Actualisatie cijfers Klimaatbeleid

Transcriptie

1 Actualisatie cijfers Klimaatbeleid gemeente T i e l

2 1. Inleiding Het klimaatbeleidsplan van de gemeente Tiel telt drie doelstellingen: CO2-uitstoot is in 2020 teruggebracht tot het niveau van 1990 Aandeel duurzame energie in 2020 bedraagt 10% Er is inzicht in klimaatadaptatie iin de vijf jaar die zijn verstreken sinds de vaststelling van het klimaatbeleidsplan, is er veel veranderd. Door de crisis is ook in Tiel de woningbouw gestagneerd, is er minder bedrijfsgrond uitgegeven dan geraamd en zijn bedrijven in problemen gekomen. Het is nodig om de cijfers ten behoeve van het klimaatbeleidsplan te actualiseren, omdat door bovengenoemde ontwikkeling de voorspelling voor de verwachte CO 2 -uitstoot in 2020 is achterhaald. Deze voorspelling is opgesteld om te berekenen hoeveel CO 2 we moesten reduceren om aan de doelstelling te voldoen. Ook is deze voorspelling gebruikt om te berekenen hoeveel duurzame energie we moesten gaan opwekken om de doelstelling te realiseren. Nu de voorspelling niet meer te gebruiken is, moeten we opnieuw vaststellen welke prestatie we moeten leveren om de doelstellingen te behalen. Daarvoor dient deze notitie. Hierbij maken we de volgende keuzes: Als onderbouwing van de actuele uitstoot in Tiel gebruiken we de landelijke klimaatmonitor ( Dit is wat minder nauwkeurig dan een eigen onderzoek, maar heeft als voordelen dat het gratis beschikbaar is, steeds actueel wordt gehouden en een betere vergelijking met andere gemeenten mogelijk maakt. We stellen geen nieuwe voorspelling voor 2020 op. Dit is tijdrovend en de kans bestaat dat er voor 2020 een nieuwe bijstelling nodig is. Het monitoren van de doelstelling gebeurt daarom aan de hand van de actuele uitstoot. In 2020 meten we het eindresultaat. Deze notitie begint met de beschrijving van de actuele uitstoot verdeeld naar sectoren. Daarna zoomen we in op de doelstellingen om te eindigen met een beschrijving van de opgaven waar we nog voor staan. Om de notitie leesbaar te houden, verwijzen we voor achterliggende grafieken naar 2

3 2. Actuele uitstoot Op grond van de gegevens uit de landelijke klimaatmonitor bedraagt de CO 2 -uitstoot in Tiel in 2011/2012 omstreeks 315 kton. In vergelijking met het provinciaal gemiddelde, valt op dat de industrie een relatief grote bijdrage levert aan deze uitstoot. De actuele uitstoot van Tiel is als volgt verdeeld over de sectoren: De uitstoot van 315 kton zoals die uit de landelijke klimaatmonitor naar voren komt, is veel lager dan de 562 kton CO 2 -uitstoot in 2008 die in het klimaatbeleidsplan staat. Een groot verschil is dat bij de berekening in het klimaatbeleidsplan ook de emissie van het verkeer op de autosnelwegen is meegerekend. In de landelijke klimaatmonitor wordt de uitstoot als gevolg van snelwegen niet aan een gemeente toebedeeld. Daarnaast is in de landelijke klimaatmonitor niet de volledige CO 2 -uitstoot van grootverbruikers als ACG Flatglas meegeteld. Ter vergelijking: Culemborg heeft een uitstoot van 125 kton en Geldermalsen van 171 kton. conclusie: Tiel heeft op basis van de landelijke klimaatmonitor anno 2011/2012 een uitstoot van 315 kton. Absoluut gezien is de bebouwde omgeving de grootste veroorzaker. In vergelijking met andere gemeenten heeft de industrie een groot aandeel. 3. Vermindering uitstoot Binnen de sector gebouwde omgeving is de volgende In het klimaatbeleidsplan staat de doelstelling dat de CO 2 in 2020 minstens is teruggebracht tot het niveau van Hiervoor, zo was berekend op basis van de prognose, moest er in 2020 sprake zijn van een afname van 94 kton. Wanneer we cynisch willen zijn, kunnen we stellen dat dit doel reeds is behaald. Immers, door de sluiting van de gasfabriek is de uitstoot met grofweg 120 kton afgenomen. De vraag is of we de doelstelling zo eendimensionaal willen benaderen. Daar komt bij dat de prognose achterhaald is en daarmee de onderbouwing voor de CO 2 -reductie die in deze periode van tien jaar behaald moet worden. We doen meer recht aan de werkelijkheid door op basis van de landelijke klimaatmonitor te kijken welke trend zich aftekent. In zijn totaliteit is de CO 2 -uitstoot in de periode gedaald van 344 kton naar 315 kton, oftewel een afname van circa 10%. onderverdeling aanwezig: Een nadere uitwerking van de CO 2 -uitstoot per sector en per subsector is terug te vinden in de digitale klimaatmonitor. 3 De sterkste daling deed zich voor binnen de subsector industrie: van 129 naar 92 kton. Hiervoor zijn meerdere oorzaken, zoals inkrimping van de industriële activiteiten en een verschuiving binnen branches. Deels hebben we geen invloed op deze ontwikkelingen, deels hebben we eigen inspanningen gepleegd die hebben bijgedragen aan de afname.

