1. Inleiding Afwegingskader Afbakening met andere wetten Nieuwe producten...6

Transcriptie

1 Beschrijving (nieuwe) Producten Wmo Concept Opsteller: Jeanet Bouw, Helen Snel, Ine Boksebeld Inhoud 1. Inleiding Afwegingskader Afbakening met andere wetten Nieuwe producten...6 Begeleiding (individueel, persoonlijke verzorging, groep, vervoer)...6 Respijtzorg...10 Beschermd wonen...11 Mantelzorgondersteuning en Mantelzorgwaardering (mantelzorgwaardering, huishoudelijke hulp toeslag mantelzorgers...11 Andere voorzieningen (collectieve ziektekostenverzekering, bijzondere bijstand, financieel maatwerk Synoniemen/zoekwoorden/andere duidingen Cliëntgroepen

2 1. Inleiding Hieronder beschrijven we in het kort enkele nieuwe producten en algemene voorzieningen. Hiervoor putten we o.a. uit de door de Raad vastgestelde themanotitie transitie AWBZ: Kanteling vraagt een zet. De informatie is nog niet volledig en zal steeds worden aangepast op basis van nieuwe ervaringen en voortschrijdend inzicht. Dit is dus een groeidocument. Dit document is bedoeld als naslagwerk voor professionals. Het is geen juridisch document en niet bedoeld om in een beschikking naar te verwijzen. Onderwerpen - begeleiding individueel (en persoonlijke verzorging ADL) (Maatwerkvoorziening, beschikking nodig) - begeleiding groep (dagbesteding) (Maatwerkvoorziening) - vervoer gekoppeld aan dagbesteding (Maatwerkvoorziening) - kortverblijf (Maatwerkvoorziening) - beschermd wonen (Maatwerkvoorziening, Centrumgemeentetaak) - mantelzorgondersteuning en mantelzorgcompliment - huishoudelijke Hulp toeslag voor mantelzorgers - collectieve verzekering - bijzondere bijstand - financiële maatwerkvoorziening Doelgroep Wmo Men moet inwoner zijn van gemeente Ede om in aanmerking te komen voor ondersteuning, met een uitzondering van Beschermd wonen. Voor een maatwerkvoorziening kunnen in aanmerking komen inwoners met een beperking, een chronisch psychisch probleem of een psychisch sociaal probleem, die niet voldoende zelfredzaam zijn of in staat tot participatie. 2. Afwegingskader Hoe komen we tot de keuze of en welke voorziening zou moeten worden ingezet? Schematisch is dit uitgewerkt in bijlage 1. 2

3 Een intaker onderzoekt in een maatwerkgesprek aan de hand van de zelfredzaamheidsmatrix of het screeningsinstrument GGZ 1 de ondersteuningsbehoefte van een cliënt, die zich heeft gemeld of namens wie een melding is gedaan. Als de ondersteuningsbehoefte helder is onderzoekt de intaker samen met cliënt (en eventueel het aanwezige netwerk) hoe hieraan tegemoet te komen. Allereerst moet worden gekeken of de vraag van de cliënt bij de Wmo thuis hoort of binnen een andere wettelijke (voorliggende) voorziening, zoals de Wlz of de zorgverzekeringswet. Hoort de vraag van cliënt thuis bij de Wmo dan onderzoekt de intaker ook de persoonskenmerken en voorkeuren van cliënt. Vervolgens onderzoeken de intaker en cliënt de eigen mogelijkheden van cliënt, of er sprake is van gebruikelijke zorg, wat mantelzorgers doen en willen doen, wat het sociaal netwerk van de cliënt wil oppakken, in hoeverre er algemene voorzieningen 2 zijn die voldoen aan de behoefte van cliënt en/of algemene gebruikelijk voorzieningen 3 zijn die een oplossing bieden. Als dit tot een voldoende oplossing van de ondersteuningsbehoefte leidt kan de intaker volstaan met een verwijzing naar de voorliggende voorziening(en). Is dat niet geval, dan is een maatwerkvoorziening aan de orde. Een maatwerkvoorziening kan ook naast een voorliggende voorziening worden ingezet, als de voorliggende voorziening alleen onvoldoende oplossing geeft. Uitgangspunt bij een maatwerkvoorziening is MAATWERK. De maatwerkvoorziening is toegespitst op de situatie van de cliënt. De oplossingen, die zijn afgesproken, legt de intaker vast in een plan van aanpak. Dit plan stuurt hij aan cliënt. Als de cliënt dit ondertekent en terug stuurt, kan het als een aanvraag voor een maatwerkvoorziening dienen. Daarnaast mag een cliënt eigen opmerkingen en aanvullingen toevoegen, voordat hij het plan terugstuurt. Komt client in aanmerking voor een maatwerkvoorziening dan moet de gemeente dit in een beschikking vastleggen. Als een zorgaanbieder of het sociaal team het gesprek heeft gevoerd, moeten zij de gegevens, die nodig zijn om een de beschikking op te stellen, bij de gemeente aanleveren (zie 1 Ontwikkeld door de VNG ten behoeve van de professionals op het gebied van de Wmo. Bedoeld om te bepalen of er sprake is van psychiatrische problematiek en of beschermd wonen de beste ondersteuning is. 2 Algemene voorzieningen zijn diensten of activiteiten die, zonder voorafgaand, uitgebreid, onderzoek naar de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van de gebruikers, toegankelijk zijn en die zijn gericht op maatschappelijke ondersteuning. Een formele beslissing (beschikking) van de gemeente is niet nodig. De aanvrager die tot de doelgroep van de voorziening behoort, kan er meestal meteen gebruik van maken. Een voorbeeld is een activiteit in een buurthuis. 3 Algemeen gebruikelijke voorzieningen zijn voorzieningen waarover iemand ook zou kunnen beschikken als hij geen beperkingen had. Een voorbeeld is een elektrische fiets, die steeds meer mensen aanschaffen, ook als ze geen beperkingen hebben. Algemene gebruikelijke voorzieningen verstrekt de Wmo niet. Men wordt geacht deze zelf aan te schaffen. Het gaat er om of de betreffende voorziening voor de persoon in kwestie algemeen gebruikelijk is. Voor een 12 jarige is een elektrische fiets (nog) niet algemeen gebruikelijk. Voor een 12 jarige kan dus een elektrische fiets als maatwerkvoorziening worden verstrekt. Wat algemeen gebruikelijk is wijzigt in de loop van de tijd. Bij de beoordeling of iets algemeen gebruikelijk is kunnen de volgende criteria een rol spelen: is de voorziening gewoon verkrijgbaar/toegankelijk? Is de prijs vergelijkbaar met soortgelijke voorzieningen? Is de voorzieningen bedoeld voor mensen met beperkingen of niet? Zou een gezond persoon, gelet op de individuele omstandigheden, waaronder leeftijd, over de voorziening kunnen beschikken/gebruiken? 3

