorg kunnen tegelijkertijd of opeenvolgend verschillende onderdelen van dezelfde zorgaanbieder of verschillende zorgaanbieders betrokken zijn. In zulke situaties doet de zorgaanbieder wat in zijn vermogen ligt om een goede communicatie en coördinatie tussen alle betrokkenen, onder wie de cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger, te waarborgen. 3.1 Medewerkers werken cliëntgericht. a) Medewerkers kunnen aangeven op welke wijze ze cliënten methodisch en actief ondersteunen in het uiten van behoeftes en wensen. b) Medewerkers reageren met adequate acties op behoeftes en wensen van cliënten. 3.2 Medewerkers besteden aandacht aan de invloed van hun bejegening op het gedrag van de cliënt. a) Medewerkers zijn zich ervan bewust dat de manier waarop ze cliënten bejegenen, invloed heeft op het gedrag van die cliënten. b) Medewerkers bespreken in formele overlegstructuren (zoals teambespreking, supervisie en intervisie) en in de dagelijkse praktijk met elkaar hoe de manier waarop ze cliënten bejegenen, invloed heeft op het gedrag van die cliënten. Pagina 13 van 23

14 Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld Rapport hertoetsbezoek aan Centrum voor Reuma en Revalidatie te Rotterdam op 17 november Medewerkers hebben voldoende kennis en vaardigheden om zorg en ondersteuning te kunnen bieden aan de doelgroep van cliënten. a) Medewerkers kennen de zorg- en ondersteuningsbehoeften van de cliënten. b) Medewerkers vinden dat ze voldoende zijn toegerust om met de zorg- en ondersteuningsbehoeften van de cliënten te kunnen omgaan. c) Medewerkers ervaren vakinhoudelijke ondersteuning van zowel hun direct leidinggevende als van vakinhoudelijke specialisten zoals (para-)medici, gedragswetenschappers en verpleegkundigen met aandachtsgebieden. 3.4 Medewerkers werken op een verantwoorde manier met relevante, actuele richtlijnen, protocollen en/of werkinstructies. a) Medewerkers kennen relevante richtlijnen, protocollen en werkinstructies, en weten wanneer en hoe deze moeten worden gebruikt. b) Medewerkers weten dat ze beargumenteerd kunnen afwijken van richtlijnen, protocollen en werkinstructies om individueel maatwerk mogelijk te maken. Afwijken van richtlijnen, protocollen en werkinstructies is alleen mogelijk als de afwijking is besproken en op cliëntniveau is vastgelegd. c) De zorgaanbieder borgt dat medewerkers met actuele richtlijnen, protocollen en werkinstructies werken. 3.5 Medewerkers zorgen ervoor dat cliënten in een veilige (woon)omgeving verblijven. a) Medewerkers weten wat nodig is om ervoor te zorgen dat cliënten zich veilig voelen. Medewerkers nemen indien nodig maatregelen om de beleving van veiligheid bij cliënten te vergroten. b) Medewerkers creëren een veilige leefomgeving, rekening houdend met de individuele cliëntgebonden risico s. Pagina 14 van 23

15 Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld Rapport hertoetsbezoek aan Centrum voor Reuma en Revalidatie te Rotterdam op 17 november Medewerkers krijgen scholing om adequaat te kunnen voorzien in de zorg- en ondersteuningsbehoeften van de cliënten. a) De zorgaanbieder weet welke kennis en kunde nodig is om te voldoen aan de zorg- en ondersteuningsbehoeften van de cliënten. b) De zorgaanbieder weet over welke kennis en kunde de medewerkers beschikken. c) De zorgaanbieder voert een scholingsplan uit dat past bij de zorg- en ondersteuningsbehoeften van de doelgroep en het deskundigheidsniveau van de medewerkers. 3.7 De zorgaanbieder zet op de juiste momenten voldoende en deskundige medewerkers in voor de uitvoering van de dagelijkse zorg. a) De zorgaanbieder borgt dat alleen bevoegde en bekwame medewerkers voorbehouden en risicovolle handelingen uitvoeren. b) De zorgaanbieder borgt de inzet van voldoende en deskundige medewerkers op basis van de zorg- en ondersteuningsbehoeften van cliënten. c) De zorgaanbieder borgt de inzet van tijdelijke invalkrachten op zo n manier dat de benodigde zorg en ondersteuning van de cliënten verantwoord is. 3.8 Vakinhoudelijke specialisten zijn in voldoende mate beschikbaar. a) Vakinhoudelijke specialisten zijn beschikbaar wanneer nodig. b) Medewerkers ervaren dat zij de bij de zorg en ondersteuning aan cliënten betrokken vakinhoudelijke specialisten makkelijk kunnen bereiken en dat die hen adequaat ondersteunen. 3.9 De zorgaanbieder verzamelt en analyseert contetuele factoren die van invloed zijn op de inzet van medewerkers. Zo nodig treft de zorgaanbieder passende maatregelen. a) De zorgaanbieder heeft ziekteverzuim, personeelsverloop, inzet van invalkrachten en ervaren werkdruk in beeld. b) De zorgaanbieder treft zo nodig passende maatregelen. Pagina 15 van 23