4 Tiels Energie Convenant: de 30 deelnemers (waaronder behalve industrie ook organisaties en dienstverlenende bedrijven) hebben in de periode de CO 2 -uitstoot weten te verminderen van 64 kton naar 42 kto, oftewel een structurele besparing van 22 kton. Handhaving/supermarkten: het laten afdekken van koelingen levert een besparing op van 0,8 kton. Ook het energieverbruik binnen de subsector woningen laat een afname zien. In de periode daalde de CO 2 -uitstoot als gevolg van gas- en elektraverbruik in woningen van 78 naar 73 kton, oftewel een afname van circa 8%. Net als bij de industrie geldt voor de woningen dat oorzaken van buitenaf van invloed zijn geweest, zoals de landelijke aanscherping van de energie-eis in het bouwbesluit. Maar ook voor deze sector zijn er lokaal inspanningen verricht die aantoonbaar een bijdrage hebben geleverd. Corporaties: De woningcorporaties SVT en SCW hebben in de periode het aantal wo ningen met het E-, F- of G-label verlaagd met 979 stuks. Dat betekent een aanzienlijke verbe tering van de kwaliteit en daarmee is de CO 2 -uitstoot van de sociale woningvoorraad gedaald met 3,5 kton. Subsidieregeling: Particuliere huiseigenaren kun nen vanaf eind 2010 een subsidie krijgen voor het isoleren van hun woning. In Tiel is tot begin 2014 aan 350 particulieren subsidie verstrekt, hetgeen een CO 2 -reductie van 0,2 kton heeft opgeleverd. conclusie: Er is in de periode sprake geweest van een besparing van circa 29 kton CO 2 oftewel circa 10%, die deels te herleiden is naar inspanningen op lokaal niveau. We kunnen deze trend doorzetten door lokaal te blijven inzetten op besparing in de sectoren industrie en bebouwde omgeving. 4. Vergroten aandeel duurzame energie In het klimaatbeleidsplan staat de doelstelling dat in % van de totale energiebehoefte in Tiel duurzaam wordt opgewekt. Om te bepalen of we hieraan voldoen, zetten we de opgewekte duurzame energie om naar de hoeveelheid CO 2 die niet wordt uitgestoten dankzij deze wijze van opwekking. Duurzame energie wordt dus uitgedrukt als vermeden uitstoot. Dankzij deze benadering weten we dat we circa 31 kton aan vermeden uitstoot moeten bereiken. Immers, de totale energiebehoefte in Tiel veroorzaakt momenteel een uitstoot van 315 kton. Waar staan we? Een precies beeld is niet te geven, omdat niet alle duurzame energie die in Tiel wordt opgewekt bekend is. Een bedrijf of particulier die een beperkte installatie heeft om bodemwarmte te benutten, hoeft dat niet te melden. Het is evenmin verplicht om het gebruik van zonnepanelen te laten registreren. Gelukkig zijn er wel wat gegevens bekend over het opwekken van duurzame energie. Deze hebben we zo goed mogelijk op een rij gezet. Biomassa: 3 kton (RWZI en vergisting gft) Zon (pv en boilers): 0,7 kton Bodemenergie: 1,0 kton (buurt 7) en 0,7 kton (andere systemen) Restwarmte Lips: 0,10 kton *aanvankelijk was voor buurt 7 een besparing van 2 kton voorzien. Door de temporisering in de bouw is dit 1 kton. We zitten nu op een kleine 5 kton. Als we dit afzetten tegen de 31 kton die op grond van de huidige uitstoot behaald moet worden, zitten we nu ongeveer op 15 % van de totale hoeveelheid duurzame energie die we nastreven voor Of anders gezegd: het aandeel duurzame energie gaat richting 2%. Welke kansen zijn er nog? Gezien het aantal geschikte daken zou het aandeel zonne-energie in theorie zeker vertienvoudigd kunnen worden en kan er met zonne-energie 7 kton worden opgewekt. Als er in Tiel 3 windmolens komen te staan zoals in Culemborg, levert dat 4,8 kton besparing aan CO 2 - uitstoot op. Het is lastig in te schatten of de doelstelling voor 10% duurzame energie in 2020 realistisch is. Wie kan voorspellen of er een haalbaar marktinitiatief voor windmolens komt en wat het rijksbeleid voor zonneenergie blijft? Verder hangt het opwekken van duurzame energie vaak af van nieuwe investeringen. Bij een nieuw zwembad kan de warmte afkomstig zijn van biomassa en bij de uitbreiding van Passewaaij is energieneutrale woningbouw mogelijk. Ook regionaal geldt de doelstelling om 10% duurzame energie te hebben in De inschatting van de regio is dat er van deze 10% nu 3% gerealiseerd is. De regio heeft dus eveneens nog een flinke slag te maken. 4