4 het format gegevens beschikking op de website van gemeente Ede) samen met het plan van aanpak. Op basis van deze gegevens stelt de gemeente de beschikking op en verstuurt deze naar cliënt. Het plan van aanpak geeft aan tot welk resultaat de afgesproken oplossingen moeten leiden. Waar mogelijk is inzet van een maatwerkvoorziening echter geen einddoel. We stimuleren sturing op ontwikkeling en beweging, en waar mogelijk uitstroom, bijv. door methodisch (en kort-cyclisch) aan doelen te werken. Looptijd beschikking Het jaar 2015 is een overgangsjaar. In 2015 moeten veel nieuwe ondersteuningsmogelijkheden worden ontdekt en ontwikkeld. Het is daarom zinnig om de beschikkingen voor de maatwerkvoorzieningen met een beperkte looptijd af te geven. Richtlijnen voor de looptijd van beschikkingen: - als er sprake is overbrugging totdat er helderheid over een toelating tot een voorliggende voorziening zoals Wlz: 3 maanden. Na deze 3 maanden zal helder zijn of iemand tot de voorliggende voorziening wordt toegelaten. - kort verblijf: 6 maanden - beschermd wonen: 2 jaar - overig: (diagnostiek al bekend): maximaal 1 jaar. Deze richtlijnen gelden voor Op termijn kan de looptijd van de beschikking opnieuw worden bezien. Uiteindelijk is ook de looptijd van de beschikking maatwerk (dus toegespitst op de situatie van cliënt). In het ingevulde format gegevens voor de beschikking moet worden aangegeven voor hoelang de voorziening wordt toegekend. Afweging Zin Pgb Als helder is dat een maatwerkvoorziening nodig is kan deze op twee wijzen worden verstrekt. De cliënt heeft de keuze tussen een voorziening in natura en de pgb (waarmee hij zelf de zorg kan inkopen), onder voorwaarde dat hij de verantwoordelijkheid van een pgb aankan en zorg van voldoende kwaliteit inkoopt. Als cliënt aan deze voorwaarden voldoet kan cliënt zelf bepalen of hij een pgb wil of niet. 3. Afbakening met andere wetten Afbakening Wlz en Wmo De Wet langdurige zorg is bedoeld voor mensen die permanent toezicht nodig hebben of 24 uur zorg in de nabijheid. Het CIZ bepaalt of iemand wordt toegelaten tot de Wlz. Dit gebeurt aan de hand van landelijke criteria. De Wet Langdurige Zorg (WLZ) is voorliggend op de Wmo. Dat wil zeggen dat de gemeente geen maatwerkvoorziening hoeft te verstrekken als cliënt aanspraak kan maken op verblijf in een Wlz-instelling. Aanmelding bij het CIZ kan rechtstreeks bij het CIZ, maar ook via een zorgaanbieder lopen of via een MEE-consulent. Nadere informatie over toelating is te vinden op (webcheck of beleidsregels) of telefonisch bij het CIZ. Als iemand wordt toegelaten tot de Wlz krijgt hij alle zorg en ondersteuning vanuit de Wlz. De gemeente is verantwoordelijk tot het moment voor ondersteuning, totdat het CIZ de Wlz indicatie afgeeft. De Wlz kent vier verstrekkingvormen: in natura (in een instelling), volledig pakket thuis (waarbij een zorgaanbieder thuis zorg levert), pgb (waarmee iemand zelf zorg kan inkopen) of in een modulair 4

5 pakket thuis (waarmee hij thuis delen zorg in natura krijgt). Deze laatste kan in combinatie met een pgb. Als de cliënt Wlz-zorg thuis ontvangt in de vorm van een volledig pakket thuis of met een persoonsgebonden budget kan hij geen beroep doen op de Wmo. Dit betreft overigens alleen maatwerkvoorzieningen; algemene voorzieningen zoals cliëntondersteuning zijn wel beschikbaar voor cliënten met Wlz-indicatie. Overgangsjaar 2015 Zie schema bijlage is een overgangsjaar. In 2015 is de gemeente nog verantwoordelijk voor de verstrekking van hulpmiddelen, woningaanpassingen, en huishoudelijke hulp aan thuiswonende cliënten met een Wlz indicatie. Voor Wlz gerechtigden, die zonder behandeling in een instelling verblijven, is de gemeente verantwoordelijk voor hulpmiddelen ter verbetering van de mobiliteit. Voor Wlz gerechtigden die hun zorg krijgen middels een Modulair Pakket thuis (MPT) is de gemeente in 2015 nog verantwoordelijk voor de hulp bij het huishouden. Daarnaast is 2015 voor cliënten met een laag zzp en een indicatie voor verblijf, die thuis wonen, een keuzejaar. Ze kunnen kiezen voor verblijf in een instelling op grond van de Wlz. Of ze kunnen thuis blijven wonen met ondersteuning op grond van de Wmo en Zvw. Kiest men voor dit laatste dan mag alsnog later kiezen voor verblijf in een instelling. Afbakening Wmo en Jeugd De Jeugdwet heeft betrekking op hulpvragen van jongeren tot 18 jaar. De uitzondering hierop zijn de woningaanpassingen en hulpmiddelen die voor 2015 ook onder de Wmo vielen. Het gaat dan om woonvoorzieningen en mobiliteitsvoorzieningen. Deze blijven onder de Wmo vallen. Over de overgang van cliënten van de Jeugdwet naar de Wmo, worden in Ede nog nadere afspraken gemaakt. Afbakening Wmo en Zvw De zorgverzekeringswet heeft betrekking op medische zorg en gericht op het behandelen, genezen en behouden van lichamelijke en geestelijke functies. Medisch noodzakelijke zorg is opgenomen in de basisverzekering van de zorgverzekering. De Wmo levert een passende bijdrage aan de zelfredzaamheid of maatschappelijke participatie zodat men langer zelfstandig kan blijven. Ook biedt de gemeente beschermd wonen en opvang. Een van de functies van de Awbz, de persoonlijke verzorging (betreft het ondersteunen en begeleiden van activiteiten op het gebied van de persoonlijke verzorging, zoals zich wassen, aankleden, eten, naar bed gaan, naar het toilet gaan, medicatie aanreiken of toe dienen), is vanaf 2015 grotendeels overgegaan naar de zorgverzekeringswet; een klein deel van de persoonlijke verzorging valt onder de Wmo. Persoonlijke verzorging in de Zorgverzekeringswet In de zorgverzekeringswet is bepaald dat mensen, die behoefte hebben aan geneeskundige zorg of hierop een hoog risico hebben, aanspraak hebben op verpleging en verzorging zoals verpleegkundigen die bieden. Dit was tot 2015 Awbz-zorg en maakt nu deel uit van het basispakket van de zorgverzekeringswet. De (wijk)verpleegkundige bepaalt de behoefte aan verpleging en verzorging. De toevoeging of een hoog risico daarop is de basis voor de inzet van persoonlijke verzorging, zoals hulp bij het opstaan of bij het wassen, als er nog geen dominante medische problematiek is. Bijvoorbeeld mensen op hoge leeftijd die nog geen behoefte hebben aan geneeskundige zorg maar 5