16 Toelichting 3.3 Medewerkers kenden de zorg- en ondersteuningsbehoeften van de cliënten onvoldoende. De inspectie constateerde dit op één van de twee bezochte afdelingen. Uit de cliëntdossiers bleek niet dat ingespeeld was op enkele zorg- ondersteuningsbehoeften van de cliënten (zie ook normen 2.2 en 2.5). Zodoende was de kennis hierover bij de medewerkers niet voldoende. Medewerkers hadden niet altijd voldoende kennis en vaardigheden om zorg en ondersteuning te kunnen bieden aan de doelgroep van cliënten. Medewerkers gaven namelijk aan dat een aantal wonen-plus-cliënten naar een andere afdeling was verplaatst. Dit betroffen cliënten met cognitieve stoornissen na bijvoorbeeld een CVA. Medewerkers op deze afdelingen kregen geen etra scholing om met deze doelgroep om te gaan. Zij vonden dat ze onvoldoende waren toegerust om met de zorg- en ondersteuningsbehoeften van deze cliënten te kunnen omgaan. 3.5 Medewerkers creëerden een veilige leefomgeving, rekening houdend met de individuele cliëntgebonden risico s. De inspectie constateerde echter dat er kranen waren op de afdeling waren waarop geen temperatuurbegrenzer zat. 3.6 Medewerkers kregen vanaf 1 november 2015 onvoldoende scholing om adequaat te kunnen voorzien in de zorg- en ondersteunings-behoeften van de cliënten. Medewerkers en het management gaven aan dat er momenteel geen scholingsplan werd uitgevoerd buiten de verplichte scholingen (bijvoorbeeld voorbehouden handelingen BIG) om. In RRR was het scholingsplan 2015 uitgevoerd met uitzondering van 'methodisch werkbegeleider' en 'communicatie, omgaan met sociale omgeving en proactief reageren'. Vóór 1 november 2015 had RRR ook een zogenaamd profportaal waar medewerkers scholingen konden volgen. Dit profportaal zorg was per 1 november 2015 opgeheven. RRR had in 2015 hygiëne en infectiepreventie opgenomen als verplicht te volgen modules binnen profportaal zorg. Medewerkers zorg volgden in 2015 de training 'handhygiëne'.twee medewerkers volgden de opleiding Hygiëne Kwaliteitsmedewerker. 3.7 De zorgaanbieder zette, afgezet tegen de doelgroep, niet altijd op de juiste momenten voldoende medewerkers in voor de uitvoering van de dagelijkse zorg. Medewerkers gaven aan dat ze s avonds wel eens met twee medewerkers voor 31 cliënten moesten zorgen als een collega zich ziek meldde. Het management gaf aan dat ziekteverzuim kort voor de lopende dienst niet direct kon worden vervangen. Hierop kan alleen door verschuivingen in het lopende rooster worden ingespeeld. De in RRR vastgestelde basisbezetting was direct gekoppeld aan het aantal cliënten en hun zorgvraag. Wanneer met de beschikbare medewerkers niet kon worden voldaan aan de basisnorm zette RRR een uitzendkracht in. De reorganisatie had het aantal functies op de verpleegafdeling teruggebracht naar zorg en een voedingsassistent. Hierdoor moesten zorgmedewerkers soms ook taken op zich nemen als voeding verzorgen en het opmaken van bedden. De inspectie merkte in positieve zin op dat RRR veel verpleegkundigen niveau 4 en 5 in dienst had. Pagina 16 van 23

