Nationaal Actieplan e Learning Tender Eindrapport ALLE AAN DEK

Transcriptie

1 Nationaal Actieplan e Learning Tender 2008 Eindrapport ALLE H@NDS AAN DEK Instroom en studiesucces van studenten van de universitaire lerarenopleidingen 1

2 Penvoerder Partnerinstellingen Universiteit van Amsterdam, ILO (Interfacultaire Lerarenopleidingen) 1) Universiteit van Amsterdam, ILO (Interfacultaire Lerarenopleidingen) 2) Vrije Universiteit, Onderwijscentrum VU; 3) Universiteit Utrecht, COL (Centrum voor Onderwijs en Leren, tot IVLOS, Interfacultair Instituut voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Studievaardigheden); 4) Universiteit Leiden, ICLON (Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing); 5) Rijksuniversiteit Groningen, UOCG (Universitair Onderwijscentrum Groningen); 6) Universiteit Twente, ELAN (Instituut voor Lerarenopleiding, Wetenschaps en techniekcommunicatie & Onderwijspraktijk); 7) Technische Universiteit Eindhoven, ESoE (Eindhoven School of Education); 8) Technische Universiteit Delft, Faculteit Technische Natuurwetenschappen; 9) Faculteit Aard en Levenswetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam 10) Het Atlascollege Hoorn. Projectperiode 1 september september

3 1. INHOUDSOPGAVE 2. Samenvatting Inleiding Ambitie en doelstelling Participerende instellingen Doelgroep Te behalen resultaten Startbegroting Projectorganisatie Evaluatief verslag van activiteiten en resultaten Overzicht werkpakketten WP1 Management WP2 - Effectonderzoek WP3 - Verleiden tot de educatieve minor in de bachelor WP4 - Studiesucces studenten met vakdeficiënties WP5 - Studiesucces studenten in de masterfase WP6 Disseminatie Lessons learned Conclusies Financiële rapportage

4 2. SAMENVATTING In de afgelopen twee jaren (1 september september 2011) hebben acht universitaire lerarenopleidingen (ULO s) en een school voor voortgezet onderwijs vol enthousiasme zich ingezet in het project Alle H@nds aan Dek (Nationaal Actieplan E learning). Het doel van Alle H@nds aan dek was het verhogen van de instroom van studenten in de universitaire lerarenopleidingen en het verbeteren van hun studiesucces door de inzet van ict. Vrijwel alle beoogde resultaten zijn gerealiseerd en de opgedane ervaringen zijn heel waardevol voor het bepalen van hoe ict op de lerarenopleiding het beste kan worden ingezet. In de toelichting op het projectvoorstel (2009) werd het belang van de al bestaande verbanden tussen de partners en van het gedeelde belang benadrukt. De universitaire lerarenopleidingen (ulo s) hebben een langlopende samenwerkingsrelatie. Ze zijn in de VSNU vertegenwoordigd via de Interdisciplinaire Commissie Lerarenopleidingen (ICL) en voeren gezamenlijk het beleid uit dat deels in overleg met het Ministerie van OCW tot stand komt. Het AHAD project sloot aan bij de beleidsvoornemens zoals geformuleerd in de Kwaliteitsagenda Lerarenopleiding (Van Bijsterveldt Vliegenthart, 2008) en het Sectorplan (VSNU, 2005). De doelen van het project sloten aan bij het beleid van de instellingen en voorzagen in de oplossing van een aantal concrete problemen. Voor alle partners is verhoging van instroom en verbetering van doorstroom belangrijk; onderzoeken hoe ict effectiever ingezet kan worden om die doelen te bereiken was zeer welkom. Bijkomend contextvoordeel was dat de deelnemers uit de participerende instellingen elkaar goed kenden en al eerder samengewerkt hadden in het SURF NAPproject DiViDossier en in een aantal DU projecten. Twee jaar later concluderen we de doelen zijn bereikt. Niet voor niets heette dit project Alle H@nds aan dek : om de doelen te bereiken zijn de vijf geplande interventies uitgevoerd, in de bachelor en de masterfase: (1) Via pilots hebben de partners nieuwe e learning arrangementen getest en zijn bewuster geworden van de eisen die de organisatie van het curriculum stelt aan de ict ondersteuning. (2) Ict is effectiever ingezet in de werving en voorlichting van nieuwe studenten: bachelorstudenten van de Educatieve Minor, een nieuwe doelgroep voor de universitaire lerarenopleidingen, waar tot kort geleden alleen masterstudenten werden opgeleid. (3) Voor studenten met vakdeficiënties zijn ondersteunende digitaal beschikbare modules opgezet en getest en (4) is er een applicatie ontwikkeld (Alvast) waarmee kandidaten zelf snel inzicht kunnen krijgen in mogelijke vakdeficiënties en toelatingscommissies het eigen advies kunnen vergelijken met andere adviezen. (5) Er zijn instrumenten voor kwaliteitszorg opgeleverd die ook na afloop van het project zullen worden gebruikt in ICL ULO samenwerkingsverband. Alle resultaten van het project zullen blijvend worden ingezet door de partners: het disseminatieplan van het project is inmiddels onderdeel van de beleidsnotitie 4

5 van ICL voor de periode De samenwerking tussen de partners verliep goed, de resultaten zijn beschikbaar en goed geborgd. 3.1 Ambitie en doelstelling 3. INLEIDING De ambitie van het project was het verhogen van het aantal academici dat voor een baan in het onderwijs kiest, vanuit de overtuiging dat academisch opgeleide docenten van groot belang zijn voor de kwaliteit van het onderwijs. Vanuit deze ambitie is de volgende doelstelling geformuleerd: Het project wil een bijdrage leveren aan het verhogen van de uitstroom van gekwalificeerde eerstegraads docenten door middel van het verhogen van de instroom van het aantal studenten in de universitaire lerarenopleidingen en het verbeteren van hun studiesucces door de inzet van ict. De universitaire lerarenopleidingen hadden in concreet te maken met drie problemen: onzekere en lage instroom in bachelor en masterfase; gebrekkige en tijdvretende intake bij vakdeficiënties; studievertraging en uitval. Om deze problemen op te lossen zijn in het projectvoorstel de volgende interventies gedefinieerd: 1. het interesseren van studenten voor het leraarschap in de bachelorfase van hun studie (verhogen van instroom); 2. het ontwikkelen, implementeren en evalueren van nieuwe, ict ondersteunde, opleidingstrajecten in de bachelorfase (verhogen van instroom); 3. het opstellen en inzetten van digitale overzichten van verworven vakkennis in universitaire opleidingen en van deficiëntieprogramma s (verbeteren van studiesucces voor studenten met vakdeficiënties); 4. het ontwikkelen, implementeren en evalueren van webgebaseerde deficiëntiemodules (verbeteren van studiesucces voor studenten met vakdeficiënties), en 5. het ontwikkelen, implementeren en evalueren van webgebaseerde begeleiding en beoordeling in de duale (universiteit en school) masteropleiding (verbeteren van studiesucces). 3.2 Participerende instellingen Het consortium bestond uit 10 partners: 8 universitaire lerarenopleidingen, een faculteit en een school voor voortgezet onderwijs. Zie pag.2. voor details 5