6 wel een hoog risico hebben dat ze hieraan behoefte krijgen. De (wijk)verpleegkundige heeft de ruimte om dan persoonlijke verzorging te bieden Persoonlijke verzorging in de Wmo De behoefte aan verzorging kan ook samenhangen met de behoefte aan begeleiding in het dagelijks leven. De verzorging hangt dan niet samen met geneeskundige zorg of een hoog risico hierop, maar omdat iemand als gevolg van zijn beperkingen niet in staat is de algemeen dagelijkse levensverrichtingen 4 te verrichten zonder ondersteuning. Door ondersteuning te geven blijft deze persoon (meer) zelfredzaam. Deze ondersteuning valt onder de Wmo. Overgangsjaar 2015 Voormalige AWBZ- cliënten met persoonlijke verzorging op grond van de grondslagen psychiatrische aandoening, verstandelijke of zintuiglijke beperking geldt dat zij in 2015 (of tot eind van de huidige indicatie als deze in 2015 afloopt) de persoonlijke verzorging op grond van de Wmo ontvangen. Voormalige Awbz- clienten met persoonlijke verzorging op grond van de grondslagen psychogeriatrisch, lichamelijke beperking of somatische aandoening geldt dat ze de persoonlijke verzorging vanuit de Zorgverzekeringswet kunnen ontvangen. Voor mensen met een dubbele grondslag bepaalt de dominante grondslag waar iemand terecht kan. In onderstaand figuur is schematisch te zien waar persoonlijke verzorging onder valt. Dit is ook na te lezen in de aanspraak wijkverpleging in de Zvw. Nieuwe cliënten kunnen niet in aanmerking komen voor persoonlijke verzorging vanuit de Wmo. Als zij ondersteuning bij algemeen dagelijkse levensverrichtingen nodig hebben, waarbij het niet gaat om medische problematiek, kan er begeleiding worden ingezet. 4. Nieuwe producten Begeleiding Bij begeleiding gaat het om activiteiten waarmee de zelfredzaamheid en participatie van cliënt wordt bevorderd, zodat deze zolang mogelijk in zijn eigen omgeving kan blijven. Het gaat om ondersteuning om in het dagelijks leven zelfstandig te kunnen leven. Dit kan op individuele basis worden ingezet of in groepsverband. 4 Algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL) zijn de handelingen die mensen dagelijks in het gewone leven verrichten, met inbegrip van persoonlijke verzorging. Voor de zelfredzaamheid van mensen zijn de volgende algemene dagelijkse levensverrichtingen van belang: in en uit bed komen, aan- en uitkleden, bewegen, lopen, gaan zitten en weer opstaan, lichamelijke hygiëne, toiletbezoek, eten/drinken, medicijnen innemen, ontspanning, sociaal contact. 6

7 Bij zelfredzaamheid gaat het om: het uitvoeren van de noodzakelijke algemene dagelijkse levensverrichtingen (zie voetnoot 3), het voeren van een gestructureerd huishouden 5. Bij participatie gaat het om het deelnemen aan het maatschappelijke verkeer, dit wil zeggen dat iemand, ondanks zijn lichamelijke of geestelijke beperkingen, op gelijke voet met anderen in redelijke mate mensen kan ontmoeten, contacten kan onderhouden, boodschappen kan doen en aan maatschappelijke activiteiten kan deelnemen. Daarvoor is het ook een vereiste dat hij zich kan verplaatsen. a. Begeleiding individueel (en Persoonlijke verzorging ADL) Doelen: ondersteuning in zelfredzaamheid, ondersteuning bij regievoering en structuur, behoud van vaardigheden, toezicht, ontlasting van mantelzorgers, aanleren van nieuwe vaardigheden. Over het algemeen zal individuele begeleiding worden gegeven in de huiselijke omgeving. Individuele begeleiding is een maatwerkvoorziening die kan worden toegekend na een deskundig oordeel van een intaker of regisseur in dienst van de gemeente, het sociaal team of een zorgaanbieder. De toekenning wordt vastgelegd in een beschikking, die de gemeente opstelt en verstuurt. We zien op termijn twee vormen van individuele begeleiding: a Begeleiding bij zelfstandig wonen b Intensieve begeleiding, met aandacht voor gedragscomponenten Bij a. gaat het om het inzetten van ondersteuning omdat iemand beperkingen heeft bij het zelfstandig wonen. Het gaat dan om de beperkingen bij uitvoeren van de dagelijkse levensverrichtingen of brengen van structuur in het dagelijks leven. Dit moet er voor zorgen dat iemand langer thuis kan blijven wonen. Bij b gaat het om het begeleiden van cliënten die een bepaald gedrag vertonen voortvloeiend uit hun beperkingen, zoals agressief gedrag in contact met anderen. Of ondersteuning van een verstandelijke beperkte ouder bij het opvoeden van kinderen. Individuele begeleiding is in principe geen einddoel. We stimuleren sturing op ontwikkeling en beweging, en waar mogelijk uitstroom, bijv door methodisch (en kort-cyclisch) aan doelen te werken. Uitgangspunten bij inzet van de individuele begeleiding: 5 Bij het voeren van een gestructureerd huishouden gaat het om hulp bij contact met officiële instanties, hulp bij het aanbrengen van structuur in het huishouden, hulp bij het leren zelfstandig te wonen, hulp bij het omgaan met onverwachte gebeurtenissen, die de dagelijkse structuur doorbreken of hulp bij het omgaan met geld. 7