17 Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld Rapport hertoetsbezoek aan Centrum voor Reuma en Revalidatie te Rotterdam op 17 november Thema 4: medicatieveiligheid Het uitgangspunt is dat een cliënt die medicatie gebruikt, zelf zijn medicatie beheert. Wanneer dat niet of niet meer helemaal lukt, neemt de zorgaanbieder het medicatiebeheer deels of helemaal van de cliënt over. De cliënt heeft hierbij naar vermogen een eigen rol en verantwoordelijkheid. Het thema medicatieveiligheid richt zich op de (gedeeltelijke) overdracht van het medicatiebeheer door de cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger aan de zorgaanbieder. Er is een keten van cliënt en/of cliëntvertegenwoordiger, arts, apotheker, zorgaanbieder en zorgmedewerker. Voor een veilig medicatieproces is het van belang dat de activiteiten en verantwoordelijkheden van al deze schakels in de keten naadloos op elkaar aansluiten. De zorgaanbieder heeft een adequaat medicatieveiligheidsbeleid dat ieders rol, verantwoordelijkheid en de samenwerking tussen de genoemde schakels beschrijft. Die samenwerking moet gebeuren op een manier die de medicatieveiligheid ten goede komt. 4.1 De zorgaanbieder heeft een procedure rondom veilige en verantwoorde farmaceutische zorg beschreven. a) De zorgaanbieder heeft een procedure farmaceutische zorg die voldoet aan de eisen van de Veilige principes in de medicatieketen. b) In de procedure farmaceutische zorg zijn de verantwoordelijkheden van alle betrokken partijen beschreven. 4.2 De zorgaanbieder bepaalt in dialoog met de cliënt en/of de cliëntvertegenwoordiger of de medicatie geheel of gedeeltelijk in eigen beheer wordt gegeven. De zorgaanbieder legt de gemaakte afspraken over het medicatiebeheer vast in het cliëntdossier. a) De zorgaanbieder maakt in dialoog met de cliënt en/of cliëntvertegenwoordiger afspraken over het geheel of gedeeltelijk door de cliënt en/of cliëntvertegenwoordiger zelf beheren van medicatie. b) De afspraken over het geheel of gedeeltelijk door de cliënt en/of cliëntvertegenwoordiger zelf beheren van medicatie staan in het cliëntdossier. c) De betrokkenen evalueren de afspraken over het geheel of gedeeltelijk zelf beheren van medicatie volgens de frequentie in de veldnorm of naar behoefte vaker. Pagina 17 van 23

18 Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld Rapport hertoetsbezoek aan Centrum voor Reuma en Revalidatie te Rotterdam op 17 november Medewerkers die hulp bieden bij de medicatie beschikken over een actueel medicatieoverzicht en actuele toedienlijst van de apotheek. a) Medewerkers beschikken voor elke cliënt die medicatie gebruikt over een actueel medicatieoverzicht en een actuele toedienlijst van de apotheek. b) De apotheek maakt en levert de medicatie-overzichten en de toedienlijsten van cliënten die medicatie gebruiken; medewerkers maken deze overzichten en lijsten niet zelf en passen bestaande medicatieoverzichten en toedienlijsten niet zelfstandig aan. c) Medewerkers beschikken binnen 24 uur na de start van de zorg over een actueel medicatieoverzicht. 4.5 Bij medicatiewijziging past de medewerker de GDS-medicatie 3 niet aan. a) De medewerker past bij medicatiewijzigingen niet zelf de medicatie aan die de apotheek in een GDS-systeem heeft uitgezet. 4.6 De zorgaanbieder draagt zorg voor het veilig en verantwoord bewaren en afvoeren van medicatie. a) De medicatiekast, de medicijnkar en de opiatenkast zijn afgesloten. Alleen medewerkers die zijn geschoold in het omgaan met medicatie en die taken op het terrein van medicatie hebben, hebben hier toegang toe. b) De zorgaanbieder heeft afspraken met de apotheek over de wijze van afvoeren van retourmedicatie. c) Medewerkers controleren de temperatuur van de koelkast waarin medicatie wordt bewaard. Deze temperatuur is minimaal 2 C en maimaal 8 C. 4.7 De zorgaanbieder registreert de (werk)voorraad medicatie en bewaakt de houdbaarheid ervan. a) De zorgaanbieder zorgt aantoonbaar voor periodieke controle op de medicatievoorraad. De zorgaanbieder heeft vastgelegd wie voor de periodieke controle verantwoordelijk is. b) Er is geen niet-op-naam-gestelde medicatie op voorraad, met uitzondering van de 'dokterstas. 3 GDS = Geneesmiddelen Distributie Systeem. Bij gebruik van een GDS heeft de apotheek de geneesmiddelen per cliënt per toedientijdstip verpakt. Pagina 18 van 23

