de bank van de duurzame ontwikkeling JAARVERSLAG 2002

Transcriptie

1

2 de bank van de duurzame ontwikkeling JAARVERSLAG 2002

3 Inhoud 2-3 Financieel profiel 4-7 Woord van de voorzitters inzet 8-29 Corporate Governance Het aandeel en de aandeelhouders van Dexia begeleiding en credit enhancement integratie Financiering van collectieve voorzieningen bescherming Financieel beheer beheersing consolidatie eenheid Financiële dienstverlening aan de retailcliënteel Thesaurie en kapitaalmarkten Risicobeheer Analyse van de financiële resultaten Vrouwen, mannen, een groep Dexia in de wereld DEXIA, DE BANK VAN DE DUURZAME ONTWIKKELING In 2002 nam Dexia een nieuwe slogan aan, namelijk Dexia, de bank van de duurzame ontwikkeling. Dexia verbindt zich ertoe om milieubescherming, sociale cohesie en economische groei op elkaar af te stemmen, ongeacht of dit bedoeld is om een evenwichtige ruimtelijke ontwikkeling aan te moedigen, de kwaliteit van het levenskader van de bevolking en van zijn medewerkers duurzaam te beschermen en ethiek en financiële rentabiliteit beter te combineren in het kader van het financieel vermogensbeheer. Deze verbintenis krijgt vaste vorm met de publicatie van een verslag Duurzame Ontwikkeling, waarin de acties van de Groep in 2002 worden voorgesteld en toegelicht.

4 FINANCIËLE DIENSTVERLENING AAN DE RETAILCLIËNTEEL FINANCIEEL BEHEER Het historische overwicht van de Groep in de sector van de lokale overheid in België is mede te danken aan haar uitgebreid distributienet. Deze sterke commerciële aanwezigheid werd vergroot door de acquisitie in 2001 van de groep Artesia BC, en in het bijzonder van het net van BACOB Bank. Door deze fusie behoort Dexia Bank vandaag tot de drie grootste banken in België en biedt de cliënteel van particulieren, professionelen en kleine en middelgrote ondernemingen een volledige waaier van banken verzekeringsdiensten aan. De Groep heeft sinds haar ontstaan, dankzij de knowhow en het cliëntenbestand van Dexia Banque Internationale à Luxemburg (Dexia BIL), talrijke specialiteiten ontwikkeld in de metiers van het financieel beheer: private banking, administratief fondsenbeheer, institutioneel en collectief beheer, met inbegrip van een waaier van ethische fondsen die op Europese schaal worden verspreid. Het directiecomité van Dexia Bank Axel Miller, voorzitter Martine Decamps, vice-voorzitter beheersinformatie Michel Bouteille, private, personal en retailbanking Claude Piret, openbare sector en financiële markten Jean-François Martin, back-offices en risicobeheer Michel Hénaut, informatica, logistiek & immobiliën Het directiecomité van Dexia Banque Internationale à Luxembourg Marc Hoffmann, voorzitter Philippe Jouard, private banking François Moes, risico s, secretariaat-generaal en human resources Frank Wagener, retail banking en juridische diensten Dexia is, ter ondersteuning van zijn drie strategische metiers en door het belang van zijn obligatie-uitgiften, die meestal een rating AAA hebben, ook wereldwijd aanwezig in de domeinen thesaurie en kapitaalmarkten, waardoor het, samen met zijn cliënten, optimaal toegang heeft tot de geldmiddelen.

5 PROFIEL EN OVERZICHT Bijdrage van de metiers tot het nettoresultaat (2002) WERELDLEIDER INZAKE FINANCIERING VAN COLLECTIEVE VOORZIENINGEN 55 % 725 miljoenen EUR 19 % 242 miljoenen EUR 11 % 137 miljoenen EUR Financiering van collectieve voorzieningen en credit enhancement Financiële dienstverlening aan de retailcliënteel Financieel beheer Totaal aantal aandelen op 31 december % 197 miljoenen EUR Thesaurie en kapitaalmarkten De Groep bekleedt sinds haar oprichting in 1996, via Dexia Crédit Local, de eerste plaats in de markt van de financiële dienstverlening aan de lokale sector in Europa. De Groep verwierf in 2000 Financial Security Assurance (FSA) in de Verenigde Staten waar deze dochter de grootste actor is in de markt van het financieel waarborgen van gemeenteobligaties en is daardoor wereldwijd de nummer één in deze sector. Dit metier dat ruimschoots de identiteit van de Groep schraagt, draagt het sterkst bij tot de resultaten ervan. 39,66 % Institutionele aandeelhouders en andere waarvan geïdentificeerd: België: 5,44 % Frankrijk: 8,26 % Overige landen: 12,09 % 12,96 % Individuele aandeelhouders 42,18 % Aandeelhouders met meer dan 5 % van het kapitaal Arcofin: 15,14 % Gemeentelijke holding:14,88 % Caisse des dépôts et consignations : 6,97 % Groep OMOB: 5,20 % 1,70 % Eigen aandelen 3,50 % Medewerkers groep Dexia Het directorium van Dexia Crédit Local Jacques Guerber, voorzitter Philippe Valletoux, vice-voorzitter Studies, mecenaat en edities, relaties met de instellingen Bruno Deletré, internationale ontwikkeling en gestructureerde financieringen Daniel Caille, commerciële ontwikkeling Frankrijk en financiële markten Neemt deel aan de vergaderingen van het directorium: Pierre Homi Rahmani, adjunct-directeur-generaal, belast met financiële engineering THESAURIE EN KAPITAALMARKTEN

6 JAARVERSLAG Het jaarverslag van Dexia is een publicatie van de directie Externe communicatie van de Groep. Het werd verwezenlijkt in samenwerking met de afdelingen Communicatie van Dexia Bank België, Dexia Crédit Local en Dexia Banque Internationale à Luxembourg de bank van de duurzame ontwikkeling Dit document is eveneens beschikbaar in het Frans, Engels en Duits en is verkrijgbaar op eenvoudig verzoek bij de hoofdzetel van Dexia in Brussel of in Parijs. Dexia NV de Meeûssquare 1 B-1000 Brussel In Parijs 7 à 11, quai André Citroën F Paris Fotografische verantwoording David Carr - Michel Labelle - Zefa - Gettyimages - Roland Bourguet/ADEME - Fototheek Terre de Sienne Concept Terre de Sienne Lay-out NORD COMPO Druk Snoeck-Ducaju & Zoon, B-9000 Gent

7 Een belangrijke actor uit de Europese financiële sector Dexia is in 1996 ontstaan uit de toenadering tussen de twee voornaamste Europese actoren op het vlak van de financiering van de lokale overheden, namelijk Crédit Local de France en het Gemeentekrediet van België. Beide instellingen en Banque Internationale à Luxembourg (BIL) werden in 1999 samengebracht onder één enkele naam, Dexia. Het betrof een van de eerste grensoverschrijdende fusies in de banksector. De Groep is zeer vroeg de uitdaging van de Europese Monetaire Unie aangegaan en behoort vandaag tot de vijftien belangrijkste beursgenoteerde financiële instellingen van DE WAARDEN VAN DE GROEP De aard zelf van de activiteiten, de respectieve bijdrage ervan aan de algemene resultaten en de waarden waaraan de Groep is gehecht, onderscheiden Dexia van de overige financiële ondernemingen. Zo staan de cliëntentypes en de aard van de verrichtingen borg voor het laag risicoprofiel van de Groep, getuigen ze van haar langetermijnpolitiek, bevestigen ze haar rol van maatschappelijk geëngageerde onderneming en vormen ze de grondslag voor haar beleid van duurzame ontwikkeling. Dexia heeft bovendien ten aanzien van zijn aandeelhouders voortdurend een hoge en regelmatige rentabiliteit nagestreefd en behaald en dienovereenkomstig dividenden uitgekeerd. de eurozone. 100 % 100 % 99,85 % Dexia Crédit Local Zetel: Parijs 90 % Dexia Bank Zetel: Brussel Dexia Banque Internationale à Luxembourg Zetel: Luxemburg Financial Security Assurance Zetel: New York 10% In 2003 controleert Dexia NV rechtstreeks het kapitaal van Dexia BIL na overname van de belangen van Dexia Bank België (65,7 %) en andere entiteiten van de Groep (5,8%). De overige 0,15 % is in handen van het publiek.

8 Financial Dexia Bank Crédit Local BIL Security Municipal Assurance Agency Ratings (lange termijn) (1) Dexia Dexia Dexia Moody s Aa2 Aa2 Aa2 Aaa Aaa Standard & Poor s AA AA AA AAA AAA Fitch AA+ AA+ AA+ AAA AAA financieel profiel 11,9 11, ,0 12, ,7 8,6 7,2 9,8 11,5 10, Balanstotaal in miljarden EUR Prudentieel eigen vermogen in miljarden EUR Solvabiliteitsratio (Capital Adequacy Ratio) in % 106,0 128,5 134,4 156,4 157, ,0 15,7 17,7 18,7 16, Totale uitstaande kredieten (2) in miljarden EUR Nettoresultaat (groepsaandeel) in miljoenen EUR Rentabiliteit op het eigen vermogen (RoE) in %

9 Tier I-ratio in % Totale uitstaande bedragen inzake (2) (3) deposito s en effecten in miljarden EUR 9,6 9,0 9,3 9,3 9,3 231,8 224,9 179,2 186,8 143,8 Personeelsbestand (1) medewerkers, waarvan: In België (4) In Frankrijk In Luxemburg Internationaal Dexia Jaarverslag ,1 53,9 54,8 59,1 59,0 0,85 0,98 1,25 1,15 1, Exploitatiecoëfficiënt in % Nettoresultaat per aandeel in EUR (1) op 31 december (2) uitstaande bedragen op de balans. (3) schulden aan de cliënteel en in schuldbewijzen belichaamde schulden. (4) de zelfstandige agentennetten van Dexia Bank inbegrepen.

10 François Narmon, voorzitter van de raad van bestuur woord van de vo In 2002 is de wereldeconomie niet weer gaan aantrekken, wel integendeel. De opleving werd uitgesteld wegens de geopolitieke, economische en financiële onzekerheid, die helaas ook in dit eerste kwartaal van 2003 voortduurt. Na een moeilijk 2001, dat gekenmerkt werd door een daling van de groei naar 1,5 % (tegen 3,5 % in 2000), leverden de twaalf lidstaten van de Europese Monetaire Unie in 2002 teleurstellende economische prestaties, die het gevolg zijn van externe schokken en interne structurele stoornissen. Het bbp van de eurozone is over 2002 amper 1 % gestegen. De economische vertraging heeft het stabiliteits- en groeipact op de helling gezet. De opeenvolgende schandalen die in 2002 de internationale financiële wereld een zware slag hebben toegebracht, hebben de economieën gedestabiliseerd en de vertrouwenscrisis van de financiële markten heeft zich in Europa snel verbreid. Alle actoren zowel de politieke als de economische en financiële, alsook de beslissers en aandeelhouders hebben de aandacht gevestigd op de dwingende noodzaak om de informatie- en controlekanalen van de ondernemingen volledig te herstructureren en hebben duidelijke normen willen vastleggen die voor iedereen toegankelijk zijn. Gezien deze verschuivingen heeft de Europese regelgevende overheid nieuwe hervormingen op gang gebracht om vooral in de beursgenoteerde bedrijven en auditbureaus de controle en transparantie te vergroten. Toch is er ook goed nieuws in deze zeer moeilijke omgeving. Zowat één jaar na de invoering van de euro heeft deze munt ingang gevonden in het dagelijks leven van de burgers en in de Europese economie. Eind 2002 is de euro boven de koers van de dollar uitgestegen, waardoor de Europese economie zonder enige twijfel aan een ernstigere recessie is kunnen ontkomen. Terzelfder tijd heeft Europa op 13 december 2002 in Kopenhagen een nieuwe beslissende stap gezet met de onderhandelingen over de verdere uitbreiding van het aantal lidstaten. Op 1 mei 2004 zal het Europa van de Vijfentwintig een feit zijn. De raad van bestuur van Dexia volgde van zeer nabij deze erg tegengestelde economische tendensen alsook de daaruit voortvloeiende verslechtering van de toestand op de financiële

11 orzitters markten en de beurzen. Sinds het ontstaan van Dexia is de raad van bestuur voorstander van de best practices inzake corporate governance. Hij heeft een structuur uitgebouwd om regelmatig en in alle onafhankelijkheid de activiteiten en de werking van de Groep te kunnen volgen. Daarom heeft hij zijn toeziende rol nog verstrakt, met name op het gebied van de interne audit, de follow-up van de risico s en de deontologie (compliance). Zijn gespecialiseerde comités, die elk in hun domein blijk geven van een grondige aanpak, brengen hem geregeld verslag uit over hun werkzaamheden. Vooral de rol van het auditcomité werd, zoals de raad gewenst had, versterkt. In 2002 heeft onze Groep zich in Europa en de Verenigde Staten sterk ontwikkeld voor zijn traditioneel metier, de financiële dienstverlening aan de overheidssector, conform haar strategie om op dit vlak wereldleider te blijven. De integratie van Artesia Banking Corporation en Dexia Bank in België verliep overigens zeer bevredigend en overeenkomstig het afgesproken tijdschema. De fusie van beide ondernemingen maakt van Dexia een van de vooraanstaande financiële groepen in dit land. Anderzijds kreeg ook Dexia af te rekenen met de ineenstorting van de beurzen sedert midden Wij werden vooral geconfronteerd met de moeilijkheden bij onze Nederlandse dochteronderneming, die voor haar sterproduct Legio zware klappen incasseerde door de steile val van de Amsterdamse beurs. De raad van bestuur, die in 2002 zesmaal bijeenkwam, was betrokken bij de maatregelen van het uitvoerend comité in verband met de toestand in Nederland, zowel vanuit financieel oogpunt als ten aanzien van onze cliënteel. Wat de globale resultaten betreft, heeft de Groep het voorbije jaar goed standgehouden, hetgeen wijst op haar financiële soliditeit en hoge rentabiliteit. In 2003 zal onze onderneming haar inspanningen richten op een nog hogere rentabiliteit, het zwakke risicoprofiel van de transacties en het aanbod van innoverende diensten en producten die steeds beter op de behoeften van de cliënten zijn afgestemd. De raad van bestuur zal aan de algemene vergadering van aandeelhouders voorstellen om hetzelfde dividend uit te keren als in Dexia Jaarverslag

