Rapportage. Onderzoek aansluiting praktijkopleidingen. accountancy (AA, RA) op de praktijk

Transcriptie

1 Rapportage Onderzoek aansluiting praktijkopleidingen accountancy (AA, RA) op de praktijk rapport

2 Uitgevoerd in opdracht van de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants Rapportage RAO Tilburg, mei 203 NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 2

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Managementsamenvatting Inleiding Aanleiding Onderzoeksvragen Inhoud rapport Onderzoeksopzet Onderzoeksresultaten AA-trainees Algemeen De praktijkopleiding Verschillen naar werksetting Onderzoeksresultaten RA-trainees Algemeen De praktijkopleiding Verschillen naar werksetting Verschillen AA- en RA-trainees Werkzaamheden De praktijkopleiding Conclusies en aanbevelingen Samenvatting onderzoeksresultaten Conclusies Aanbevelingen Bijlagen Bijlage Online vragenlijst trainees Bijlage 2 Aanvullende tabellen AA-trainees Bijlage 3 Aanvullende tabellen RA-trainees... 8 NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 3

4 NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 4

5 0. Managementsamenvatting De Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) heeft aan Arbeid Opleidingen Consult (AO Consult) gevraagd een onderzoek uit te voeren naar (knelpunten in) de aansluiting van de praktijkopleidingen accountancy (AA en RA) op de praktijk. In het onderzoek staat de vraag centraal hoe de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk door trainees wordt ervaren. De volgende onderzoeksvragen zijn geformuleerd:. Hoe ervaren trainees de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk gedurende hun praktijkopleiding? 2. Worden er knelpunten ervaren door trainees gedurende hun praktijkopleiding wat betreft de aansluiting tussen de praktijkopleiding op de praktijk? Zo ja: In welke mate worden deze knelpunten ervaren door trainees? Hoeveel trainees ervaren deze knelpunten? Hoe belemmerend worden deze knelpunten ervaren in de praktijk? 3. In hoeverre is er sprake van verschillen in de ervaren aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk tussen accountants die in verschillende settings werkzaam zijn (omvang, RA, AA etc.)? Onderzoeksopzet Om de (knelpunten in de) aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk in kaart te brengen, is een kwantitatief onderzoek (online vragenlijst) uitgevoerd onder de onderzoekspopulatie van trainees die op het moment van het onderzoek de praktijkopleidingen accountancy (AA, RA) volgen. De online vragenlijst is per uitgezet onder de volledige populatie van trainees. Van de adressen bleken 580 adressen onjuist ( bouncers ). De netto populatie (exclusief onjuiste mailadressen) bestaat uit trainees. Tabel 0. geeft de respons weer (totaal en uitgesplitst voor AA- en RA-trainees). De respons van 27,4% is redelijk voor een online onderzoek. De respons onder de AA-trainees (36,0%) is hoger dan de respons onder de RA-trainees (23,3%). Tabel 0.. Respons kwantitatief onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants. Totaal AA-trainees RA-trainees Bruto populatie Onjuiste adressen Netto populatie Aantal ingevulde vragenlijsten Responspercentage 27,4% 36,0% 23,3% De populatieomvang totaal is niet exact hetzelfde als de populatieomvang van de AA- en RA-trainees bij elkaar opgeteld. Reden hiervoor is dat 29 respondenten in de eerste vraag in de vragenlijst hebben aangegeven momenteel geen praktijkopleiding te volgen (zij hebben de vragenlijst daarom verder niet ingevuld). Deze respondenten zijn niet meegeteld bij de populatieomvang totaal, maar het was niet duidelijk of deze respondenten onder de populatie AA- of RA-trainees vallen. Deze respondenten zijn daarom wel meegeteld in de populatieomvang voor AA- en RA-trainees. NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 5

6 Samenvatting onderzoeksresultaten Werkzaamheden trainees AA-trainees en RA-trainees verschillen wat betreft de werkzaamheden die zij uitvoeren: o De meest voorkomende werkzaamheden van AA-trainees bevinden zich op het vlak van advisering. Deze werkzaamheden worden meestal zelfstandig uitgevoerd, met uitzondering van belastingadvies (onder begeleiding). Assurance/controlewerkzaamheden komen zelden voor bij AA-trainees. Als deze werkzaamheden voorkomen, gebeurt dat meestal onder begeleiding. o RA-trainees voeren werkzaamheden op het gebied van assurance/controle het meest frequent uit (met name wettelijke en vrijwillige controles). Wettelijke controles vinden meestal onder begeleiding plaats, terwijl vrijwillige en aan assurance verwante werkzaamheden voornamelijk zelfstandig worden uitgevoerd door trainees. Adviseringswerkzaamheden komen bij de grootste groep RA-trainees nooit voor. Als deze werkzaamheden voorkomen, is dat meestal onder begeleiding. Hierbij moet worden opgemerkt dat de RA-trainees behoorlijk verdeeld zijn in de mate waarin men werkzaamheden zelfstandig uitvoert. Bij zowel AA-trainees als RA-trainees komen financierings- en waarderingsvraagstukken zelden tot nooit voor in hun werkzaamheden. Als trainees deze werkzaamheden al uitvoeren, doen zij dat meestal onder begeleiding. Werkgever De meeste AA- en RA-trainees zijn tevreden over de houding van de werkgever ten aanzien van de praktijkopleiding. Een ruime meerderheid van trainees (zowel AA als RA) vindt dat de werkgever hun praktijkopleiding belangrijk vindt, hen stimuleert in het goed doorlopen van de praktijkopleiding en voldoende ruimte biedt voor de praktijkopleiding, voldoende tijd beschikbaar stelt voor de begeleiding. AA-trainees zijn meer tevreden dan RA-trainees over de ruimte die zij krijgen van de werkgever voor de praktijkopleiding. Relatief het minst tevreden zijn de AA-trainees over de door de werkgever beschikbaar gestelde tijd voor de praktijkopleiding en de RA-trainees over het stimuleren van de trainee in het goed doorlopen van de praktijkopleiding. Praktijkopleiding Een meerderheid van AA-trainees is over het algemeen tevreden over aspecten van de praktijkopleiding. Men is het meest tevreden over de combinatie van de praktijkopleiding met reguliere werkzaamheden, de verdeling van studielast en de ruimte voor individuele en specifieke leerbehoeften in de praktijkopleiding (zie tabel 0.2). Het minst tevreden zijn de AA-trainees over de mate waarin de praktijkopleiding overeenkomt met de verwachting die zij er vooraf van hadden en de opbouw van de praktijkopleiding. Ongeveer een kwart van de AA-trainees is hierover ontevreden. Over de praktijkopleiding zijn de meningen enigszins verdeeld onder de RA-trainees. Het meest tevreden is men over de opbouw van de praktijkopleiding, de combinatie van de praktijkopleiding met reguliere werkzaamheden en de aansluiting van de praktijkopleiding op de theoretische opleiding. Het minst tevreden zijn de RA-trainees over de verdeling van de studielast en de afwisseling in de praktijkopleiding. Ongeveer een derde van de RA-trainees is hier ontevreden over. Er zijn enige verschillen tussen de AA- en RA-trainees. De AA-trainees zijn over het algemeen positiever dan de RA-trainees over de afwisseling, de verdeling van studielast, de combinatie met NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 6