5 conclusie: Om te voldoen aan de doelstelling, zou er nu voor 31 kton CO 2 aan duurzame energie moeten worden opgewekt. De teller staat- voor zover bekendnu op minder dan 5 kton. In theorie is de doelstelling voor 10% haalbaar. 5. Overige effecten klimaatbeleid In bovenstaande paragrafen hebben we het klimaatbeleid gekoppeld aan de doelstellingen om af te meten of het klimaatbeleid het gewenste resultaat heeft. Deze benadering doet geen recht aan andere effecten van het klimaatbeleid. We geven met z'n allen jaarlijks heel veel geld uit aan energie. Met een gemiddelde energienota van 1824 is dat voor de ruim Tielse huishoudens een bedrag van meer dan 32 miljoen euro per jaar. Dit geld verdwijnt naar (inter)nationale energiebedrijven. Als we een deel van deze euro's investeren in energiebesparende maatregelen, heeft dat twee grote voordelen. Op de eerste plaats stimuleren we hiermee de (lokale) economie. Als voorbeeld nemen we de isolatieregeling waaraan 350 particuliere huishoudens hebben deelgenomen. Hun gezamenlijke investering bedroeg een kleine zeven ton; omzet voor onder meer bouwmarkten, isolatiebedrijven en glaszetters. Op de tweede plaats zorgt investering in energiebesparing voor lagere woon- of exploitatielasten. Ook hiervoor weer het voorbeeld van de isolatieregeling. Als de investering is terugverdiend, meestal binnen een jaar of vier/vijf, houdt de particuliere woningeigenaar geld op zak. Geld dat hij eerst aan de Nuon kwijt was, kan hij nu aan andere zaken uitgeven. Daarbij heeft hij nu geen last meer van tocht in het huis waar hij waarschijnlijk nog vele jaren in zal wonen. Of neem de huurder die dankzij de inspanning van de corporatie niet langer in een woning met label F maar in een woning met label B woont. Dit scheelt maandelijks al gauw tientallen euro's in zijn portemonnee. Voor bedrijven, maar ook voor organisaties, geldt hetzelfde. Het nemen van maatregelen om energie te besparen leidt in de meeste gevallen tot lagere exploitatielasten. Bovendien zijn deze investeringen gunstig voor de (lokale) economie. Dit geldt ook voor investeringen in duurzame energie. Landelijk wordt duurzaamheid steeds vaker gezien 5 als motor voor gebiedsontwikkeling. Het streven naar duurzaamheid zorgt voor dynamiek en brengt vanzelf een lange termijn perspectief met zich mee. Door de energiekosten mee te laten tellen in een business case is er eerder sprake van een positieve uitkomst. Ook bij renovatie is het slim om de energiekosten gedurende de levensloop van een gebouw in de business case op te nemen. Naast het milieuvoordeel (minder schadelijke uitstoot) en de economische voordelen (lagere lasten en impuls voor de economie) zijn er nog andere voordelen. Hoe meer duurzame energie we zelf opwekken, hoe minder afhankelijk we zijn van de levering en de prijsstelling door derden. Daarnaast leidt energietransitie tot innovatie en een hogere toekomstwaarde van gebouwen en gebieden. conclusie: Wanneer we klimaatbeleid toetsen aan het behalen van de doelstellingen voor energiebesparing en stimuleren van duurzame energie, hebben we alleen oog voor het milieu-aspect. De energietransitie heeft ook sociale en economische effecten. Ook de resultaten op deze gebieden verdienen aandacht. 6.Opgave voor de komende jaren De omschakeling naar een energiebewuste samenleving gaat snel. Twee voorbeelden illustreren dit: Europa wil in 2050 een CO 2 -arme samenleving zijn en de Nederlandse overheid heeft aangekondigd dat vanaf 2020 alle nieuwbouw bijna energieneutraal moet zijn. De vraag of we de omschakeling willen is niet meer zo relevant. De vraag is tot welke opgave dit voor de gemeente Tiel leidt. In september 2013 is het "SER Energieakkoord voor duurzame groei" gesloten. In dit energieakkoord worden concrete onderwerpen benoemd waar de komende jaren op geïnvesteerd moet worden om de nationale doelen te bereiken. De VNG heeft zich namens haar leden aan deze doelen verbonden. Het gaat daarbij onder andere om: 1. het stimuleren van energiebesparing door de particuliere woningeigenaar. 2. het maken van meerjarenafspraken met de huursector. 3. het verleiden van bedrijven om energiebesparingsmaatregelen te nemen die zich binnen 5 jaar terugverdienen. 4. het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed en schoolgebouwen.

