Rationeel Energie Gebruik

Transcriptie

1 Rationeel Energie Gebruik HANDLEIDING Wie is Dialoog vzw? Missie: Hetonafhankelijk kennis- en adviescentrum DIALOOG vzw informeert rond volgende thema s: Water Energie Bouwen Doelgroep: huishoudens + bouwprofessionelen Concept: concrete en praktische informatie tijdschrift de Koevoet 2 De vzw Dialoog is al 25 jaar een vormings- en adviescentrum. Recent zijn we ook actief in de klimaatwijken. Ook geven we opleidingen aan architecten en ambtenaren. Belangrijk in onze visie is dat we de drempel zo laag leggen dat de meeste mensen mee kunnen stappen in ons verhaal. Uiteindelijk zien we dat we de cursisten kunnen aanzetten om K30-woningen te plaatsen. 3-maandelijks geven we de Koevoet uit. DOEL van de SESSIE TIPS om energie te SPAREN VERHOGEN van het COMFORT bijdragen aan een beter MILIEU en meer GELIJKHEID 3 We geven praktische tips om energie te besparen door iedereen uitvoerbaar tot moeilijkere opdrachten waarbij een vakman nodig is.

2 DENK GLOBAAL, WERK LOKAAL Verminderen broeikasgassen CO 2 -hoeveelheid gestegen met 13% Kyoto: - 7,5% tegen Zomer 2003 heetste van Europa sedert 500 jaar Noord-Zuidverhouding Streekprodukten eerst Eerlijke handel (FSC-hout) BRON : 4 Het voornaamste broeikasgas dat vrijkomt bij verbranding is de laatste jaar nog nooit zo hoog geweest. Daarenboven is er een verband in de geschiedenis tussen de broeikasgashoeveelheid in de atmosfeer en de temperatuur. Als we niet snel minder broeikasgassen (2020: -40%, 2050: -80%) beginnen uitstoten, mogen we nog extremere weersomstandigheden verwachten. Belangrijk om te vermelden is dat temperatuursveranderingen en dus klimaatsveranderingen zich in het verleden niet lineair voordeden. Kort gezegd, vanaf dat het klimaat en de temperatuur een bepaalde drempel bereiken slaat het klimaat op hol tot ze een nieuw evenwicht vindt. Maatregelen dan nemen is praat naar de vaak. Nog een reden om vandaag extra inspanningen te doen. Het huidige economische systeem buit de lage loonlanden uit. 20% van de bevolking verbruikt 80% van de grondstoffen, 80% van de bevolking 20% van de grondstoffen. Daarenboven zijn de arbeidsvoorwaarden en milieureglementering in deze lageloonlanden wat ze 50 à 100 jaar geleden hier waren. Door streekproducten te kopen en gelabelde producten zorgen we voor dat wij niet verantwoordelijk zijn voor de uitbuiting van mens en natuur elders op de planeet. ELEKTRICITEIT IS DUURSTE ENERGIE! 0,180 0,160 geleverd nuttig 0,140 0,120 0,100 0,080 0,060 0,040 0,020 0,000!/kWh stookolie aardgas propaan E:dagtarief E:nachttarief warmtepomp Bron : Dialoog 6

3 Hier zie je dat elektriciteit ook een dure verwarming is. Voor dezelfde kwh gas of stookolie betaal je 2 keer meer voor elektriciteit nachttarief en 5 keer meer voor elektriciteit dagtarief. Ook propaan is goedkoper dan elektriciteit. De gebruikskosten verlagen Typisch huishouden: kwh primaire energie = 2000! /jaar diversen 8% keuken 8% warm water 16% 1 m? aardgas? 1 liter stookolie? 10 kwh primaire energie 1 kwh elektriciteit? 2,5 kwh primaire energie verwarming 68% 7 Verwarming maakt het grootste deel uit van ons energieverbruik. Inderdaad ons huis is een machine op zich waar we energie moeten ingieten om het warm te houden. Zoals bij een mens die stil zit wordt de meeste energie in verwarming gestoken. Elektriciteit is voor de hoofdverwarming een ecologisch minpunt. De primaire energiebron wordt in de centrale meestal verbrand (stookolie, gas, kolen, nucleaire brandstof, ) om elektriciteit te besparen: men produceert dus warmte. Via een reeks energieomzettingen en verliezen komt die elektriciteit in de woning terecht waar er tenslotte weer warmte van wordt gebruikt. Bij elektriciteitsproductie en distributie gaat dus veel energie verloren. De aanmaak van elektriciteit in de centrale heeft een rendement van amper 35%: er zijn drie eenheden primaire energie nodig om één eenheid elektriciteit te maken. Voor de omrekening van aardgas naar stookolie naar elektriciteit geldt 1m³ aardgas is 1l stookolie is 10 kwh elektriciteit (weliswaar primair). ENERGIEBESPARINGSTIPS Zonder investeringen Met beperkte investeringen Met hoge investering Let op! De besparing die de tips met betrekking tot de verwarmin g met zich meebrengen zijn niet eenvoudig optelbaar! (financieel & ecologisch) 9