6 3.3 Doelgroep Het project richtte zich op twee doelgroepen: 1. studenten in de bachelorfase van een universitaire studie. De interventies op deze doelgroep waren gericht op het verhogen van de instroom. 2. studenten in de masterfase van een universitaire studie. De interventies op deze doelgroep waren gericht op het verbeteren van het studiesucces. In totaal zijn ca. 400 studenten van de bachelorfase (WP3) en ruim 400 studenten (WP4, WP5) van de masterfase betrokken geweest bij het project. 3.4 Te behalen resultaten In het projectvoorstel zijn de beoogde resultaten geformuleerd (Tabel 1). In hoofdstuk 4 gaan we in op de bereikte resultaten. Tabel 1. Beoogde resultaten volgens projectvoorstel Interventie Probleem 1. Verhogen van instroom 1. het interesseren van studenten voor het leraarschap, onder andere door hen goede voorlichting en reële beroepsbeelden aan te bieden 2. een aantrekkelijk en effectief opleidingstraject aan studenten aan te bieden, gerelateerd aan een bekwaamheidsdossier waarin de competenties van de student worden bewezen. Resultaat Probleem 1. Verhogen van instroom 1. digitaal voorlichtingsmateriaal 2. ict ondersteunde opleidingstrajecten Probleem 2. Verbeteren van studiesucces van studenten met vakdeficiënties 3. de inzet van digitale overzichten van relevante vakinhoudelijke kennis verworven tijdens de verschillende universitaire opleidingen 4. ontwikkelen, implementeren en evalueren van webgebaseerde deficiëntieprogramma s 3. digitale overzichten 4. webgebaseerde deficiëntieprogramma s Probleem 3. Verhogen studiesucces in de master 5. ontwikkelen, implementeren en evalueren van een webgebaseerde begeleiding en beoordeling in de masterfase. 5. webgebaseerde systemen voor begeleiding en beoordeling, waarbij studenten, opleiders op de universiteit en begeleiders op school makkelijk toegang krijgen tot relevante gegevens (waaronder bewijzen van verworven competenties) en eenvoudig met elkaar kunnen communiceren 6

7 3.5 Startbegroting Werkpakket ILO_ UvA ICLON_ UL UOCG_ RUG TU_ Delft OC_ VU IVLOS_ UU Atlas FALW_ VU ESoE_ TU/e ELAN_ Utwente Totaal Materieel WP WP WP WP WP WP Totaal aantal uren WP WP WP WP WP WP Totaal euro s materiaal locaties audit beleid/herverdeling Totale budget Subsidie 100% Subsidie staf Totale subsidie uur projectmanagement en alle materiële kosten worden 100% gesubsidieerd. Hierdoor zijn de andere stafkosten voor 60,2%gesubsidieerd. 7

8 3.6 Projectorganisatie In de projectorganisatie en besturing werden de volgende rollen en verantwoordelijkheden onderscheiden: De algemene projectleider (Wilfried Admiraal tot december 2009, Gert Rijlaarsdam vanaf januari 2010) was eerstverantwoordelijk voor de oplevering van de projectresultaten en werkt bij de penvoerende instelling. De co projectleider (Alessandra Corda) trad op als vervangend projectleider. De werkpakketleiders (Gert Rijlaarsdam voor WP1, WP2 en WP6, Alessandra Corda voor WP5, Frits van Kouwenhove voor WP3, Martin cobs voor WP4) waren verantwoordelijk voor de oplevering van de resultaten van het werkpakket. Ze hadden een sleutelrol in het proces binnen het werkpakket om deze resultaten te realiseren. De partnercontactpersonen waren verantwoordelijk voor een goed verloop van de projectactiviteiten bij de betreffende partner (tijdschrijven, administratie, monitoring, overleg). De pilotcoördinatoren waren verantwoordelijk voor de ontwikkeling en opleveren van de pilots die in een aantal werkpakketten zijn uitgevoerd. Zij zagen er op toe dat de pilots goed verliepen, en dat de informatie uitwisseling met de andere werkpakketten op tijd en naar wens was. De stuurgroepleden (bestuurders van enkele betrokken partnerinstellingen) waren bij het project betrokken om op grote lijnen te adviseren en zo nodig het project bij te sturen. Er was regelmatig overleg tussen de projectleider en de werkpakketleiders, zowel fysiek als online. De gehele projectgroep (projectleiders, werkpakketleiders en de partnercontactpersonen) is in de loop van het project vijf keer bij elkaar gekomen. De stuurgroep is niet bij elkaar gekomen, maar de stand van zaken rond het project is regelmatig aan de orde geweest in de ICL vergaderingen, waaraan allen bestuurders van de lerarenopleidingen deelnemen. De stuurgroepleden waren: Prof. dr. Geert ten Dam, rector ILO van de UvA voorzitter Prof. dr. Douwe Beiaard, hoogleraar ESOE TU Eindhoven lid Prof. dr. Jos Beishuizen, hoogleraar directeur Onderwijscentrum VU lid Prof. dr. Robert n Simons, hoogleraar directeur IVLOS UU lid Drs. Ietje Veldman, hoofd Voortgezet Onderwijs, ICLON UL lid Alle online communicatie verliep via SURFgroepen, waarin ook relevante documenten van het project aan alle betrokkenen beschikbaar zijn gesteld. 8

9 4. EVALUATIEF VERSLAG VAN ACTIVITEITEN EN RESULTATEN 4.1 Overzicht werkpakketten Het project werd ingericht in zes werkpakketten. Werkpakket Doel 1 Projectmanagement Faciliteren en ondersteunen van partneractiviteiten ten behoeve van een goed verloop van het project. Bewaking voortgang, rapporteren Commissie Projectbewaking, relaties SURF. 2 Effectstudie Het opzetten en uitvoeren van effectmeting van de interventies op instroom en studiesucces. 3 Instroom in de bachelorfase 4 Studiesucces studenten met vakdeficiënties 5 Studiesucces studenten in de masterfase 6 Disseminatie en duurzaamheid Het verleiden van studenten voor de minor educatie die een beperkte lesbevoegdheid geeft voor het voortgezet onderwijs middels uitgebreide voorlichting en nieuwe opleidingstrajecten. Het toegankelijk maken van informatie over de relatie vakdiscipline en schoolvak (vakdeficiënties) en het verbeteren van de begeleiding van studenten met vakdeficiënties in de masterfase van de lerarenopleiding. Het verbeteren van de begeleiding en beoordeling van competenties van studenten in de masterfase van de lerarenopleiding. Het bekend maken & verspreiden van de projectresultaten van dit project en het blijvend beschikbaar maken van deze resultaten voor het Nederlandse hoger onderwijs. In het Controlling Document is de volgende tekst opgenomen: Voor de drie geschetste problemen (onzekere en lage instroom in bachelor en masterfase, gebrekkige en tijdvretende intake bij vakdeficiënties, en studievertraging en uitval in duale opleidingstrajecten en bij studenten met vakdeficienties) stellen wij de volgende interventies voor: 1. het interesseren van studenten voor het leraarschap in de bachelorfase van hun studie (verhogen van instroom); 2. ontwikkelen, implementeren en evalueren van nieuwe, ict ondersteunde, opleidingstrajecten in de bachelorfase (verhogen van instroom); 3. inzet van digitale overzichten van verworven vakkennis in universitaire opleidingen en van deficiëntieprogramma s (verbeteren van studiesucces voor studenten met vakdeficiënties); 4. ontwikkelen, implementeren en evalueren van webgebaseerde deficiëntiemodules (verbeteren van studiesucces voor studenten met vakdeficiënties), en 5. ontwikkelen, implementeren en evalueren van webgebaseerde begeleiding en beoordeling in de duale (universiteit en school) masteropleiding (verbeteren van studiesucces). 9