8 - Zoveel mogelijk slimme combinaties zoeken met andere vormen van ondersteuning thuis, zoals Huishoudelijke Hulp (HH2) - Innovatie o.a. via digitale vormen van begeleiding (bijv beeldtelefoon) en nieuwe combinaties met groepsbegeleiding - Zo mogelijk in combinatie met inloop, vrijwilligers en algemene voorzieningen - Flexibele af- en opschaling van de inzet 6. Persoonlijke verzorging Zoals eerder gezegd (zie afbakening Wmo en Zvw) kan persoonlijke verzorging nog deel uitmaken van de ondersteuning die overgangscliënten ontvangen. Ze ontvangen dit totdat hun huidige Awbz indicatie afloopt tot maximaal 1 januari Zij ontvangen hierna de ondersteuning door inzet van individuele begeleiding. Nieuwe cliënten die behoefte hebben aan ondersteuning bij de dagelijkse levensverrichtingen ontvangen deze ook in de vorm van individuele begeleiding. Afbakening Individuele Begeleiding en Behandeling Bij behandeling gaat het om activiteiten gericht op het verbeteren (tegengaan van verslechtering) van de aandoening, stoornis of beperking. Het gaat om gerichte professionele interventies, waarvoor expertise op het niveau van de specifiek medicus, paramedicus, vaktherapeut of gedragswetenschapper nodig is. Bij begeleiding gaat het om begeleiding bij het praktische uitvoeren van concrete handelingen en gedrag. Als het gaat om oefenen, inslijten van vaardigheden/handelingen en voor het aanbrengen van structuur of het voeren van regie, kan dit ook onder begeleiding vallen. Deze vaardigheden zijn in een (para)medisch voortraject als onderdeel van behandeling al aangeleerd. b. Begeleiding groep (dagbesteding) Begeleiding groep kan ook worden ingezet zodat cliënt zelfstandig kan blijven in het dagelijks leven. Doelen: het ontwikkelen en onderhouden van sociale contacten, ondersteuning in zelfredzaamheid, bieden van structuur, behoud van vaardigheden, toezicht, ontlasting van mantelzorgers, bieden van een zinvolle daginvulling. Voor de groep inwoners met een psychiatrische aandoening, verstandelijke of zintuiglijke beperking of NAH kan daaraan nog toegevoegd worden: 6 Mogelijkheden om flexibel af- en op te schalen moeten verder worden uitgewerkt. Enkele ideeën hierover: - via Sociaal Team of regisseurs - standaard beschikking met 1 uur individuele begeleiding (In Wmo-ned in 2015 ingeregeld: aantal genoemde uren in de beschikking is het maximale aantal uren per maand. Minder uren declareren kan wel, meer uren niet) - plafond-indicatie (kan nu nog niet goed worden vormgeving, zie opmerking hierboven) - 'slapende' beschikking (ook zo noemen) die voorziet in kortstondige periodes waarin begeleiding wordt gegeven 8

9 aanleren van nieuwe vaardigheden We stimuleren een sterke sturing op ontwikkeling en waar mogelijk uitstroom: dagbesteding is niet altijd het einddoel voor mensen. We onderscheiden op termijn drie vormen van dagbesteding a. Participatie sociaal kwetsbare inwoners, die aanwezig is in alle wijken, vrij toegankelijk en vormgegeven met inzet van vrijwilligers, ondersteund door professionals. Hier kunnen inwoners, die hier behoefte aan hebben anderen ontmoeten en samen activiteiten ondernemen. De professional die aanwezig is kan zonodig ingrijpen en doorverwijzen als de situatie van een inwoner verslechtert. In tegenstelling tot andere vormen van dagbesteding is dit geen maatwerkvoorziening en is er geen besluit van de gemeente voor nodig. b. Arbeidsmatige activering: zo dicht mogelijk bij inwoners, dus waar mogelijk geïntegreerd en op wijkniveau georganiseerd. Het gaat om het bieden van een zinvolle daginvulling en het ontwikkelen van sociale en arbeidsvaardigheden. Doorstromen naar beschut werk kan het doel zijn, maar dat is niet voor ieder haalbaar. Ook ouderen (ouder dan 67jaar), voor wie dit de juiste vorm van dagbesteding is, kunnen hieraan deelnemen. Het is een maatwerkvoorziening, waarvoor een toekenning noodzakelijk is. Dit is een besluit dat wordt vastgelegd in een beschikking. Een voorbeeld is een zorgboerderij die een beschermde werkomgeving biedt. c. Dagactiviteiten zo dicht mogelijk bij inwoners, dus waar mogelijk op wijkniveau georganiseerd. Het gaat hier om zinvolle daginvulling, ontlasten van de mantelzorger en behoud/verbeteren van de kwaliteit van leven voor inwoners voor wie a of b niet geschikt is. De rol van een professional is hier groter dan onder a. Het gaat hier om een maatwerkvoorziening waarvoor een toekenning noodzakelijk is. Dit wordt in een beschikking vastgelegd. Een voorbeeld hiervan is een verzorgingshuis dat dagbesteding aan biedt. Omvang van de beschikking bij toekenning van b of c: in principe maximaal 9 dagdelen (Speciale vorm van dagbesteding is de zogenaamde inloop-ggz. Dit is geen individuele maatwerkvoorziening en dus toegankelijk zonder beschikking) Afweging keuze Individuele Begeleiding of Dagbesteding Of de cliënt is aangewezen op begeleiding individueel of dagbesteding, wordt bepaald door de afweging wat het meest doelmatig is om het resultaat te bereiken. Dagbesteding is voorliggend op begeleiding individueel als hetzelfde doel wordt beoogd. Wanneer de begeleiding gericht is op het daadwerkelijk bieden van dagstructuur is het aanbieden van dagbesteding het beste om de doelen te behalen. Wanneer er een noodzaak is voor het bijvoorbeeld een of meerdere keren per week bieden van hulp bij het doornemen van de dag- of weekstructuur dan is begeleiding individueel mogelijk de beste oplossing om te komen tot het behalen van gestelde doelen, of deelname aan algemene voorzieningen gericht op participatie van sociaal kwetsbare inwoners. Afweging keuze Arbeidsmatige activering of Beschut Werken Inwoners met een uitkering op grond van de participatiewet kunnen in aanmerking komen voor een beschut werken plaats bij een werkgever. Gelet op de beperkingen van cliënt kan van de werkgever niet worden verwacht dat hij hem op een reguliere arbeidsplaats inhuurt, omdat er op de werkplek begeleiding nodig is. Bij beschut werken gaat echter wel om loonvormende arbeid. 9