4 Volgende voorbeelden en berekeningen slaan op een gemiddeld gezin en een doorsnee gebruik van toestellen. We hebben de tips gerangschikt naar stijgende kosten: Zonder investeringen; SOK-tips zijn tips die een verandering in je handelingen beogen, met beperkte investeringen; zijn kleine investeringen met besparingspotentieel, hoge investeringen; zijn investeringen waar je diep in de geldbeugel moet. Laat je niet misleiden door deze rangschikking. Het is niet de bedoeling dat je leidingen gaat isoleren van een 30-jarige mazoutketel. Het is dan beter om deze ketel eerst te vervangen. Maar door eerst de gratis tips toe te passen is het moreel hoog om verder te gaan. Zoals we later nog zullen zien: wat je niet verbruikt is gratis. Meestal zijn de kleine investeringen sneller terugverdiend, de dure investeringen veel trager. Besparen op verwarming Typisch huishouden: liter olie of m? gas = 1190! /jaar warm water 16% keuken 8% diversen 8% verwarming 68% 10 Het slechtste verwarmingstoestel qua rendement is een open haard. Gouden tip: gecontroleerd ventileren Stoot verluchting van 3 à 5 minuten meermaals per dag bespaart tot 15% mechanisch met warmterecuperatie BRON: 11 Ofwel om de drie uur voor drie minuten het raam open ofwel balansventilatie met warmterecuperatie. In tegenstelling tot wat sommige mensen denken is het potdicht maken van een woning niet slecht voor de binnenlucht. Er is één

5 voorwaarde, je moet gecontroleerd ventileren. Je kan dit zelf doen door om de 3 uur de ramen een aantal minuten open te zetten of door mechanisch te ventileren. Ook het openzetten van verluchtingsroosters is een mogelijkheid. Een bijkomend voordeel van mechanisch ventileren is dat je warmte recupereert. Het verluchtingsvoud per uur is afhankelijk van de stand van het venster: alles dicht heeft een verluchtingsvoud van 0,1 à 0,3, kipstand, luiken toe een verluchtingsvoud van 0,3 à 0,5, kipstand, luiken open, een verluchtingsvoud van 0,8 à 4, venster half open, een verluchtingsvoud van 5 10, venster gans open, een verluchtingsvoud van 9 15, tegenovergestelde venster of deur ook open, een verluchtingsvoud van +40. In de praktijk kan je zowel s ochtends als s avonds als je gaat werken de ramen voor een tijdje (15 minuten) openzetten. Gezellig maar niet gortig Sloffen aan Verwarm enkel de warme ruimtes 12 De koudste oppervlakte in de woning is de vloer. Door compartimentering zorg je voor afsluitbare deelruimtes. Vides zijn daarom qua energiezuinigheid in verwarmde ruimtes niet zo goed. Slaapkamers hoeven niet verwarmd te worden. En ook badkamers kunnen door aansturing van zoneventielen of thermostatische kranen geregeld worden.

6 Deuren toe Vooral openstaande deuren naar koude ruimten. - 6% - 70! per jaar BRON: nuonnl 13 Dit is een typische verander-je-gedrag-maatregel. De Vlaming plaatst deze maatregelen eigenaardig genoeg na maatregelen door kleine investeringen (Irisstudie). Maar dit is toch wel een heel simpele goede huisvadertechniek. Kijk ook eens na of de deur rondom rond goed sluit. Dit geldt enkel voor buitendeuren Bij binnendeuren mag er onderaan een speling zijn van maximaal 1cm. Dit om een verluchting tussen de kamers onderling mogelijk te maken. Die speling vervangt de luchtroosters in deuren. Gordijnen toe - 5% - 60! per jaar BRON: 123energiesparen.de 14 Dubbele gordijnen verdubbelen de energiebesparing. Natuurlijk is er ook een verschil tussen dunne, doorzichtige gordijnen en zware stoffen gordijnen. Gordijnen s avonds sluiten spaart 5%, vooral bij enkele of gewone dubbele beglazing. Rolluiken + gordijnen beperken nachtverliezen met 30 à 50%. Een type luxaflex plaats je in de benedenstand.

