PBTconsult toegankelijkheidsadviseurs

Transcriptie

1 Provincie Gelderland T.a.v. mevr. H.Th.M. Gerritsen Projectleider Afdeling Uitvoering Werken Postbus GX Arnhem Betreft: Beknopt toegankelijkheidsadvies, IT-toiletten in treinen en stations in Gelderland Projectnr.: 13c001 Datum: 26 februari 2013 CASUS Advies en begeleiding van provincie Gelderland bij het project toiletten in treinen en op stations op basis van: - ITS-eisen Handboek voor Toegankelijkheid, 5 e druk e.v. - Handboek voor ergonomie, Bouwbesluit INLEIDING Op verzoek van de provincie Gelderland adviseert en begeleidt PBTconsult bv bij het project toiletten in treinen en op stations. Binnen de context van dit advies is een aantal malen overleg geweest met NPC, Lloyd s Rail en Arriva. Daarnaast is deelgenomen aan twee overleggen op het provinciehuis in Arnhem. De volgende documenten en overwegingen staan ten grondslag aan dit advies: - Whitepaper: Zelfreinigende openbare toiletten - Hering, Tailored sanitary solutions - Sanitronics international bv, Hygienic Toilet Systems - Urilift, integrale aanpak buiten hygiëne, zelfreinigende toiletten - Eurosleutel, onbeperkt toegang voor mensen met een beperking - Foto s zelfreinigende toiletten, van Arriva en STFER-GTW - Plattegrond en doorsneden van Stadler GTW-DMU trein

2 PBT CONSULT BV, ITS en CG-RAAD PBTconsult bv is een zelfstandig adviesbureau op het terrein van fysieke toegankelijkheid van de gebouwde omgeving en ontstaan uit de Stichting ter bevordering van een Inclusieve Samenleving (SIS). Het SIS is opgericht door de Chronisch zieken en Gehandicapten Raad Nederland (CG-Raad, een koepel waarbij zo n 190 organisaties zijn aangesloten). De CG-Raad is eigenaar van het ITS-beeldmerk. De ITS-criteria zijn gebaseerd op het Handboek voor Toegankelijkheid en uitgewerkt door PBTconsult bv en haar voorgangers. De ITS-criteria zijn te vinden op de website De ITS-criteria vormen op het gebied van fysieke toegankelijkheid de de facto standaard in Nederland. OMSCHRIJVING UITGANGSPUNTEN In 1998 presenteert de minister van Verkeer en Waterstaat een stappenplan naar toegankelijk openbaar vervoer in Nederland. In dit stappenplan wordt ten aanzien van het railvervoer aangegeven dat in 2030 integraal toegankelijk openbaar railvervoer gerealiseerd moet zijn. Deze lange termijn van 32 jaar dient daarbij te worden benut om de noodzakelijke (grote) veranderingen aan materieel en infrastructuur binnen de reguliere geldstromen voor vernieuwing en aanpassing van treinen, gebouwen en overige infrastructuur te doen plaatsvinden. Toegankelijk openbaar vervoer is een complexe materie. Zeer veel verschillende aspecten en omstandigheden hebben invloed op het bereiken van het uiteindelijk gewenste toegankelijke resultaat. Toegankelijk openbaar vervoer kan daarbij worden opgeknipt in een aantal deeldomeinen, waarvan toegankelijk sanitair er één is. Let wel: vanuit de toegankelijkheidstheorie worden geen toegankelijke toiletten in het OV vereist, maar als er toiletten binnen deeldomeinen (stations en materieel) aanwezig zijn, dan moet, op basis van gelijkwaardigheid en non-discriminatie, daar ook een toegankelijke voorziening beschikbaar zijn. In deze casus wordt in opdracht van de provincie Gelderland onderzocht wat de mogelijkheden en consequenties zijn van het aanbieden van een toiletvoorziening in alle stations binnen de provincie en ook in het materieel waarmee deze stations worden aangedaan. PBTconsult bv bewaakt binnen de context van dit advies dat gekozen oplossingen passen binnen de totale visie van wat toegankelijk openbaar vervoer in Nederland is en/of zou moeten zijn.