10 De aanmelding voor een beschut werken plaats gaat via de gemeente (afdeling Werk). Er is een indicatie vanuit het UWV nodig. De gemeente draagt kandidaten voor aan het UWV. In tegenstelling tot beschut werken gaat het bij arbeidsmatige activering niet om loonvormende arbeid. Cliënten die voor arbeidsmatige activering in aanmerking komen hebben (nog) geen verdiencapaciteit zoals inwoners die in een beschut werken omgeving werken. c. Vervoer gekoppeld aan dagbesteding Dit vervoer kan alleen worden toegekend in relatie tot dagbesteding. De combinatie met dagbesteding wil de gemeente voor het komende jaar handhaven. Vervoer wordt alleen toegekend als geen andere mogelijkheden zijn om de dagbesteding te komen, bijvoorbeeld met openbaar vervoer. Om onbedoeld gebruik tegen te gaan mogen cliënten in principe geen gebruik maken van de regio-taxi voor vervoer van en naar de dagbesteding voor zover het een maatwerkvoorziening is. De regiotaxi is bedoeld voor sociaal vervoer (en niet voor woon-werkverkeer, vervoer naar dagbesteding, vervoer naar vrijwilligerswerk, of vervoer in het kader van scholing of opleiding). Een deel van de kosten van de regiotaxi betaalt de Provincie. Zodra inwoners de regiotaxi zetten voor het vervoer naar dagbesteding, kan de Provincie deze vergoeding stopzetten. De Regiotaxi wordt daarmee een dure voorziening voor de gemeente. De gemeente Ede kiest voor: - De organisatie van vraagreductie op lokaal niveau, en - op regionaal niveau voor de volgtijdelijke bundeling van vervoer en de mogelijkheden van een regionale mobiliteitscentrale. Vraagreductie door: Het komende jaar ligt het accent op vraagreductie op lokaal niveau in samenhang met ander ``doelgroepenvervoer, stimulering van gebruik van openbaar vervoer, inzet van vrijwilligers, eigen vervoersmogelijkheden ed. Vanaf op zijn vroegst 2016 krijgt een nieuwe regionale samenwerking in de regio vorm Op termijn zal het vervoer van en naar de dagbesteding geïntegreerd worden binnen het totaal van doelgroepenvervoer. Respijtzorg Doel: ontlasten mantelzorger door middel van respijtzorg Respijtzorg is de tijdelijke overname van de zorg van een mantelzorger met het doel om de mantelzorger vrijaf te geven. De mantelzorger kan zich dan even onttrekken aan de zorgtaken. Voordat een maatwerkvoorziening aan de orde is moet worden onderzocht of er wettelijke, zoals de Wlz of Zvw, of andere voorliggende voorzieningen zijn. Zo kent de Garantverzekering van Menzis 7 (ook collectief via gemeente Ede) voorzieningen gericht op mantelzorgondersteuning. Daarnaast vergoeden ook andere verzekeringen voorzieningen als Handen aan huis. Ook kan een zorgverzekering het verblijf in een zorghotel vergoeden (de geleverde zorg kan wel ten laste van de Wmo komen). 7 Telefoonnummer Menzis: (088)

11 In onderstaand schema is de situatie vanaf 2015 samengevat: Wet Wmo/Jeugdwet Wlz Zvw Benaming Respijtzorg Logeeropvang Kortdurend Voor wie Mensen met Wmo of Jeugdzorg ten behoeve van het ontlasten van de mantelzorg Aandachtspunten Kortdurend verblijf is één van de mogelijke vormen om mantelzorgers tijdelijk te ontlasten Mensen met Wlz indicatie die thuis wonen (incl. groep Wlz indiceerbaren ) Maximaal 2 etmalen per week. In PGB alleen in te kopen bij toegelaten instellingen eerstelijns verblijf Mensen met tijdelijke behoefte aan medisch noodzakelijk verblijf In 2015 uitvoering tijdelijk via Wlz subsidieregeling eerstelijns verblijf 2015 Respijtzorg kan aan huis en/of buitenshuis geboden worden door professionals (beroepskrachten) en/of vrijwilligers. We werken aan optimalisering en versterking van de mantelzorgondersteuning in de 0 e en 1 e lijn. O.a. door het ontwikkelen van een brede waaier van respijtzorg. Denk aan voorzieningen als: - bezoekservice van vrijwilligers - oppasservice van vrijwilligers - een maatje/buddy voor cliënt - inzet van vrijwilligers / beroepskrachten voor klussen en begeleiding in huis of bij vervoer (bv hulp bij het huishouden of begeleiding individueel) - activiteiten in de wijk (bijvoorbeeld huiskamers) - nachtopvang (voor eenmalige of incidentele opvang buitenhuis) - zorghotel (met vergoeding van verblijf door de zorgverzekeraar) - logeren in een instelling (eenmalig of regelmatige logeren buitenhuis of opvang tijdens vakantie) De gemeente kan volstaan met de verwijzing naar of toekennen van de adequaat goedkoopste voorziening waarmee het resultaat wordt behaald. In de hele waaier aan activiteiten van respijtzorg is de vorm van logeren in een instelling de duurste vorm (buitenshuis, 1 of meer etmalen, meestal met professionele ondersteuning). Net als bij de overige producten kan respijtzorg vanuit de 0 e en 1 e lijn worden gestimuleerd, vaker thuis dan buitenshuis om het gebruik van deze vorm van kortverblijf te reduceren. Het logeren in een instelling bestaat uit de componenten begeleiding en verblijf. Dit wordt voor maximaal 3 etmalen per week toegekend. Cliënt mag dit opsparen. 11