7 Tochtstrips Breng tochtstrips aan rond slecht sluitende ramen en deuren - 3,5% - 40! per jaar OPGELET: zorg voor voldoende verse lucht voor bewoners en verbrandingstoestellen 15 Voor de meeste toepassingen bestaan milieuvriendelijke materialen. Vermijdt daarom PU-schuim waar mogelijk. Immers PU-schuim maakt recyclage van bouwonderdelen moeilijker. Er bestaan ook natuurkitten in de gespecialiseerde zaak. Overgangen vloer-wand-zoldering, voegen tussen schrijnwerk en metselwerk, voegen in beweegbaar schrijnwerk, vooral deuren, rolluikkasten, nutsleidingen: elektriciteit, inbouwspots, muurdoorvoeren water, gas, CV, afvoerbuizen, schouwen van open toestellen, ventilatie keuken en badkamer, binnenafwerking zolderisolatie zijn plaatsen waar mogelijks lucht van buiten kan binnenstromen. Detail rolluikkasten - 2% 37! per jaar Bron: SENVIVV 16 Wanneer je voegen opvult is het best om dit te doen langs de buitenzijde. Het is makkelijker om van buiten de lucht tegen te houden, dan van binnen de buitenlucht tegen te houden.

8 GOUDEN TIP: Overisoleren bestaat niet BRON: EURIMA 17 België behoort tot de Middellandse Zeelanden wat isolatie betreft. Warmere landen zoals Frankrijk en Spanje scoren opvallend beter dan België. Wacht daarom niet op nieuwe standaarden in België, het buitenland bewijst dat meer isoleren werkt. Voorbeelden van isolatiediktes zijn muren van 5 cm dik in België, 10 cm dik in Frankrijk en 15 cm in Denemarken. Voor daken is 7 cm in België, 20 cm in Frankrijk en 25 cm in Denemarken de norm. Brandstofverbruik in buizen - 2% - 25! per jaar Enkele netbeheerders geven subsidie op buisisolatie ISOLEER CV LEIDINGEN minimaal 2 cm zowel aanvoer als retour vooral in niet verwarmde vertrekken : garage, hall, kruipruimte, wasplaats,... Bron : Climaflex, Armaflex, Vidoflex subsidie : AGEM,IVEG,PBE,VEM 18 Cv-leidingen, maar ook warmwaterleidingen moeten geïsoleerd worden. Binnen het jaar is de aanschaf terugverdiend. Bij de keuze van het materiaal speelt vooral de garantie voor een langdurige sluiting van de voegen en de dikte van de isolatie de hoofdrol. Bij de doe-het-zelfzaak vind je te lijmen en te clipsen isolatie van beperkte dikte. In speciaalzaken vind je zelfklevende isolatie in verschillende diktes van isolatie. Kies voor minimum 2cm dikte. In de praktijk is een combinatie van rotswol voor de rechte stukken en geëxpandeerd polyethyleen voor de bochten de beste keuze.

9 Vervang enkel en dubbel glas door HR++ glas Houten frame Enkel glas Ug = 5,8 Uw = 4,9 Besparing: 10! /m? Houten frame - 27% - 330! per jaar met premies en fiscale vermindering! Houten frame Dubbel Glas Ug = 2,9 Uw = 2,8 Super Glas Ug = 1,1 Uw = 1,6 Coating Schrijnwerk met super isolerend dubbel glas isoleert 3 maal beter dan enkel glas. 19 Het vervangen van enkel naar HR++ en dubbel door HR++glas is één van de snelst terugverdiende renovatietips. Hoe meer het glas isoleert, hoe belangrijker de isolatiegraad van het frame: schrijnwerk met enkel glas vervangen door HRglas isoleert tot 3 maal meer omdat het frame minder isoleert. Wanneer Iris consulting aan de mensen vroeg of ze HR-glas hadden antwoordden er 65% ja. Volgens de bouwsector wordt momenteel slechts 1 op 5 nieuwe woningen met HR-glas uitgerust, waaruit blijkt dat veel mensen HR-glas verwarren met gewoon dubbel glas. Isoleer vloer, muur, ramen en dak Vloeren (volle grond) Muren Praktijk K 65 2 cm 5 cm Wettelijk Laag energie K 55 K30 3 cm 6 cm 10 cm 17 cm - 66% - 780! per jaar met premies en fiscale vermindering! Glas 2,9 w/mk 1.8 w/mk 1.1 w/mk Zadelda k 7.5 cm 10 cm 22 cm ISOLATIESCHIL moet ONONDERBROKEN ZIJN 20 De wettelijke isolatienorm wordt in de praktijk niet gehaald. Slechts 13% van de woningen haalt de huidige norm. Er is werk aan de winkel, zowel wat het huidige reglement betreft als wat de uitvoering betreft. We moeten in ieder geval streven naar K30-woningen en naar een ononderbroken isolatieschil. De isolatieschil is immers onze derde huid, na onze fysieke huid en onze kleren. Doordat de warmte stijgt moet er meer isolatie in het dak dan in de vloer.

