3. Overzicht van de verschillende soorten stalen

Transcriptie

1 Klinisch Laboratorium Heilig-Hartziekenhuis Mechelsestraat 24, B-2500 Lier Tel.: Fax: AFNAME, BEWARING EN TRANSPORT VAN MICROBIOLOGISCHE STALEN DocNr SOP.ORG.9 Aangemaakt op 03/feb/ Onderwerp Versie 6 Verstuurd op 03/feb/2017 Geldig van 09/feb/2017 Status Definitief Geldig tot 09/feb/2020 Deze SOP beschrijft de te volgen procedure voor afname en transport van microbiologische stalen. Auteur Laura Bogaert Gearchiveerd op 2. Algemene opmerkingen Zie DOC.ORG.2: Praktische instructies staalafname & transport. 2. Afname vóór antibiotische therapie gestart is. Indien dit niet mogelijk is, vlak vóór een nieuwe dosis antibioticum gegeven wordt. Afname met een wisser is minder doeltreffend voor kweek dan een naald- of catheteraspiraat met spuit. 2. Snel transport naar het laboratorium is van groot belang voor bepaalde stalen (ongeacht ze in transportmedium zijn gebracht of niet): o Lumbaal vocht (cerebrospinaal- en ventrikelvocht); o Gynaecologische- en urethrale stalen; o Detectie anaërobe kiemen. 3. Overzicht van de verschillende soorten stalen De te volgen procedures voor de verschillende microbiologische stalen worden afdruk: 16/03/ pagina:1/ SOP.ORG.9, V.6; AFNAME, BEWARING EN TRANSPORT... Definitief

2 hieronder beschreven. Dit document maakt gebruik van secties, die elk op zich bestaan uit meerdere alinea s. Om de secties uit te vouwen, volstaat het om op het (zeegroene) driehoekje of de sectietitel te klikken. Bij het afdrukken van het document zullen alle secties automatisch uitgevouwd worden. I. Hemocultuur Indicatie Bij het optreden van koorts (>38,3 C) of hypothermie indien >24u postoperatief én indien laatste hemoculturen >48u geleden afdruk: 16/03/ pagina:2/ SOP.ORG.9, V.6; AFNAME, BEWARING EN TRANSPORT... Definitief

3 Uitzonderingen op medisch voorschrift (inclusief opvolghemoculturen) afdruk: 16/03/ pagina:3/ SOP.ORG.9, V.6; AFNAME, BEWARING EN TRANSPORT... Definitief

4 Voorbereiding Aantal afnames Uitvoering Controleer de identiteit van de patiënt door de patiënt actief te bevragen en het polsbandje na te kjiken. De naam en geboortedatum van de patiënt moeten overeenkomen met diegene vermeld op de etiketten en de aanvragen. Vul het aanvraagformulier in met duidelijke specificatie van afname (ingevuld en gehandtekend door geneesheer). Omschrijf expliciet in het formulier welke set met welke afnameplaats correspondeert. Kleef een patiëntenklever op de hemocultuurflessen (of schrijf de patiëntgegevens op het etiket). Kleef deze zeker niet over de flesbarcode! Indien meerdere hemocultuursets achtereenvolgens worden afgenomen, vul het volgnummer van de set hemocultuurflessen in op het etiket van elke fles: 1e set, 2 e set, 3 e set, (zodat er verder geen enkele verwarring kan ontstaan over de volgorde waarin de koppels flessen werden afgenomen). Neem hemoculturen af vóór de eerste antibioticatoediening. Standaardafname: 1 e, 2 e, 3 e perifere afname in één punctie, onmiddellijk na elkaar + STOP Bij vermoeden van kathetersepsis kan op medisch voorschrift, naast de 3 sets obligate perifere hemoculturen, ook 1 set hemoculturen afgenomen worden via de Arteriële katheter Diep veneuze katheter Andere intravasculaire katheter(s) Bij vermoeden van infectieuze endocarditis, worden steeds 3 sets afgenomen met minstens 30 min tussen de verschillende sets (set 1, 30 min, set 2, 30 min, set 3). Handhygiëne! Verwijder beschermkapjes van de hemocultuurflessen en desinfecteer rubberen dopjes met Chloorhexidine afdruk: 16/03/ pagina:4/ SOP.ORG.9, V.6; AFNAME, BEWARING EN TRANSPORT... Definitief