19 Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld Rapport hertoetsbezoek aan Centrum voor Reuma en Revalidatie te Rotterdam op 17 november 2015 c) De zorgaanbieder borgt dat de geopende medicinale dranken en druppels niet over de vervaldatum zijn. Dit doet hij door een aandachtsfunctionaris medicatie verantwoordelijk te maken voor het verwijderen en afvoeren van medicatie vlak vóór of op de vervaldatum. Het verdient hierbij de voorkeur om de datum van openen en/of de uiterste houdbaarheidsdatum na opening op de primaire verpakking te noteren. 4.8 Een tweede bekwaam persoon controleert de niet- GDS-medicatie, of er is een afspraak met de apotheek dat het geen risicovolle medicatie betreft voor deze cliënt. a) Voor niet GDS-medicatie heeft de zorgaanbieder afspraken met de apotheken gemaakt over het toepassen van de tweede controle. b) De tweede controle wordt bekwaam uitgevoerd. Het is traceerbaar wie deze controle uitvoert en op welke wijze dat gebeurt. c) Tot het moment van toediening is het duidelijk om welke medicatie het gaat. 4.9 De medewerker parafeert de toegediende of aangereikte medicatie per medicijn en per toedientijdstip op de toedienlijst. a) De medewerker parafeert de toegediende of aangereikte medicatie per medicijn en per toedientijdstip op de toedienlijst Medewerkers signaleren werking en bijwerking van de toegediende medicatie. a) Medewerkers kunnen aangeven bij welke medicatie en welke verschijnselen zij actie ondernemen. b) Medewerkers registreren gesignaleerde (bij)werking(en) in het cliëntdossier De arts en de apotheker verrichten ten minste jaarlijks een medicatiebeoordeling voor alle cliënten. a) De jaarlijkse medicatiebeoordeling door arts en apotheker is aantoonbaar uitgevoerd voor alle cliënten. b) De arts en de apotheker die de medicatiebeoordeling verrichten, hebben oog voor de risico s van polyfarmacie en psychofarmaca en zijn gericht op afbouw. Pagina 19 van 23

20 Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld Rapport hertoetsbezoek aan Centrum voor Reuma en Revalidatie te Rotterdam op 17 november Het voorschrijven van medicatie gebeurt met behulp van een elektronisch voorschrijfsysteem. a) Het voorschrijven van medicatie gebeurt met behulp van een elektronisch voorschrijfsysteem. Toelichting 4.5 In afwijking van de Veilige principes in de medicatieketen paste de medewerker de bij medicatiewijzigingen GDS-medicatie zelf aan. Medewerkers gaven aan dat als de arts tussentijds medicatie stopte, de medewerkers de betreffende medicatie bij elk toedienmoment zelf uit de Baterrol haalde totdat de apotheek een nieuwe rol leverde (eens per week). In de procedure farmaceutische zorg van RRR las de inspectie een andere werkwijze: In eerste instantie wordt er getracht een medicatiewijziging in te laten gaan bij aanvang van de nieuwe rol. Mocht er toch eerder gemuteerd moeten worden dan zal dit uitgevoerd worden door een apothekersassistente. Indien er echter spoed is, en er direct gehandeld dient te worden en geen apothekersassistente beschikbaar is, zal er uitsluitend gemuteerd mogen worden in opdracht van de voorschrijver en wordt dit uitgevoerd door de dagverantwoordelijke van de desbetreffende afdeling of het ANW-hoofd. De inspectie constateert dat er op dit punt verschil zit in beleid en praktijk. Pagina 20 van 23

21 4.4 Overige bevindingen Onderstaande lijst beoordelingsaspecten voor de medische dienst is gebaseerd op de handreikingen van de beroepsgroep specialisten ouderengeneeskunde. Hierbij heeft de inspectie met name gelet op de continuiteit en kwaliteit van de 24 uurs medische zorg. De wisseling en inzet van andere specialisten ouderengeneeskunde en basisartsen gaf hiertoe mede aanleiding. De handreikingen betreffen: Beroepsprofiel en competenties specialist ouderengeneeskunde (Verenso, 2012) Taakdelegatie (Verenso, 2012) Medische dienst RRR In praktijk 1 Taak- en functieomschrijving + 2 Roosters van dienstdoende artsen + 3 Overdracht binnen medische dienst + 4 Inwerken van de nieuwe artsen + 5 Kennis van richtlijnen/protocollen + 6 Supervisie/taakdelegatie/werkoverleg + 7 Afstemming van artsen en verpleging + 8 Aansturing van de medische dienst +/- 9 Behandelplannen Niet beoordeeld 10 Ontwikkeling continuïteit + Toelichting 2 Op doordeweekse dagen waren overdag minimaal twee artsen waaronder een specialist ouderengeneeskunde aanwezig in RRR. 3 De artsen hadden meerdere overdrachtmomenten per dag. De overdracht binnen RRR verliep laagdrempelig. De artsen ervaarden geen knelpunten bij de overdracht tussen de medische dienst van RRR en de avond-, nacht- en weekenddienst. De overdracht vanuit ziekenhuizen was volgens de artsen een knelpunt. 7 Artsen en verpleegkundigen waren positief over de wijze waarop de onderlinge afstemming ging. In de praktijk leek het overleg tussen artsen en verpleging goed te verlopen. 8 De artsen ervaarden geen aansturing door het hoofd medische dienst. De organisatie van de medische dienst en het overleg binnen de dienst werd door het hele team van artsen geregeld. De zittende specialist ouderengeneeskunde zorgde voor regelmatig werkoverleg binnen de medische dienst. 10 Vanaf 1 september 2015 waren er twee nieuwe basisartsen in RRR actief. Eén van de twee basisartsen had een contract gekregen voor acht maanden, de ander voor een jaar. Zodoende was de continuïteit van de medische dienst voor de periode tot mei 2016 geregeld. Pagina 21 van 23