10 De eerste twee interventies hebben betrekking op de bachelorfase (Educatieve Minor) en dus op werkpakket 3; interventie 3 en 4 hebben betrekking op werkpakket 4 en interventie 5 heeft betrekking op werkpakket 5. Werkpakket 1, 2 en 6 hadden een ondersteunende functie. De volgende paragrafen beschrijven per werkpakket de status van de deliverables volgens het CD, met erbij toelichting of opmerkingen waar afwijkingen zijn geweest t.o.v. het CD. Alle deliverables zijn beschikbaar in de SURF Groep van het project, tenzij anders aangegeven. 4.2 WP1 Management Doel van het werkpakket was het faciliteren en ondersteunen van partneractiviteiten ten behoeve van een goed verloop van het project. Deliverables Afgerond Opmerkingen 1. Controlling document 2. Overeenkomsten tussen ILO en partners 3. Tussenrapportages SURF 4. Eindrapportage Zeven rapportages zijn per kwartaal opgesteld en ingediend. (kwartalen 1 en 7 omvatten meer dan drie maanden, i.o.m. SURF) Evaluatief merken we op dat het project sterk gefaciliteerd is geweest 1. door de kwaliteit van het controlling document, dat zeer richtinggevend bleek te zijn; 2. door het eigenaarschap van WP leiders die zelf verantwoordelijk waren bij de totstandkoming van het CD voor hun delen van de tekst en dus voor de beloofde WP deliverables etc. 3. door de uitbesteding van het financieel management aan een expert met instemming van de penvoerende faculteit. 4.3 WP2 Effectonderzoek Dit werkpakket bedoelde bij te dragen aan het instrumenteren van kwaliteitszorgsysteem ten behoeve van het opzetten en uitvoeren van effectmetingen van interventies op instroom en studiesucces. In deze korte rapportage bieden we inzicht in de instrumenten die ontwikkeld en toegepast zijn (tabel 2), inzicht in effectmetingen (proces en enkele resultaten), data m.b.t. de succesindicatoren uit het controlling document, en een evaluatieve samenvatting. 10

11 Deliverables Afgerond Opmerkingen 4. Kwaliteitszorgsysteem met evaluatiecriteria als onderdeel van reguliere evaluatie instroom en studiesucces. 5. Acht partnerrapporten over de effecten van interventies op het verhogen van instroom en studiesucces. 6. Eindrapport dat bestaat uit een vergelijkende studie van de partnerrapportages. Instrumenten ontwikkeld, voorbeeldmatig beleidseffectonderzoek verricht. Zie tabel 2 voor de instrumenten. De UvA heeft voor de verwerking van de gegevens van de afzonderlijke partners gezorgd, en in overleg met de partners extra uren aan dit WP besteed. Dat bleek efficiënter en daarom is op dit punt afgeweken van het oorspronkelijk plan. Alle partnergegevens zijn vervolgens verwerkt in de eindrapportage. Zie boven. 11

12 Tabel 2. instrumenten ten behoeve van kwaliteitszorg ULO s Instrument Doelen Hoofdvariabelen Status Minor startvragenlijst Minor eindvragenlijst Instroom, doorstroom, uitstroom Informatie gedrag bij voorbereiding tot toelating ULO Zekerheid informatieresultaat Succesindicatoren (1) Vaststellen startvariabelen (a) toekomstbeeld (studie en beroep); (b) beroepsbeeld; (c) motivatie voor studiekeuze; (2) effect van voorlichting op beroepsbeeld vaststellen; (3) evaluatie van voorlichting. (1) Vaststellen eindvariabelen (a) toekomstbeeld (studie en beroep); (b) beroepsbeeld; (c) zekerheid beroepsbeeld; (2) effect van minor op eindvariabelen vaststellen; (3) evaluatie minor; (4) evaluatie e learning componenten; (5) effect van e learning op eindvariabelen vaststellen. Vaststellen instroom, doorstroom, uitstroom op landelijk niveau t.b.v van de evaluatie van beleidsmaatregelen (1) Vaststellen hoe de kandidaat het Studieadviessysteem Alvast heeft gebruikt; (2) vaststellen effect van Alvast op instroom. (1) Vaststellen in welke mate de kandidaat tevreden/zeker is over de informatie verkregen vanuit Alvast. Vaststellen of locale / landelijke beleidsmaatregelen de bedoelde effectstandaard bereikt. Beroepsbeeld; Motivatie; Toekomstbeeld (voortgezette masteropleiding; leraarschap); Voorlichting. Beroepsbeeld; Geschatte veranderingen in beroepsbeeld; Toekomstbeeld; Waardering minorprogramma; Waardering e learning. Instroom (datum, vak, type opleiding); Uitstroom (datum, status (afgestudeerd, gestaakt). Informatiegedrag. Informatieresultaat: (a) zekerheid over mate van toelaatbaarheid; (b) zekerheid over applicaties. Rendement (minor, master); Instroom (master); Aandeel minor in ULO; Tevredenheid betrokkenen over interventies. Eén complete ronde van dataverzameling; codeboek open vragen; coderen; analyse; rapportage (landelijk enper instelling). Eén complete ronde van dataverzameling;analyse; datasets start eind bijeen in 1 dataset; rapportage (landelijk en per instelling); rapportage eindvragenlijst; rapportage vergelijking start eind (beroepsbeeld, toekomstbeeld). Eén complete ronde van dataverzameling; analyse; terugrapportage (landelijk en per instelling). Instrument geïmplementeerd in Alvast (online). Nog geen data: data worden verkregen zodra Alvast voor een grote groep toegankelijk is. Instrument geïmplementeerd in Alvast (online). Nog geen data: data worden verkregen zodra Alvast voor een grote groep toegankelijk is. Geformuleerd in CD; confrontatie met actuele data. 12