5 0,5 % in alcohol (30 sec. laten inwerken) Zoek vene op, desinfecteer de huid met Chloorhexedine 0.5% in alcohol gedurende 30 seconden Let op: na ontsmetting mag men de prikplaats enkel met een ontsmette vinger palperen. Prik vene aan als ontsmetting opgedroogd is (Vacutainer -bloedafnamesysteem) Voor optimale detectie van bacteriële pathogenen is volume nog belangrijker dan timing. Streef daarom voor één flesje naar: Volwassenen: 8 tot 10 ml bloed Pediatrie: 1 tot 3 ml bloed Vul eerst het aerobe flesje, gevolgd door het anaerobe flesje Identificeer flesjes Noteer datum en uur afname op flesjes en aanvraag labo 2. Transport : Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel op kamertemperatuur bewaren. (NOOIT in koelkast of warmwaterbad!) 3. Weekend en nacht : Flessen naar het corelab brengen. Bij afwezigheid van de laborant van wacht de flesjes op het rolkarretje in de gang plaatsen. II. Cerebrospinaal vocht Huiddesinfectie met alcoholische oplossing. In een steriel recipiënt opvangen. afdruk: 16/03/ pagina:5/ SOP.ORG.9, V.6; AFNAME, BEWARING EN TRANSPORT... Definitief

6 Wordt nooit op het laboratorium afgenomen. De volgorde van de afgenomen recipiënten op het afnamepotje markeren. Onmiddellijk naar het laboratorium brengen (NOOIT in de koelkast bewaren: N. meningitidis sterft af bij 4 C). III. Lagere Luchtwegen Liefst ochtendsputum (géén speeksel) in steriel potje opvangen door spontaan ophoesten, bij voorkeur na spoelen van mondholte met water. Ook endotracheale- en tracheotomie-aspiraten zijn goed. Balvocht (= Broncho alveolaire lavage). Bij kleine kinderen kan sputum eventueel door een nasofaryngeaal uitstrijkje vervangen worden. Voor BK (mycobacteriën): eventueel 3 opeenvolgende dagen ochtendsputum verzamelen. Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren op 4 C. IV. Neus- en sinussecreet Meestal aangevraagd om op dragerschap van een bepaalde kiem te screenen (bv.: MRSA, N. meningitidis ). Gelieve dit dan ook uitdrukkelijk te vermelden! Neussecreet: Een steriele wisser (eswab) 20 à 30 ter hoogte afdruk: 16/03/ pagina:6/ SOP.ORG.9, V.6; AFNAME, BEWARING EN TRANSPORT... Definitief

7 van de voorste neusvleugels wrijven (één wisser volstaat voor beide neusgaten). Sinussecreet: Sinussecreet dient door middel van punctie te worden afgenomen: etter in afgesloten spuit naar labo brengen. Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren op 4 C. V. Keelsecreet Met steriele wisser (eswab) onder goede belichting, voorzichtig (niet té) wrijven over de amandelen of plaatsen waar er zichtbaar ulceraties te zien zijn. Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren op 4 C. VI. Nasopharyngeaal aspiraat of wisser Voor de diagnose van virale infecties of ter vervanging sputum bij kleine kinderen. Aspiraat in steriel recipiënt. Fijne steriele wisser (eswab). 2.Transport: Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren op 4 C. afdruk: 16/03/ pagina:7/ SOP.ORG.9, V.6; AFNAME, BEWARING EN TRANSPORT... Definitief

8 VII. Faeces ± 10 g (= nootgrootte) faeces in een schroefdoppotje met lepeltje. Geen swabs. Nooit pampers! Het aanwezige chloride is toxisch voor bacteriën. Parasieten: (eventueel) 3 x een staalafname op verschillende momenten. Acute diarree: geen 2 opeenvolgende stalen. Vibrio cholerae: uitdrukkelijk op aanvraag vermelden indien opsporing gewenst is (dit vereist speciale detectietechnieken). Controle op dragerschap Salmonella: 2 x staalafname met 3 dagen tussenpauze, eventueel laattijdige controle na één maand. Rotavirus of adenovirus: staalafname zo vlug mogelijk na het verschijnen van de eerste symptomen. Stalen afgenomen >8 dagen na het begin van de symptomen bevatten een onvoldoende hoge viral load om nog een positief resultaat te geven. Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren op 4 C. VIII. Urine Afnamewijze steeds vermelden op aanvraag! Midstroom-urine: bij voorkeur ochtendurine. Na het reinigen van uitwendige genitaliën met zeep en water, de middelste portie van de urine opvangen in een steriel potje. Eénmalige sondage: na steriel toilet (cfr. techniek afdruk: 16/03/ pagina:8/ SOP.ORG.9, V.6; AFNAME, BEWARING EN TRANSPORT... Definitief