7 reguliere werkzaamheden en de ruimte voor specifieke leerbehoeften. De RA-trainees zijn juist positiever dan de AA-trainees over de opbouw van de praktijkopleiding. Tabel 0.2. Top 3 stellingen over de praktijkopleiding, AA-trainees en RA-trainees, percentage (helemaal) eens tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees De praktijkopleiding: De praktijkopleiding:. is goed te combineren met mijn reguliere werkzaamheden (6,7%) kent een duidelijke en logisch gefaseerde opbouw (55,5%) 2. heeft een goede verdeling van studielast (52,5%) is goed te combineren met mijn reguliere werkzaamheden (49,8%) 3. biedt genoeg ruimte voor mijn individuele en specifieke leerbehoeften (5,8%) sluit goed aan op de theoretische opleiding (49,7%) Beroepssituaties (AA) en praktijkopleidingseisen (RA) Een redelijke groep AA-trainees heeft onvoldoende mogelijkheid om ervaring op te doen met situaties van assuranceopdrachten en situaties van adviesopdrachten (zie tabel 0.3a). Maar liefst één op de drie van hen heeft onvoldoende mogelijkheid op het gebied van situaties van assuranceopdrachten. RA-trainees ervaren relatief het vaakst onvoldoende mogelijkheid om te voldoen aan de praktijkopleidingseisen voldoende spreiding in bedrijfstypen en voldoende spreiding in soorten opdrachten. Ongeveer één op de tien krijgt hiervoor onvoldoende mogelijkheid. Tabel 0.3a. Top 3 onvoldoende mogelijkheid om ervaring op te doen met beroepssituaties (AA) of te voldoen aan de praktijkopleidingseisen (RA), AA-trainees en RA-trainees, percentage onvoldoende mogelijkheid tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees. Situaties van assuranceopdrachten (36,%) Voldoende spreiding in bedrijfstypen (2,8%) 2. Situaties van adviesopdrachten (20,9%) Voldoende spreiding in soorten opdrachten (,0%) 3. Situaties van fiscale dienstverlening (5,5%) Controlecyclus in laatste stagejaar (6,9%) Een derde van de AA-trainees, die aangeven dat zij bij hun werkgever onvoldoende mogelijkheid hebben om ervaring op te doen met situaties van assuranceopdrachten, ervaart dit als grote mate als knelpunt (zie tabel 0.3b). Ongeveer één op de tien RA-trainees, die bij de eigen werkgever onvoldoende mogelijkheid heeft om te voldoen aan de praktijkopleidingseis controlecyclus in het laatste stagejaar, ervaart dit in grote mate als knelpunt. AA-trainees en RA-trainees ervaren met betrekking tot de andere beroepssituaties en praktijkopleidingseisen nauwelijks (grote) knelpunten. Tabel 0.3b. Top 3 Knelpunten met betrekking tot mogelijkheid om ervaring op te doen met beroepssituaties (AA) of te voldoen aan de praktijkopleidingseisen (RA), AA-trainees en RA-trainees, percentage in grote mate een knelpunt tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees. Situaties van assuranceopdrachten (33,3%) Controlecyclus in laatste stagejaar (9,6%) 2. Situaties van adviesopdrachten (6,7%) Voldoende spreiding in bedrijfstypen (7,7%) 3. Situaties van aan assurance verwante opdrachten (2,2%) Voldoende spreiding in soorten opdrachten (4,0%) NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 7

8 Simulatieopdrachten (AA) en buitenstage (RA) Als het niet mogelijk is om bij de eigen werkgever voldoende ervaring op te doen met de beroepssituaties, kunnen AA-trainees simulatieopdrachten uitvoeren. Slechts een klein deel van AA-trainees heeft simulatieopdrachten gedaan of verwacht dit te doen. Degenen die simulatieopdrachten hebben gedaan, zijn behoorlijk positief over deze opdrachten: de simulatieopdrachten zijn een goed alternatief als het niet mogelijk is een opdracht bij de eigen werkgever uit te voeren, de simulatieopdrachten zijn realistisch en goed uitvoerbaar. RA-trainees kunnen een buitenstage volgen of ervaring opdoen bij een andere afdeling bij het bedrijf als zij op hun eigen afdeling niet kunnen voldoen aan de praktijkopleidingseisen. Van de RA-trainees heeft eveneens een zeer klein deel een buitenstage gedaan of ervaring opgedaan bij een andere afdeling. Degenen die dit hebben gedaan, zijn van mening dat een buitenstage bijdraagt aan een goede praktijkopleiding, maar geven aan dat het moeilijk is om een buitenstage te vinden en dat het lastig is een buitenstage goed te combineren met werkzaamheden bij de eigen werkgever. Toepasbaarheid kennis in de praktijk AA-trainees zijn het meest tevreden over de toepasbaarheid van de verworven kennis in de praktijkopleiding op het gebied van boekhouden, externe verslaglegging en financieel management/financiering (tabel 0.4a). Zij zijn het minst tevreden over de toepasbaarheid van de kennis op het gebied van corporate governance, management & organisatie en bestuurlijke informatievoorziening (tabel 0.4b). RA-trainees zijn het meest tevreden over de toepasbaarheid van de kennis op het gebied van auditing & assurance, externe verslaglegging en boekhouden (tabel 0.4a). Zij zijn het minst tevreden over de toepasbaarheid van de verworven kennis op het gebied van corporate governance, management & organisatie en financieel management/financiering (tabel 0.4b). Tabel 0.4a. Top 3 vakgebieden waarvan de verworven kennis in de praktijkopleiding het beste kan worden toegepast in de praktijk, AA-trainees en RA-trainees, percentage ja, goed toepasbaar in de praktijk tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees. Boekhouden (93,7%) Auditing & Assurance (9,5%) 2. Externe verslaglegging (82,9%) Externe verslaglegging (84,7%) 3. Financieel management/ financiering (53,5%) Boekhouden (82,6%) Tabel 0.4b. Top 3 vakgebieden waarvan de verworven kennis in de praktijkopleiding het minst goed kan worden toegepast in de praktijk, AA-trainees en RA-trainees, percentage nee, niet toepasbaar in de praktijk tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees. Corporate governance (30,0%) Corporate governance (9,5%) 2. Management & organisatie (2,8%) Management & organisatie (4,8%) 3. Bestuurlijke informatievoorziening (0,4%) Financieel management/ financiering (2,0%) Aandacht voor vaardigheden accountancy Een ruime meerderheid van zowel AA-trainees als RA-trainees vindt dat er in de opleiding precies genoeg aandacht wordt besteed aan de professioneel kritische instelling, ethiek en persoonlijke ontwikkeling (tabel 0.5a). AA-trainees als RA-trainees zijn het minst tevreden over de aandacht die in de praktijkopleiding wordt besteed aan ICT-vaardigheden en managementvaardigheden. Bijna de helft van de RAtrainees vindt eveneens dat er te weinig aandacht wordt besteed aan sociaal-communicatieve vaardigheden (zie tabel 0.5b). NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 8