12 Pierre Richard, gedelegeerd bestuurder en voorzitter van het uitvoerend comité In een omgeving die voor alle economische actoren zeer ongunstig is, kan Dexia sterke resultaten voorleggen. De nettowinst ligt hoog en bedraagt miljoen EUR, wat overeenstemt met een daling van slechts 9,4 % in vergelijking met het recordjaar Dankzij deze prestatie behoort Dexia tot de grootste bankgroepen van de eurozone gemeten naar de resultaten. Dit bewijst eens te meer dat Dexia in staat is om over een lange periode geregeld hoge opbrengsten en grote winsten te genereren. Zo komt, sedert de oprichting van Dexia in 1996, de gemiddelde jaarlijks groei van onze nettowinst per aandeel uit op 9,2 %. Vooral onze financiële ratio s blijven uitstekend en wijzen op de soliditeit van Dexia. Over 2002 halen wij immers een rentabiliteit op het eigen vermogen van meer dan 16 % en een Tier I-ratio van meer dan 9 %, wat van Dexia een van de meest rendabele en best gekapitaliseerde banken ter wereld maakt. Ons risicoprofiel is zeer laag, veel lager dan het gemiddelde van de banksector. Een ander belangrijk feit is dat de inspanningen van alle entiteiten van de Groep vrucht hebben afgeworpen. De bedrijfskosten zijn in 2002 gedaald met 9,1 % (4,3 % voor de onderliggende evolutie) ten opzichte van Wij overtreffen dus duidelijk ons streefdoel, namelijk een stabilisering van de kosten in vergelijking met In 2003 zullen deze inspanningen worden voortgezet, waardoor inzonderheid onze beheersactiviteiten sneller en efficiënter zullen opveren in termen van resultaat en rentabiliteit wanneer de beurs en de financiële conjunctuur weer zullen aantrekken. Een ander fundamenteel kenmerk is de specificiteit van onze Groep in het bankenlandschap. Wij zijn actief voor drie metiers die complementair zijn maar niet afhankelijk zijn van dezelfde conjunctuurcycli. Terwijl het financieel beheer en de financiële dienstverlening aan de retailcliënteel rechtstreeks de gevolgen van de voortdurende daling van de rente en van de beurs- en financiële markten ondergingen, gaf ons voornaamste metier, de financiële dienstverlening aan de overheid, blijk van veel dynamisme. De behoeften van de lokale overheid inzake leningen nemen toe in perioden van laagconjunctuuur en lage rentestand. Onze activiteit in dit domein was goed in 2002 en wordt vermoedelijk ook veelbelovend in Zowel de nieuwe productie als de uitstaande leningen stegen in 2002 aanzienlijk. Ook onze marktaandelen groeiden, zowel in België als Frankrijk. Dit metier draagt voor ongeveer de helft bij aan de resultaten van de Groep over 2002 en vertoont een hoge rentabiliteit op het economisch eigen vermogen (meer dan 20 %). De interne groei voor dit metier is het resultaat van zowel de zeer goede kennis die onze teams van deze

13 WOORD VAN DE VOORZITTERS sector hebben in alle landen waar wij gevestigd zijn als van de totstandkoming van synergieën tussen deze teams, die naar deze landen de beste diensten en producten overhevelen die met name in België en Frankrijk werden ontwikkeld. Onze Amerikaanse vestigingen behaalden in 2002 een recordproductie, zowel onze dochteronderneming FSA als onze bijkantoren van New York. Tevens is het aantal gemeenschappelijke transacties tussen deze entiteiten sterk toegenomen was in België eveneens het jaar van de integratie van Artesia Banking Corporation en Dexia Bank. Deze omvangrijke operatie, die de inzet van alle betrokken medewerkers heeft geëist, is in overleg met de personeelsvertegenwoordigers volgens het afgesproken tijdschema verlopen. Tal van projecten zijn reeds tot een goed einde gebracht. Vooral de nieuwe organisatie van het commercieel net heeft gestalte kregen en er wordt gewerkt aan de invoering van één enkel informaticaplatform. De kostensynergieën werden sneller verwezenlijkt dan verwacht, terwijl de synergieën op het vlak van de opbrengsten trager waren wegens de slechte financiële conjunctuur. In 2003 zal de integratie voor het eerst op kruissnelheid zitten. Ik ben trots op het geleverde werk en ben ervan overtuigd dat onze dochteronderneming in België haar plaats van vooraanstaande bankactor in dit land nog zal versterken. Inzake financieel beheer hielden onze teams goed stand ondanks de ongunstige achtergrond. Ze hebben vooral de cliënteel nieuwe producten aangeboden, met name op het gebied van ethische en maatschappelijk verantwoorde fondsen, waardoor Dexia een van de meest geëngageerde Europese actoren in dit segment wordt. Hoewel de activiteiten inzake vermogensbeheer en private banking de nadelige weerslag van de beursmarkten ondervonden, behielden wij het vertrouwen van onze cliënten en handhaafden wij de hoge rentabiliteit van deze activiteiten. Inzake administratief fondsenbeheer hebben wij onze positionering onder de Europese leiders nog verbeterd en konden wij onze opbrengsten verder vergroten. Nadat wij het voorbije jaar in Nederland de nodige juridische en financiële maatregelen namen om aan de moeilijkheden met onze aandelenleasingactiviteit het hoofd te bieden, hebben wij begin 2003 aan onze cliënten die verlies kunnen lijden wegens de val van de Amsterdamse beurs evenwichtige voorstellen gedaan, voornamelijk wat de herschikking van hun leningsovereenkomsten betreft. De volledige resultaten van deze voorstellen zullen op het eind van het eerste semester bekend zijn en de markt zal hierover terdege worden geïnformeerd. Al onze teams hebben in 2002 veel dynamisme aan de dag gelegd en op alle vlakken belangrijke inspanningen geleverd. Ik wens hen in naam van de Groep van harte te feliciteren. De conjunctuur is in het begin van 2003 erg onzeker gelet op de huidige geopolitieke risico s. De beursmarkten blijven, net als in 2002, dalen en worden gekenmerkt door een extreme volatiliteit, doordat de traditionele marktspelers hun houvast verloren hebben en erg zenuwachtig zijn. Dexia, dat op gemotiveerde medewerkers kan rekenen, blijft verder streven naar ontwikkeling, tevredenheid van de cliënteel, strikte risicobeheersing en rentabiliteitsverhoging. Dexia boekt zeer behoorlijke resultaten en kan aan de algemene vergadering van mei 2003 de uitkering van hetzelfde dividend als in 2001 voorstellen, namelijk 0,48 euro per aandeel, wat een totaal bedrag van 557 miljoen euro vertegenwoordigt. Dit cijfer geeft aan hoezeer de onderneming de belangen van haar aandeelhouders behartigt. Dexia Jaarverslag

14 inzet Dexia zet zich in om de best practices inzake corporate governance toe te passen en zijn aandeelhouders regelmatige, volledige en transparante informatie te verschaffen.

15 Dexia Jaarverslag

16 CORPORATE GOVERNANCE Dexia is sinds 1996 actief op het vlak van corporate governance. Bij het aanpassen of wijzigen van zijn organisatie, discipline en regels aan de talrijke veranderingen op dit vlak, tracht het de grondbeginselen van corporate governance zo goed mogelijk te eerbiedigen. Dexia wil zich op die manier internationaal profileren als de koploper in de ontwikkeling van corporate governance, zodat de aandeelhouders de activiteiten van de Groep optimaal kunnen volgen en transparante informatie krijgen. In 2003 zal Dexia zijn regels aanpassen aan de nieuwe bepalingen van de Belgische wet van 2 augustus 2002 inzake corporate governance. Enkele belangrijke bepalingen van deze wet traden reeds in werking in 2003 (met name die welke betrekking hebben op het directiecomité ). De onafhankelijkheidscriteria van de bestuurders van Dexia werden eveneens aangepast om rekening te houden met de recentste evolutie terzake, zowel in België als in Frankrijk.

17 raad van bestuur Op 1 januari 2003 bestond de raad van bestuur uit twintig leden, van wie twaalf dus meer dan de helft onafhankelijk zijn. De raad van bestuur van Dexia weerspiegelt de Europese identiteit van de Groep: er zijn immers zes nationaliteiten in vertegenwoordigd. De samenstelling van de raad stemt ook overeen met het Frans-Belgische statutaire karakter van Dexia. De raad telt namelijk evenveel Belgische als Franse bestuurders, waarbij elke nationaliteit minstens een derde van de raad uitmaakt. Samenstelling(1)(2) van de raad van bestuur François Narmon Begin en einde mandaat Hoofdfunctie Andere functies Biografie Dexia Jaarverslag jaar Belg Lid van het strategisch comité, het comité der bezoldigingen en het comité der benoemingen Bezit Dexia-aandelen Pierre Richard Voorzitter van de raad van bestuur van Dexia Voorzitter van de raad van bestuur: - Dexia BIL - DVV Verzekeringen Voorzitter: - Belgisch Olympisch en Interfederaal Comité Vice-voorzitter van de raad van bestuur: - Société Monégasque de Banque Privée Lid: - Internationaal Olympisch Comité Handelsingenieur. Trad in dienst van het Gemeentekrediet van België in Voorzitter van het directiecomité van het Gemeentekrediet van België (nadien Dexia) van 1979 tot Medevoorzitter van de groep Dexia van 1996 tot Voorzitter van de raad van bestuur van Dexia sinds jaar Fransman Lid van het strategisch comité en het comité der benoemingen Bezit Dexia-aandelen Eric André Gedelegeerd bestuurder en voorzitter van het uitvoerend comité van Dexia Bestuurder: - Crédit du Nord - Le Monde - Air France - Europese Investeringsbank - Generali France Holding - Financial Security Assurance (USA) Studeerde af aan de Ecole Polytechnique en de Ecole nationale des Ponts et Chaussées. Algemeen directeur van de Collectivités Locales - Ministerie van Binnenlandse Zaken van 1978 tot Adjunct-directeur-generaal van de Caisse des dépôts et consignations in Voorzitter van Crédit Local de France van 1987 tot Medevoorzitter van de groep Dexia van 1996 tot Sinds 1999 voorzitter van het uitvoerend comité en gedelegeerd bestuurder van Dexia. 48 jaar Belg Bezit Dexia-aandelen Gilles Benoist Gemeenteraadslid van Ukkel Voorzitter: - Record SCRL - DB Associates SA - Vereniging van de Stad en de Gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Vice-voorzitter: - Vereniging van Belgische Steden en Gemeenten Bestuurder: - Brusselse Intercommunale voor Waterzuivering Master in Business Administration (Cornell University, USA). Vóór hij politiek actief was in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest was hij o.m. expert bij het Federaal Planbureau. Doceert aan de Ecole des Hautes Etudes Commerciales de Liège. 56 jaar Fransman Lid van het auditcomité Onafhankelijk bestuurder Bezit 300 Dexia-aandelen Voorzitter van het directorium van CNP- Assurances Lid van het uitvoerend comité: - Groupe Caisse des dépôts Lid van de raad van toezicht: - CDC IXIS Jurist. Studeerde aan het Institut d'etudes Politiques en de Ecole Nationale d'administration. Werd in 1987 secretarisgeneraal van Crédit Local de France en nadien lid van het uitvoerend comité van de Caisse des dépôts et consignations van 1993 tot (1) op 1 januari (2) Artikel 2 van de wet van 6 augustus 1931 (B.S. 14 augustus 1931) verbiedt aan ministers, gewezen ministers en ministers van Staat, leden of gewezen leden der Wetgevende Kamers om in akten of bekendmakingen in verband met vennootschappen met winstgevend doel melding te maken van voornoemde titel.