6 5. het stimuleren van decentrale duurzame energie opwekking 6. het verduurzamen van de openbare verlichting. 7. het stimuleren van maatregelen op het gebied van mobiliteit en transport. Op al deze terreinen zijn we als gemeente Tiel al in meer of mindere mate actief. Het stimuleren van energiebesparing door de particuliere woningeigenaar, gebeurt op meerdere manieren. Er is nog voldoende budget voor de uitvoering van de provinciale subsidieregeling en vanuit de VNG is er geld om in het kader van het Nationale Energie-akkoord een regionaal energieloket te ontwikkelen. Een belangrijke impuls is verder het revolverend fonds waarvoor drie ton beschikbaar is gesteld in het Bloesemakkoord. Hierdoor kan de gemeente Tiel een gunstige lening bieden aan woningeigenaren die bereid zijn te investeren in het energiezuiniger maken van hun woning. Het verbeteren van de energiezuinigheid van de sociale sector is een onderdeel van de prestatieafspraken met de corporaties. Het lokaal opwekken van duurzame energie blijven we stimuleren met instrumenten als de zonatlas en door initiatieven voor collectieve installaties te facliteren. Voor ondernemers op Kellen is er in het kader van het revitaliseringsplan een stimuleringsregeling voor zonnepanelen. Daarnaast zijn er twee marktpartijen die langs de rijksweg A15/Betuwespoorlijn ter hoogte van Tiel de aanleg van zonnepanelen overwegen. Deze zogeheten pv-linten zijn onderdeel van de Duurzame Transportcorridor Betuwe, een programma van de provincie om rondom de drie transportassen (A15, Betuweroute en Waal) economische ontwikkeling en werkgelegenheid te koppelen aan duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit. Duurzaamheid vraagt vaak om een integrale aanpak. Zowel door binnen de gemeentelijke organisatie naar verbindingen te zoeken als door extern naar verbindingen te zoeken. Als gemeente hebben we daarbij verschillende rollen. Met onze eigen bedrijfsvoering kunnen we een voorbeeldfunctie vervullen. Als opdrachtgever voor nieuw- of verbouw hebben we ook een specifieke verantwoordelijkheid. Daarnaast vervullen we als gemeente vaak de rol van aanjager en ondersteuner. conclusie: De inzet van gemeenten, en dus ook de inzet van Tiel, is essentieel voor het behalen van doelen uit het Energieakkoord. Daarbij vervullen we als gemeente verschillende rollen. Na de afronding van het succesvolle Tiels Energie Convenant is in overleg met het OCT besloten om geen nieuw convenant af te sluiten, maar om de kennisuitwisseling op een andere manier vorm te geven. De voorbereidingen voor een duurzaamheidskring zijn in volle gang. Daarnaast blijven medewerkers van de Omgevingsdienst Rivierenland bedrijven aanspreken op hun mogelijkheden en verplichtingen om energie te besparen. Een strategie voor het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed is aan de orde op het moment dat we als gemeente bepaald hebben welke panden we willen behouden. Bij een mogelijke renovatie/vernieuwbouw van het Lingecollege is duurzaamheid een belangrijk aandachtspunt, ook uit kostenoverwegingen. In het ontwerp voor het cultuurcluster in de Westluidense Poort zijn al diverse maatregelen opgenomen, waardoor dit een zeer energiezuinig gebouw zal zijn. 6

7 7

8 Colofon Gemeente Tiel Achterweg 2 Postbus 6325, 4000 HH Tiel Tel: (0344) Fax: (0344) gemeente@tiel.nl internet: Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Druk: Repro gemeente Tiel Juni 2014