9 Tabel 0.5a. Top 3 vaardigheden waarvoor precies genoeg aandacht is in de praktijkopleiding, AA-trainees en RA-trainees, percentage precies genoeg aandacht tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees. Professioneel kritische instelling (8,0%) Professioneel kritische instelling (74,6%) 2. Ethiek (79,2%) Ethiek (72,0%) 3. Persoonlijke ontwikkeling (78,7%) Persoonlijke ontwikkeling (7,3%) Tabel 0.5b. Top 3 vaardigheden waarvoor te weinig aandacht is in de praktijkopleiding, AA-trainees en RAtrainees, percentage te weinig aandacht tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees. ICT-vaardigheden (58,8%) ICT-vaardigheden (6,4%) 2. Managementvaardigheden (47,5%) Managementvaardigheden (57,2%) 3. Cultuur (2,4%) Sociaal-communicatieve vaardigheden (48,2%) Aansluiting opleiding op de praktijk Over de aansluiting van de opleiding op de praktijk is een meerderheid van zowel AA-trainees als RA-trainees positief. AA-trainees zijn het meest positief over de toepassing van de verworven theorie in de praktijk; RA-trainees zijn het meest positief over het kunnen vervullen van alle opdrachten in het kader van de praktijkopleiding bij de eigen werkgever (zie tabel 0.6). Hoewel een meerderheid van AA-trainees positief is over het kunnen vervullen van alle opdrachten in het kader van de praktijkopleiding bij de eigen werkgever, geeft ongeveer een kwart van de AA-trainees aan dat zij niet alle opdrachten bij de eigen werkgever kunnen vervullen. AA-trainees geven dit significant vaker aan dan RA-trainees. Tabel 0.6. Top 3 stellingen over de aansluiting van de opleiding op de praktijk, AA-trainees en RA-trainees, percentage (helemaal) eens tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees. De verworven theorie in de opleiding kan ik goed toepassen in mijn werkzaamheden in de praktijk (70,0%) 2. Alle opdrachten in het kader van de praktijkopleiding kan ik bij mijn eigen werkgever vervullen (64,9%) 3. Het niveau van de praktijkopleiding sluit goed aan bij mijn werkzaamheden in de praktijk (6,3%) Alle opdrachten in het kader van de praktijkopleiding kan ik bij mijn eigen werkgever vervullen (86,5%) De verworven theorie in de opleiding kan ik goed toepassen in mijn werkzaamheden in de praktijk (78,0%) Het niveau van de praktijkopleiding sluit goed aan bij mijn werkzaamheden in de praktijk (65,2%) Knelpunten Van de AA-trainees ervaart ongeveer één op de drie trainees in grote mate knelpunten met betrekking tot het maken van voldoende controle-uren en de verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding (tabel 0.7). RA-trainees ervaren minder knelpunten op deze gebieden. Van de RA-trainees ervaart ongeveer één op de vijf trainees in grote mate knelpunten met het schrijven van de praktijkscriptie en de studielast van de praktijkopleiding. AA-trainees ervaren minder knelpunten op deze gebieden. NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 9

10 Tabel 0.7. Top 3 ervaren knelpunten met betrekking tot de praktijkopleiding, AA-trainees en RA-trainees, percentage In grote mate een knelpunt tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees. Het maken van voldoende controle-uren (35,9%) Het schrijven van de praktijkscriptie (2,8%) 2. De verhouding assurancewerkzaamheden en De studielast van de praktijkopleiding (9,8%) andere opdrachten in de praktijkopleiding (33,5%) 3. De aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk (0,5%) De ruimte die mijn werkgever biedt voor de praktijkopleiding (8,6%) Conclusies Onderzoeksvraag : Hoe ervaren trainees de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk gedurende hun praktijkopleiding? RA- en AA-trainees geven de praktijkopleiding ongeveer hetzelfde cijfer: een 6,2. Wanneer wordt gekeken naar de verschillende aspecten van de praktijkopleiding, valt op dat zowel AA- als RAtrainees over het algemeen vrij positief zijn over de rol van de werkgever bij de praktijkopleiding en over verschillende aspecten van de praktijkopleiding zelf. Er zijn enige verschillen tussen de trainees. De AA-trainees zijn over het algemeen positiever dan de RA-trainees over de afwisseling, de verdeling van studielast, de combinatie met reguliere werkzaamheden en de ruimte voor specifieke leerbehoeften. De RA-trainees zijn juist positiever dan de AA-trainees over de opbouw van de praktijkopleiding. Kunnen de trainees in de praktijk voldoende ervaring opdoen voor de opleiding? Van de RA-trainees heeft een zeer ruime meerderheid voldoende mogelijkheden om aan de praktijkopleidingseisen te voldoen. Ook voor verreweg de meeste AA-trainees geldt dat zij voldoende in de mogelijkheid worden gesteld ervaring op te doen met zowel situaties van aan assurance verwante opdrachten als met situaties van fiscale dienstverlening. Over het algemeen is de kennis die wordt aangeboden in de praktijkopleiding volgens de AA- en RAtrainees goed toepasbaar in de praktijk. AA-trainees en RA-trainees verschillen wat betreft het vakgebied waarvan de kennis het beste kan worden toegepast in de praktijk. AA-trainees kunnen de kennis over boekhouden het beste toepassen en kunnen kennis over auditing & assurance en bestuurlijke informatievoorziening juist minder goed toepassen, terwijl RA-trainees de kennis over auditing & assurance in de praktijk juist goed kunnen toepassen, terwijl dit minder geldt voor kennis over boekhouden en management accounting. Zowel door AA-trainees als bij RA-trainees wordt corporate governance het vaakst genoemd als vakgebied waarvan de kennis niet toepasbaar is in de praktijk. Over de aandacht voor vaardigheden voor accountancy zijn de AA-trainees en RA-trainees over het algemeen tevreden, waarbij geldt dat AA-trainees hier over het algemeen meer tevreden over zijn dan RA-trainees. Aan ICT-vaardigheden en managementvaardigheden wordt volgens de trainees echter te weinig aandacht besteed in de praktijkopleiding. NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 0