18 CORPORATE GOVERNANCE Philippe Bourguignon Begin en einde mandaat Hoofdfunctie Andere functies Biografie 54 jaar Fransman Lid van het comité der bezoldigingen Onafhankelijk bestuurder Bezit Dexia-aandelen Rik Branson Beheerder van vennootschappen Bestuurder: - ebay - Maison de la France Lid: - Mouvement des Entreprises de France Voormalig Chief Executive Officer: - Euro Disney Voormalig voorzitter van het directorium: - Club Méditerranée Econoom van opleiding. Was Chief Executive Officer van Euro Disney. Tevens was hij Executive Vice-president van The Walt Disney Company (Europa). Hij was tevens voorzitter van het directorium van Club Méditerranée 58 jaar Belg Lid van het strategisch comité en het comité der benoemingen Bezit geen Dexia-aandelen Thierry Breton Voorzitter van het uitvoerend comité van Arcofin Voorzitter van het uitvoerend comité: - Arcopar - Arcoplus - Auxipar Censor: - Nationale Bank van België Licentiaat economische wetenschappen. Oefende verschillende functies uit bij de Gewestelijke Investeringsmaatschappij van Vlaanderen tussen 1980 en Trad toe tot de groep Arco in 1989 en werd voorzitter van het uitvoerend comité in jaar Fransman Onafhankelijk bestuurder Bezit Dexia-aandelen Guy Burton Algemeen directeur (PDG) van France Télécom Voorzitter van de raad van bestuur: - Thomson SA - Orange Bestuurder: - Schneider Electric - Thomson Multimedia Lid van de raad van toezicht: - AXA Ingenieur. Directeur-generaal van de groep CGI van 1990 tot Uitvoerend voorzitter en vice-voorzitter van de raad van bestuur van de groep Bull van 1993 tot Tevens voorzitter van de Université de Technologie van Troyes. Vóór hij bij France Télécom ging werken, was hij directeur-generaal van Thomson SA en Thomson Multimedia. 54 jaar Belg Onafhankelijk bestuurder Bezit Dexia-aandelen Directeur-generaal van de Onderlinge Maatschappij der Openbare Besturen Voorzitter van de raad van bestuur: - Union des associations d'assurance mutuelle - Belfinance Licentiaat rechten. Begon zijn loopbaan bij de Onderlinge Maatschappij der Openbare Besturen in Wordt er secretarisgeneraal in 1991 en directeur-generaal in Karel De Gucht 48 jaar Belg Lid van het strategisch comité en van het comité der benoemingen Bezit Dexia-aandelen Didier Donfut Doceert Europees recht aan de Vrije Universiteit Brussel Gemeenteraadslid van Berlare Bestuurder: - Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen NV - Merit Capital Group NV Licentiaat rechten. Was advocaat van 1976 tot Actief in de nationale Belgische politiek. 46 jaar Belg Bezit 500 Dexia-aandelen Burgemeester van Frameries Voorzitter: - Communauté urbaine de Mons Vice-voorzitter van de raad van bestuur: - Société Publique d'electricité Handelsingenieur. Actief in de nationale Belgische politiek en in de energiesector. Burgemeester van Frameries sinds Paul-Louis Halley 68 jaar Fransman Onafhankelijk bestuurder Bezit Dexia-aandelen Denis Kessler Bestuurder en voorzitter van het strategisch comité van Carrefour Voorzitter: - Eurocommerce Bestuurder: - BNP Paribas Lid van het adviescomité: - Banque de France Studeerde aan de City of London College. Stichtte het bedrijf Promodès en was er algemeen directeur (PDG) van 1972 tot jaar Fransman Lid van het strategisch comité en het comité der benoemingen Onafhankelijk bestuurder Bezit Dexia-aandelen André Levy-Lang Algemeen directeur (PDG) van de groep SCOR Voorzitter: - SCOR Life US Reinsurance (USA) - SCOR Reinsurance Company Corporate (USA) Bestuurder: - BNP Paribas - Bolloré Investissement SA - Cogedim - AMVESCAP Plc Lid van de raad van toezicht: - Cetelem Ecole des Hautes Etudes Commerciales. Diploma politieke wetenschappen, economische wetenschappen en filosofie. Lid van de Economische en Sociale Raad, de Conseil National des Assurances, alsook van de Commission économique de la Nation. 65 jaar Fransman Lid van het strategisch comité en het comité der benoemingen Onafhankelijk bestuurder Bezit Dexia-aandelen Professor aan de universiteit Paris-Dauphine Bestuurder: - Schlumberger - AGF - Institut Europlace de Finance - Fondation pour la recherche médicale Diploma Ecole Polytechnique en doctor (in Business Administration) van de universiteit van Stanford. Na zijn voorzitterschap van het directorium van Paribas, werd hij professor aan de universiteit Paris-Dauphine en beheerder van vennootschappen.

19 Roberto Mazzotta Begin en einde mandaat Hoofdfunctie Andere functies Biografie 62 jaar Italiaan Onafhankelijk bestuurder Bezit geen Dexia-aandelen Theo Rombouts Voorzitter van Banca Popolare di Milano Voorzitter van de raad van bestuur: - Associazione Bancaria Italiana Bestuurder: - Associazione Nazionale Banche Popolari Econoom van opleiding. Was professor aan de universiteit van Genua en gedurende een twintigtal jaar actief in de politiek. Begon zijn loopbaan als bankier in jaar Belg Bezit geen Dexia-aandelen Gaston Schwertzer Voorzitter van de raad van bestuur van Arco Group Voorzitter: - Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling Doctor in de rechten en licentiaat economische wetenschappen. Was directeur-generaal van de Gewestelijke Ontwikkelingsmaatschappij van Antwerpen, vóór hij voorzitter werd van het ACW. Is bestuurder van de Koning Boudewijnstichting. 70 jaar Luxemburger Lid van het comité der bezoldigingen Onafhankelijk bestuurder Bezit Dexia-aandelen Anne-Claire Taittinger 53 jaar Française Onafhankelijk bestuurder Bezit Dexia-aandelen Marc Tinant 48 jaar Belg Lid van het auditcomité Bezit 100 Dexia-aandelen Sir Brian Unwin Doctor in de rechten Beheerder van vennootschappen Voorzitter van het directorium van de Groupe Taittinger Directeur-generaal van de Société du Louvre - Groupe du Louvre Lid van het uitvoerend comité van Arcofin Voorzitter: - Luxempart - Sichel - Presta-Gaz Gedelegeerd bestuurder: - Audiolux Bestuurder: - S.E.S. Global - Société électrique de l Our - Foyer Finance Voorzitter van de raad van bestuur: - Baccarat Voorzitter: - Société Immobilière de la Tour La Fayette Bestuurder: - Damon Delente - Baccarat Real Estate - Baccarat Pacific Limited Permanent vertegenwoordiger: - Groupe Taittinger bij Taittinger CCVC Bestuurder: - Arcoplus - Auxipar - Arcopar Directeur-generaal en vice-voorzitter van de raad van bestuur: - EPC Was lange tijd werkzaam in de gasindustrie. Bestuurder van Dexia BIL sinds Is ook ereconsul van de republiek Nicaragua. Diploma van het Institut d'etudes Politiques te Parijs. Was achtereenvolgens secretarisgeneraal, adjunct-directeur-generaal, directeur-generaal en voorzitter van het directorium van de Société du Louvre, waarvan ze vandaag directeur-generaal is naar aanleiding van de splitsing van de functies van voorzitter en directeur-generaal. Nadien werd ze voorzitter van het directorium van Groupe Taittinger. Licentiaat en master in economische wetenschappen. Was algemeen adviseur van het directiecomité van de Gewestelijke Ontwikkelingsmaatschappij van Wallonië, vooraleer hij in 1991 tot de groep Arco toetrad. Dexia Jaarverslag jaar Brit Onafhankelijk bestuurder Bezit geen Dexia-aandelen Pieter Paul Van Besouw Erevoorzitter van de Europese Investeringsbank Voorzitter: - Europees Centrum voor Natuurbescherming Bestuurder: - English National Opera Company Companion: - British Institute of Management Lid van de directieraad: - Britain in Europe Studeerde in Oxford en Yale. Was diplomaat en bekleedde verscheidene functies bij het Ministerie van Financiën en het kabinet van de eerste minister in Groot-Brittannië. Werd voorzitter van de Europese Investeringsbank in 1993 en is er erevoorzitter sinds jaar Nederlander Lid van het auditcomité Onafhankelijk bestuurder Bezit Dexia-aandelen Voorzitter van de Bank Nederlandse Gemeenten Bestuurder: - Nederlandse Vereniging van Banken Commissaris: - NV Trustinstelling Hoevelaken Secretaris-generaal : - Internationaal Centrum voor het Gemeentekrediet Econoom en informaticus. Ging in 1985 voor de Bank Nederlandse Gemeenten werken na een loopbaan bij NCR Nederland en Elsevier. Werd in 1992 voorzitter van het uitvoerend comité. Waarnemer: Frank Beke 55 jaar Belg Bezit Dexia-aandelen Burgemeester van Gent Licentiaat filologie en communicatiewetenschappen. Was gemeenteraadslid en schepen vóór hij in 1995 burgemeester van Gent werd. De evolutie van de samenstelling van de raad van bestuur tijdens het boekjaar 2002 is uitvoerig weergegeven in het document Rekeningen en verslagen 2002, p. 17.

20 CORPORATE GOVERNANCE Onafhankelijke bestuurders De raad van bestuur telt twaalf onafhankelijke bestuurders, wat in totaal overeenstemt met meer dan de helft van zijn leden. Het gaat om: mevrouw Anne-Claire Taittinger de heer Gilles Benoist de heer Thierry Breton de heer Philippe Bourguignon de heer Guy Burton de heer Paul-Louis Halley de heer Denis Kessler de heer André Levy-Lang de heer Robert Mazzotta de heer Gaston Schwertzer Sir Brian Unwin de heer Pieter Paul Van Besouw. Het in aanmerking genomen onafhankelijkheidscriterium is ontleend aan de recente evolutie van de principes inzake corporate governance, met name aan de definitie die geformuleerd werd in het Bouton-verslag, dat in 2002 werd gepubliceerd in Frankrijk, en de Belgische wet van 2 augustus 2002 inzake corporate governance. Niet-uitvoerende bestuurders Een niet-uitvoerend bestuurder is een bestuurder die in de onderneming of in een van haar dochterondernemingen geen enkele directiefunctie uitoefent. Met uitzondering van de heer Pierre Richard, die eveneens gedelegeerd bestuurder en voorzitter van het uitvoerend comité van Dexia is, zijn de andere leden van de raad van bestuur allemaal niet-uitvoerende bestuurders. Scheiding van de functies van voorzitter van de raad van bestuur en van gedelegeerd bestuurder (CEO) De buitengewone algemene vergadering van Dexia NV van 7 mei 2002 heeft een tekst goedgekeurd om in de statuten van de onderneming de regel inzake de scheiding van de functies van voorzitter van de raad van bestuur en van gedelegeerd bestuurder (CEO) te versterken. Deze functies moeten aan verschillende personen van verschillende nationaliteit worden toevertrouwd, zelfs wanneer de voorzitter van de raad van bestuur verhinderd is en zich door een ander bestuurder laat vervangen om een vergadering van de raad voor te zitten. Verkorting van de duur van de mandaten De buitengewone algemene vergadering van Dexia NV van 7 mei 2002 heeft beslist de duur van het mandaat van de nieuwe bestuurders tot maximum 4 jaar te verminderen en dienovereenkomstig de statutaire clausule die een maximumduur van 6 jaar voorschreef, te wijzigen. Op die manier richt Dexia zich naar de recente aanbevelingen ter zake. Bevoegdheden van de raad van bestuur De raad van bestuur bepaalt de strategische doelstellingen en het algemeen beleid van de vennootschap en de Groep. Hij controleert de naleving ervan en stuurt het beleid. Hij wijst de leden van het uitvoerend comité aan, keurt de middelen goed die noodzakelijk zijn om de door hem bepaalde strategische doelstellingen te bereiken, ziet toe op de verwezenlijking van het programma voor het beheer en de controle van de vennootschap en legt verantwoording af aan de aandeelhouders.

21 Werking van de raad van bestuur Statutaire regels De statuten van de vennootschappen schrijven de volgende regels voor i.v.m. de werking van de raad van bestuur. Elke beraadslaging vereist de aanwezigheid of de vertegenwoordiging van minstens de helft van de leden. De beslissingen worden genomen bij meerderheid van stemmen van alle aanwezige en vertegenwoordigde leden. Bij staking van stemmen is de stem van de voorzitter of van het lid dat hem vervangt doorslaggevend. De beslissingen over de voor de vennootschap essentiële problemen vereisen de aanwezigheid of de vertegenwoordiging van minstens tweederde van de leden en een beslissing die genomen wordt bij een meerderheid van tweederde van de stemmen van alle aanwezige of vertegenwoordigde leden: de beslissing om gebruik te maken van het toegestane kapitaal of om aan de algemene vergadering van aandeelhouders de uitgifte voor te stellen van aandelen, in aandelen converteerbare of terugbetaalbare obligaties, warrants en andere financiële instrumenten die op termijn recht geven op aandelen, indien het bedrag van de kapitaalverhogingen die zouden voortvloeien uit de uitgifte van deze aandelen, de conversie of de terugbetaling van deze obligaties of de uitoefening van deze warrants en andere financiële instrumenten tien procent overschrijdt van het bedrag van het kapitaal dat vóór deze beslissingen bestond; de beslissing met betrekking tot het verwerven of overdragen van activa die meer dan tien procent van de eigen middelen van de vennootschap vertegenwoordigen; de beslissing om aan de algemene vergadering van aandeelhouders een wijziging van de statuten van de vennootschap voor te stellen; de beslissing met betrekking tot de benoeming en de afzetting van de voorzitter van de raad van bestuur en van de gedelegeerd bestuurder. Huishoudelijk reglement van de raad van bestuur Sinds zijn oprichting in 1999 heeft de raad van bestuur een huishoudelijk reglement (hieronder het Reglement genoemd) dat herhaaldelijk werd aangepast en een aantal regels bevat die de raad in staat moeten stellen zijn bevoegdheden ten volle uit te oefenen en de doeltreffendheid van de bijdrage van elke bestuurder moeten verhogen. Het Reglement bepaalt de rechten en plichten van de bestuurders in het kader van de uitoefening van hun mandaat, de werkings- en waarderingsregels, de betrekkingen met het uitvoerend comité alsook de organisatie en werking van de gespecialiseerde comités (zie p. 18 tot 21). Een van de in het Reglement bepaalde rechten van de bestuurders betreft het verzamelen van alle strategische informatie die elke bestuurder nodig heeft om zijn mandaat goed uit te oefenen. Op het vlak van plichten somt het Reglement een reeks regels op die de onafhankelijkheid van de bestuurders moeten waarborgen. Ze moeten Dexia Jaarverslag