13 Effecten op instroom, studiesucces: minor Het onderzoek bestond uit de opstelling en afname van twee vragenlijsten. Er zijn twee grotendeels overlappende vragenlijsten gemaakt en afgenomen. Eén aan het begin van de minor en één aan het einde van de minor. De post minor vragenlijst bevat voor een deel dezelfde vragen over beroepsbeeld en verwachte instroming in het beroep opdat het effect van de deelname aan de minor op die variabelen kan worden vastgesteld. De post minorvragenlijst bevat ook een retrospectieve voormeting, waarin kandidaten schatten in welke richting en in hoeverre hun beroepsbeeld is veranderd tijdens het minortraject. De vragenlijsten zijn afgenomen in: september 2010 (pre minor; n=220), januari 2011 (postminor: zes maandcursus; n=110), mei 2011 (postminor twaalfmaandcursus; n= 40). Er zijn twee rapportages verschenen: (1) Over de pre minor vragenlijst: beroepsbeeld, tendens om een leraarsberoep te kiezen, het effect van voorlichtingsmateriaal (correlationeel); (2) Over de post en pre minorvragenlijst, en over het effect van de minor zelf en de e learning componenten op waardering van de minor, het beroepsbeeld en de entree in het beroepenveld. Datasets en syntaxes zijn beschikbaar gesteld aan alle partners voor verdere analyse. Een verkorte versie van de rapportages is in september 2011 voorgelegd aan de ICL/VSNU. Een paar resultaten ter illustratie: 1. Digitaal voorlichtingsmateriaal. Van de ruim 200 studenten die de preminorvragenlijst invulden zeiden er 29 dat zij de filmmateriaal hadden gezien; dat was in de eerste afname (september) nadat in april van dat jaar de filmpjes beschikbaar waren. Deze studenten onderscheidden zich niet van andere studenten in hun beroepsbeeld. De bevraging leverde veel informatie op over wat er volgens studenten schortte aan de wervingsinformatie, hoewel men in het algemeen tevreden was over de hoeveelheid en kwaliteit van de informatie. 2. Effect van minor op beroepsbeelden toetreding in het beroep/ voortgaande studie (masterfase). Het beroepsbeeld is tijdens/door de minor verbeterd (blijkt uit de retrospectieve voormeting): Kennisoverdracht wordt minder belangrijk gevonden dan eerst, omgaan met jeugd wordt belangrijker. Na de minor verwacht een heel groot deel van de studenten dat zij op zeker moment docent zullen worden en de masterfase van de ulo zullen gaan volgen. Van de 85 studenten van wie we gegevens hebben uit voor en nameting blijkt dat 21 de kans kleiner schatten om ooit leraar te worden dan aan het begin van de minor, bij 27 studenten is de kans groter noch kleiner geworden, en 37 studenten zeggen dat de kans door de minor groter is geworden. Men is aan het eind van de minor nogal zeker van het beroepsbeeld (gemiddeld 7,8 op een schaal van 1 10, met een kleine standaarddeviatie 0,9). 13

14 3. Effect van minor op toetreding tot beroep Op een schaal van 1 10 is de kans die kandidaten zich toedichten om in het onderwijs te geraken 7.05; na de minor is dat 7,7 (een effectgrootte van 0.4). Op dezelfde schaal is de gemiddeld kans om een educatieve master te volgen 6,8; de spreiding is nogal groot (sd 2.3). Kennelijk zijn er vrij vele minoren die wel het onderwijs in denken te gaan, maar geen eerstegraads bevoegdheid zullen gaan halen(op korte termijn. 78% van de kandidaten scoort zichzelf op een schaal van of hoger als het om de kans gaat die men zich toedicht om leraar te worden; bijna tweederde (64%) van die studenten acht de kans dat zij een educatieve master gaan volgen op 7 of hoger. Kennelijk is er ook een deel van de minorkandidaten die wel het onderwijs in zal gaan, maar niet(direct) aan een voortzetting van de studie denkt. 4. Effect van e learning op beroepsbeeld, entree in leraarsberoep, en verdere studie. Het gebruik van e learning (gemiddelde score 6 op een schaal van 1 10) en het nut van e learning (gemiddelde score 6.36) hangt onderling samen (correlatie.66), maar gene van beide variabelen vertonen een relatie met de toename in de kans om docent te worden of met veranderingen in het beroepsbeeld. Er is een significante, maar zeer zwakke correlatie tussen de hoeveelheid gebruik ven e learning en de kans om een educatieve master te volgen (r =.19). Succesindicatoren Doel van de exercitie was ook om procedures te ontwikkelen om gegevens te genereren m.b.t. succesindicatoren: In het CD worden succesindatoren (t.b.v. kwaliteitszorg) geschat. Deze indicatoren zijn voorwerp van bespreking in de ICL en zullen onderdeel uitmaken van de ICL beleidsnota Hieronder kort enkele gegevens uit de rapportage geconfronteerd met de succesindicatoren 1. Het rendement (afstuderen binnen de voor het betreffende onderdeel geldende studieduur) van zowel de minor in de bachelorfase als de masteropleiding is 75% of hoger 1. Van de studenten die in 2007 startten, waren er op peildatum afgestudeerd in 13.8 maanden (sd 6,9); van de 2008 starters waren op peildatum 129 voltijders (M 11.30, sd 3,5) en 24 deeltijders afgestudeerd (M 12.7, sd 5) 2 2. Een toename van de instroom in de masterfase van de lerarenopleiding (duaal en post master) van 20%. Uit de rapportage blijkt de instroomontwikkeling voor de gezamenlijke partners: 610 (2007), 654 (2008), 917 (2009):een toename van 40% in 2009).. het spreekt voor 1 Uit CD: Het rendement van initiële eerstegraads lerarenopleiding in de vorm van de post masteropleiding ligt rond 65%. (september 2009). 2 Het aantal afgestudeerden is hoger, maar van een flink aantal studenten is niet bekend of zij in voltijd of in deeltijd studeerden, 14