11 Onderzoeksvraag 2: Worden er knelpunten ervaren door trainees gedurende hun praktijkopleiding wat betreft de aansluiting tussen de praktijkopleiding op de praktijk? Knelpunten ervaren AA-trainees met name op het gebied van de controle- en assurancewerkzaamheden, terwijl RA-trainees vooral knelpunten ervaren op het gebied van de studielast en het schrijven van de praktijkscriptie. Slechts weinig RA-trainees ervaren knelpunten met het maken van voldoende controle-uren. Ruim een derde van de AA-trainees blijkt onvoldoende mogelijkheid te hebben om ervaring op te doen met situaties van assuranceopdrachten. Van deze trainees ervaart een ruime meerderheid dit ook als groot knelpunt. Het is de vraag of eisen ten aanzien van de situaties van assuranceopdrachten aansluiten op de beroepspraktijk van de AA-accountants: de meeste AAtrainees verrichten deze werkzaamheden jaarlijks (wettelijke controles) of nooit (vrijwillige controles). Onderzoeksvraag 3: In hoeverre is er sprake van verschillen in de ervaren aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk tussen accountants die in verschillende settings werkzaam zijn (omvang, RA, AA etc.)? Er bestaan significante verschillen tussen accountants die in verschillende settings werkzaam zijn, namelijk verschillen naar: - type praktijkopleiding (AA of RA) - omvang van het bedrijf - het type (kandidaat)accountant (geldt alleen voor RA-trainees) - het type bedrijf waarvoor de trainee werkzaamheden verricht De verschillen zijn uitgebreid toegelicht in paragraaf 3.3, 4.3 en hoofdstuk 5. Hieronder worden enkele opvallende conclusies ten aanzien van de verschillen uitgelicht. AA-RA Het type werkzaamheden dat AA-trainees en RA-trainees verrichten, verschilt aanzienlijk. AAtrainees verrichten voornamelijk advieswerkzaamheden, terwijl RA-trainees vooral assurance-/ controlewerkzaamheden verrichten. AA-trainees verrichten zelden assurance-/ controlewerkzaamheden, waardoor een relatief grote groep AA-trainees knelpunten ervaart om voldoende ervaring op te doen met situaties van assuranceopdrachten. Een derde van de AAtrainees ervaart zelfs in grote mate een knelpunt met de verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding. RA-trainees ervaren juist significant vaker dan AA-trainees knelpunten met de studielast van de praktijkopleiding, het schrijven van de praktijkscriptie en de ruimte die de werkgever biedt voor de praktijkopleiding. Omvang bedrijf AA-trainees: hoe groter het bedrijf, des te vaker voeren AA-trainees controlewerkzaamheden uit en des te minder knelpunten ervaren zij op het gebied van assurance en controle. Echter: hoe groter het bedrijf, des te meer knelpunten AA-trainees met de studielast van de praktijkopleiding en met het opdoen van ervaring op het gebied van situaties van fiscale dienstverlening en adviesopdrachten. AA-trainees in grote bedrijven ervaren minder knelpunten op het gebied van het maken van voldoende controle-uren in vergelijking met AA-trainees. NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina

12 RA-trainees: hoe groter het bedrijf, des te minder positief zijn RA-trainees over de ruimte die zij van hun werkgever krijgen, verschillende aspecten van de praktijkopleiding, de duur van de praktijkopleiding en de aansluiting van het niveau van de opleiding op de werkzaamheden in de praktijk. Hoe groter het bedrijf, des te minder knelpunten ervaren RA-trainees om te voldoen aan de eis van.000 controle-uren, maar des te meer knelpunten ervaren zij op het gebied van de studielast, de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk, de ruimte die de werkgever biedt voor de praktijkopleiding en het schrijven van de praktijkscriptie. Type (kandidaat)accountant Omdat vrijwel alle AA-trainees het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het middenen kleinbedrijf en slechts enkelen werkzaamheden verrichten voor andere typen bedrijven, was het niet mogelijk om verschillen tussen verschillende typen (kandidaat)accountants te toetsen op significantie. Voor de meeste RA-trainees geldt dat zij werkzaam zijn als openbaar accountant bij een accountantskantoor en slechts enkele RA-trainees zijn werkzaam als een ander type accountant. Alleen de groep RA-trainees, werkzaam als overheidsaccountant, bleek groot genoeg om te toetsen in hoeverre deze groep significant verschilt van de overige RA-trainees. RA-trainees: RA-trainees die werkzaam zijn als overheidsaccountant (bij een accountantsafdeling van de overheid of de belastingdienst) voeren in vergelijking met andere RA-trainees vaker wettelijke en vrijwillige controles uit. Daarnaast zijn zij positiever over de ruimte en tijd die hun werkgever in hun praktijkopleiding investeert. Als RA-trainees werkzaam als overheidsaccountants onvoldoende mogelijkheid hebben om te voldoen aan de praktijkopleidingseisen met betrekking tot de controleuren en de controlecyclus in het laatste stagejaar, ervaren zij dit in grotere mate als knelpunt dan andere RA-trainees. Overheidsaccountants ervaren minder knelpunten met betrekking tot de ruimte die de werkgever biedt voor de praktijkopleiding en meer knelpunten met betrekking tot het maken van voldoende controle-uren. Type bedrijf waarvoor de trainee werkzaamheden verricht AA-trainees: AA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor stichtingen, voeren in vergelijking met andere AA-trainees relatief vaker controlewerkzaamheden uit en hebben vaker de mogelijkheid om voldoende ervaring op te doen met situaties van assuranceopdrachten. Zij ervaren dan ook minder knelpunten met betrekking tot het maken van voldoende controle-uren en de verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding dan overige AAtrainees. Zij geven de praktijkopleiding ook een significant hoger rapportcijfer. RA-trainees: RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het midden- en kleinbedrijf, ervaren in vergelijking met andere RA-trainees meer problemen om te voldoen aan de praktijkopleidingseis met betrekking tot de spreiding in bedrijfstypen. RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het grootbedrijf nationaal, ervaren in vergelijking met andere RA-trainees minder vaak problemen om te voldoen aan de praktijkopleidingseisen met betrekking tot het maken van.000 controle-uren en de spreiding in soorten opdrachten en bedrijfstypen. Zij ervaren juist wel meer knelpunten met betrekking tot de studielast en het schrijven van de praktijkscriptie. RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het grootbedrijf internationaal, zijn in vergelijking met andere RA-trainees minder positief over de werkgever en de praktijkopleiding en ervaren vaker knelpunten met betrekking tot de studielast, de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk, de ruimte die de werkgever biedt voor de praktijkopleiding en het schrijven van de praktijkscriptie. NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 2