9 blaassondage). Suprapubische punctie: dit is de referentiemethode voor baby s en peuters (alternatief: kleefzakje na grondige reiniging maar groot risico op cave contaminatie!). GEEN detectie anaërobe bacteriën. Verblijfscatheter: De catheter afklemmen ter hoogte van de leiding en na ontsmetting met een alcoholische oplossing, via spuit en naald in het prikpunt van het gesloten drainagesysteem urine afnemen. Steeds vermelden of het om een suprapubische sonde gaat. BK (mycobacteriën): 3 keer 50 tot 100 ml ochtendurine (opeenvolgend). Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoeae en Legionella pneumophila : eerste portie urine afnemen. GEEN midstroom! Foley-catheter: NOOIT acceptabel voor cultuur omdat deze de distale, urethrale flora vertegenwoordigt! De urine (behalve voor BK) overbrengen in een urinebuis (met houder met slang) en zo vlug mogelijk naar het laboratorium brengen, bij uitstel bewaren bij 4 C (max 24 uur op 4 C en 2 uur op kamertemperatuur). IX. Gynaeco, urethra Steriele wisser (eswab) voor cultuur. Indien detectie chlamydia of trichomonas vaginalis gewenst is, expliciet vermelden op de aanvraag. Chlamydia trachomatis : detectie gebeurt bij voorkeur op eerste portie urine (eventueel steriele wisser (eswab)). GBS: één steriele wisser (eswab) eerst vaginaal (cervicaal), dan rectaal. Neisseria gonorrhoeae (gonokok): best afname baarmoederhals, urethra en rectum met steriele wisser (eswab). Onmiddellijk naar het laboratorium brengen want deze kiem is afdruk: 16/03/ pagina:9/ SOP.ORG.9, V.6; AFNAME, BEWARING EN TRANSPORT... Definitief

10 extreem temperatuurgevoelig! Onmiddellijk naar het laboratorium brengen om Trichomonas vaginalis en N. gonorrhoeae te detecteren, bij uitstel bewaren bij 4 C. (N. gonorrhoeae sterft hierbij wel af) X. Etters De kwaliteit van het staal afgenomen met een steriele wisser (eswab) is ondergeschikt aan deze bekomen met steriele spuit (evt. met behulp van naald). Anaëroben: liefst punctaten van minimaal 1 ml onder anaërobe condities (afgesloten spuit met rubberen dop). Diep in de wonde afnemen. Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren bij 4 C. Kweek voor anaëroben: onmiddellijk naar het laboratorium brengen. XI. Punctievochten (pleura, peritoneaal, synoviaal en... Indien voldoende vocht: afname zowel in steriel recipiënt (voor gramkleuring) als in hemocultuurflessen. Indien afname met spuit deze altijd afsluiten met een stop om contaminatie te voorkomen (nooit de naald op de spuit laten). Eventueel alleen in een steriel recipiënt. afdruk: 16/03/ pagina:10/ SOP.ORG.9, V.6; AFNAME, BEWARING EN TRANSPORT... Definitief

11 Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren bij 4 C. XII. Oog en oor Steriele wisser (eswab), zowel voor cultuur als voor Chlamydia. Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren bij 4 C. XIII. Catheters Omgeving reinigen en ontsmetten. Distale 3 à 5 cm afknippen en in steriel recipiënt brengen. In geval van bijkomende hemocultuurafname: prikken in andere arm. Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren bij 4 C. XIV. Weefsel Stukje weefsel in steriel recipiënt opvangen. afdruk: 16/03/ pagina:11/ SOP.ORG.9, V.6; AFNAME, BEWARING EN TRANSPORT... Definitief

12 Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren bij 4 C. XV. Huid, haar, nagels Stukjes schilfers, haar of nagels in steriel recipiënt opvangen of tussen draag-en dekglaasje brengen. Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel op kamertemperatuur bewaren (in geval van schilfers). XVI. Materiaal Materiaal in steriel recipiënt. Spiraaltje, bouten, port-a-cath,... Zo vlug mogelijk naar het laboratorium, bij uitstel bewaren bij 4 C. 4. Bijlagen 4.1 DOC.ORG.1: AFNAMEMATERIAAL ALGEMEEN 4.2 DOC.ORG.2: PRAKTISCHE INSTRUCTIES STAALAFNAME, BEWARING EN TRANSPORT afdruk: 16/03/ pagina:12/ SOP.ORG.9, V.6; AFNAME, BEWARING EN TRANSPORT... Definitief

13 Gerelateerde documenten SOP.ORG.1: PREANALYTISCHE PROCEDURES SOP.ORG.12: AFNAME BLOED- EN URINESTALEN VOOR HEMATOLOGISCH EN BIOCHEMISCH ONDERZOEK SOP.ORG.22: VEILIGHEID & HYGIËNE Druk af Type Subtype Sublevel Werkpost(en) Auteur Co-auteurs Labo\Organisatieprocedure Laura Bogaert Te gebruiken workflow DocbeheerAlgemeneDocumenten Leesinstellingen DocbeheerAlgemeneDocumenten Status Definitief Hitcount 28 Historiek afdruk: 16/03/ pagina:13/ SOP.ORG.9, V.6; AFNAME, BEWARING EN TRANSPORT... Definitief