15 zich dat deze toename niet aan AHAD toegeschreven kan worden, dat in september 2009 startte 3. 25% van de ingeschreven studenten van de lerarenopleiding bevindt zich in de minor in de bachelorfase. In september 2009 was het aandeel van minorstudenten ca 20% in de partnerinstellingen. Samenvatting Al in het CD en reviewgesprekken is aangegeven dat tijdens het project niet mogelijk was om het effect op instroom en studiesucces te meten, omdat het effect van de interventies pas na de projectperiode vastgesteld zou kunnen worden. In het project hebben we ons dan ook geconcentreerd op het opstellen en uitproberen van instrumenten die ook in de toekomst kunnen worden toegepast. Voor het effect van digitaal voorlichtingsmateriaal op het beroepsbeeld en het effect van de minor en de digitale studiebegeleiding in de minor op beroepsbeeld en studiesucces is wel een hele cyclus van metingen, analyses, en rapportage verricht. Basis voor goede kwaliteitszorg en het meten van effecten van landelijke en lokale beleidsmaatregelen is een valide landelijke dataset. Als onderdeel van het ULO kwaliteitszorgsysteem is daarom een nulmeting verricht: instroom uitstroomdata zijn verzameld bij alle partners. De dataset en syntaxes (berekeningen rendementsvariabelen) zijn beschikbaar gesteld aan alle partners voor eigen gebruik. De gegevens ( ) zijn in tabelvorm verwerkt als update van het ICL rapport Vele wegen naar Rome dat begin 2006 gold als eindrapportage van het OC&W ULO convenant ( ). Onze ervaring in dit project is dat het verkrijgen van dergelijke gegevens een grote belasting betekende voor de lokale administraties. Er is duidelijk behoefte aan een eenvoudige procedure voor data invoer (instellingen) en analyse en rapportage (landelijk) m.b.t. tot instroom, doorstroom en uitstroom. Een en ander is gerapporteerd aan de ICL, die zich beraadt op mogelijkheden om gegevens die systematisch verschillen tussen de administratieve systemen via een applicatie in te lezen, om te vormen en te analyseren. Binnen het project is daartoe een verkenning uitgevoerd (ontwerpeisen besproken in offerteoverleg; offerte aangevraagd). De offerte is beschikbaar. We kunnen stellen dat het project een meerwaarde voor de kwaliteitszorg van de ULO s heeft opgeleverd. 4.4 WP3 Verleiden tot de educatieve minor in de bachelor Doel van het werkpakket was het verleiden van studenten voor de minor educatie middels uitgebreide voorlichting en nieuwe opleidingstrajecten in de bachelorfase. Deze minor geeft een beperkte lesbevoegdheid (eerste drie klassen havo/vwo en de vier leerjaren van vmbo tl) voor het voorgezet onderwijs. Acht partners hebben een bijdrage geleverd aan de resultaten van werkpakket 3. 15

16 Deliverables Afgerond Opmerkingen 1. Voor alle partners is (digitaal) voorlichtingsmateriaal beschikbaar gericht op de educatieve minor in de bachelorfase. materiaal is beschikbaar gesteld om werving in voorjaar 2010 vorm te geven. twee websites, en Beide sites bevatten de informatie die vanuit dit werkpakket is ontwikkeld. 2. Verslag van een live event. Live event is op 25/2/2010 gehouden in aanwezigheid van staatssecretaris Van Bijsterveldt. Het betrof hier de uitreiking van certificaten aan studenten educatieve minor. Zie: ul1n7m5b4 eerste oorkondes educatieve minor/16088 Zie verder in de Surfgroep AHAD Bovengenoemde producten worden gebruikt in de voorlichting/werving educatieve minor. Het schriftelijk verslag over het live event is beschikbaar in Surfgroep. 3. Zeven reële en authentieke beroepsbeelden op digitale video met bijbehorende casuïstiek. Casuïstiek is beschikbaar in videofragmenten die in de opleiding bij de minor worden gebruikt. Afgesloten met het opleveren van videofragmenten per partner en beschrijving van casuïstiek, Surfgroep AHAD 4. Zeven opleidingstrajecten met e learningcomponent Het heeft geleid tot aanpassingen aan de opleidingstrajecten voor studenten Educatieve minor gericht op de educatieve minor in de bachelorfase. 5. Zeven beschrijvingen van opleidingstrajecten gericht op educatieve minor in de bachelorfase. 6. Zeven evaluaties van opleidingstrajecten gericht op de educatieve minor in de bachelorfase. 7. Technische handleidingen & overige instructies en procedures. 8. Een kader voor bekwaamheidsdossier gericht op de educatieve minor in de bachelorfase. 9. Zeven partnerrapporten WP3 10. Eindrapport WP3 Er is in samenwerking met alle partners een format ontwikkeld voor een evaluatie onder docenten. De vragenlijst is bij de diverse partners beschikbaar gesteld en uiteindelijk hebben 16 opleiders gereageerd. Daarnaast zijn er lokale initiatieven geweest. Zo zijn binnen het UOCG/RUG interviews gehouden met studenten, opleiders UOCG, schoolopleiders, coaches, medewerksters communicatie en voorlichting en de administratie, zie eindrapport WP3. Beschikbare handleidingen zijn geplaatst. Het bekwaamheidsdossier is in pilots ingezet. In de partnerrapporten is hieraan aandacht besteed. De belangrijkste zaken zijn verwerkt in het eindrapport. 16

17 Door het project is het mogelijk geweest om bij zes van de partners medewerkers te faciliteren om de voorlichting en werving goed op te zetten. Alle partners geven aan dat het project verder heeft bijgedragen tot een uitwisseling van ervaringen met andere ULO s. Daarvan is dankbaar gebruik gemaakt in de voorlichting en werving t.b.v. het cursusjaar en Drie partners constateren dat de aanmeldingen voor de minor fors hoger zijn dan in Tijdens de periode van voorlichting voor constateren de meeste partners een grotere belangstelling van studenten en tevredenheid over de voorlichting. In de voorlichting is dankbaar gebruik gemaakt van de in het project ontwikkelde promotiefilmpjes met begeleidende teksten op deze website van Leraar24. Ten behoeve van de voorlichting en werving is ook een wervingsplan lerarenopleiding ontwikkeld dat de gehele werving en voorlichting beschrijft van bachelor t/m master. Het wervingsplan is zo opgezet dat het bruikbaar is voor alle ULO s. De partners hebben verschillende aanpassingen aangebracht aan de Educatieve Minor. Bij de UOCG RUG is het gehele programma na overleg met opleiders op de scholen herschikt wat leidde tot een verbetering van de studeerbaarheid. ILO UVA, ELAN UTwente, ICLON UL en Delft hebben onderdelen van het programma herschikt/herzien. Alle partners hebben het gebruik van ICT (vooral de elektronische leeromgeving) verbeterd. Dat heeft geresulteerd in minder informatie overload, een betere structuur, inzet van video en bekwaamheidsdossier/portfolio s. De aanpassingen aan de elektronische leeromgeving verschilden per partner. Het gemeenschappelijke in de aanpassingen zat vooral in het creëren van meer structuur, minder informatie overload en, indien gebruik wordt gemaakt van meerdere systemen, single signon. Partners die aan de ontwikkeling van het bekwaamheidsdossier hebben gewerkt, hebben zich gericht op gebruikersvriendelijkheid, structuur en overzicht. Een belangrijk effect van het project is het besef dat bij het gebruik van applicaties in het onderwijs aan studenten gestreefd moet worden naar zoveel mogelijk uniformiteit in het gebruik. Bij gebruik van Blackboard als elektronische leeromgeving is bij een aantal partners op basis van de ervaringen van pilots uit het project voor het cursusjaar meer uniformiteit in de cursussen in Blackboard gerealiseerd. Een aantal partners gaf schoolopleiders en coaches van de VO scholen waar studenten stage lopen, toegang tot de elektronische leeromgeving. Het blijkt echter dat schoolopleider en coaches van de VO scholen weinig gebruik van maken. Uit evaluaties blijkt dat er te weinig tijd is, ICT werkomgevingen van de universiteiten als complex worden ervaren en er de nodige ondersteuning ontbreekt op locatie. Een ander aandachtspunt is het gebruik van video opnamen van lessen van studenten in de elektronische leeromgeving. Bij een aantal partners is dat nog niet goed geregeld en wordt een tweede systeem, bijvoorbeeld Dividu, gebruikt. Nu Dividu per 1 augustus 2011 niet meer aangeboden wordt, zal men naar een andere, gebruikersvriendelijke oplossing moeten zoeken. Een belangrijk effect van het project is de mogelijkheid geweest dat diverse docenten van verschillende universitaire lerarenopleidingen elkaar hebben leren kennen en gedurende twee jaren in de gelegenheid zijn geweest ideeën uit te wisselen 17