12 Beschermd wonen Beschermd wonen gaat om wonen in een accommodatie van een instelling met daarbij behorend toezicht en begeleiding Doelen: intramuraal wonen met 24 uur per dag toezicht en begeleiding gericht op bevorderen van zelfredzaamheid en participatie, het psychisch en psychosociaal functioneren, stabilisatie van een psychiatrisch ziektebeeld, het voorkomen van verwaarlozing of maatschappelijke overlast of het afwenden van gevaar voor de cliënt of anderen. Voor personen met psychische of psychosociale problemen, die niet in staat zijn zich op eigen kracht te handhaven in de samenleving. Beschermd wonen wordt aangeboden met of zonder dagbesteding. Dagbesteding wordt apart geïndiceerd (al dan niet in combinatie met vervoer). In de beleidsregel Beschermd wonen staan de criteria vermeld die gelden om tot Beschermd wonen te worden toegelaten. Aan de hand van de checklist van het screeningsinstrument GGZ kan een inschatting worden gemaakt of cliënt in aanmerking komt voor Beschermd wonen. Mantelzorgondersteuning en Mantelzorgwaardering Mantelzorg is - naast eigen kracht - voor mensen met een beperking de belangrijkste factor om zo lang mogelijk zelfstandig te blijven en zo min mogelijk afhankelijk te zijn van professionele zorg. Daarmee zijn de mantelzorgers in onze gemeente van onschatbare waarde en willen wij om overbelasting van mantelzorgers te voorkomen deze groep inwoners maximaal ondersteunen. Alle professionals in het Sociaal Domein hebben de taak om oog te hebben voor de vragen en behoeften van mantelzorgers, overbelasting te signaleren en informatie te geven over de mogelijkheden van ondersteuning. Ook is dit een verplicht onderdeel van het maatwerkgesprek. Mogelijkheden om mantelzorgers te ondersteunen: - steunpunten in de wijken die zich bezighouden met: informatie en advies, praktische ondersteuning, beschikbaarheid van vrijwilligers en groepsgesprekken waarin ervaringen gedeeld kunnen worden - allerlei vormen van respijtzorg - aanvullende pakketten van ziektekostenverzekering met verschillende vormen van mantelzorgondersteuning (bv mantelzorgmakelaar, respijtmogelijkheden, cursussen etc). Ook de collectieve verzekering die gemeente Ede aan inwoners met een inkomen tot 120 % van het sociaal minimum aanbiedt - toeslag huishoudelijke hulp - toewijzen maatwerkvoorzieningen tbv de inwoner met een hulpvraag Mantelzorgwaardering Doelen: blijk van waardering voor mantelzorgers, en tegemoetkoming gemaakte kosten De mantelzorgwaardering is een bedrag dat mantelzorgers kunnen ontvangen. Voorwaarde is dat ze ondersteuning bieden vanuit een persoonlijke relatie aan een persoon met een ziekte of beperking, die thuis woont. De mantelzorger moet minstens 2 uur per week gedurende 2 maanden of minstens 8 uur per week gedurende een maand mantelzorg geven. Daarbij gaat het om hulp die de gebruikelijke hulp overstijgt. Gebruikelijke hulp is de hulp die naar algemeen aanvaarde opvattingen in redelijkheid mag worden verwacht van de echtgenoot, ouders, inwonende kinderen of andere huisgenoten. Het gaat niet om mantelzorgers, die zorg leveren aan iemand met een Wlz-indicatie. Ook het niet om ondersteuning die iemand in het kader van werk of vrijwilligerswerk levert. 12

13 De gemeente, waar de cliënt woont, is verantwoordelijk voor de waardering van mantelzorgers, ook als deze in een andere gemeente wonen. Het is de cliënt zelf die de waardering aanvraagt. Dit kan via de website van gemeente Ede (dit heeft de voorkeur) of via een aanvraagformulier (beschikbaar bij het KCC van de gemeente. In Ede is afgesproken dat voor 2015 mantelzorgers een waardering kunnen krijgen van maximaal 100 (afhankelijk van het aantal meldingen). Hier wordt een werkproces voor ingericht. Voor 2016 ev is het beleid nog niet bekend. Huishoudelijke Hulp Toelage mantelzorgers Dit betreft inzet van huishoudelijke hulp in het huishouden van mantelzorgers voor maximaal 2 uur per week in 2015 en Doel: het voorkomen van overbelasting door mantelzorgers Bij een intake kan blijken dat cliënt een mantelzorger heeft, die overbelast is of het risico loopt overbelast te raken. In dat geval kan de mantelzorger zich melden bij de Medewerker voor de huishoudelijke hulp toelage. De Medewerker toetst of iemand voor de toelage in aanmerking komt. De toelage houdt in dat een mantelzorger van een zorgaanbieder 2 uur per week hulp bij het huishouden in natura ontvangt. De mantelzorger moet minimaal 12 weken gebruik maken van de huishoudelijk hulp toelage. De Medewerker bepaalt of iemand gedurende een half jaar of een jaar in aanmerking komt voor de huishoudelijke toelage. Voor de inzet van de hulp betalen de mantelzorgers geen bijdrage. Andere voorzieningen Collectieve ziektekostenverzekering Gemeente Ede biedt inwoners met een laag inkomen en beperkt vermogen 8 de mogelijkheid zich collectief te verzekeren bij Menzis. Inwoners die hiervan gebruik maken krijgen korting op de basisen aanvullende verzekering. Het betreft twee pakketten. In beide pakketten is de eigen bijdrage Wmo mee verzekerd. Daarnaast is in het duurste pakket ook het eigen risico van de zorgverzekering meeverzekerd. Inwoners met een te hoog vermogen, dat ze niet liquide kunnen maken, kunnen in sommige gevallen toch deelnemen. De bijdrage van de gemeente (in de aanvullende verzekering), ontvangen zij in de vorm van een lening die zij moeten terugbetalen zodra de middelen beschikbaar komen. Inwoners met een inkomen dat net iets hoger ligt, kunnen deelnemen aan de algemene collectieve ziektekostenverzekering van Menzis. Zij krijgen korting op de algemene en aanvullende verzekering. Hiervoor geldt geen vermogensgrens. Men kan zich hiervoor melden bij Menzis. Men kan jaarlijks tot 1 januari de lopende verzekering opzeggen. Tot 1 februari kan men zich aanmelden voor een nieuwe verzekering. In sommige gevallen kunnen Menzis-verzekerden gedurende het jaar switchen. Bijzondere bijstand Inwoners die elders zijn verzekerd voor hun ziektekosten kunnen onder bepaalde voorwaarden in aanmerking komen voor vergoeding van kosten, die in de collectieve ziektekostenverzekering van 8 Voor de exacte bedragen zie de website gemeente Ede, digitaal loket, Ziektekostenverzekering 13