3 INTEGRAAL TOEGANKELIJK TOILET Het integraal toegankelijke toilet (IT-toilet), zoals dat in Bouwbesluit 2012, Handboek voor Toegankelijkheid en de ITSeisen wordt omschreven is gebaseerd op medische uitgangspunten uit de revalidatiehoek: de ruimte rond de wc-pot is geschikt om toiletgebruik volgens drie methoden (afhankelijk van handicap) mogelijk te maken. Hiervoor is een opstelruimte benodigd van 900 x 1200 mm naast, haaks voor en recht voor de wc-pot de voorkant van de toiletpot bevind zich op 700 mm vóór de achterwand aan beide zijden van de pot bevinden zich 900 mm lange opklapbare steunen naast de toiletpot is ruimte voor assistentie binnen het toilet kan met een standaard rolstoel (Europese norm) een volledige draai worden gemaakt (rond 1500 mm) op circa 25 cm boven de vloer is rondom een alarmsysteem beschikbaar dat bij calamiteiten (eventueel liggend vanaf de vloer) kan worden geactiveerd de wastafel is onderrijdbaar en kan vanuit een rolstoel worden gebruikt de afstand tussen de verticale projectie van de wastafel en toiletpot is >= 900 mm de wastafelspiegel is vanuit rolstoelhoogte bruikbaar breedte van de toegangsdeur is >= 850 mm alles wat met de hand moet worden bediend bevindt zich tussen 600 en 1350 mm boven de vloer en max. 500 mm horizontaal uit een inwendige hoek zie verder onder ITS-criteria/A06. Bovenstaande eisen resulteren in een integraal toegankelijk toilet en zijn verwerkt in alle toiletten met het ITS-keurmerk. Nadrukkelijk moet worden gesteld dat deze eisen Nederlandse gebruikseisen zijn, gebaseerd op Nederlandse medische gebruiken en revalidatieprincipes. Europese regels en toegankelijkheidseisen van andere landen lopen hier niet noodzakelijkerwijs mee parallel. Harmonisatie van nationale criteria tot één Europees geldend systeem is voorlopig nog niet aan de orde. STATIONS De Nederlandse ITS-ontwerpcriteria voor IT-toiletten kunnen bij vaste voorzieningen in stations goed worden gerealiseerd. Globaal wordt in alle bovenstaande automatisch reinigende toiletten aan deze criteria voldaan. Zodra in een volgend stadium één of meerdere systemen wordt geselecteerd is het raadzaam om detaillering en bouwtekeningen van deze systemen nauwkeuriger te beschouwen. MATERIEEL De Nederlandse ontwerpcriteria voor IT-toiletten in voertuigen zijn minder gemakkelijk te realiseren. Volgens opgave van Arriva voldoen de kant en klare modulen die in de Stadler GTW-DMU kunnen worden geplaatst aan Europese regelgeving t.a.v. toegankelijkheid. Het is evident dat op de beschikbare foto s en plattegrond de layout van deze treintoiletten ten minste aan een aantal van bovenstaande toegankelijkheidscriteria niet voldoet. Dit betekent niet dat deze toiletten volstrekt ontoegankelijk zijn, maar dat een aantal van de in Nederlandse IT-toiletten beschikbare gebruiksmogelijkheden ontbreken. Een aanzienlijk percentage van gehandicapten zal deze treintoiletten goed kunnen gebruiken, maar voor een aantal handicaps zijn deze toiletten ongeschikt, waardoor deze reizigers op de ITS waardige toiletten van de stations zijn aangewezen. De stationstoiletten hebben dus meer functionaliteit dan de treintoiletten!