10 ISOLATIE VAN HELLEND DAK onderdak 20 cm dakisolatie bespaart per jaar 890 euro voor hellend dak isolatie damprem BRON: interelectravoorstellingeco beurs hasselt(testaankoop nr. 441 maart 2001) 21 Nog steeds heeft 35 % van de woningen geen dakisolatie, terwijl deze ingreep relatief eenvoudig zelf kan uitgevoerd worden (behalve platdak). Door de lagen isolatie te schranken verminderen we de koudebrugwerking van de kepers. Een juiste plaatsing van lucht- en dampscherm is cruciaal. Zorg ervoor dat het niet doorboord wordt door de installatie van elektrische installaties, buizen of sanitair. Gouden tip: Controleer je ketel Waakvlam uit Pompschakelaar - 4% - 50! per jaar Ketel en schouw om de 3, 4 jaar controleren bespaart 10% Keteltemperatuur niet te hoog 75/65/20 BRON: Interelektra, BBL, Nuonnl 22 De pomp is het grootste sluipverbruik 400kWh/jaar, 50 /jaar. De pompschakelaar is dan ook in anderhalf jaar terugverdiend. Een studie van het VITO wees uit dat het gemiddelde ketelvermogen in Vlaanderen 2,17 keer te groot is gedimensioneerd. Vandaar dat de keteltemperatuur gerust mag verlaagd worden tot hoogstens 75 C. Of die temperatuur nog mag verlaagd worden hangt af van de ketel (raadpleeg de handleiding) en de oppervlakte van de verwarmingstoestellen. Als je de minimumtemperatuur van je ketel kent kan je gerust verlagen tot 60 C. Je kan die gradueel verlagen tot je de laagst mogelijke temperatuur hebt gevonden, de keteltemperatuur waarmee je zelfs bij strenge vorst nog voldoende warm krijgt. Je zal zelf aanvoelen of jouw ketel dit aankan

11 of niet (is de kamer nog warm genoeg?). Ook om Co-vergiftiging tegen te gaan moet je regelmatig de ketel en schouw laten controleren. Beschouw het als een stilstaande auto die toch constant draait in de winter. Optimale afstelling win je terug. Via een simpele breuk kan je de comforttemperatuur in huis berekenen. Deel de som van de luchttemperatuur en de wandtemperatuur door 2 en je bekomt de comforttemperatuur. Hier zie je dat een slecht geïsoleerd huis al 2 C hoger moet stoken om hetzelfde comfort te bekomen. De wanden blijven koud aanvoelen, dit in tegenstelling tot een goed geïsoleerd huis. Dia 24 een GRAADJE lager, een UURTJE vroeger Ook overdag ---) tot 25% besparing 25 b in n en tem p eratu u r temperatuur ( C) v e e n r e b r r g u i i e k weinig is olatie, kleine massa m ogelijke winst door nachtverlaging 5 b u iten tem p eratu u r d ag 24 In alle systemen is het aan te raden om de thermostaat lager te zetten. Hier doet de klokthermostaat zijn dienst om s morgens de boel weer op te warmen.