13 RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor overheidsinstellingen, ervaren minder vaak dan overige RA-trainees knelpunten met betrekking tot de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk en het schrijven van de praktijkscriptie. RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor stichtingen, ervaren vaker dan overige RA-trainees knelpunten met betrekking tot de studielast van de praktijkopleiding maar minder vaak knelpunten met betrekking tot de verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding. Aanbevelingen Praktijkopleiding AA Aanbeveling. Verbeter de aansluiting van de praktijkopleiding voor AA-trainees m.b.t. controle/assurance AA-trainees verrichten zelden tot nooit controle-/assurancewerkzaamheden in de praktijk, terwijl er in de praktijkopleiding wel de nodige eisen worden gesteld op het gebied van controle en assurance. Een relatief grote groep AA-trainees ervaart dan ook knelpunten om aan deze eisen te voldoen. Zo ervaart ongeveer een derde van de AA-trainees in grote mate een knelpunt met betrekking tot het maken van voldoende controle-uren en een ongeveer even grote groep ervaart een knelpunt ten aanzien van de verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding. In bedrijven/vestigingen met -9 medewerkers ervaart zelfs twee derde van de AA-trainees in grote mate een knelpunt als het gaat om het maken van voldoende controle-uren. Overweeg om de eisen ten aanzien van controle/assurance in de praktijkopleiding naar beneden bij te stellen, waarbij wel bepaalde minimumeisen worden gehandhaafd die passen bij de beroepspraktijk van AA-accountants en aansluiten bij de geldende wet- en regelgeving. De ruimte die hierdoor ontstaat kan mogelijk worden ingezet voor adviseringsopdrachten, omdat advieswerkzaamheden juist zeer frequent voorkomen in de praktijk van AA-accountants. Aanbeveling 2. Stimuleer het gebruik van simulatieopdrachten AA-trainees Zelfs als de eisen ten aanzien van controle/assurance naar beneden worden bijgesteld, blijft het naar verwachting voor een groep AA-trainees (met name in kleine bedrijven) problematisch om hieraan te voldoen: een ruime meerderheid van AA-trainees voert nooit of jaarlijks controlewerkzaamheden uit. Momenteel wordt er nauwelijks gebruik gemaakt van simulatieopdrachten, terwijl deze opdrachten - volgens de trainees die ervaring hebben met simulatieopdrachten - wel een goed alternatief zijn als het niet mogelijk is opdrachten bij de eigen werkgever uit te voeren. Daarnaast geeft deze groep AAtrainees aan dat de simulatieopdrachten realistisch en goed uitvoerbaar zijn. Stimuleer daarom het gebruik van simulatieopdrachten door AA-trainees. Dit kan bijvoorbeeld door de simulatieopdrachten toegankelijker te maken door de benodigde tijdsinvestering te reduceren en de kosten te verlagen. De omvang en complexiteit van de simulatieopdrachten kan mogelijk naar beneden worden gesteld als er lagere eisen worden gesteld aan AA-trainees op het gebied van controle/assurance. Praktijkopleidingen AA en RA Aanbeveling 3. Creëer meer ruimte in de praktijkopleidingen Er bestaan belangrijke verschillen tussen trainees die in verschillende werksettings werkzaam zijn (omvang bedrijf, type functie, en type bedrijven waarvoor men werkt). Naar gelang de werksetting verschilt het type werkzaamheden en (ervaren knelpunten met betrekking tot) de aansluiting tussen NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 3

14 de opleiding op de praktijk. Zo voeren trainees in grote bedrijven vaker wettelijke en vrijwillige controles uit en ervaren zij minder vaak knelpunten met het maken van voldoende controle-uren in vergelijking met trainees in kleine bedrijven, maar voeren zij minder vaak werkzaamheden uit op het gebied van bedrijfseconomische advisering en financieringsvraagstukken. Dit geldt in sterkere mate voor de RA-trainees, waar er relatief meer variatie is tussen trainees wat betreft de werksetting (type accountant, type bedrijven waarvoor men werkzaamheden verricht). Overweeg daarom om meer ruimte te creëren in de praktijkopleidingen, die het mogelijk maakt om de praktijkopleiding beter af te stemmen op de werksetting van de trainee. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een opleiding met een brede basis en een aantal verschillende uitstroomvarianten. Aanbeveling 4. Besteed in de praktijkopleidingen meer aandacht aan ICT-vaardigheden en managementvaardigheden (AA en RA) en sociaal-communicatieve vaardigheden (RA) Uit het onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de trainees (AA en RA) vindt dat er in de praktijkopleiding te weinig aandacht wordt besteed aan ICT-vaardigheden en ongeveer de helft van de trainees (AA en RA) vindt dat er te weinig aandacht wordt besteed aan managementvaardigheden. Zorg ervoor dat deze vaardigheden meer aan bod komen in de praktijkopleidingen AA en RA. Van de RA-trainees vindt daarnaast bijna de helft van de trainees dat er in de praktijkopleiding te weinig aandacht wordt besteed aan sociaal-communicatieve vaardigheden. Het is daarom van belang om in de praktijkopleiding RA meer aandacht te besteden aan sociaal-communicatieve vaardigheden. Aanbeveling 5. Maak werkgevers alert op de benodigde ruimte voor de praktijkopleiding Een relatief grote groep trainees ervaart problemen met de studielast en de ruimte en tijd die zij van hun werkgever krijgen voor de praktijkopleiding. Eén op de drie RA-trainees en één op de vier AAtrainees ervaren enigszins of in grote mate een knelpunt met betrekking tot de ruimte die de werkgever biedt voor de praktijkopleiding. Dit geldt met name voor trainees die bij grote bedrijven werken en trainees die niet bij overheidsinstellingen werken. Maak daarom werkgevers alert op de benodigde ruimte voor trainees en hun begeleiders voor de praktijkopleiding, bijvoorbeeld door middel van voorlichting. NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 4

15 . Inleiding. Aanleiding De Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) is momenteel bezig met een heroriëntatie op het opleidingsmodel voor de accountantsopleidingen. De eindtermen zijn momenteel sterk gericht op de controlerende functie van de accountant, terwijl dit niet optimaal lijkt aan te sluiten bij de beroepspraktijk. Er zijn in het kader van de heroriëntatie op het opleidingsmodel onlangs twee rapporten verschenen: een rapport van de NBA ('Op de toekomst voorbereid') en een rapport van de Adviescommissie Herziening Eindtermen CEA onder voorzitterschap van professor Dassen ( Knelpunten in de opleidingen lijken zich vooral voor te doen in het praktijkdeel. In het licht van de discussie ten aanzien van de accountantsopleidingen wil de NBA graag in kaart brengen wat de belangrijkste knelpunten in de huidige praktijkopleidingen (AA, RA) zijn met betrekking tot de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk. De NBA heeft aan Arbeid Opleidingen Consult (AO Consult) gevraagd een onderzoek uit te voeren naar (knelpunten in) de aansluiting van de praktijkopleidingen accountancy (AA en RA) op de praktijk. Deze rapportage beschrijft de resultaten van het onderzoek..2 Onderzoeksvragen In dit onderzoek staat de vraag centraal hoe de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk door trainees wordt ervaren. De volgende onderzoeksvragen zijn geformuleerd:. Hoe ervaren trainees de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk gedurende hun praktijkopleiding? 2. Worden er knelpunten ervaren door trainees gedurende hun praktijkopleiding wat betreft de aansluiting tussen de praktijkopleiding op de praktijk? Zo ja: In welke mate worden deze knelpunten ervaren door trainees? Hoeveel trainees ervaren deze knelpunten? Hoe belemmerend worden deze knelpunten ervaren in de praktijk? 3. In hoeverre is er sprake van verschillen in de ervaren aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk tussen accountants die in verschillende settings werkzaam zijn (omvang, RA, AA etc.)? Onderzoekspopulatie De onderzoekspopulatie voor dit onderzoek bestaat uit trainees die op het moment van het onderzoek de praktijkopleidingen accountancy (AA, RA) volgen (ca trainees)..3 Inhoud rapport Hoofdstuk 2 beschrijft de onderzoeksopzet. Aansluitend geeft hoofdstuk 3 de resultaten weer van het onderzoek onder AA-trainees. In hoofdstuk 4 worden de resultaten van het onderzoek onder RAtrainees beschreven. Hoofdstuk 5 biedt aansluitend inzage in de belangrijkste en relevante verschillen tussen AA-trainees en RA-trainees. Tot slot presenteert hoofdstuk 6 de conclusies en aanbevelingen. NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 5