22 CORPORATE GOVERNANCE handelen in het belang van de onderneming en de Groep, zijnde het belang van alle aandeelhouders, cliënten en personeelsleden. De bestuurders moeten er in het algemeen op toezien dat hun deelneming aan de raad gebeurt in volledige onafhankelijkheid ten aanzien van belangen die vreemd zijn aan de onderneming zelf. Bovendien verbinden ze zich ertoe actief deel te nemen aan de werkzaamheden van de raad en van de gespecialiseerde comités waarvan ze lid zijn. Regelmatig aanwezig zijn op de vergaderingen is dienaangaande de eerste vereiste en er wordt verzocht om minstens driekwart van de vergaderingen effectief bij te wonen. Eveneens om de onafhankelijkheid van de bestuurders te waarborgen en conform de regelgeving die van kracht is op het vlak van misbruik van voorkennis, bevat het Reglement een aantal strikte regels die enerzijds een volledige transparantie van de verrichtingen met Dexia-aandelen moeten garanderen de bestuurders zijn immers verplicht occasioneel en periodiek aangifte te doen bij de Chief Compliance Officer en anderzijds bepaalde soorten verrichtingen of alle verrichtingen gedurende een welbepaalde periode verbieden, tenzij de Chief Compliance Officer zijn goedkeuring geeft. Het Reglement legt ten slotte ook de regels vast voor de samenstelling, de werking en de bevoegdheid van de gespecialiseerde raadgevende comités die in de raad van bestuur en onder zijn verantwoordelijkheid werden opgericht. De regels zijn voor elk gespecialiseerd comité opgesomd op pagina s 18 tot 21. Werking en activiteiten van de raad van bestuur tijdens het boekjaar 2002 De raad kwam in 2002 zesmaal bijeen. De presentiegraad van de bestuurders op de vergaderingen van de raad van bestuur bedraagt 80,3 %. Naast de statutaire benoemingen heeft de raad zich vooral over de volgende dossiers gebogen: de bespreking en goedkeuring van de financiële resultaten en van de maatschappelijke en geconsolideerde jaarrekening van 2001; follow-up van de commerciële activiteit van de Groep in 2001; de bespreking en goedkeuring van de financiële resultaten en de rekeningen van de Groep op 31 maart, 30 juni en 30 september 2002; follow-up van de resultaten van de commerciële activiteit van de Groep op dezelfde datums; de bespreking en goedkeuring van het budget van de groep Dexia voor 2002; de bespreking en goedkeuring van het auditprogramma voor 2002; de bespreking en goedkeuring van het auditcharter van de groep Dexia; de periodieke verslagen van het auditcomité; de follow-up van de acquisitie van Artesia BC, de fusie tussen Dexia Bank en Artesia BC en de follow-up van de integratie van beide entiteiten; de follow-up van het dossier Dexia Bank Nederland; het aandeelhoudersplan voor de personeelsleden en de medewerkers van de Groep, alsook het aandelenoptieplan voor 2002; de follow-up van het strategisch comité, het comité der bezoldigingen en het comité der benoemingen; de strategie en de behandeling van de eigen aandelen; de herziening van het huishoudelijk reglement van de raad; de juridische organisatie van de Groep. Elk kwartaal bezorgt de gedelegeerd bestuurder aan de leden van de raad van bestuur vooraf een verslag over de activiteiten van de verschillende entiteiten en hun dochterondernemingen. Dit verslag wordt opgemaakt op grond van de drie metiers van de Groep. Het geeft een gedetailleerd overzicht van de positie van Dexia in deze domeinen. Indien er tussen twee vergaderingen van de raad van bestuur belangrijke gebeurtenissen plaatsvinden die de groep Dexia aanbelangen, dan brengt de gedelegeerd bestuurder de bestuurders hiervan op de hoogte. Evaluatie Het huishoudelijk reglement van de raad van bestuur bepaalt dat de raad met regelmatige tussenpozen van hoogstens twee jaar zijn werking zelf moet evalueren. In 2001 heeft de raad van bestuur zijn werking beoordeeld aan de hand van een vragenlijst die aan elke bestuurder werd bezorgd. De bestuurders hebben zich in het algemeen positief uitgesproken over de juistheid en de kwaliteit van de informatie die aan de raad wordt verstrekt. Ze zijn voorstander van een versterking van de rol van het auditcomité, dat naast de controle van de rekeningen voortaan ook multidisciplinaire onderwerpen zal kunnen behandelen. De raad nam eveneens akte van de oprichting van een comité dat de vernieuwing van het mandaat van bepaalde leden van de raad in 2002 moest voorbereiden. In 2002 werd hieraan het nodige gevolg gegeven. In 2003 zal de raad zichzelf opnieuw evalueren.

23 Bezoldiging van de bestuurders De algemene vergadering van Dexia NV heeft in 2002 beslist de bestuurders voor de uitoefening van hun mandaat een jaarlijkse bezoldiging toe te kennen van maximum EUR. De vergadering heeft de raad van bestuur tevens de bevoegdheid gegeven om de praktische modaliteiten voor deze bezoldiging en de toekenning ervan uit te werken. Naar aanleiding van deze beslissing van de algemene vergadering heeft de raad van bestuur beslist om zich onder leiding van de heer André Levy-Lang te beraden over de bestaande principes die de Europese groepen hanteren inzake de bezoldiging van hun bestuurders en zijn conclusies voor te leggen aan de raad. Op zijn vergadering van 23 mei 2002 heeft de raad van bestuur beslist om elke bestuurder een jaarlijks forfaitair bedrag (= de vaste vergoeding) van EUR (= EUR per kwartaal) toe te kennen, alsook presentiegeld ten belope van EUR per vergadering van de raad van bestuur of van een van de gespecialiseerde comités (de variabele bezoldiging). Voor de bestuurders die hun mandaat niet over een volledig jaar zouden hebben uitgeoefend, wordt deze forfaitaire vergoeding verlaagd in verhouding tot het aantal kwartalen dat ze hun mandaat effectief hebben uitgeoefend. De voorzitter van de raad van bestuur ontvangt geen bezoldiging als bestuurder. Het comité der Bezoldiging van de bestuurders van Dexia voor de uitoefening van hun mandaat in 2002 bezoldigingen heeft op zijn vergadering van 13 maart 2000 evenwel een forfaitair bedrag vastgesteld dat hem jaarlijks wordt uitbetaald. Deze beslissing, die de raad van bestuur op 14 maart 2000 heeft bekrachtigd, werd genomen door beide organen rekening houdend met vooral de belangrijke rol die de huidige voorzitter van de raad van bestuur vervult bij het promoten en vertegenwoordigen van de Groep. De gedelegeerd bestuurder ontvangt geen enkele bezoldiging voor zijn mandaat van bestuurder. Hij wordt daarentegen wel vergoed voor zijn functies van gedelegeerd bestuurder en van voorzitter van het uitvoerend comité (zie p. 25). Dexia Jaarverslag Raad van Raad van Strategisch Audit- Comité Comité bestuur (vaste bestuur (var. comité comité der der bez.) bez.) bezoldigingen benoemingen François Narmon 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Pierre Richard 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Eric André , ,00 0,00 0,00 0,00 0, ,00 Gilles Benoist 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Philippe Bourguignon , ,00 0,00 0, ,00 0, ,00 Rik Branson , , ,00 0,00 0, , ,00 Thierry Breton , ,00 0,00 0,00 0,00 0, ,00 Guy Burton , ,00 0,00 0,00 0,00 0, ,00 François-Xavier de Donnea 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Karel De Gucht , , ,00 0,00 0, , ,00 Didier Donfut , ,00 0,00 0,00 0,00 0, ,00 Denis Kessler , , ,00 0,00 0, , ,00 Daniel Lebègue ,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0, ,00 André Levy-Lang , , ,00 0,00 0, , ,00 Roberto Mazzotta , ,00 0,00 0,00 0,00 0, ,00 Theo Rombouts , ,00 0,00 0,00 0,00 0, ,00 Gaston Schwertzer , ,00 0,00 0, ,00 0, ,00 Anne-Claire Taittinger , ,00 0,00 0,00 0,00 0, ,00 Marc Tinant , ,00 0, ,00 0,00 0, ,00 Sir Brian Unwin , ,00 0,00 0,00 0,00 0, ,00 Pieter Paul Van Besouw , ,00 0, ,00 0,00 0, ,00 Frank Beke (waarnemer) , ,00 0,00 0,00 0,00 0, ,00 Totaal

24 CORPORATE GOVERNANCE Gespecialiseerde comités opgericht door de raad van bestuur De raad van bestuur van Dexia heeft onder zijn leden vier gespecialiseerde comités opgericht: het strategisch comité, het auditcomité, het comité der bezoldigingen en het comité der benoemingen. Deze comités vervullen een adviserende rol en bieden de raad van bestuur de mogelijkheid om de competenties van elk lid ten volle te benutten door het specifieke opdrachten toe te vertrouwen. Strategisch comité Samenstelling Het strategisch comité is samengesteld uit zes bestuurders, waaronder de voorzitter van de raad van bestuur en de gedelegeerd bestuurder, alsook twee onafhankelijke bestuurders. De presentiegraad van de bestuurders op de vergaderingen van dit comité bedroeg 77 %. De leden van dit comité zijn: François Narmon, voorzitter van de raad van bestuur Pierre Richard, gedelegeerd bestuurder André Levy-Lang (onafhankelijk bestuurder) Denis Kessler (onafhankelijk bestuurder) Karel De Gucht Rik Branson. Bevoegdheden Het strategisch comité komt minstens jaarlijks bijeen om de strategische positie van de groep Dexia te evalueren, rekening houdend met de evolutie van haar omgeving en haar markten en met de ontwikkeling op middellange termijn. De gedelegeerd bestuurder mag eveneens op gelijk welk ogenblik het strategisch comité bijeenroepen om gevoelige dossiers te bestuderen vooraleer ze aan de raad van bestuur worden voorgelegd. Ook een lid van de raad van bestuur kan aan de gedelegeerd bestuurder voorstellen om het strategisch comité bijeen te roepen. Werking en activiteiten tijdens het boekjaar 2002 In 2002 kwam het strategisch comité tweemaal bijeen, op 20 juni en op 7 oktober, en behandelde met name de volgende onderwerpen: het financieel plan van de groep Dexia; de ontwikkeling van de financiële dienstverlening aan de retailcliënteel; de situatie bij Dexia Bank Nederland.

25 Auditcomité Samenstelling Het auditcomité is samengesteld uit drie bestuurders, waarvan twee onafhankelijk zijn. De leden van dit comité zijn: de heren Gilles Benoist (onafhankelijk), Pieter-Paul Van Besouw (onafhankelijk) en Marc Tinant. De aanwezigheid op dit comité bedroeg in %. Bevoegdheden Het comité is enerzijds belast met het toezicht op de juistheid en de oprechtheid van de maatschappelijke en geconsolideerde jaarrekening van Dexia en de kwaliteit van de procedures voor het opstellen ervan. Het vergewist zich anderzijds of de risico s die Dexia moet nemen om zijn activiteiten uit te oefenen, zowel aan de activa- en passivazijde als buiten de balans, adequaat gecontroleerd worden via betrouwbare en efficiënte procedures. Het auditcomité staat rechtstreeks in contact met de commissarissen, de auditor-generaal van de Groep en de Chief Compliance Officer. In het kader van zijn bevoegdheden moet het auditcomité: de financiële informatie en boekhoudkundige procedures analyseren, inzonderheid: de conclusies, commentaren en aanbevelingen van de commissarissen onderzoeken; het mag in dit opzicht aanvullende werkzaamheden voorstellen; de halfjaar- en de jaarrekeningen bestuderen vóór ze door de raad worden afgesloten en bekendgemaakt; advies verlenen bij de aanwijzing van de commissarissen; zich van het bestaan en de toepassing van de procedures inzake controle en beheersing van de volgende risico s vergewissen: kredietrisico s marktrisico s operationele risico s. Hiertoe kan het auditcomité: vragen om de conclusies van de opdrachten van de interne audit voor te leggen; aanvullende auditopdrachten voorstellen; toezien op de geschiktheid van de middelen van de directies interne audit en compliance; zich ervan vergewissen of de voorschriften van de marktautoriteiten worden nageleefd; geraadpleegd worden over de deontologische regels die in de Groep worden toegepast. Het auditcomité komt minstens driemaal per jaar bijeen. Twee van deze vergaderingen vinden plaats vóór de raden van bestuur die zich buigen over de halfjaar- of jaarverslagen. Het comité kan bijeenkomen op verzoek van een van zijn leden of van de voorzitter van de raad van bestuur. Het rapporteert aan de raad van bestuur over zijn werkzaamheden. Werking en activiteiten tijdens het boekjaar 2002 In 2002 kwam het auditcomité bijeen op 25 januari, 7 maart en 6 september. Het behandelde met name volgende onderwerpen: overzicht van de rekeningen en resultaten van de Groep op 31 december 2001 en 30 juni 2002; verslag 2002 over de interne controle in de Groep; verslag 2002 over de activiteiten van de interne audit in de entiteiten van de Groep; verslag 2002 over het meten van en het toezicht op de risico's; nieuw auditcharter van de Groep; nieuwe deontologische code van de Groep; auditplan 2002; halfjaarlijkse follow-up van de aanbevelingen van de interne audit; resultaten van de auditopdracht met betrekking tot de procedures ter bestrijding van witwaspraktijken; resultaten van de auditopdracht met betrekking tot de shareleasingactiviteit in Nederland. Dexia Jaarverslag