22 Bijlage 1 Geraadpleegde documenten De onderstaande documenten zijn door de inspectie gebruikt bij het uitvoeren van het inspectiebezoek en het opstellen van dit rapport. De inspectie heeft de documenten niet in totaliteit beoordeeld, maar op specifieke onderwerpen doorgenomen. - Dienstroosters alle afdelingen, 23 november t/m 12 december Inzet personeel daadwerkelijk t.o.v. minimum inzet, week 46 - Najaarsevaluatie opleidingsplan Opleidingsplan Overzichten ziekteverzuim, week 46 - Procedure farmaceutische zorg, 1 maart Werkplan Opleiding 2015 Pagina 22 van 23

23 Bijlage 2 Overzicht wet- en regelgeving, veldnormen, circulaires en rapporten Wetgeving: Wet langdurige zorg (Wlz). Kwaliteitswet zorginstellingen. Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG). Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO): Wijzigingswet Burgerlijk Wetboek. Wet klachtrecht cliënten zorgsector (WKCZ). Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen (WMCZ). Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz). Besluit klachtenbehandeling Bopz. Besluit rechtspositieregelen Bopz. Besluit middelen en maatregelen Bopz. Besluit patiëntendossier Bopz. Besluit vaststelling van de minimumeisen voor de (verplichte) meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Besluit langdurige zorg. Veldnormen: Beleidsdocument veilig melden, KNMG, Beroepsprofiel en competenties specialist ouderengeneeskunde, Verenso, Handreiking werkvoorraad geneesmiddelen, Actiz, GGZ Nederland, VGN, Handreiking Veilige principes in de medicatieketen, ActiZ, KNMP, NVZA, Verenso, BTN, LHV, LOC, NHG, NPCF, V&VN, Intentieverklaring Zorg voor Vrijheid, samen naar minder vrijheidsbeperking, CG-raad, LOC-LPR, Platform VG, NIP-NVO, NVAVG, NVVA, Sting, V&VN, ActiZ, VGN en IGZ, Handreiking taakdelegatie, Verenso, Klachtenrichtlijn gezondheidszorg versie 3.0, KNMG, Kwaliteitsdocument 2013 Verpleging, Verzorging en Zorg Thuis. Landelijke instructie voor Toediening Gereedmaken van medicatie in verpleegen verzorgingshuizen, V&VN, Nationale beroepscode van Verpleegkundigen en Verzorgenden, Richtlijn Overdracht van medicatiegegevens in de keten, ActiZ, GGZ Ned., IGZ, KNMG, KNMP, LEVV, LHV, NFU, NHG, NICTIZ, NPCF, NVVA, NVZ, NVZA, Orde, V&VN, VWS,ZN, FNT, NMT en VGN, RIVM Hygiënerichtlijnen voor verpleeghuizen en woonzorgcentra, Richtlijn Probleemgedrag, Verenso, Risicovolle medicatie in verband met dubbele controle, KNMG, 2013 Van incident naar fundament, Movisie, Circulaires en rapporten: Bulletin Het mag niet, het mag nooit: seksuele intimidatie door hulpverleners in de gezondheidszorg, IGZ, augustus Cultuuromslag terugdringen vrijheidsbeperking bij kwetsbare groepen in langdurige zorg volop gaande, duidelijke ambities voor 2011 nodig, IGZ, december De dagelijkse bezetting en kwaliteit van zorg in instellingen voor langdurige zorg, Nivel, Etra inspanning noodzakelijk voor terugdringen vrijheidsbeperking in langdurige zorg, IGZ, Medicatieveiligheid flink verbeterd in herbeoordeelde instellingen langdurige zorg en zorg thuis, IGZ, Richtinggevend kader vrijheidsbeperking, VWS, 26 maart Pagina 23 van 23