14 Menzis zijn opgenomen, zoals de eigen bijdrage Wmo en het eigen risico van de zorgverzekering. Een voorwaarde is wel dat men een vergelijkbaar pakket heeft afgesloten bij een andere verzekeraar. Aanvragen hiervoor handelt het team Aanvullend inkomen van gemeente Ede af. Financieel maatwerk Inwoners kunnen eventueel in aanmerking komen voor een financiële maatwerkvoorziening als zij te maken hebben met hoge zorgkosten. Het gaat hier om een maatwerkvoorziening, zodat het niet mogelijk is om aan te geven onder welke voorwaarden men wel of niet in aanmerking komt. Deze voorziening wordt afgehandeld binnen de afdeling Aanvullend inkomen Synoniemen/zoekwoorden/andere duidingen Hoe burgers/cliënten/aanbieders het kunnen product kunnen noemen Begeleiding individueel Begeleiding groep Ondersteuning thuis Coaching thuis Woonbegeleiding Dagbesteding Dagactiviteiten Dagopvang Inloop 9 Meldingen aan Ine Boksebeld (ine.boksebeld@ede.nl) 14

15 Inloopvoorziening Inloophuis Activiteitencentrum Dagactiviteitencentrum DAC Kort verblijf Vervoer Beschermd wonen Mantelzorgwaardering Logeeropvang Logeerhuis Kortdurend verblijf Weekendopvang Busje naar de dagbesteding veilige woon- en leefomgeving afgeschermde of beschermende woon- en leefomgeving eerst in behandeling geweest in psychiatrisch ziekenhuis/instelling indicatie van CIZ voor verblijf 24 uurs zorg 24 uur toezicht of ondersteuning psychische problematiek waardoor niet zelfstandig kunnen wonen, participeren RIBW ZZP GGZ C mantelzorgcompliment passende waardering 6.Cliëntgroepen Vooraf Alle inwoners met een vraag naar ondersteuning of begeleiding kunnen een beroep doen op een voorziening uit de Wmo. Het onderscheiden van cliëntgroepen heeft niet als doel om 'schotten' aan te brengen in dienstverlening en budgettering, maar biedt handvatten om de gedeelde ondersteuningsbehoeften van groepen inzichtelijk te maken en hierop expertise te ontwikkelen. Ook willen we voorkomen dat het hebben van een beperking of aandoening als vanzelf leidt naar bepaalde standaardoplossingen. We willen maatwerk. Ook inwoners die niet onder deze groepen vallen, kunnen dus een beroep doen op voorzieningen vanuit de Wmo. 15

16 Vanuit de AWBZ werd gedacht vanuit grondslagen: Somatiek, Psychogeriatrisch, Psychiatrisch, Verstandelijke handicap, Lichamelijke handicap en Zintuiglijke handicap. Deze indeling laten we dus los als bepalend voor het afgeven van een beschikking voor een maatwerkvoorziening. Wel hebben we informatie nodig over het ziektebeeld, aandoening of beperking om de aard van de problematiek te begrijpen en mee te kunnen denken over oplossingen op het gebied van zelfredzaamheid of participatie. Meest voorkomende cliëntgroepen In de dienstverlening sturen we op samenwerking, samenvoeging van cliëntgroepen en beperking van ongewenst gesegmenteerd aanbod. De indeling is als volgt: 1. Ouderen, inwoners met een leeftijd boven de 67 jaar 2. Inwoners met een psychiatrische aandoening 3. Inwoners met een verstandelijke beperking Ouderen, inwoners met een leeftijd boven de 67 jaar Ouderen vormen door de vergrijzing een steeds groter wordende groep. Voor de ondersteuning die overkomt vanuit de transitie AWBZ gaan we niet zomaar uit van álle ouderen. De meeste ouderen zijn zelf zelfredzaam en doen hooguit een beroep op welzijnsactiviteiten, maar niet op dagbesteding. Met ouderen bedoelen we in deze notitie dus de groep ouderen met een ondersteuningsvraag als gevolg van een beperking die gerelateerd is aan een hogere leeftijd (67+). Deze groep benoemen wij als aparte cliëntgroep omdat de problematiek waar ouderen tegenaan lopen als het gaat om blijven participeren voor een belangrijk deel steeds dezelfde is (isolement, dementie, lichamelijke achteruitgang). Uiteraard kunnen deze problemen in het dagelijks leven ook gecombineerd zijn met een psychiatrische aandoening of verstandelijke beperking. Inwoners met een psychiatrische aandoening Deze inwoners vormen een belangrijke, afzonderlijk te benoemen cliëntgroep omdat zij vaak, sinds het ontstaan van hun ziekte, het risico lopen dat hun sociale omgeving afhaakt. Of zij trekken zichzelf uit de sociale omgeving. Hun aandoening verstoort geregeld zeker wanneer onbehandeld - de sociale relaties dusdanig dat hun maatschappelijk participatie voordurend in het geding is. Daar tegenover staat dat het cognitief vermogen door medicijngegebruik kan verminderen. Belangrijke kanttekening bij deze cliëntgroep is dat in de praktijk de mogelijkheden en behoeften met betrekking tot ondersteuning zeer divers zullen zijn. Relevant voor deze cliëntgroep is de notie dat een professioneel oordeel over wat mogelijk en wenselijk is, te allen tijde maatwerk blijft. Inwoners met een verstandelijke beperking Het gaat hier om een aparte cliëntgroep omdat deze groep mensen gedurende hun hele leven een extra kwetsbaarheid hebben. Hun conditie geldt in het algemeen voor hun hele leven en er is geen sprake van behandeling of genezing. Zij hebben vaak een beperkte sociale omgeving en lopen het risico op manipulatie en misbruik door derden. Zij verdienen daarmee speciale maatschappelijke aandacht. De verschillende vormen en gradaties van verstandelijke beperkingen vragen om maatwerkoplossingen. Bijzondere doelgroepen 16