16 2. Onderzoeksopzet Om de (knelpunten in de) aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk in kaart te brengen, is een kwantitatief onderzoek (online vragenlijst) uitgevoerd onder de onderzoekspopulatie van trainees die op het moment van het onderzoek de praktijkopleidingen accountancy (AA, RA) volgen (ca trainees). Het onderzoek is uitgevoerd in de volgende stappen:. Deskresearch; 2. Kwantitatieve gegevensverzameling; 3. Analyse en rapportage. Hieronder worden deze stappen kort toegelicht. Stap. Deskresearch In deze stap is relevant bronmateriaal bestudeerd ten behoeve van de ontwikkeling van de online vragenlijst (zie stap 2), waaronder het rapport van de NBA ('Op de toekomst voorbereid') en het rapport van de Adviescommissie Herziening Eindtermen CEA onder voorzitterschap van professor Dassen ( Daarnaast zijn de uitkomsten van het beloningsonderzoek onder trainees bestudeerd. Stap 2. Kwantitatieve gegevensverzameling Op basis van stap is een gestructureerde online vragenlijst ontwikkeld voor trainees die op dit moment de praktijkopleidingen (AA, RA) volgen. De vragenlijst is besproken met de opdrachtgever en bijgesteld. De definitieve vragenlijst is opgenomen als bijlage. Vervolgens is de online vragenlijst per uitgezet onder de volledige populatie van trainees. Van de adressen bleken 580 adressen onjuist ( bouncers ). De netto populatie (exclusief onjuiste mailadressen) bestaat uit trainees. Tabel geeft de respons weer (totaal en uitgesplitst voor AA- en RA-trainees). De respons van 27,4% is redelijk voor een online onderzoek. De respons onder de AA-trainees (36,0%) is hoger dan de respons onder de RA-trainees (23,3%). Tabel. Respons kwantitatief onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants. Totaal AA-trainees RA-trainees Bruto populatie Onjuiste adressen Netto populatie Aantal ingevulde vragenlijsten Responspercentage 27,4% 36,0% 23,3% Stap 3. Analyse en rapportage De gegevens van de online vragenlijst zijn geanalyseerd met behulp van SPSS 9.0. Er zijn beschrijvende analyses uitgevoerd. Daarnaast is met behulp van t-toetsen, Chi 2 -toetsen en correlaties getoetst of er significante verschillen bestaan tussen trainees in verschillende 2 De populatieomvang totaal is niet exact hetzelfde als de populatieomvang van de AA- en RA-trainees bij elkaar opgeteld. Reden hiervoor is dat 29 respondenten in de eerste vraag in de vragenlijst hebben aangegeven momenteel geen praktijkopleiding te volgen (zij hebben de vragenlijst daarom verder niet ingevuld). Deze respondenten zijn niet meegeteld bij de populatieomvang totaal, maar het was niet duidelijk of deze respondenten onder de populatie AA- of RA-trainees vallen. Deze respondenten zijn daarom wel meegeteld in de populatieomvang voor AA- en RA-trainees. NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 6

17 werksettings (omvang bedrijf, type (kandidaat)accountant, type bedrijven waarvoor men werkzaamheden verricht) en tussen AA-trainees en RA-trainees. De resultaten van het onderzoek zijn verwerkt in onderhavige eindrapportage. NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 7

18 3. Onderzoeksresultaten AA-trainees Dit hoofdstuk beschrijft de uitkomsten van het onderzoek onder de AA-trainees. De online vragenlijst is uitgezet onder.504 AA-trainees die momenteel deelnemen aan de praktijkopleiding. 49 AAtrainees hebben de vragenlijst ingevuld (zijnde een respons van 32,6%), waarvan 46 AA-trainees de vragenlijst volledig hebben doorlopen. 3. Algemeen Deze paragraaf beschrijft de onderzoeksresultaten van het algemene deel van de vragenlijst. Verreweg de meeste respondenten onder de AA-trainees zijn man (65%, figuur ). Figuur. Geslacht AA-trainees (n=460). Geslacht AA-trainees 35% vrouw man 65% Onderstaande tabel (tabel ) biedt nader inzage in de specifieke respondentkenmerken. De gemiddelde leeftijd van de respondenten AA-trainees bedraagt 30 jaar. De jongste respondent is achttien jaar, de oudste respondent is 53 jaar. De AA-trainees zijn gemiddeld zo n 2,5 jaar bezig met de praktijkopleiding en zij schatten gemiddeld in nog ruim anderhalf jaar nodig te hebben alvorens de praktijkopleiding af te ronden. AA-trainees zijn over het algemeen reeds redelijk lang werkzaam bij de huidige werkgever: het gemiddelde aantal jaren dat zij in dienst zijn bij de huidige werkgever bedraagt bijna 5,5 jaar. NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 8