26 CORPORATE GOVERNANCE Comité der bezoldigingen Samenstelling Het comité der bezoldigingen bestaat uit drie niet-uitvoerende bestuurders van de Groep (waarvan twee onafhankelijke bestuurders): de heren François Narmon, Philippe Bourguignon (onafhankelijk) Gaston Schwertzer (onafhankelijk). De presentiegraad van de bestuurders op de vergaderingen van dit comité bedroeg 100 %. Bevoegdheden In het kader van zijn verantwoordelijkheden bepaalt het comité der bezoldigingen: de criteria voor de bezoldiging van de voorzitter van de raad van bestuur en van de gedelegeerd bestuurder en, op voorstel van laatstgenoemde, de criteria voor de bezoldiging van de leden van het uitvoerend comité. de toekenning van aandelenopties op basis van de algemene principes die door de raad van bestuur zijn vastgelegd. Het comité bespreekt bovendien het beleid inzake bezoldiging en binding van de leden van de directiecomités van de grootste dochterondernemingen en het beleid op het vlak van het aandeelhoudersplan voor de werknemers. Het zet de lijnen uit voor de bezoldiging die aan de bestuurders wordt toegekend en de verdeling ervan. Het bestudeert de aanvullende voordelen op de bezoldigingen voor de uitvoerende en leidinggevende kaderleden van de Groep. Het legt terzake de algemene principes en de bedragen (voorzorg, pensioen enz.) vast. Het bestudeert het bezoldigingsbeleid met betrekking tot de leidinggevende kaderleden van de Groep en gaat na of het overeenstemt met de algemene principes die de bestuursorganen hebben uitgewerkt. Werking en activiteiten tijdens het boekjaar 2002 Het comité vergadert minstens eenmaal per jaar, uiterlijk de dag dat de raad van bestuur de rekeningen van het boekjaar afsluit. Op verzoek van de voorzitter van de raad van bestuur of van twee van zijn leden kan het comité ook frequenter bijeenkomen. Het comité brengt aan de eerstvolgende raad van bestuur verslag uit over zijn activiteiten en vergaderingen. De leden van de raad kunnen de notulen verkrijgen op eenvoudig verzoek. Het comité der bezoldigingen kwam in 2002 tweemaal bijeen, namelijk op 11 maart en 18 november, en behandelde met name volgende onderwerpen: de vergelijkende analyse van de systemen die in de Europese groepen worden gehanteerd voor de berekening van variabele verloning en bonussen; het jaarlijks onderzoek van het bezoldigingsniveau van de leden van het uitvoerend comité (Europese benchmark buiten UK); het pensioenstelsel voor uitvoerende kaderleden (vergelijkende analyse en vastlegging van de algemene principes, met name voor de voorzitter van het uitvoerend comité); bepaling van de algemene voorwaarden voor het internationaal aandeelhoudersplan voor werknemers en voor het aandelenoptieplan 2002; bepaling van de technische en financiële voorwaarden voor het converteren van Artesia BC-opties in Dexia-opties (naar aanleiding van de integratie van de groep Artesia BC in de groep Dexia); bepaling van de uitstapvoorwaarden van de vice-voorzitter van het uitvoerend comité.

27 Comité der benoemingen Samenstelling Het comité der benoemingen werd opgericht in 2002 na een zelfevaluatie van de raad in Het comité is samengesteld uit zes bestuurders, waaronder de voorzitter van de raad van bestuur en de gedelegeerd bestuurder, alsook twee onafhankelijke bestuurders, en wordt voorgezeten door een onafhankelijk bestuurder. De aanwezigheidsgraad op de vergaderingen van dit comité bedroeg 100 %. De leden van dit comité zijn: André Levy-Lang (voorzitter van het comité, onafhankelijk bestuurder) François Narmon (voorzitter van de raad van bestuur) Pierre Richard (gedelegeerd bestuurder) Denis Kessler (onafhankelijk bestuurder) Karel De Gucht Rik Branson. Bevoegdheden Het comité der benoemingen bereidt de beslissingen van de raad van bestuur voor die handelen over: de voorstellen tot benoeming of vernieuwing van het mandaat van bestuurder door de raad aan de gewone algemene vergadering van aandeelhouders, alsook de voorstellen tot coöptatie van bestuurders aan de raad van bestuur; de benoeming van de leden van de gespecialiseerde comités van de raad van bestuur; de benoeming of vernieuwing van het mandaat van de gedelegeerd bestuurder; de benoeming of vernieuwing van het mandaat van de voorzitter van de raad van bestuur; de voorstellen van de gedelegeerd bestuurder met betrekking tot de samenstelling van het uitvoerend comité; de wijzigingen aan het huishoudelijk reglement van de raad. Het comité is in dit verband belast met de follow-up van de praktijken van de grote beursgenoteerde bedrijven op het vlak van de werking en de samenstelling van de raden van bestuur. Het comité wijst een van zijn leden aan dat moet zorgen voor de zelfevaluatie van de raad. Werking en activiteiten tijdens het boekjaar 2002 Het comité der benoemingen komt minstens eenmaal per jaar bijeen, vóór de raad van bestuur die de aan de algemene vergadering voor te leggen besluiten voorbereidt, en in de loop van het jaar, na een met redenen omkleed verzoek van een van zijn leden. Dexia Jaarverslag Het comité staat open voor elke suggestie van namen van personen die in aanmerking kunnen komen als bestuurder van Dexia. Het comité moet elk geval afzonderlijk bekijken alvorens de betrokken persoon te benaderen en zijn naam voor te leggen aan de raad van bestuur. Het comité legt zijn voorstellen voor aan de raad van bestuur, die alleen beslist. Het comité der benoemingen kwam in 2002 tweemaal bijeen, op 5 maart en 20 juni. Het behandelde volgende onderwerpen : de verkorting van het mandaat van bestuurder van zes tot vier jaar; het voorstel tot benoeming van de nieuwe bestuurders (de heren Eric André en Paul-Louis Halley).

28 CORPORATE GOVERNANCE uitvoerend comité Samenstelling van het uitvoerend comité Het uitvoerend comité bestaat uit maximum acht leden. Ze worden benoemd en afgezet door de raad van bestuur op voordracht van de gedelegeerd bestuurder. De leeftijdsgrens is vastgelegd op 65 jaar. Het uitvoerend comité was op 1 januari 2003 als volgt samengesteld: VOORZITTER Pierre Richard LEDEN Jacques Guerber Axel Miller Marc Hoffmann Dirk Bruneel Rembert von Lowis Gedelegeerd bestuurder (Chief Executive Officer), voorzitter van het uitvoerend comité Voorzitter van het comité van toezicht van Dexia Crédit Local Vice-voorzitter van de raad van bestuur van Dexia Bank België Vice-voorzitter van de raad van bestuur van Dexia Banque Internationale à Luxembourg Bestuurder van Financial Security Assurance (FSA) Verantwoordelijk voor het metier financiering van collectieve voorzieningen en credit enhancement Voorzitter van het directorium van Dexia Crédit Local Bestuurder van Financial Security Assurance (FSA) Verantwoordelijk voor het metier financiële dienstverlening aan de retailcliënteel Voorzitter van het directiecomité van Dexia Bank België Verantwoordelijk voor het metier financieel beheer Voorzitter van het directiecomité van Dexia Banque Internationale à Luxembourg Verantwoordelijk voor het metier thesaurie en kapitaalmarkten Bestuurder van Financial Security Assurance (FSA) Financieel directeur (Chief Financial Officer) Vice-voorzitter van het comité van toezicht van Dexia Crédit Local Bestuurder van Financial Security Assurance (FSA)

29 Van links naar rechts: Rembert von Lowis, Dirk Bruneel, Axel Miller, Pierre Richard, Marc Hoffmann, Jacques Guerber Dexia Jaarverslag 2002 Bevoegdheden van het uitvoerend comité In het kader van de strategische doelstellingen en het algemeen beleid die door de raad van bestuur zijn bepaald, zorgt het uitvoerend comité voor de daadwerkelijke leiding van de vennootschap en van de Groep en stuurt de diverse metiers. Om deze opdracht uit te voeren, heeft elk lid van het uitvoerend comité operationele bevoegdheden op het niveau van de vennootschap of van de entiteiten van de Groep, per metier, activiteit of functie. Het uitvoerend comité wordt voorgezeten door de gedelegeerd bestuurder, die door de raad van bestuur belast is met het dagelijks bestuur van de vennootschap en de door de raad van bestuur genomen beslissingen moet uitvoeren. De centrale functies (audit, secretariaat-generaal, deontologie, boekhouding en consolidatie, human resources, risk management, communicatie, juridische en fiscale dienstverlening en strategische planning zie p. 26 en 27) ondersteunen het uitvoerend comité en zijn voorzitter bij de integratie en de sturing van de Groep

30 CORPORATE GOVERNANCE Werking van het uitvoerend comité Het uitvoerend comité heeft sinds zijn oprichting in 1999 een huishoudelijk reglement (het Reglement) ingevoerd, dat herhaaldelijk werd aangepast en zijn bevoegdheden en werking bepaalt. De bevoegdheden van het uitvoerend comité, zijn werking als college, alsook bepaalde regels met betrekking tot het statuut van zijn leden zijn eveneens het voorwerp van specifieke bepalingen in het protocol betreffende het prudentieel toezicht op de groep Dexia, dat met de Belgische Commissie voor het Bank- en Financiewezen werd ondertekend. Naast de regels voor de samenstelling van het uitvoerend comité, bevat het Reglement volgende regels: Regels met betrekking tot de bevoegdheden van het uitvoerend comité Het Reglement bepaalt vooreerst de bevoegdheden van het uitvoerend comité in het kader van zijn relaties met de raad van bestuur. Zo kan het uitvoerend comité voorafgaandelijk advies uitbrengen over de voorstellen inzake de strategie of het algemeen beleid van de Groep die in de raad van bestuur of het strategisch comité werden besproken. Het uitvoerend comité kan voorstellen overmaken aan de raad van bestuur via de gedelegeerd bestuurder. Wanneer de gedelegeerd bestuurder deelneemt aan de besprekingen van de raad van bestuur of de comités die er deel van uitmaken over onderwerpen waarvoor het uitvoerend comité recht van initiatief of advies heeft, dan verdedigt de gedelegeerd bestuurder de standpunten waarover het uitvoerend comité vooraf heeft beraadslaagd. Verder bepaalt het Reglement dat elk lid van het uitvoerend comité een operationele verantwoordelijkheid draagt per metier of per functie. Met het oog op de naleving van de vastgelegde strategie is elk lid belast met de uitwerking van de beleidslijnen van het metier of de functie die het stuurt of coördineert. Het voert deze opdracht uit samen met de verantwoordelijke voor dit metier of deze functie in elke dochteronderneming. In het kader van hun operationele bevoegdheden zorgen de leden van het uitvoerend comité voor de uitvoering, in de vennootschappen van de Groep, van de door het uitvoerend comité genomen beslissingen. Regels met betrekking tot de besluitvorming Het uitvoerend comité werkt als een college en beslist bij consensus. Het comité draagt de collegiale verantwoordelijkheid voor zijn beslissingen. De voorzitter van het uitvoerend comité kan, op eigen initiatief of op verzoek van twee andere leden, het onderwerp waarover is beraadslaagd ter stemming voorleggen. De beslissingen worden genomen bij meerderheid van stemmen van alle aanwezige en vertegenwoordigde leden. Bij staking van stemmen is de stem van de voorzitter doorslaggevend. Regels met betrekking tot de vergaderingen Het uitvoerend comité komt in principe elke woensdag bijeen, na oproeping door de voorzitter, zo niet op de tijdens de vorige vergadering vastgelegde datum. Indien nodig kunnen de voorzitter of minstens twee andere leden die dit wensen het comité op om het even welk ander moment samenroepen. Elk lid mag zich laten vertegenwoordigen door een ander lid van het comité, maar een lid mag niet meer dan één persoon vertegenwoordigen. Het secretariaat wordt waargenomen door de secretarisgeneraal van de Groep of de door de voorzitter aangewezen persoon. Er wordt een overzicht opgemaakt van de besluiten, dat de voorzitter ondertekent. Het Reglement bepaalt bovendien de basisprincipes voor de bezoldiging van de leden van het uitvoerend comité. Evolutie voor 2003 Op de buitengewone algemene vergadering van Dexia op 14 mei 2003 zullen een aantal voorstellen tot wijziging van de statuten geformuleerd worden. Het gaat om de aanpassing van de vennootschapsstatuten aan de Belgische wet van 2 augustus 2002, de zogenaamde corporate governance - wet. De wet roept voor naamloze vennootschappen een nieuw bedrijfsorgaan in het leven dat de naam directiecomité moet dragen. Door deze nieuwe wettelijke bepalingen zal het uitvoerend comité van Dexia moeten worden omgevormd in directiecomité. Op het vlak van organisatie, samenstelling, werking en bevoegdheden houdt de wet echter geen ingrijpende veranderingen in. Het betreft voornamelijk een juridische erkenning van dit comité, dat een volwaardig bedrijfsorgaan wordt. Dit heeft gevolgen in verband met de verantwoordelijkheid van zijn leden en het vermijden van belangenconflicten. De statuten en huishoudelijke reglementen, alsook het Protocol betreffende het prudentieel toezicht op de groep Dexia, zullen bijgevolg worden aangepast in de loop van 2003.