12 Gebruik je thermostaat thermostaat in representatieve ruimte: - op 1.5 m hoogte - niet in de zon - niet in een tochtstroom - niet boven verwarming -7%/ graad - 80! per jaar Met een ruimtethermostaat kan je 15% besparen BRON: semaine -energie.be FOTO: Honeywell 25 Let erop dat de thermostaat waterpas hangt. Slechts 45,5% van de Vlamingen heeft een klokthermostaat, 39,1% heeft een handbediende thermostaat (Irisstudie). Aangezien het regelen van een handbediende thermostaat discipline vraagt, nemen we het zekere voor het onzekere een klokthermostaat. Warmte reflecteren Niet bij vochtproblemen - Radiatorkasten achter vrijstaande radiatoren zijn een must. -10m? gas / liter per m?stookolie - 25! per jaar - Horizontale plaat op een radiator bespaart extra onder raam - Geen handdoeken op radiator BRON : Energiebureau Limburg, Ecolife 26 Wanneer er reeds vochtproblemen in de muur aanwezig zijn is deze folie af te raden. Radiatorfolie is goedkoop (+/-3 /m²) en binnen het jaar terugverdiend. Je bespaart gemiddeld 10 m³ gas per m² radiatoroppervlak. Eenvoudige radiatorfolie is aan te raden. Je kan de folie aanbrengen met speciale lijm of met pluggen rechtstreeks in de muur. Het plaatsen van radiatorkasten achter vrijstaande radiatoren is een must. Een horizontale plaat alleen al boven een radiator doet 19% besparen (werkboek ecoteam).

13 Thermostatische kranen of zoneventielen - BEHALVEdaar waar de KAMERTHERMOSTAAT geplaatst is - Met gewone radiatorkranen kan je ook besparen door ze NIET TE VEROPEN te DRAAIEN en ze tijdig terug te sluiten - 1% - 13! per jaar met fiscale vermindering! 27 Slechts 50,1% heeft 1 of meerdere thermostatische kranen. Ze gebruiken is twee. Meestal zit er bij de verpakking van zo een kraan een blaadje met welke temperaturen de verschillende nummers overeenstemmen. Zorg bij aankoop dat je de juiste draad hebt gekozen. Sommige thermostatische kranen hebben de neiging bij weinig gebruik vast te zitten, ook daar moet je op letten. De woning wordt bij zoneventielen opgedeeld in verschillende zones. Elke zone wordt voorzien van een elektrisch bediend ventiel. Dit zoneventiel wordt open of dicht gestuurd met behulp van een thermostaat of een klok. Interessant voor gebouwen met sterk verschillende ruimten of gebruik: uitgesproken noord- en zuidzijde en woongedeelte beroepsgedeelte. Kies voor hoogrendementsketels % minder energie 40 % minder CO 2 primair energieverbruik x 100 MJ/j factuur! /j CO2 uitstoot x 10 kg/jaar Aardgas HR Aardgas HR top + Stoololie Optimaz Aardgas - oud Stookolie - oud fiscale vermindering voor vervangen oude stookolieketel Overweeg vervanging van 15-jarige ketels BRON: Greenpeace 28 De ene ketel is de andere niet. Bekijken we de oranje balkjes dan zien we dat op vlak van primaire energie de aardgas HR top (condenserende ketel) het beste scoort. Ook HR + en stookolie Optimaz ketels presteren heel wat beter dan oude gas- of stookolieketels. Hetzelfde beeld krijg je op vlak van verbruikskosten en CO2-uitstoot, zij het dat stookolie op vlak van CO2 wat minder goed presteert. De huidige cv-ketels worden nog altijd 2 keer te groot gedimensioneerd. Gevolg,

14 de ketels draaien aan de helft van hun vermogen en hebben een slecht rendement. Ze verbruiken meer dan een goed gedimensioneerde ketel. Eén van de drie hoofdmaatregelen voor woningen in de Europese Unie is het vervangen van oude verwarmingsketel. Labels met premies netbeheerder (125! voor HR top) OPGELET : een condenserende ketel vereist een aangepaste schouw 29 Hoogrendementsketels, die kunnen genieten van verschillende premies, halen zoveel mogelijk energie uit de rookgassen zodat die redelijk koud de schoorsteen verlaten. Het is dan ook mogelijk dat de waterdamp in de rookgassen al in de schouw zelf gaan condenseren, dat vocht kan tot problemen leiden. Daarom is, zeker bij condenserende ketels, een aangepaste schouw vereist. Ook bestaande schouwen kunnen door het inbrengen van een roestvrijstalen voering worden aangepast. warm water Typisch huishouden: kwh elektriciteit = 240! /jaar (elektrische boiler aan nachttarief) verwarming 68% warm water 16% diversen 8% keuken 8% Een huishouden verbruikt 85l warm water BRON : Greenpeace 30 Beste is om elektrische boilers te vervangen. Wil je hem niet vervangen dan kan je hem isoleren met omgekeerde spijkerflensdekens die je vastmaakt rondom de ketel. Elektrische boilers of geisers kan je ook manueel aan/uit schakelen als je maar sporadisch warm water nodig hebt. Je kan ook gebruik maken van een