4 Concreet zijn de toegankelijkheidsaspecten waar niet aan wordt voldaan of waar extra aandacht aan moet worden besteed: deurmaat vrije doorgang >= 850 mm? bedienbaarheid van de deur (openen, sluiten en op slot ) voor mensen met een verminderde handfunctie en vanuit een rolstoel voorkant wc-pot 520 i.p.v. 700 mm ruimte naast de wc-pot 760 i.p.v. 900 mm assistentieruimte ontbreekt inwendige vrije draaicirkel met diameter van 1500 mm ontbreekt bedienbaarheid van de deur als het toilet achterwaarts moet worden ingereden vanwege ontbrekende draaicirkel wastafel beperkt onderrijdbaar, alleen zijdelings bruikbaar opvolgprotocol van alarmmeldingen voor de machinist? NB: de situatie van toiletgebruik in een bewegend voertuig is per definitie anders dan de situatie in een vaststaand gebouw. Dit heeft consequenties voor de soorten handicaps die van een bewegend toilet gebruik kunnen/zullen maken. In hoeverre een ander gebruikersprofiel consequenties heeft voor de minimummaten van een IT-toilet in een voertuig zou nader moeten worden onderzocht. NPC In het overleg met NPC zijn voor de stationstoiletten een aantal extra punten van aandacht bepaald: prioriteit voor een eventuele toiletvoorziening aan één kant van het spoor. Veel kleinere stations hebben een duidelijke voorkeursrichting van de reizigers. De perronzijde waar het meest gewacht wordt is de voor de hand liggende zijde om een toiletvoorziening te plaatsen. bij kleinere stations voldoet de overgang naar de andere kant van het spoor vaak niet aan alle toegankelijkheidseisen. Gebruikers met een handicap (b.v. rolstoelers of rollatorgebruikers) zullen daardoor niet het eventueel aanwezige IT-toilet aan de andere zijde van het spoor kunnen bereiken. bij de in het IT-toilet aanwezige alarmering behoort een opvolgprotocol waarin, na spreek/luisteroverleg, de maximum reactietijd op een alarmmelding is vastgelegd. indien voor de OV-chipkaart als betaalmiddel/toegangsmethodiek wordt gekozen, dient de functionaliteit voor blinden en slechtzienden te worden uitgewerkt. indien op een station één toilet wordt gerealiseerd dan is dit een IT-toilet (gelijk aan het protocol van Prorail voor toiletten op stations). Indien onvoldoende ruimte en/of capaciteit op een station beschikbaar is voor een IT-toilet, dan worden op zo n station geen ontoegankelijke (kleinere) toiletten gerealiseerd. Lloyd s Register Rail In het overleg met Lloyd s Rail over toegankelijke toiletten in railvoertuigen is tot nu toe vooral naar de consequenties van diverse toiletvarianten voor het grotere geheel van de keten van integraal toegankelijk openbaar railvervoer gekeken. Immers, een beschikbare toegankelijke toiletvoorziening in een trein heeft consequenties voor de behoefte aan zo n voorziening op stations en vice versa. De diverse mogelijkheden en onmogelijkheden van IT-toiletten in treinen en op stations voor verschillende groepen gehandicapten zijn daarbij van belang. Ook de mogelijkheid en/of wenselijkheid van ITS-certificering van afzonderlijke delen van de OV-keten komt hierbij aan de orde. Het overleg met Lloyd s Rail is nog niet afgerond.

5 VOORLOPIGE CONCLUSIES Met betrekking tot IT-toiletten op stations: 1. Zelfreinigende openbare IT-toiletten op stations zijn goed te realiseren 2. Globaal voldoen de beschikbare toiletsystemen aan de vigerende ITS-eisen 3. Het is van belang om aan de meest (langst) gebruikte perron-/spoorzijde voor een toiletvoorziening te kiezen 4. Bij kleinere stations is de spoorovergang naar de andere zijde vaak niet toegankelijk (geen hellingbaan of lift) 5. Indien op een station toiletten worden gerealiseerd dan is tenminste één daarvan integraal toegankelijk 6. De maximum reactietijd van een alarmmelding dient te worden vastgelegd 7. Bij toepassing van de OV-chipkaart als toegangscontrole dient ook een voor blinden en slechtzienden functionerende toegangsmethodiek te worden ontwikkeld. Met betrekking tot IT-toiletten in voertuigen: 1. Voor beoordeling van de gebruiksmogelijkheden van de Stadler toiletmodule is een technische tekening met exacte maten benodigd 2. De beschikbare Stadler GTW-DMU toiletmodule heeft minder gebruiksmogelijkheden dan een ITS gecertificeerd IT-toilet in een gebouw (station) 3. Mensen met een beperking op het gebied van evenwicht en stabiliteit zullen een toilet in een bewegend voertuig minder vaak gebruiken 4. Mensen met een -breder dan normale- rolstoel kunnen zich niet naast de wc-pot opstellen 5. Binnen het toilet is geen inwendige draaicirkel van 1500 mm diameter beschikbaar. Afhankelijk van de gebruikte rolstoel zal de toilet achterwaarts moeten worden binnen gereden. In hoeverre dat met het beschikbare hangen sluitwerk mogelijk is, is onduidelijk 6. Vanwege de bijzondere situatie van een bewegend toilet is het wellicht relevant om kleinere opstelruimten rondom de wc-pot toe te passen. Naar de consequenties hiervan voor de diverse vormen van handicaps is in Nederland nog geen onderzoek gepleegd. Opgesteld door: Robert de Kloe (toegankelijkheidsadviseur PBTconsult bv)