31 Bezoldiging van de leden van het uitvoerend comité Principes betreffende de vastlegging van de bezoldigingen De bezoldiging van de leden van het uitvoerend comité wordt vastgelegd door de raad van bestuur op voorstel van het comité der bezoldigingen. Net zoals in 2001 werd de bezoldiging van de leden van het uitvoerend comité in 2002 bestudeerd door het comité der bezoldigingen, met de steun van een gespecialiseerd consultant. De conclusies van deze studie werden besproken in het comité der bezoldigingen, dat zijn voorstellen heeft overgemaakt aan de raad van bestuur. De raad van bestuur heeft deze voorstellen aangenomen in maart Het comité der bezoldigingen vertrouwde tevens een onderzoek toe aan een extern consultant om meer inzicht te verwerven in de manier waarop het variabel gedeelte wordt berekend. Het bedrag van de vaste bezoldiging wordt bepaald rekening houdend met de aard en het belang van de door iedereen uitgeoefende bevoegdheden ten opzichte van vergelijkbare functies op de markt. Het variabel gedeelte bedraagt maximum eenmaal de vaste bezoldiging voor de uitvoerende kaderleden en tweemaal de vaste bezoldiging voor de gedelegeerd bestuurder. Het is gebaseerd op een prestatiecriterium van de Groep, namelijk de winst per aandeel, die gemeten wordt op grond van de nettowinst per aandeel in absolute cijfers en de evolutie ervan tussen 2000 en Er wordt ook rekening gehouden met elementen die verband houden met de eigen bijdrage van de leden van het uitvoerend comité aan de ontwikkeling van hun activiteit en aan het nakomen van specifieke doelstellingen, zodat hun variabel gedeelte opwaarts of neerwaarts kan worden aangepast. De totale nettobezoldiging die in 2002 aan de gedelegeerd bestuurder werd uitgekeerd na belastingen en kosten vertegenwoordigt EUR. Zij stemt overeen met een jaarlijkse brutobasisbezoldiging van EUR. Zijn vaste brutobezoldiging bedraagt EUR, waaraan een variabel gedeelte van EUR moet worden toegevoegd. Dit bedrag werd vermeerderd met EUR, een bedrag dat nog verschuldigd was op grond van 2001, maar pas in 2002 werd betaald. De totale brutobezoldiging die in 2002 aan de zeven leden van het uitvoerend comité (Luc Onclin legde zijn functie neer op 31 december 2002) werd uitgekeerd, beloopt 5, 219 miljoen EUR. In het kader van het aandelenoptieplan 2002 ontvingen de leden van het uitvoerend comité in totaal Dexia-opties, waarvan er aan de gedelegeerd bestuurder werden toegekend. Algemene principes betreffende de bezoldiging en het beheer van de directiekaderleden De bezoldigingen worden eenmaal per jaar onderzocht tijdens het eerste kwartaal van het jaar. Ze worden vastgelegd voor de mandatarissen van de diverse dochter- en kleindochterondernemingen van de Groep op basis van de algemene principes die door de respectieve comités der bezoldigingen zijn bepaald overeenkomstig de richtlijnen die door het comité der bezoldigingen van de Groep zijn vastgesteld. De vaste bezoldigingen zijn bepaald rekening houdend met de lokale marktreferenties en de uitgeoefende bevoegdheden. De variabele bezoldigingen houden tegelijk rekening met prestatiecriteria voor de Groep, namelijk de nettowinst per aandeel en de evolutie ervan, en prestatiecriteria die samenhangen met de activiteit van het directiekaderlid en zijn metier. De individuele prestaties worden in aanmerking genomen op basis van met name de jaarlijkse evaluatie van het directiekaderlid. Elk directiekaderlid wordt immers beoordeeld volgens de verwezenlijking van de financiële en commerciële doelstellingen die hem werden toegewezen in het kader van de jaarlijkse budgetprocedures. Jaarlijks wordt er een vergelijkende analyse uitgevoerd van de praktijken die bij de concurrentie worden toegepast voor de diverse activiteiten van de Groep (financiële markten, privatebanking, vermogensbeheer, retailbanking enz.). Sinds 2002 heeft het uitvoerend comité het loopbaanbeheer van de topkaderleden van de Groep op zijn niveau gecentraliseerd. Het gaat hierbij zowel om het beleid inzake rekrutering en promotie als om de organisatie van de mobiliteit binnen de Groep. Dexia Jaarverslag

32 CORPORATE GOVERNANCE De teams van Dexia Group Het uitvoerend comité kan voor zijn operationele werking rekenen op een vijftiental teams, zijnde in totaal meer dan honderd hooggekwalificeerde medewerkers verdeeld over Brussel en Parijs. Deze teams zijn belast met de vitale functies van de Groep, namelijk audit en deontologie, boekhoudkundige consolidatie, risicobeheer en strategische planning. Daarnaast bepalen en coördineren ze het beleid van Dexia op het vlak van communicatie, human resources, informatica enz. Het kabinet van de voorzitter, dat onder leiding staat van Mireille Eastwood, zorgt samen met het secretariaatgeneraal voor de coördinatie en de follow-up van de activiteiten van de gedelegeerd bestuurder en het uitvoerend comité. Het kabinet vormt ook de schakel tussen de directies van de Groep en de zetel. Bovendien valt de dienst Logistiek van de groep Dexia onder de bevoegdheid van Mireille Eastwood. Het secretariaat-generaal en de functie juridische en fiscale zaken vallen onder de verantwoordelijkheid van Olivier Van Herstraeten, die rechtstreeks rapporteert aan de gedelegeerd bestuurder. Het secretariaat-generaal moet in hoofdzaak toezien op de goede werking van de sociale organen van Dexia NV en het uitvoerend comité, waarvan het het secretariaat verzorgt en de activiteiten coördineert in samenwerking met het kabinet van de voorzitter. De juridische en fiscale functie is bevoegd voor elke materie die betrekking heeft op de Groep in haar geheel. De algemene audit van de Groep staat onder leiding van Alain Delouis (zie Interne audit op pagina hiernaast). De functie van Chief Compliance Officer (de deontoloog van de Groep) is toevertrouwd aan Jean-Noël Lequeue. Hij rapporteert rechtstreeks aan de gedelegeerd bestuurder (zie Deontologie en Compliance op pagina 29). Het team strategische planning en beheersinformatie stelt informatie ter beschikking die kan bijdragen tot een strategische visie op lange termijn. Het staat onder leiding van Yves Guérit en is tevens belast met het opmaken van het vooruitlopend budget van Dexia. Het moet ook de activiteit en rendabiliteit van de verschillende metiers van de Groep volgen. Het team risk management, onder leiding van Eric Hermann,is verantwoordelijk voor het definiëren en organiseren van het risicobeheer en de risicocontrole, alsook de actualisering van het economisch eigen vermogen. Het team belast met de financiële communicatie en de relaties met de beleggers staat onder de verantwoordelijkheid van Robert Boublil en verschaft beleggers, analisten en ratingbureaus alle nuttige strategische en financiële informatie over de Groep. Het team externe communicatie, geleid door Françoise Lefebvre, draagt het imago van Dexia uit bij journalisten, individuele aandeelhouders en opiniemakers.

33 Het team van Xavier de Walque beheert en evalueert fusie-, acquisitie- en cessievoorstellen en bestudeert vanuit financieel oogpunt de interne reorganisaties bij participaties en dochterondernemingen binnen Dexia. systemen, valt ook het IT-team (informatietechnologie) van Gabor Szalai onder de bevoegdheid van André Delasnerie. Het IT-team stemt de informaticatools- en systemen van de Groep op elkaar af. De functie boekhouding en consolidatie van de Groep en de invoering van de nieuwe IFRS-boekhoudnormen werden toevertrouwd aan Thierry Nederlandt. Het beheer van het Bazel II-project is in handen van André Delasnerie, die wordt bijgestaan door de teams voor risicobeheer. Rekening houdend met het strategisch belang van dit project en de gevolgen ervan voor de informatica- Jacques Bellut coördineert de activiteiten van Dexia op de kapitaalmarkten. Het team human resources en interne communicatie staat onder leiding van Bernard-Franck Guidoni-Tarissi en moet via zijn beleid inzake mobiliteit, verloning, loopbaanbeheer en interne informatie een groepsgeest en een werkgemeenschap ontwikkelen. Dexia Jaarverslag 2002 audit Interne Dexia beschikt over een homogene auditfunctie die aan de beste normen beantwoordt. Deze functie, waarvan de organisatie en de middelen in 2002 werden opgedreven, met name op het niveau van de holding Dexia, heeft tot taak de interne controle in de Groep te bevorderen en voortdurend toe te zien op de effectieve werking en toepassing van het geldende controlesysteem. De interne audit evalueert in deze context of de risico s die Dexia loopt in het kader van zijn activiteiten en in alle entiteiten die er deel van uitmaken, op een adequate manier geïdentificeerd, geanalyseerd en gedekt zijn. De interne audit moet tevens toezien op de voortdurende verbetering van de werking van de Groep. Deze vereiste beantwoordt aan de wil van de Groep om het behoud van haar reputatie en de doeltreffendheid en integriteit van haar structuren op de eerste plaats te stellen.

34 CORPORATE GOVERNANCE audit Interne Organisatie De organisatie die eind 2001 werd aangenomen op het vlak van interne audit is gebaseerd op drie fundamentele principes: de strategie, het eisenniveau en de werkingsregels van de interne audit worden vastgelegd door het uitvoerend comité in een kader dat door het auditcomité van Dexia werd goedgekeurd; de functie interne audit wordt uitgeoefend door een net van auditdirecties die hun taak vervullen onder leiding van de auditor-generaal- Groep, die zelf rechtstreeks afhangt van de gedelegeerd bestuurder, voorzitter van het uitvoerend comité. De auditor-generaal heeft rechtstreeks toegang tot het auditcomité, waaraan het regelmatig rekenschap aflegt over de activiteiten van de interne audit in de Groep; de auditdirecties van de dochterondernemingen zijn voor de uitvoering van hun opdracht verantwoording verschuldigd aan de voorzitter van het directiecomité van de entiteit, en brengen tevens functioneel verslag uit aan de auditor-generaal-groep. Deze nieuwe organisatie werd in 2002 gekenmerkt door de samenvoeging van de auditteams van Dexia Bank, Artesia BC en BACOB en de verdere versterking van de middelen van de audit van de Groep. Opdrachten 2002 Onder de diverse risico s die in 2002 gedekt werden via auditopdrachten die zowel door de auditoren van de holding Dexia als door die van de operationele entiteiten en bijkantoren, noteren wij vooral: de activiteiten op de financiële markten, vooral inzake operationele risico s; de systemen voor het bestrijden van witwaspraktijken en meer algemeen de toepassing van de regels inzake financiële deontologie; het integratieproces Dexia Bank / Artesia BC; de veiligheid van de informaticasystemen. Bovendien werden op elk van de drie commerciële metiers van de Groep specifieke auditprogramma s toegepast die in het bijzonder betrekking hebben op de kredietrisico s en de operationele risico s. De in 2002 uitgevoerde auditopdrachten gaven aanleiding tot het opstellen van een plan om de in het intern controlesysteem vastgestelde tekortkomingen te corrigeren. Elk actieplan werd goedgekeurd door het directiecomité van de betrokken entiteit en wordt regelmatig gevolgd om te kunnen nagaan of de geformuleerde aanbevelingen daadwerkelijk werden uitgevoerd. Methodes De globale benadering van de risico s, de gemeenschappelijke auditmethodologie en de modaliteiten inzake rapportering en follow-up op het niveau van de overkoepelende structuur van de Groep zijn elementen die ertoe bijdragen om Dexia uit te rusten met een doeltreffend intern controlesysteem. Ten slotte werd het nieuwe auditcharter goedgekeurd door de raad van bestuur en de directiecomités van de operationele entiteiten en vervolgens naar de directies van de dochterondernemingen en de bijkantoren worden gestuurd. Het zal in de loop van 2003 aan alle medewerkers van de Groep worden bezorgd om ze te sensibiliseren voor de rol en de handelwijze van de interne audit bij Dexia.

35 Deontologie en Compliance Dexia treedt op in sterk gereglementeerde sectoren (financiën en verzekeringen) en respecteert daarbij de wettelijke, reglementaire en prudentiële voorschriften. Dit is trouwens een van de eerste voorwaarden om het vertrouwen van de cliënteel te winnen. Naast deze strikt reglementaire vereisten heeft de Groep een sterke aanpak uitgewerkt inzake deontologie en overeenstemming met de regelgeving, namelijk compliance, volgens de best practices terzake. Wat de bestrijding van witwaspraktijken betreft, schikt de Groep zich naar de plaatselijke regels van elk van haar internationale vestigingen. Bovendien neemt Dexia voor al deze vestigingen bewust een veeleisender houding aan die gebaseerd is op genormaliseerde criteria in verband met de aanvaardbaarheid en de goede naam van zijn cliënteel. Geen enkele dochter van de Groep is gevestigd in een land dat volgens de officiële lijst van het GAFI (Groupe d action financière sur le blanchiment de capitaux) niet meewerkt aan witwasbestrijding. De goede naam van Dexia berust immers op een integere en professionele houding in de uitoefening van het beroep van bankier of verzekeraar. Deze aanpak en de organisatie ervan binnen de Groep staan omschreven in het Compliance charter dat het uitvoerend comité en de raad van bestuur van Dexia in 2002 hebben goedgekeurd. Principes De gedragsregels werden voor alle medewerkers van de Groep opgenomen in een Deontologische Code die het uitvoerend comité en het auditcomité van de raad van bestuur van Dexia in 2001 hebben opgesteld en bekrachtigd. Deze code ligt ter goedkeuring bij de operationele entiteiten en zal in 2003 worden verspreid onder alle medewerkers. Het integriteitsbeleid van de Groep is van toepassing op deze domeinen: deontologie: beroepsdeontologie, informatie aan de cliënteel, respect voor de persoonlijke levenssfeer, verrichtingen voor eigen rekening; witwasbestrijding: preventie, opsporing, richtlijnen; marktintegriteit: misbruik van voorkennis, koersmanipulatie; corporate governance: beursgenoteerd bedrijf, groep, onverenigbaarheid van mandaten; aanvullende domeinen vereist door de uitvoerende comités. Organisatie Compliance bestaat erin toe te zien op de daadwerkelijke toepassing van de door de Groep vastgelegde integriteitsregels. Dexia heeft in dit kader een onafhankelijke functie in het leven geroepen om het beleid in de hele Groep door te drukken en op te leggen aan de holding, met name aan de leden van de raad van bestuur en het uitvoerend comité. De Chief Compliance Officer (deontoloog van de Groep) werd eind 2002 benoemd en hangt rechtstreeks af van de gedelegeerd bestuurder en de voorzitter van het uitvoerend comité. Hij leidt een net van deontolgen (Compliance Officers) die actief zijn in alle operationele entiteiten en dochterondernemingen van de Groep. Samen met zijn collega s actualiseert de Chief Compliance Officer de regels inzake deontologie en integriteit rekening houdend met de geldende reglementering. De verschillende Compliance Officers informeren en sensibiliseren de directies en de personeelsleden en zien toe op de naleving van het integriteitsbeleid in elke entiteit. Dexia Jaarverslag De herstructurering van de compliancefunctie zal bijdragen tot een striktere naleving van het integriteitsbeleid en de ontwikkeling van de deontologische cultuur die ontstaan is bij de oprichting van de groep Dexia.