15 timer indien je slechts op bepaalde tijdstippen van de dag warm water nodig hebt. Op het hoge verbruik van 85l water is zeker te besparen. Besparen op warm water Vermogen (kw) 35? BRON : Renova Bulex, Viessmann, Atag, Junkers, Hansgrohe 31 Bovenstaande grafiek toont aan dat de vermogens van de verwarmingsketels afnemen, terwijl die voor warm water stijgen. In de jaren 80 zijn dan ook veel cvketels geïnstalleerd die ook voor warm water zorgden. Vandaag de dag zijn twee aparte ketels aan te raden omwille van het verschillend vermogen dat nodig is. Warm water heeft een zeer fluctuerend gebruik, terwijl verwarming eerder constant werkt. Een vraagje: hoe ver kunnen we onze zucht naar warm water laten drijven? Is een douchetempel een basisbehoefte of kan het niet aan de lavabo? De optimale warmwaterinstelling is 60 C, met een minimum van 55 C, hoger eist hogere keteltemperaturen en geeft meer verliezen, maar verhoogt je opslagcapaciteit en is dus een oplossing als je boiler wat te klein blijkt. Om deze temperatuur te halen moet de ketel hoger stoken, afhankelijk van de warmtewisselaar in de boiler moet je de ketel dan toch op 70 à 80 C instellen. Ook hier is een beetje experimenteren naar de minimale temperatuur op zijn plaats maar moet je ook nagaan dat de ketel niet te lang op sanitair moet branden, dat is ook weer niet interessant.

16 DOUCHE in plaats van BAD een douche (55l) verbruikt gemiddeld 2 keer minder water dan een bad (110l) verbruikt -41% 45! per jaar Foto: Hansgrohe 32 Het waterverbruik van een douche bedraagt gemiddeld de helft van dat van een gevuld bad. Neem voor de regelmatige wasbeurt bij voorkeur een douche en trakteer jezelf op de luxe van een bad als je wat meer tijd hebt om ervan te genieten. Het gemiddeld verbruik per dag per persoon voor doucehn loopt op tot 40l. Eén douche minder per week Eén douche minder per week of een kortere douche bespaart water en energie - 4% - 5! per jaar 10% besparing door goede afstelling koud- en warmwaterkraan of door thermostatische kraan Foto: Hansgrohe 33 Scheren, handen wassen kan zonder open kraan. Een spaardouchekop kost je al gauw 250 per persoon per 10 jaar. Dit betekent dat de aankoopprijs eigenlijk geen rol speelt bij de aankoop van een douchekop. Wanneer je 5 minuten in de plaats van 10 min zou douchen betekent dit een besparing van 30 op jaarbasis.

17 Spaardouchekop! 6 à 10 l/min in plaats van 10 à 15 l/min G elijkblijvend comfort Let op voor de tapdrempel bij doorstromers -20% - 23! per jaar Debietbegrenzer of bruismondstuk Foto: ecosave Nederland 34 Een waterbesparende douchekop laat minder water door dan een normale douchekop. In plaats van bijvoorbeeld 10 liter stroomt er 5,5 liter water per minuut door de douchekop. Een spaardouche bespaart per minuut douchen al gauw 4,5 liter warm water. Het douchecomfort is echter hetzelfde als die van een "normale" douchekop. Kies een douchekop met debietbegrenzing, die heeft vanaf een bepaalde druk en hoger dan die druk een constante hoeveelheid water. Bij sommige types wordt het water verdeeld in fijne druppels, zodat het lijkt alsof er evenveel water uit de douche komt. Instelbare spaardouches hebben vaak een "massage" stand voor een stevige straal. Als je een spaardouche gebruikt met een badgeiser of een combiketel, moet het type spaardouche passen bij het toestel. Als de douchekop te weinig water doorlaat slaat de geiser of combiketel niet aan. In dat geval wordt de 'tapdrempel' (de hoeveelheid doorstromend water waarbij de ketel aanslaat) niet bereikt. De installateur of het waterleidingbedrijf weet welke douchekop bij welk warmwatertoestel past. Bij de winkel of in de bouwmarkt kun je vragen of je de spaardouche thuis kunt uitproberen. ( Zet de eengreepskraan op de centrale stand. ENERGIEVERBRUIK WARMWATERTOESTELLEN Energiekosten (in!/jaar) elektrisch op dagtarief elektrisch op nachttarief gastoestel met waakvlam gastoestel zonder waakvlam gastoestel met zonneboiler 0 toestelkeuze BRON: DIALOOG 35