19 Tabel. Beschrijvende analyses respondentkenmerken voor AA-trainees. n Minimum waarde Maximum waarde Gemiddelde Standaarddeviatie Leeftijd ,83 5,43 Aantal maanden bezig met ,85 25,9 praktijkopleiding Verwacht aantal maanden tot ,20 2,40 afronding praktijkopleiding Aantal maanden werkzaam bij huidige werkgever ,95 37,87 Verreweg de meeste AA-trainees vervullen de functie van openbaar accountant bij een accountantskantoor (90,6%, zie tabel 2). Tabel 2. Als welk type (kandidaat)accountant bent u werkzaam (meerdere antwoorden mogelijk) (n=466), AAtrainees. Type (kandidaat)accountant Aantal Percentage Openbaar accountant bij een accountantskantoor ,6% Intern accountant bij een accountantsafdeling van 8,7% een bedrijf of organisatie Overheidsaccountant bij een accountantsafdeling 3 0,6% van de overheid of bij de belastingdienst Accountant in business 7 3,6% Anders, namelijk 3 7 3,6% Van de AA-trainees die momenteel de praktijkopleiding volgen, werkt een ruime meerderheid (in totaal 56,5%) in een bedrijf/vestiging met tussen de 0 en 50 medewerkers. Hierbij geldt dat de meeste AA-trainees werkzaam zijn in een bedrijf/vestiging met tussen de 25 en 50 medewerkers (29,4%). Slechts een zeer klein gedeelte van de AA-trainees is werkzaam in een bedrijf/vestiging met meer dan.000 werknemers (2,8%). Tabel 3a geeft bovenstaande verdeling gespecificeerd weer. Tabel 3b geeft een uitsplitsing weer van het type (kandidaat)accountant naar bedrijfsomvang (in aantallen). Tabel 3a. Hoeveel mensen werken er momenteel ongeveer in het bedrijf/de vestiging waar u werkt, AA-trainees (n=462) Aantal mensen werkzaam in bedrijf/vestiging Aantal Percentage -9 5,0% ,% ,4% ,7% ,6% ,3% ,5% > ,3% 3 Uitsplitsing antwoordcategorie anders, namelijk is opgenomen in bijlage, tabel I. NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 9

20 Tabel 3b. Type (kandidaat)accountant uitgesplitst naar bedrijfsomvang, AA-trainees, in aantallen (n=462). Aantal medewerkers in bedrijf/vestiging: Openbaar accountant Intern accountant Overheidsaccountant Accountant in business Anders, namelijk > Totaal De meeste AA-trainees volgen de praktijkopleiding bij het stagebureau van de NBA, namelijk 57,3% (258 respondenten) van de responderende AA-trainees. Onderstaande tabel (tabel 4) geeft de top 5 weer van de meest genoemde stagebureaus waar AA-trainees de praktijkopleiding volgen (een volledig overzicht is opgenomen in bijlage 2, tabel II). Tabel 4. Top 5 stagebureaus (n=450), AA-trainees. Stagebureau Aantal Percentage. NBA (voorheen NIVRA NOvAA) ,3% 2. SRA 59 3,% 3. BDO 24 5,3% 4. HAN Hogeschool (AA) 9 4,2% 5. Deloitte 7 3,8% Bijna alle AA-trainees verrichten het merendeel van de accountantswerkzaamheden in het middenen kleinbedrijf (453 respondenten, zijnde 97,4%). Een relatief klein aandeel (2,8%) is werkzaam in een internationale setting bij een multinational. Uit onderstaande tabel (tabel 5) kan tevens worden opgemaakt dat % (5 respondenten) de accountantswerkzaamheden verricht voor een stichting. Tabel 5. Voor welk type bedrijf verricht u het merendeel van uw (accountants)werkzaamheden (meerdere antwoorden mogelijk) (n=465), AA-trainees. Type bedrijf Aantal Percentage Midden- en kleinbedrijf ,4% Grootbedrijf nationaal 24 5,2% Grootbedrijf internationaal (multinationals) 3 2,8% Overheidsinstellingen 4 3,0% Stichtingen 5,0% Anders, namelijk 4 5,% Aan AA-trainees is de vraag voorgelegd hoe vaak zij een bepaald soort werkzaamheden uitvoeren. Tabel 6 geeft hiervan de bevindingen weer. De meest voorkomende werkzaamheden onder AAtrainees zijn van adviserende aard. Van de AA-trainees verricht 70,9% maandelijks of vaker werkzaamheden op het gebied van administratief organisatorische en/of ict advisering. Ook belastingadvies blijkt een relatief veel voorkomende activiteit te zijn onder AA-trainees: 64,9% van de respondenten verricht maandelijks, wekelijks of dagelijks werkzaamheden op dit terrein. 4 Uitsplitsing antwoordcategorie anders, namelijk is opgenomen in bijlage 2, tabel III. NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 20

21 Werkzaamheden die het minst verricht worden door AA-trainees hebben betrekking op vrijwillige controles en waarderingsvraagstukken (respectievelijk 46,5% en 43,9% van de AA-trainees geeft aan deze werkzaamheden nooit te verrichten). Tabel 6. Hoe vaak voert u onderstaande werkzaamheden uit, AA-trainees, in percentages. Werkzaamheden n Nooit Jaarlijks Maandelijks Wekelijks Assurance/controle: Dagelijks Wettelijke controles 43 33,4% 54,3% 7,2% 2,% 3,0% Vrijwillige controles ,5% 46,0% 5,%,9% 0,5% Aan assurance verwante ,2% 49,6%,5% 3,5% 2,2% werkzaamheden (bijv. subsidieverklaringen) Advisering: Belastingadvies 427 8,0% 7,% 34,9% 9,0%,0% Bedrijfseconomische advisering 425 7,4% 20,9% 37,6% 6,2% 7,8% Administratief organisatorische 425 0,8% 8,4% 32,5% 25,2% 3,2% en/of ict advisering Overige werkzaamheden: Financieringsvraagstukken 426 3,5% 37,% 27,5% 3,5% 0,5% Waarderingsvraagstukken ,9% 38,0% 4,9% 2,6% 0,7% 2 meest voorkomende werkzaamheden (hoogste percentage wekelijks + dagelijks ) cursief, 2 minst voorkomende werkzaamheden (hoogste percentage nooit ) onderstreept. Aansluitend is aan AA-trainees de vraag voorgelegd op welke wijze zij de werkzaamheden verrichten. Administratief organisatorische en/of ict advisering wordt door het merendeel (64,4%) van de AAtrainees zelfstandig verricht. Ook aan assurance verwante werkzaamheden (zoals subsidieverklaringen) worden relatief vaak zelfstandig uitgevoerd (45,3% van de AA-trainees). Het minst vaak worden de werkzaamheden met betrekking waarderingsvraagstukken en wettelijke controles zelfstandig uitgevoerd (respectievelijk 20,0% en 6,% van de AA-trainees verricht deze werkzaamheden zelfstandig). Tabel 7. Voert u onderstaande werkzaamheden volledig zelfstandig, onder begeleiding, of na afstemming uit, AA-trainees, in percentages (alleen gevraagd indien de respondent de werkzaamheden uitvoert). n Zelfstandig Onder Na afstemming begeleiding Assurance/controle: Wettelijke controles 286 6,% 66,4% 7,5% Vrijwillige controles ,2% 5,3% 2,5% Aan assurance verwante 3 45,3% 33,8% 20,9% werkzaamheden (bijv. subsidieverklaringen) Advisering: Belastingadvies 33 33,9% 35,8% 30,4% Bedrijfseconomische advisering 32 39,3% 36,4% 24,3% Administratief organisatorische ,4% 9,% 6,5% en/of ict advisering Overige werkzaamheden: Financieringsvraagstukken ,2% 52,0% 25,8% Waarderingsvraagstukken ,0% 55,4% 24,6% 2 werkzaamheden met hoogste percentage zelfstandig cursief, 2 werkzaamheden met laagste percentage zelfstandig onderstreept. NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 2