36 0,48 EUR Zelfde brutodividend als in 2001 Januari In Frankrijk werd het PEA aandeelhouders treden (aandelenspaarplan) opengesteld toe tot de Europese club voor Europese beursgenoteerde van individuele Dexiaaandeelhouders. waarden, waartoe het Dexiaaandeel behoort. HET AANDEEL EN DE AANDEELHOUDERS VAN DEXIA &Dexia heeft zijn individuele aandeelhouders altijd op regelmatige basis volledige informatie verstrekt. De beurscrisis in 2002, samen met de extreme volatiliteit van de koersen op de aandelenmarkten, zet de Groep ertoe aan om de dialoog en de transparantie ten aanzien van haar aandeelhouders, zowel individuele als institutionele, nog te verbeteren. Dexia gaat door met zijn actief dividendbeleid. De aandeelhouders hebben altijd een hoog dividend ontvangen dankzij een aanzienlijk uitkeringspercentage (ongeveer 40 %). Dexia stimuleert het individueel aandeelhouderschap. Zo verdedigde de Groep bij de Franse overheid het invoeren van een aandelenspaarplan met aandelen van Europese beursgenoteerde ondernemingen. Dexia is een Europese bankgroep en wil als een van de allereerste bedrijven in oktober 2004 het statuut van Europese onderneming aannemen.

37 Het Dexia-aandeel wordt verhandeld op Euronext Brussel, Euronext Parijs en aan de beurs van Luxemburg. Dexia maakt deel uit van de voornaamste Europese indexen Euronext 100, FTSE Eurotop 100, MSCI Europe Banks, Dow Jones EuroStoxx Banks alsook van de CAC 40 in Parijs en de BEL20 in Brussel. Het behoort ook tot de belangrijkste beursindexen die gebaseerd zijn op de criteria inzake maatschappelijke en ecologische verantwoordelijkheid Dow Jones Sustainability Index World, ASPI Eurozone, FTSE4 Good Europe en Global, Ethibel Sustainability Index Europe en Global (cf. verslag Duurzame ontwikkeling). Dexia Jaarverslag 2002 Samenstelling van het kapitaal In 2002 heeft Dexia een derde kapitaalverhoging doorgevoerd die is voorbehouden aan zijn (1) medewerkers verspreid over 25 landen. Met een participatiegraad van ongeveer 60 % werd ingeschreven voor een bedrag van bijna 130 miljoen EUR, wat overeenstemt met 1,2 % van het kapitaal. Op 1 januari 2003 bezaten de medewerkers van de Groep 3,5 % van het kapitaal van Dexia, tegen 0,4 % begin januari 2000, toen de eerste kapitaalverhoging voor werknemers plaatshad. De Groep heeft zich ten doel gesteld het aandeelhouderschap voor werknemers tegen 2005 tot 5 % op te trekken. Dexia telt ongeveer individuele aandeelhouders, die voornamelijk over België en Frankrijk verdeeld zijn. Ze bezitten 12,9 % van het kapitaal van de Groep. Dexia had begin 2002 aangekondigd dat het aandelen zou inkopen. Op 13 maart 2003 werden 16,7 miljoen aandelen ingekocht, wat 1,4 % van het kapitaal van Dexia vertegenwoordigt. Deze aandelen zullen tijdens de algemene vergadering van 14 mei 2003 worden geannuleerd. Op 31 december 2002 beliep het maatschappelijk kapitaal van Dexia ,89 EUR en bedroeg het totaal aantal aandelen (1) op 31 december 2001.

38 HET AANDEEL EN DE AANDEELHOUDERS VAN DEXIA HetDexia-aandeel in 2002 Het jaar 2002 kondigde zich onder een beter gesternte aan dan 2001, het jaar van de 11-septemberaanslagen en van de eerste economische recessie in de Verenigde Staten sinds een decennium. Uiteindelijk kwam het echter tot een baisse op alle beurzen, die uit drie opeenvolgende perioden bestond: van het begin van het jaar tot medio mei vertoonde de markt een stijging als gevolg van een duidelijke economische verbetering; van half mei tot 9 oktober liet de markt een dalende trend zien als gevolg van opzienbarende schandalen en een versterkte speculatieve activiteit; vanaf 10 oktober is een verbetering ingetreden wegens een technische opleving en een kleine rallye op het einde van het jaar, die vooral de technologische en financiële waarden ten goede kwam. Drie inhoudelijke factoren hebben deze tendens beïnvloed: de algemene overwaardering van de bedrijfsresultaten, die leidde tot een neerwaartse bijsturing van de prognoses inzake de winst per aandeel; de bekendmaking van globaal weinig gunstige macro-economische statistieken; het verlies aan vertrouwen te wijten aan de schandalen die de internationale markten op de proef stelden. Gelet op al deze elementen beleefden de sterindexen van de New York Stock Exchange opnieuw een baissejaar doordat de Dow Jones en de Nasdaq respectievelijk 16,85 % en 31,32 % moesten prijsgeven. In Europa was de terugval van de indexen veel sterker, met de EuroStoxx50 (-37,3 %), de DAX 30 (-43,9 %), de AEX25 (-36,3 %), de CAC 40 (-33,7 %), de BEL20 (-27,2 %) en de FTSE (-24,5 %). In de banksector was de correctie minder uitgesproken, vermits de EuroStoxx Banks uiteindelijk slechts -26,8 % verloor. Nadat Dexia in ,2 % kelderde moest het -27,4 % prijsgeven in De jaarprestatie van Dexia is weliswaar minder goed dan die van sommige Belgische of Franse banken, maar is vrijwel gelijk aan die van de bankindex waarvan de Groep deel uitmaakt. Net als de markt was de volatiliteit (1) van het Dexia-aandeel uitzonderlijk hoog vanaf juli; in 2001 bedroeg de gemiddelde volatiliteit 2,7 %; in 2002 overschreed ze lichtjes dit niveau (ze kwam uit op een gemiddelde van 4,2 %) en in september bereikte ze een piek van 7 %. Ook de toename van de handel was zeer aanzienlijk (+49 % ten opzichte van 2001) met in 2002 een gemiddelde jaarlijkse rotatie (2) van 7 %, tegen 4,7 % in Grafisch (cf. De koersontwikkeling van Dexia) kan men vaststellen dat het Dexia-aandeel, net als de markt, zich in verschillende fasen heeft ontwikkeld: eerst een haussefase, gaande van begin 2002 tot aan de bekendmaking van de resultaten van het 1ste kwartaal 2002 op 23 mei In die periode steeg het aandeel met +15,2 %; daarna een baissefase tot 19 november (informatievergadering over FSA) (3), toen het Dexia-aandeel nadelig werd beïnvloed door de slappe conjunctuur en het speculatief karakter van de markt (-35,5 %); de derde periode (volgend op de vergadering over FSA van 19 november) werd gekenmerkt door een stijging van het aandeel met +8,7 %, terwijl de EuroStoxx Banks met -2,4 % zakte. Sinds eind 2002 is de beurs blijven achteruitgaan in een gespannen geopolitieke context en een economische omgeving die steeds meer door de crisis werd aangetast. Gezien deze toestand vertonen alle beurzen opnieuw negatieve prestaties. Het Dexia-aandeel ontkomt, net als zijn Europese tegenhangers, niet aan de regel en presteert slechter dan de EuroStoxx Banks, die sedert eind ,01 % (4) moest prijsgeven. (1) Verschil intra-day tussen de hoogste en de laagste koers. (2) Verhouding tussen het aantal verhandelde aandelen tijdens een periode en het totaal aantal aandelen die het kapitaal vertegenwoordigen. (3) Op 19 november 2002 had in Parijs een vergadering van analisten plaats die gewijd was aan de voorstelling van de activiteit van FSA. (4) Op 28 februari 2003.

39 Koersontwikkeling van Dexia (gemiddelde koers) Gemiddelde Dexia (1) EuroStoxx Banks 10 EuroStoxxs Dexia Jaarverslag BEL20 Dexia Maandelijkse verhandelde volumes 0 11/96 06/97 11/96 06/97 02/98 10/98 06/99 02/00 10/00 06/01 02/02 10/02 02/03 (1) Gemiddelde van de in Brussel en Parijs genoteerde Dexia-aandelen. Koersontwikkeling van Dexia in Brussel 02/98 10/98 06/99 02/00 10/00 06/01 02/02 10/02 02/ Koersontwikkeling van Dexia in Parijs CAC Dexia Maandelijkse verhandelde volumes 0 11/96 06/97 02/98 10/98 06/99 02/00 10/00 06/01 02/02 10/02 02/03 0

40 HET AANDEEL EN DE AANDEELHOUDERS VAN DEXIA De beursgegevens Brussel Parijs Koers van het aandeel op 28/12/2001 in EUR 16,15 16,20 Koers van het aandeel op 31/12/2002 in EUR 11,83 11,67 Hoogste en laagste koers in EUR (1) 18,98 8,21 18,95 8,22 Gemiddeld dagelijks volume aan transacties in miljoenen EUR (1) 20,03 34,82 Dagelijks aantal verhandelde effecten in duizenden (1) Gegevens per aandeel in EUR Nettoresultaat groepsaandeel 0,98 1,15 1,25 1,13 Nettoactiva zonder FAB groepsaandeel 6,69 7,02 6,84 7,41 Nettoactiva met FAB groepsaandeel 8,51 8,78 8,53 9,01 Brutodividend 0,39 0,43 0,48 0,48 (3) Nettodividend (2) 0,331 0,365 0,408 0,408 (3) Nettodividend (2 bis) 0,292 0,322 0,360 0,360 (3) Beursratio s Uitkeringspercentage (in %) (4) 41,4 41,9 39,3 43,0 (5) Price Earnings Ratio P/E (6) 16,5 16,8 12,9 10,4 Price to book Ratio (7) 1,9 2,2 1,9 1,3 Jaarlijkse return (in %) (8) 2,4 2,2 3,0 4,1 (1) Tijdens het jaar (2) Na inhouding van de Belgische roerende voorheffing ten belope van 25 %, verminderd tot 15 % voor effecten met een VVPR-strip. (2 bis) Na inhouding van de Belgische roerende voorheffing ten belope van 25 % voor effecten zonder VVPR-strip. (3) Voorgesteld aan de algemene vergadering van 14 mei (4) Verhouding tussen de voorgestelde uit te keren winst en het nettoresultaat groepsaandeel. (5) Verwacht uitkeringspercentage. (6) Verhouding tussen de gemiddelde koers van het aandeel op 31 december en het nettoresultaat per aandeel op 31 december. (7) Verhouding tussen de gemiddelde koers van het aandeel op 31 december en de nettoactiva (zonder FAB groepsaandeel) per aandeel op 31 december. (8) Verhouding tussen het brutodividend per aandeel en de gemiddelde koers van het aandeel op 31 december.

41 Instrumenten aangepast aan de verwachtingen van de aandeelhouders Dexia ontwikkelde een strikte, regelmatige en interactieve informatieverstrekking ten behoeve van zijn individuele aandeelhouders. Dat gebeurt vooral via een club van aandeelhouders, een Europees raadgevend comité voor individuele aandeelhouders, regionale bijeenkomsten, documenten met specifieke informatie, speciale rubrieken op de internetsite en een dienst voor telefonische informatieverstrekking. De aandeelhouders beschikken op de internetsite van de Groep over alle mogelijke informatie, die in real time geüpdatet wordt. In 2003 wordt de site volledig geherstructureerd. Dexia streeft er overigens naar de aandeelhouders in België en Frankrijk op gelijke voet te behandelen gelet op de zeer verschillende regelgeving tussen beide landen op het vlak van de fiscaliteit en de aandeelhouderscultuur. Dat komt vooral tot uiting in de Gids van de individuele aandeelhouder, een nieuw document dat door de Groep wordt uitgegeven en eind 2002 wordt verspreid. De Europese club van individuele aandeelhouders van Dexia Deze club vervangt vanaf 2000, na de fusie van Dexia Belgium en Dexia France, de club van aandeelhouders van Dexia France. Hij telt vandaag meer dan leden, voornamelijk Belgische en Franse aandeelhouders. De club is vooral een centrum voor verspreiding van financiële informatie (in de vorm van publicaties en documenten) ten behoeve van individuele aandeelhouders die regelmatig de evolutie van de onderneming willen volgen. De aandeelhouders van Dexia kunnen lid worden van de club via elektronische briefwisseling, telefonisch (op het groene nummer vanuit Frankrijk: ) of via de internetsite. De inschrijving is gratis. Dialoog met de aandeelhouders Dexia organiseert geregeld regionale ontmoetingen met zijn aandeelhouders om met hen de metiers, de strategie en de resultaten van de Groep te bespreken. Zo ontmoette Pierre Richard, gedelegeerd bestuurder en voorzitter van het uitvoerend comité, in de loop van 2002 de aandeelhouders van Marseille en Parijs tijdens panelgesprekken die in samenwerking met grote Franse magazines voor beleggers werden georganiseerd. In België kwam Axel Miller, voorzitter van het directiecomité van Dexia Bank, aan het woord op de dag van het aandeel, die in februari en juni 2002 in Brussel werd georganiseerd in samenwerking met de krant Cash, Euronext en Roularta. De Groep neemt, samen met andere beursgenoteerde ondernemingen, ook deel aan vergaderingen in partnership met Euronext en de Cercle de liaison des informateurs financiers. Zo had Dexia in 2002 ontmoetingen met zijn Franse individuele aandeelhouders in Dijon, Orléans, Grenoble, Chambéry en Nancy. Dexia is elk jaar aanwezig op het Forum de l investissement en de Actionariabeurs in Parijs, twee aan de spaarders gewijde evenementen die de Groep in staat stellen om rechtstreeks met de deelnemers te dialogeren. Dexia Jaarverslag