18 en bij elkaar in de keuken te kunnen kijken. Dit is wel bijzonder, omdat hier opleiders van verschillende vakken met elkaar hebben samengewerkt. Standaard zijn er al wel landelijke contacten tussen docenten van dezelfde vakken (landelijke vakdidactisch overleg), maar uitwisseling tussen partners op het niveau van het opleidingscurriculum is beperkt tot conferentiebezoek. 4.5 WP4 Studiesucces studenten met vakdeficiënties Werkpakket 4 had twee doelen: A) Deficiënties + remediëring vaststellen. Het toegankelijk maken van informatie over de relatie vakdiscipline en schoolvak (vakdeficiënties). B) Remediërende modules ontwikkelen. Het verbeteren van de begeleiding van studenten met vakdeficiënties in de masterfase van de lerarenopleiding. In de uitvoering van het project Alle h@nds aan dek zijn beide doelen in goeddeels gescheiden trajecten (sub werkpakketten) aangepakt. Deze tweedeling is ook in deze rapportage aangehouden. Deliverables 1 en 2 vallen onder WP4A, deliverables 3 en 4 onder WP4B. Acht partners hebben een bijdrage geleverd aan de totstandkoming van de resultaten van werkpakket 4. Deliverables Afgerond Opmerkingen 1) Vijf digitale overzichten van vooropleidingen met vakdeficiënties voor vijf schoolvakken 2) Zeven evaluaties van de digitale overzichten De vijf digitale overzichten, gebaseerd op de ICL brochure Vakinhoudelijk masterniveau, zijn opgeleverd voor de vakken Aardrijkskunde, Biologie, Wiskunde, Natuurkunde, Scheikunde en vervolgens opgenomen in een applicatie (Alvast, Applicatie Voor Aanvragen Studietoelatingsadvies), zie Alle partners hebben bijgedragen aan de evaluatie (validering) van de overzichten, met gegevens van ca. 50 kandidaten uit de vijf vakken en de adviezen die zijn gegeven over het wegwerken van deficiënties. De resultaten zijn verwerkt in Alvast. 3) Zeven e learning modules Voor vier vakken (biologie, natuurkunde, 3 wiskunde en aardrijkskunde) zijn in totaal 7 modules ontwikkeld. 3 Er is inmiddels nog een module beschikbaar, maar niet voldoende gedocumenteerd: Elektriciteit en Magnetisme (UTwente). Daarnaast is nog 1 module Sociale Geografie in ontwikkeling bij de VU. 18

19 4) Zeven evaluaties van de e learning modules 5) Zeven partnerrapporten WP4 6) Eindrapport WP4 Gedeeltelijk Nee Biologie: (1) gedragsbiologie, (2) plantkunde, (3) ecologie (UvA / TU/e); Natuurkunde: (4) quantumverschijnselen / quantummechanica voor leraren VO (UTwente) / UU), (5) speciale relativiteitstheorie (UU); Wiskunde: (6) meetkunde (UTwente); Aardrijkskunde: (7) fysische geografie (UvA en VU). 2 van de 7 modules zijn daadwerkelijk door studenten gebruikt en geëvalueerd in de projectperiode: module (1) gedragsbiologie (3 gebruikers) en module (3) quantumverschijnselen / quantummechanica (6 gebruikers). De overige modules zijn eveneens beschikbaar gesteld aan studenten (de module Fysische Geografie wordt nu door 15 studenten gebruikt)., maar zijn niet door studenten geëvalueerd voor het eind van het project. Er zijn geen formele partnerrapporten opgesteld; de opgedane ervaringen met de ontwikkelde applicatie en met de e learning modules zijn echter verwerkt in het eindrapport. Werkpakket 4 was een complex werkpakket, mede omdat op verschillende niveaus moest worden samengewerkt: op niveau van inhoudsontwikkeling (vakdidactici) en op het niveau van de organisatie (toelatingscommissie, studieadviseurs). Desondanks hebben we meer gerealiseerd dan oorspronkelijk in het CD gepland, namelijk de online applicatie Alvast. Al tijdens de evaluatie van de digitale overzichten bleek via de partners dat de verwerking van de evaluatiegegevens in een interactieve applicatie meer zou aansluiten bij de behoeften van studenten en opleidingen. Ook zochten we een manier om de resultaten van dit WP op een duurzame manier te ontsluiten voor alle partners. Daarom hebben we besloten, na contact met de ICL, om Alvast te ontwikkelen. Alvast levert toelatingscommissies tijdwinst op en biedt de mogelijkheid gegeven adviezen over remediëringsmodules onderling te vergelijken. In wezen hebben we met Alvast een stap gezet richting opschaling van de resultaten. We hadden graag tijdens het project de applicatie met gegevens van nog meer gebruikers willen vullen, maar dit is niet gelukt omdat Alvast pas aan het eind van het project ook voor gebruikers van buiten het project te benaderen was. ALVAST is een belangrijk resultaat: het is de eerste stap naar meer uniformiteit op dit gebied, landelijk te gebruiken voor alle informatie over de complexe relatie tussen vooropleiding en toegang tot de universitaire lerarenopleiding. Alvast is inmiddels opgenomen in het beleidsplan van ICL voor de komende vijf jaar. Landelijke regie op dit complex terrein is zeer gewenst. De adviezen van toelatingscommis 19