22 Aan alle respondenten zijn de werkzaamheden uit tabel 7 voorgelegd. AA-trainees hadden daarnaast de mogelijkheid andere werkzaamheden te benoemen (open vraag). De resultaten hiervan zijn opgenomen in bijlage 2, tabel IV. De activiteit samenstellen jaarrekening wordt het meest genoemd (33 respondenten), gevolgd door (fiscale) aangiftes (29 keer genoemd) en samenstellen (26 keer genoemd). 3.2 De praktijkopleiding In de vragenlijst is specifiek ingegaan op de ervaringen van de AA-trainees met de praktijkopleiding. Deze paragraaf geeft de bevindingen weer. Werkgever Aan de AA-trainees is allereerst een aantal stellingen voorgelegd over de werkgever (tabel 8). Over de werkgever lijken de AA-trainees behoorlijk positief. Het merendeel van de AA-trainees (79,%) is het (helemaal) eens met de stelling dat de praktijkopleiding door de werkgever als belangrijk wordt beschouwd. AA-trainees zijn het in mindere mate eens met de stellingen dat zij door de werkgever gestimuleerd worden in het goed doorlopen van de praktijkopleiding en dat er voldoende tijd beschikbaar is voor de begeleiding, hoewel ook hiervoor geldt dat meer dan de helft van de respondenten het (helemaal) eens is met deze stelling. Tabel 8. Stellingen over de werkgever, AA-trainees, in percentages. Mijn werkgever n Helemaal eens. vindt mijn praktijkopleiding belangrijk. 2. biedt mij voldoende ruimte voor mijn praktijkopleiding. 3. stelt voldoende tijd beschikbaar voor mijn begeleiding. 4. stimuleert mij in het goed doorlopen van de praktijkopleiding. Eens Neutraal Oneens Helemaal oneens ,2% 48,9% 4,% 4,4% 2,3% ,7% 47,3% 6,2% 8,0%,9% ,6% 4,0% 23,9%,5% 3,0% ,0% 42,0% 22,9% 0,6% 4,5% 2 stellingen met het hoogste percentage (helemaal) eens cursief, 2 stellingen met het laagste percentage (helemaal) eens onderstreept. Praktijkopleiding Ook over de aspecten van de praktijkopleiding (tabel 9) bestaat een redelijk positief beeld. De meerderheid van de AA-trainees (6,7%) geeft aan dat de praktijkopleiding goed te combineren is met zijn of haar reguliere werkzaamheden, 6,7% van de trainees geeft aan dat dit niet het geval is. Ook de verdeling van de studielast wordt door een (krappe) meerderheid van de AA-trainees als goed beschouwd (52,2%). 4,9% van de AA-trainees vindt de verdeling van de studielast minder of niet goed. De twee stellingen waar AA-trainees het over het algemeen in mindere mate mee eens zijn hebben betrekking op de verwachtingen die zij op voorhand hadden van de praktijkopleiding (25,8% van de AA-trainees is het (helemaal) oneens met de stelling dat de praktijkopleiding overeenkomt met hun verwachtingen) en op de duidelijke en logisch gefaseerde opbouw van de praktijkopleiding (30,5% van de AA-trainees is het (helemaal) oneens met de stelling dat de praktijkopleiding een duidelijke en logisch gefaseerde opbouw kent). NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 22

23 Tabel 9. Stellingen over de praktijkopleiding, AA-trainees, in percentages. De praktijkopleiding n Helemaal eens Eens Neutraal Oneens Helemaal oneens. komt overeen met de verwachting 426 2,8% 37,8% 33,6% 2,% 4,7% die ik er vooraf van had. 2. kent een duidelijke en logisch 426 3,3% 38,5% 27,7% 24,2% 6,3% gefaseerde opbouw. 3. biedt voldoende afwisseling ,% 43,4% 35,0% 6,0% 2,6% 4. heeft een goede verdeling van 423 3,% 49,4% 32,6% 3,0%,9% studielast. 5. is goed te combineren met mijn 426 9,4% 52,3% 2,6% 3,4% 3,3% reguliere werkzaamheden. 6. biedt genoeg ruimte voor mijn 425 4,0% 47,8% 29,6% 3,9% 4,7% individuele en specifieke leerbehoeften. 7. sluit goed aan op de theoretische 425 4,0% 45,4% 32,5% 5,3% 2,8% opleiding. 2 stellingen met het hoogste percentage (helemaal) eens cursief, 2 stellingen met het laagste percentage (helemaal) eens onderstreept. Beroepssituaties Voor AA-trainees is het van belang dat zij gedurende de praktijkopleiding voldoende in de mogelijkheid worden gesteld om ervaring op te doen met relevante beroepssituaties bij de werkgever. Tabel 0 geeft de ervaringen van de AA-trainees met betrekking tot dit punt weer. Voor verreweg de meeste AA-trainees geldt dat zij voldoende in de mogelijkheid worden gesteld ervaring op te doen met zowel situaties van aan assurance verwante opdrachten als met situaties van fiscale dienstverlening. AA-trainees die aangeven onvoldoende mogelijkheid te hebben om ervaring met deze beroepssituaties op te doen, ervaren hiermee niet tot nauwelijks knelpunten. Van de AA-trainees geeft 36,% aan onvoldoende in de mogelijkheid te worden gesteld om ervaring op te doen met situaties van assuranceopdrachten. Van deze trainees ervaart een ruime meerderheid dit als knelpunt: 33,3% beschouwt dit als een groot knelpunt en 36,6% als enigszins een knelpunt. Als knelpunt wordt (weliswaar in mindere mate) ook de mogelijkheid tot het verrichten van situaties van adviesopdrachten benoemd. Van de AA-trainees vindt 20,9% dat zij onvoldoende in de mogelijkheid worden gesteld om ervaring op te doen. Van deze trainees ervaart 37,3% dit enigszins als een knelpunt en 6,7% ervaart dit in grote mate als knelpunt. Tabel 0. Voldoende mogelijkheid om ervaring op te doen met de beroepssituaties bij de werkgever en (indien onvoldoende mogelijkheid) mate waarin men dit als knelpunt ervaart, AA-trainees, in percentages. n Voldoende mogelijkheid Onvoldoende mogelijkheid Geen knelpunt Enigszins een knelpunt In grote mate een knelpunt Situaties van assuranceopdrachten ,9% 36,% 30,% 36,6% 33,3 Situaties van aan assurance 46 94,7% 5,3% 86,8%,0% 2,2 verwante opdrachten Situaties van fiscale dienstverlening 45 94,5% 5,5% 85,3% 4,2% 0,4 Situaties van adviesopdrachten ,% 20,9% 56,0% 37,3% 6,7 2 situaties met hoogste percentage voldoende mogelijkheid cursief, 2 situaties met laagste percentage voldoende mogelijkheid onderstreept. NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants pagina 23