18 De keuze van het verwarmingstoestel heeft op zich al een grote invloed op het primaire energieverbruik dat we nodig zullen hebben voor de aanmaak van warm water. Elektrische boilers scoren het slechtst vanwege het lage opwekkingsrendement in de elektriciteitscentrale. Gastoestellen met waakvlam verbruiken voor de waakvlam alleen al 80 tot 150 m³ gas per jaar zonder dat je er veel nut van hebt. Nog een stap verder is het gebruik van een zonneboiler. Dit systeem dat water warm maakt met de zon kan meer dan de helft van je energiebehoefte voor warm water dekken. Zonnepanelen zijn de kers op de taart. Er zijn veel goedkopere manieren om energie te besparen. Thans is het een investering die op 5 à 20 jaar is terugverdiend. Dit komt door subsidies van de Vlaamse overheid. keuken Typisch huishouden: kwh energie = 290! /jaar verwarming 68% warm water 16% diversen 8% keuken 8% 37 Het gemiddelde elektriciteitsverbruik in Vlaanderen bedraagt 3500 kwh voor 2,66 inwoners per gezin. Je mag rekenen met een basis van 400 kwh en tel daar

19 dan per persoon 1000 kwh bij. Voor 1 persoon kom je ongeveer aan 1400 kwh, voor 2 personen aan 2400 kwh, voor 3 personen aan 3400 kwh, Elektriciteitsverbruik van een doorsnee huishouden verlichting % divers % CV 200 6% was 300 9% droogkast % vaatwas % diepvries % ijskast 300 9% koken % 38 Ook hier zien we dat de meeste energie gaat naar verwarmen of verkoelen, andere elektrische toepassingen verbruiken veel minder. Maar ook toestellen die heel het jaar door aanstaan verbruiken veel. Verlichting, ijskast, koelkast en droogkast zijn goede voorbeelden van grote verbruikers. Echte koks koken op gas Zowel voor fornuis als voor oven gas in plaats van elektriciteit - 50! / jaar Bij keuze voor een elektrische oven : eis een A label FOTO: Le Creuset 39 Koken op gas verbruikt 60% minder energie dan op elektriciteit. Als je toch voor een oven op elektriciteit opteert, kies dan voor een oven met een energielabel A.

20 Op elke plaat een pot, op elke pot... Koken met het deksel op de pot bespaart 25% - 3 % - 5!/ jaar Snelkookpan bespaart 7O% Juiste pot op juiste plaat bespaart 30% BRON: de koevoet, nuonnl, 123energiesparen FOTO: Le Creuset 40 De waterdamp die ontstaat bij het koken vraagt een hele hoop energie. We zorgen ervoor dat dit water minder gemakkelijk kan verdampen: koken met minder water, koken in een drukpan of, het belangrijkste, deksel op de pot houden kan het energieverbruik sterk reduceren. Ook vlees kan veelal in een afgedekte pan worden gebakken: dan moet de ventilator ook minder hard werken. Gebruik de oven enkel voor grote hoeveelheden. 10% kan je besparen door de elektrische plaat op voorhand uit te zetten. Echte koks schakelen de plaat voor dat het gerecht klaar is reeds uit. Diepvriesproducten plaats je een dag op voorhand reeds in de koelkast. Koelkast ijsvrij houden laagje ijs verwijderen zodra het 2 mm dik is bespaart 10 % aan koelene rgie Nieuwe toestellen: geen ijsafzetting, niet meer ontdooien - 1% -10! / jaar 41 De jaarlijkse kuis van de diepvries spaart dus ook energie. Gebruik een koele dag om die taak uit te voeren.