20 sies kunnen zeer uiteenlopen. Waar de ene commissie over kandidaat X bepaalt dat er slechts in beperkte mate sprake is van vakdeficiënties die met relatief geringe inspanning zijn te remediëren, besluit de andere commissie bij dezelfde kandidaat X nu soms tot een aanzienlijk pakket aan vakken waarmee vakdeficiënties moeten worden weggewerkt. Met Alvast is straks mogelijk om het eigen advies te vergelijken met vorige adviezen die in soortgelijke gevallen zijn geformuleerd. Zo wordt het shoppen van de studenten ook beperkt. In de inventarisatie die we aan het begin maakten bleek ook dat ter remediëring van vakdeficiënties veelal standaardvakken uit bestaande bachelor of masterprogramma s worden voorgeschreven. Deze standaardvakken zijn voor studenten met vakdeficiënties moeilijk te volgen (universitaire roosters zijn niet gemaakt met het oog op studenten die bijvoorbeeld een baan hebben) en zeker niet toegespitst op het specifieke doel van de student (universitair gevormde schoolvakleraar). Het ontwikkelen van modules voor schoolvakken speciaal voor kandidaten t.b.v. de toegang tot de lerarenopleidingen was aan het begin van het project een nieuw fenomeen. Al spoedig bleek dat vakdidactici enthousiast modules wilden ontwikkelen voor dit specifieke doel, om zo een brug te slaan tussen vakdeficiëntie en toegang tot de lerarenopleiding. Het project heeft aangetoond dat het mogelijk is dergelijke modules te vervaardigen en dat die door studenten worden gewaardeerd. Door deze succesvolle resultaten is in ICL verband besloten de modules voor schoolvakken op te nemen in het beleid voor de komende jaren. Het doel is de studeerbaarheid te vergroten en de studieduur van kandidaten met een nietcongruente vooropleiding te bekorten. Met behulp van de webbased applicatie Alvast wordt het proces van het vaststellen van deficiënties geobjectiveerd. Hierdoor kunnen verschillen tussen lerarenopleidingen in de adviezen over trajecten om deficiënties weg te werken transparant worden en mogelijk ook worden verkleind. Het ontwikkelen van de e learning modules heeft geleerd dat het wel degelijk mogelijk is om studenten deels op afstand te laten werken aan het remediëren van hun vakdeficiënties. Natuurlijk is extra inspanning nodig vanuit de instellingen om nog meer modules te ontwikkelen. We verwachten daarom dat de ULO s in ICL verband subsidiemogelijkheden zullen zoeken om de ontwikkeling gedeeltelijk te bekostigen. Maar belangrijker vinden we dat de ULO s het vervaardigen van de modules voort willen zetten. 4.6 WP5 Studiesucces studenten in de masterfase Doel van dit werkpakket was het verbeteren van de begeleiding en beoordeling van competenties van studenten in de masterfase van de lerarenopleiding. Vier partners hebben samengewerkt in dit werkpakket, Deliverables Afgerond Opmerkingen 20

21 . 1. E learning interventies voor efficiënte begeleiding en beoordeling van competenties 2. Materiaal voor begeleiding en E learning interventies zijn beschreven aan de hand van een gemeenschappelijk format Technische handleidingen beschikbaar in SURF Groepen beoordeling 3. Online systeem Op de projectwebsite zijn screencasts te zien waarin wordt uitgelegd hoe de verschillende systemen werken Pilots met studenten uitvoeren Pilots zijn in het a.j uitgevoerd. 5. E learning interventies evalueren Evaluatie is onder alle docenten uitgevoerd. Zie de resultaten van de evaluatie in Surf Groepen. 5 De pilots, waarin iedere instelling voor een bepaalde combinatie van icttoepassingen heeft gekozen, waren centraal in dit WP. Om ervoor te zorgen dat lessons learned en resultaten makkelijk konden worden uitgewisseld, is alles beschreven volgens formats die in overleg met alle partners zijn ontwikkeld. De RUG en ESoE hebben voor oplossingen gekozen waarin met zo min mogelijk systemen naast elkaar is gewerkt: bij de RUG is vooral Blackboad en bij ESoE vooral Sharepoint ingezet. UL en VU hebben met een groter aantal applicaties gewerkt. Bij de UL: Blackboard, een eigen Sharepoint systeem en SurfMedia voor video. Bij de VU: Blackboard, SurfGroepen en Ning voor video en blogging. De meest gebruikte applicaties zijn Blackboard en Sharepoint (zowel als SURF Groepen als eigen omgeving). Blackboard is de applicatie waarvan de meeste docenten zeggen dat ze veel ervaring ermee hebben. Met de toepassingen voor video (Flip, SURFMedia) heeft slechts een minderheid veel ervaring. Het oordeel van de docenten over de gebruiksvriendelijkheid van de applicaties is niet zo positief. Twee derde vinden Blackboard en SURFMedia niet of helemaal niet gebruiksvriendelijk. De helft vindt Sharepoint/SURFGroepen niet of helemaal niet gebruiksvriendelijk. Alleen over de Flip camera s is het oordeel heel positief: 90% vindt ze (zeer) gebruiksvriendelijk. Vooral docenten aan de UL zijn negatief over de pilots: de meerderheid constateert geen verbetering tov de situatie voor de pilot, qua gebruiksvriendelijkheid, overzichtelijkheid, tijdsinvestering en technische betrouwbaarheid van de applicaties, voor zichzelf noch voor de studenten. Tegelijk met de pilot zijn aan de UL grote problemen geweest met de invoering van een nieuw studentadministratiesysteem. Hierdoor ontstonden vertragingen in de inschrijvingen en kregen studenten later accounts voor Blackboard. Dit kan het negatieve oordeel van de respondenten deels verklaren Studiesucces_studenten_in_de_MA/Algemeen/Eindevaluatie%20WP5.doc 21

22 Maar los van dit effect wordt uit de evaluatie duidelijk dat er sprake is van een algemeen probleem in alle instellingen. Het onderwijs dat aan lerarenopleidingen wordt gegeven is voor een deel docentgestuurd (instructie, presentaties), voor een deel studentgestuurd (portfolio). Voor een deel is het onderwijs specifiek georganiseerd rond de vakdidactiek, voor een deel generiek georganiseerd rond de pedagogiek. Naast begeleiders op de universiteit hebben studenten ook te maken met begeleiders op de scholen. Tenslotte moeten studenten met digitale video bewijs leveren van hun vorderingen als docent. Deze complexiteit vertaalt zich in een complexe ict architectuur voor ondersteuning. Een totaaloplossing bestaat niet: men moet met verschillende systemen naast elkaar werken, of de mate van ict in de opleiding (en de omvang van de ict ambities) reduceren. Dit is de belangrijkste lesson learned uit deze pilots. Als gevolg van het werken met verschillende systemen worden handleidingen als te complex en gedetailleerd ervaren; ze worden (dus) niet gelezen. De complexiteit heeft er ook voor gezorgd dat een van de doelstellingen van het project, namelijk het betrekken van de begeleiders op scholen in de begeleiding via ict, niet gehaald is. Het systeem blijkt steeds weer te ingewikkeld, te haperend of te tijdrovend voor de begeleiders, die natuurlijk ook werken met een eigen ict omgeving op school. Het toegenomen aantal studenten op de lerarenopleidingen zet de huidige opleidingsstructuur, gebaseerd op intensieve begeleiding, onder druk. Het is daarom de vraag of in de toekomst het streven naar complexe ict ondersteuning haalbaar is, zeker als men bedenkt dat lerarenopleidingen onvoldoende massa en financiële middelen hebben om eigen technische oplossingen te ontwikkelen en te ondersteunen. Ze zijn aangewezen op de standaard ict applicaties van de universiteit (alleen vanwege het gemak van single logon en de koppeling van diensten aan studentenaccounts) of van SURF (SURFGroepen, SURFMedia), en daarvan afhankelijk. In de komende jaren zal de schaalbaarheid van veel van de huidige ict oplossingen (en van de huidige opleidingsconcepten) op de proef worden gesteld. Wat goed bevalt in een kleine pilot met een enthousiaste docent of gemotiveerde studenten, wat nog te regelen is aan ondersteuning voor een kleine groep studenten, is veel moeilijker te bereiken in een brede implementatie over verschillende vakken, of in een situatie waarin het aantal studenten heel snel groeit. In dat opzicht zijn de pilots van WP5 zeer leerzaam geweest voor alle betrokken instellingen. De hierboven genoemde aspecten zullen zeker een rol spelen bij de toekomstige inrichting van ict in de lerarenopleidingen. 4.7 WP6 Disseminatie Doel van dit werkpakket was het bekend maken en verspreiden van de projectresultaten en het blijvend beschikbaar maken van deze resultaten voor het Nederlandse hoger onderwijs. 22