17 De hoofdlijnen van ons beleid is gericht op de meest voorkomende cliëntgroepen. Naast de hierboven genoemde meer algemene groepen zijn er nog drie groepen die bijzondere aandacht verdienen: 1. Personen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH) 2. Personen met een zintuiglijke beperking 3. Personen met ernstige gedragsproblematiek Personen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH) Bij personen met NAH gaat het om mensen die gedurende hun leven een beschadiging aan hun hersenen hebben opgelopen. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen traumatische (ongelukken, vallen, geweld) en niet-traumatische oorzaken (herseninfarcten, zuurstoftekort, vergiftiging, ziekten (kanker, MS, Parkinson, Alzheimer, etc.). De beperkingen die mensen als gevolg van NAH hebben kunnen zeer divers zijn. Mensen die een beroep doen op ondersteuning hebben vaak een probleem met regievoering, gedragsproblemen en/of communicatieproblemen. Door hun specifieke kenmerken sluit deze cliëntgroep niet aan bij de cliëntgroepen met verstandelijke of psychiatrische beperkingen. In de praktijk blijkt dat combinaties soms goed gaan, maar soms ook helemaal niet. Dit is sterk persoonsafhankelijk. De cliëntgroep NAH is door de vergrijzing een groeiende groep: het aantal CVA's (herseninfarcten of -bloedingen) neemt toe naarmate mensen ouder worden. Personen met een zintuiglijke beperking De meeste mensen met een zintuiglijke beperking, met name visuele en auditieve beperkingen, hebben geen specifieke vormen van begeleiding nodig. Als dat wel het geval is, dan gaat het vaak om specialistische vormen van ondersteuning. De communicatie met anderen wordt ernstig belemmerd door het niet of slecht kunnen horen c.q. het niet of slecht kunnen zien. Bovendien kunnen blinden en slechtzienden ondersteuning nodig hebben bij diverse dagelijkse handelingen. Mensen met een visuele of auditieve beperking passen door hun communicatieve beperkingen veelal niet in de reguliere vormen van dagbesteding. Ook individuele begeleiding vereist specifieke kennis van de problematiek. Personen met ernstige gedragsproblematiek Mensen met zware gedragsproblematiek (veelal vanuit een verstandelijke of psychiatrische beperking) die extramuraal wonen, vormen een kleine, maar complexe doelgroep. Zij zijn vaak sterk afhankelijk van mantelzorg en diverse vormen (individueel en in groepsverband) van professionele begeleiding. Vrijwilligers spelen hier nauwelijks een rol vanwege de grote mate van gedragsproblematiek. Deze doelgroep vraagt om heel veel maatwerk. 17

18 Bijlage I - Schema Afwegingskader Wmo - na screening Analyse Cliëntvraag Intake / Gesprek Zelfredzaamheidsmatrix, Screeningsinstrument GGZ/ Beschermd Wonen Ondersteuningsbehoefte Verordening Nadere regels Beleidsregels Uitvoeringsafspraken op te lossen met Beoordeling Afweging * (Wettelijke) voorzieningen (zoals Zvw, Wlz, Jeugdwet, Forensische zorg) * Eigen kracht, gebruikelijke hulp, mantelzorg, sociaal netwerk, algemeen gebruikelijke voorzieningen, algemene voorzieningen voorliggend op producten/maatwerkvoorzieningen als voorgaande geen / onvoldoende oplossing is * Wmo -producten / maatwerkvoorzieningen: Begeleiding - Dagbesteding - Vervoer (gekoppeld aan Dagbesteding) - Beschermd Wonen - HH, Mantelzorgondersteuning Productbeschrijving Criteria toekenning (Beleidsregels) Lijst gecontracteerde aanbieders Overzicht Pgb-tarieven Bepaling Plan van aanpak Toekenning Beschikking Maatwerk-aanbod *Beoordeling in welke domein(en) de oplossing gevonden kan worden voor (onderdelen van) de ondersteuningsbehoefte Afweging daarbij is eerst kijken naar wat voorliggend kan zijn aan de Wmo-producten/maatwerkvoorzieningen. 18

19 Bijlage 2 Schema maatwerkvoorzieningen Wlz Wmo Wlz thuiswonend Wlz Wmo Wlz Wmo Wlz Pgb Wlz Vpt Wlz Mpt Hulp bij huishouden Hulp bij huishouden Woningaanpassingen Woonaanpassingen Hulp bij huishouden Woningaanpassingen Hulp bij huishouden Woningaanpassingen Hulp bij huishouden Woonaanpassingen Hulp bij huishouden Woningaanpassingen Algemene voorzieningen Algemene voorzieningen Algemene voorzieningen Wlz intramuraal Zonder behandeling Hulp bij huishouden Hulp bij huishouden Algemene voorzieningen Wlz intramuraal Met behandeling Hulp bij huishouden Hulp bij huishouden Algemene voorzieningen is nog onder voorbehoud 19