21 Sluit(strip van) de koelkast Een koelkast die niet GOED SLUITverbruikt veel meer Behandel de sluitstrip regelmatig met TALKPOEDER - 2% -12! / jaar Foto: 42 Rond een oude koelkast kan je isolatie plaatsen. Zo kan je tot de helft aan energie besparen. Wel zorgen voor voldoende ventilatie zodat de warme lucht kan ontsnappen. Voor nieuwe koelkasten (A+,A++) is isoleren geen tip. KOELKASTEN & DIEPVRIEZERS geen koelkast-diepvries combinatie maar 2 toestellen Koelkast in ruimte van 15 graden spaart 25% ten op zichte van 20 graden koude gerechten in de ijskast BRON: GREENPEACE i.s.m. Dialoog, REG Vlaamse regering 43 Van alle huishoudtoestellen is dit economisch het meest interessante toestel om te vervangen als je toestel meer dan 15 jaar oud is. 2 verschillende toestellen vragen 2 verschillende vermogens. Door alles in 1 te kopen is dat vermogen niet optimaal voor de 2 toepassingen. Koelkasten zonder vriesvak zijn veel zuiniger dan met een vriesvak. Een kleine vriesruimte van 15 liter kost in de allerzuinigste versie ca. 75 meer en elk jaar 11 aan elektriciteit. Plaats de koelkast indien je keuze hebt niet naast het fornuis of een verwarmingstoestel, liefst op de koudste plaats van de kamer. Sinds 1 januari 1997 moeten een aantal huishoudelijke apparaten voorzien worden van een energielabel. 6 C in de koelkast en -18 C in de diepvries zijn de optimale temperatuur voor de beide toestellen.

22 Kies label A+(+) Nieuwe koelkasten verbruiken 100 tot 500 kwh per jaar kies voor een A +(+) label Label A+ koelkast: - 4% - 30! / jaar FOTO: Liebherr 44 Zorg dat er voldoende ventilatie is rond het toestel. DE REST Typisch huishouden: kwh energie = 270! /jaar verwarming 68% warm water 16% diversen 8% keuken 8% 45 Wat je niet verbruikt, is gratis NIET-ELEKTRISCHE alternatieven: citruspersen, tandenborstel, mixer Op ZONNE-ENERGIE: rekenmachine, draagbare radio s, horloges Bepalende factoren PLAATSvan opstelling het GEBRUIK dat ervan wordt gemaakt halfvolle - volle machines Gebruik de spaartoets alle toetsen 46

23 De plaats van opstelling is vooral van belang voor de verwarming- en koeltoestellen. De nieuwere toestellen hebben een uitgebreid aantal functietoetsen. Lees daarom zorgvuldig de handleiding. Immers elke toets komt overeen met een programma dat zowel naar energiezuinigheid als naar resultaat optimaal is. Vergeet ook de toestellen niet volledig uit te schakelen. BEPERK STAND-BY-VERLIEZEN PC staat 75% in stand-by Toestel Gemiddeld stand-by verbruik (kwh/jaar) Stand-by verbruik beste toestel (kwh/jaar) Tv Video Fax Hifi-totaaltoestel Versterker 72 9 CD-speler Cassetterecorder PC 42 9 Draadloos telefoontoestel Bewegingsmelder BRON: GREENPEACE i.s.m. BouwTeams, illustratie Sten 47 Grofweg de helft van het stand-by verbruik is te voorkomen met de volgende tips: - Als het apparaat een uitknop heeft, gebruik deze dan in plaats van de standby knop. Soms moet je twee keer drukken op dezelfde knop. - Haal van apparaten die je lang niet gebruikt, de stekker uit het stopcontact. - Heb je meerdere apparaten bij elkaar staan (bijv computerapparatuur), doe dan alle stekkers in een contactdoos met aan/uit schakelaar. Zet de stekkerdoos na gebruik uit. - Halogeenlampen hebben vaak de schakelaar tussen lamp en transformator. De transformator blijft stroom verbruiken als de lamp uit is. Dit voorkom je door de aan/uitknop tussen transformator en het stopcontact te zetten. - Laders van bijvoorbeeld kruimeldief of tandenborstel verbruiken stroom, ook als er niet geladen wordt. Haal ze uit het stopcontact als je niet laadt. Sommige apparaten functioneren niet zonder stand-by te staan, zoals een koelkast, cv-ketel of een deurbel. Maar vaak is stand-by staan niet nodig en bespaar je elektriciteit door de stekker uit het stopcontact te halen. Dit kan bij onderstaande apparaten, waarbij ook weer uit is gegaan van een gemiddelde. ( Bij een fax is ongeveer 98% van de energie stand-by (VITO). ¾ van het PCverbruik is Stand-by. Platte PC-schermen verbruiken 25% ten opzichte van een gewoon scherm. (