23 Deliverables Afgerond Opmerkingen 1. PR plan waarin presentaties op landelijke conferenties en internationale conferentie worden gepland en beschreven. 2. Repository in SURFgroepen met opleidingsmaterialen op gebied van opleiden/begeleiden, beschreven good practices, de reële beroepsbeelden en de voorlichtingsmaterialen, die beschikbaar komen voor het hoger onderwijs Dit was een dynamisch document, dat in de loop van het project steeds werd geactualiseerd. Alle disseminatieactiviteiten staan in het kalender in SURF Groepen (1) Reële beroepsbeelden en voorlichtingsmaterialen beschikbaar gesteld via Leraar24 voor duurzame beschikbaarheid van videomateriaal (zie (2) Opleidingmaterialen zijn verzameld in SURF Groepen en door de individuele instellingen gedownload en opgeslagen op het eigen netwerk (vanwege beëindiging SURF Groepen en Surf Media per ). 3. Projectwebsite 4. Exploitatie en implementatieplan om de projectresultaten te borgen. opzet plan. 5. Twee werkconferenties (oktober 2009 en juni 2011); 6. Presentatie op SURFminisymposium e learning in januari Presentatie op Velonconferentie (maart 2011; nationale conferentie voor lerarenopleiders) 8. Presentatie op de ATEEconferentie (augustus 2011; Europese conferentie voor lerarenopleiders). Vervangen door andere activiteit Gedurende het project is er overleg met ICL/VSNU geweest. In januari 2011 brainstormbijeenkomst met een deskundige over Twee externe werkconferenties: startconferentie op , slotconferentie Vier interne werkconferenties: , , ). Mini symposium heeft niet plaatsgevonden. Wel gerealiseerd: presentatie op Studiekeuzeconferentie, zie hieronder Gerealiseerd: twee workshops, over e learning in bachelor en master op de ULO s en over de applicatie voor vakdeficiënties, Vervangen door andere activiteit Niet gerealiseerd. Vervangen door: bijdrage aan Onderwijsdagen november 2011, zie hieronder. ad 1) de functie kalender in SURF Groepen was heel handig zowel voor planning als voor archivering van de disseminatieactiviteiten. 23

24 ad 2) we hebben in het begin van het project contact gezocht met Leraar24, en dit is heel productief geweest voor de ontsluiting van het materiaal op lange termijn. ad 4) Gedurende het project is er overleg met ICL/VSNU geweest over implementatie in de instellingen en duurzame disseminatie. Op 27 januari 2011 is met ondersteuning van SURF een brainstorm bijeenkomst met projectleider, WP leiders en een externe deskundige geweest (Michiel van Geloven). De bijeenkomst heeft nuttige input geleverd voor het opstellen van het implementatieplan. Het plan is geschreven voor de Interdisciplinaire Commissie Lerarenopleiding (ICL) van de VSNU, en aan de orde geweest in de ICL vergadering van september Besloten is dat dit plan ingebed wordt in het ICL beleidsplan ( ). In het plan is ingegaan op behoud en versterking van acties rond voorlichting (professionalisering pr), borging en verdere uitbouw van de modules voor vakdeficiënties en de applicatie Alvast, voor het vaststellen van vakdeficiënties, borging van de instrumenten voor kwaliteitszorg (vragenlijsten). Op basis van de ervaringen in het project zijn in het plan tenslotte aanbevelingen gedaan voor efficiënter verzamelen en ontsluiten van landelijk instroom en uitstroomdata. ad 6), 7) en 8) Wat betreft de presentaties: in de loop van het project is een aantal geplande presentaties om ver schillende redenen vervangen door andere activiteiten. ad 6) Het mini symposium heeft niet plaatsgevonden, maar op 20 mei 2010 is een presentatie gehouden op de Studiekeuzeconferentie Help beter kiezen anno 2010, over de middelen die gebruikt kunnen worden bij de voorlichting over het leraarschap. De conferentie gaf een overzicht van de manier waarop scholieren en studenten worden ondersteund en begeleid bij hun (vervolg)studiekeuze. Tevens is er een artikel geschreven voor de nieuwsbrief (juni 2010) van 123studiekeuze, zie ad 8) We hebben afgezien van een presentatie op de ATEE conferentie. In plaats daarvan worden de resultaten van het project op 8 november 2011 tijdens de SURF onderwijsdagen gepresenteerd, in een sessie samen met twee andere projecten van de tender Tenslotte heeft de redactie van Tijdschrift voor Hoger Onderwijs het project gevraagd bij te dragen aan een themanummer over de NAP projecten, dat in 2012 zal verschijnen. Terugkijkend concluderen we dat dit WP succesvol is afgerond. Het is gelukt om de resultaten zowel onder de ULO s te verspreiden, alsmede onder de tweedegraads lerarenopleidingen (via de VELON conferenties) en onder andere instellingen in het hoger onderwijs (via de door SURF georganiseerde conferenties). Voor de borging van de resultaten spelen grotendeels dezelfde factoren een rol die hebben bijgedragen aan het behalen van de beoogde resultaten en die het succes van WP1 hebben bepaald: 1. Inhoudelijk: het project was het antwoord op een echte vraag. De deelprojecten kwamen allemaal voort uit serieuze behoeften bij de ULO s. Daardoor was het realiseren van producten relatief gemakkelijk: wat gemaakt werd, voorzag in een behoefte en kon meteen gebruikt worden. Dat maakte ook dat ver 24