42 HET AANDEEL EN DE AANDEELHOUDERS VAN DEXIA OPINIEPEILING DEXIA/SOFRES: de verwachtingen en houdingen van de individuele aandeelhouders ten aanzien van een zeer woelige aandelenmarkt Deze peiling werd in november 2002 uitgevoerd bij een representatieve nationale steekproef van 504 individuele aandeelhouders. Er kunnen twee grote tendensen worden uit afgeleid: Het ongunstig verloop van de markten houdt de aandeelhouders sterk bezig. Ze worden steeds meer betrokken bij het beheer van hun portefeuille maar verkiezen het status-quo. Sedert begin 2002 hebben de meeste aandeelhouders geen transacties meer uitgevoerd: 69 % heeft geen nieuwe aandelen gekocht en 83 % heeft geen aandelen verkocht. Tussen 15 juli 2002 en 15 oktober 2002 heeft drievierde van de ondervraagde aandeelhouders geen enkele transactie gedaan en zegt hetzelfde te zullen doen tijdens de eerste maanden van % van de aandeelhouders is nochtans zeer actief en beschikt over grote portefeuilles, vermits ze meer dan drie transacties deden tussen juli en oktober Bijna een derde van de ondervraagde aandeelhouders zegt de manier om zijn aandelenportefeuille te beheren, te hebben gewijzigd. De belangrijkste wijzigingen hebben betrekking op de regelmatige followup van hun portefeuilles en de cijfergegevens over de economische en financiële gezondheid van de onderneming. Duurzame ontwikkeling is een beleggingscriterium dat sterk meespeelt (cf. Verslag Duurzame ontwikkeling). 74 % van de ondervraagde aandeelhouders beweert met deze parameter rekening te houden wanneer ze in een waarde willen beleggen. Informatiekanalen Dexia geeft driemaal per jaar, in het Nederlands en het Frans, een Brief aan de aandeelhouders uit. Op die manier worden de individuele aandeelhouders regelmatig ingelicht over de ontwikkelingen van de Groep, haar resultaten en de verslagen van de algemene vergaderingen. Deze brieven worden bezorgd aan de leden van de Club van aandeelhouders en alle aandeelhouders die erom vragen. Ze zijn eveneens beschikbaar op de internetsite. Dexia publiceert ook een beknopt jaarverslag, dat speciaal voor de individuele aandeelhouders is bestemd en beschikbaar is in het Nederlands, het Frans en het Engels. Naar aanleiding van de bekendmaking van de jaar- en halfjaarresultaten publiceert Dexia bovendien financiële berichten in de Belgische, Franse, Luxemburgse en Angelsaksische pers. In november 2002 gaf Dexia zijn nieuwe Gids van de individuele aandeelhouder uit. Dit document is beschikbaar in het Nederlands en het Frans en richt zich vooral tot de Dexia-aandeelhouders die in België en Frankrijk verblijven. Het is opgevat als een praktisch instrument om zijn aandelen te beheren, inzicht te verwerven in de fiscale behandeling van het aandeel en deel te nemen aan het leven van de onderneming. Via deze gids wil de groep Dexia zichzelf beter bekendmaken bij haar doelgroepen van particuliere beleggers, de gemeenschappelijke regels betreffende met name de beursorders op de basismarkten van Euronext benadrukken en de aandacht vestigen op de specifieke kenmerken die verband houden met de fiscale behandeling van de aandelen naar gelang van het land waar men verblijft. De internetsite De site is een zeer volledig informatie-instrument dat geregeld wordt bijgewerkt. Hij wordt ongeveer maal per maand geraadpleegd. De aandeelhouders kunnen er met name terecht voor informatie over de beurs in real time, een dagelijkse commentaar over het verloop van het aandeel, de beursgegevens en de perscommuniqués. De rubriek Aandeelhouder zijn van Dexia is speciaal voor hen bestemd. De activiteitsverslagen, alsook de jaaren halfjaarverslagen zijn de meest gedownloade documenten. Om de aandeelhouders beter te kunnen dienen, worden in 2003 de structuur van de site aangepast en de inhoud ervan uitgebreid. Telefonische informatie voor de aandeelhouders Deze dienst is vanuit Frankrijk gratis toegankelijk via Hij wordt geregeld door de aandeelhouders geraadpleegd voor alle problemen in verband met de koers en het fiscaal regime van het Dexia-aandeel, het aandelenspaarplan (PEA), het dividend en de manier waarop het wordt belast en de VVPR-strips. Algemene vergadering van aandeelhouders De algemene vergadering van aandeelhouders van Dexia is een belangrijke gebeurtenis in het leven van de onderneming waarover uitvoerig informatie wordt verstrekt. Zo worden er in de Belgische en Franse vakpers berichten gepubliceerd, wordt er op het groene nummer informatie verstrekt en is er een oproepingsdossier dat beschikbaar is in het Nederlands, het Engels en het Frans en dat op de internetsite kan worden gedownload. Sinds 2000 wordt de algemene vergadering rechtstreeks uitgezonden op internet, zodat de aandeelhouders

43 die zich niet kunnen verplaatsen de gelegenheid hebben om de vergadering rechtstreeks bij te wonen. Europees raadgevend comité voor individuele aandeelhouders Het raadgevend comité van Dexia, dat in juni 2001 werd opgericht, heeft de fakkel overgenomen van het raadgevend comité van Dexia France, dat in 1992 in het leven werd geroepen. Dit comité weerspiegelt de Europese identiteit van de Groep. Het telt immers elf aandeelhouders, waaronder vier Belgen, vier Fransen en drie Luxemburgers. Het raadgevend comité speelt een belangrijke rol in het optimaliseren van de communicatie van de Groep naar haar individuele aandeelhouders. De eerste vergadering van het comité had plaats in Brussel op 16 oktober 2001 onder leiding van Pierre Richard. Tijdens het eerste activiteitsjaar van het comité hebben zijn leden hun werkzaamheden toegespitst op het verloop van de algemene vergadering en het opstellen van de Gids van de aandeelhouder, waaraan ze ruimschoots hebben meegewerkt. Openstelling in Frankrijk van het aandelenspaarplan (PEA) voor beveks en ICB s die in Europese aandelen beleggen Nadat het PEA op 1 januari 2002 voor Europese waarden werd opengesteld en het maximumbedrag van de stortingen voor één enkele persoon opgetrokken werd van tot EUR, heeft de financiewet van 2003 twee belangrijke maatregelen voor de aandeelhouders met een PEA bekrachtigd: enerzijds is de maximumgrens van stortingen sinds 1 januari 2003 verhoogd naar EUR, anderzijds bestaat sinds diezelfde datum de mogelijkheid om in zijn PEA beveks en ICB s op te nemen die beleggen in aandelen van ondernemingen waarvan de zetel zich in een van de lidstaten van de Europese Unie bevindt. Investor Relations ONTMOETINGEN MET DE AANDEELHOUDERS 11 maart 2003: Dexia neemt deel aan een vergadering georganiseerd door Euronext en Le Revenu in Lyon 13 maart 2003: bekendmaking van de jaarresultaten maart 2003: Dexia neemt deel aan een vergadering georganiseerd door de Cercle de liaison des informateurs financiers (CLIFF) in Rijsel 27 maart 2003: vergadering van het Europees raadgevend comité voor aandeelhouders in Parijs 10 april 2003: Pierre Richard ontmoet de aandeelhouders van Dexia in Rennes, in het kader van een partnership met Le Journal des Finances 14 mei 2003: algemene vergadering van aandeelhouders te Brussel 21 mei 2003: bekendmaking van de resultaten van het 1ste kwartaal 2003 Dexia organiseert in de loop van het jaar, ten behoeve van de beleggers en financieel analisten, themavergaderingen, telefonische conferenties en webconferenties, alsook presentatievergaderingen op internationaal vlak, met name ter gelegenheid van de bekendmaking van de resultaten. De Groep realiseert eveneens halfjaarlijkse verslagen over de financiële activiteit en verschaft hen op internet toegang tot een specifieke rubriek die in 2001 werd aangelegd en alle gegevens vooral economische, strategische en financiële over de Groep bevat. 27 mei 2003: Pierre Richard ontmoet de aandeelhouders van Dexia in Parijs, in samenwerking met Investir 2 juni 2003: Dexia neemt deel aan een vergadering georganiseerd door de CLIFF in St-Etienne 11 september 2003: bekendmaking van de resultaten van het 1ste halfjaar september 2003: Dexia neemt deel aan een vergadering georganiseerd door Euronext en de Fédération française des clubs d investissement (FFCI) in Biarritz 20 november 2003: bekendmaking van de resultaten van het 3de kwartaal november 2003: Dexia neemt deel aan een vergadering georganiseerd door de CLIFF in Tours 22 en 23 november 2003: Dexia neemt deel aan de Actionariabeurs in Parijs 2 december 2003: Dexia neemt deel aan een vergadering georganiseerd door Euronext en Cortal in Parijs Dexia Jaarverslag

44 begeleiding Dexia is sinds lang de trouwe financiële partner van de lokale actoren in Europa en de Verenigde Staten. Het helpt zijn cliënten met hun projecten en ontwikkelt voor hen een volledig gamma van op maat gesneden en innoverende producten.

45 Dexia Jaarverslag

46 nr ,9 % 41,1 mia EUR 170,7 mia EUR 882 mio USD Wereldleider inzake financiering van collectieve voorzieningen Een uitzonderlijke commerciële activiteit in 2002 Totale productie langetermijnkredieten Totaal uitstaand bedrag eind 2002 Totaalbedrag van de geactualiseerde brutopremies van FSA (+ 26,6 %) financiering VAN COLLECTIEVE VOORZIENINGEN EN CREDIT ENHANCEMENT Dexia staat bekend voor zijn deskundigheid en knowhow inzake financiering van collectieve voorzieningen, gestructureerde financieringen van projecten, credit enhancement en, ruimer gezien, financiële dienstverlening aan de overheidssector. Het is op dit vlak wereldleider en oefent deze activiteit uit in zijn thuismarkt, nl. België en Frankrijk, maar ook internationaal, via dochterondernemingen, bijkantoren, vertegenwoordigingskantoren en participaties in Duitsland, Noord-Amerika, Australië, Oostenrijk, Spanje, Israël, Italië, het Verenigd Koninkrijk, Portugal, Slowakije en Zweden. Elders in de wereld zet Dexia zijn ontwikkeling voort vanuit zijn zetel in Parijs.

47 Strategie en voorstelling Het metier financiering van collectieve voorzieningen en credit enhancement omvat verscheidene activiteiten Financiering van de lokale overheid en andere overheidsinstellingen in de vorm van rechtstreekse kredieten, verbintenissen op basis van handtekening of aankoop van effecten die door de cliënteel zijn uitgegeven. Aanvullend een ruim gamma van diensten met een toegevoegde waarde: verzekeringen, financieel advies, vermogensbeheer, beheer van geldstromen. Bepaalde verenigingen zonder winstoogmerk (stichtingen, congregaties enz.). De promotoren van effectiseringsproducten (banken, kredietinstellingen, commerciële bedrijven enz.). Dexia is aanwezig in de meeste landen van de Europese Unie en in de Verenigde Staten In zijn twee historische markten, zijnde België en Frankrijk. In de voornaamste andere landen van de Europese Unie, via dochterondernemingen of bijkantoren. Dexia Jaarverslag Projectfinanciering, inzonderheid op het vlak van openbaar vervoer, milieu en energie. Credit enhancement van gemeenteobligaties en effectiseringsproducten (Asset Backed Securities). Dexia heeft een ruime cliënteel De lokale overheid, namelijk de lokale besturen en de overige lokale actoren (openbare ziekenhuizen, intercommunales, Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn, instellingen voor sociale huisvesting enz.). De overige semi-overheidscliënten (gemengde maatschappijen enz.) en de ondernemingen van de privé-sector, met name de ondernemingen die overheidsdiensten krijgen toevertrouwd. In sommige landen van Centraal-Europa, zoals Slowakije, ontwikkelt de Groep voorzichtig een activiteit in samenwerking met haar Oostenrijkse dochteronderneming. In Noord-Amerika is Dexia aanwezig via het Amerikaanse bijkantoor van Dexia Crédit Local, namelijk Dexia Crédit Local New York Agency, alsook Financial Security Assurance, marktleider voor credit enhancement van gemeenteobligaties, en Dexia Global Structured Finance, een dochteronderneming die gespecialiseerd is in de montage van gestructureerde financieringen. Elders in de wereld zet Dexia Crédit Local zijn internationale expansie voort vanuit zijn zetel in Frankrijk en in samenwerking met zijn vestigingen en vertegenwoordigingskantoren in Portugal en Australië.

48 De strategie van Dexia verschilt naar gelang van de markten waarin het actief is In België en Frankrijk heeft Dexia een leiderspositie met een marktaandeel van respectievelijk meer dan 80 % en 40 %. In deze markten, die zich goed hebben ontwikkeld en waar, ondanks een vlijmscherpe concurrentie, de vraag naar langetermijnfinancieringen stabiel blijft, zijn de resultaten behoorlijk gestegen dankzij het vermogen van Dexia om, naast het klassieke commerciële aanbod, innoverende producten en diensten te blijven ontwikkelen die aan de nieuwe eisen van zijn cliënten tegemoetkomen. In de landen waar Dexia zich recentelijker heeft gevestigd, zoals Italië, Spanje, Zweden en Slowakije, vergroot de Groep haar marktaandelen en tracht ze haar aanbod op de lokale context af te stemmen door er gebruik te maken van al haar knowhow. In de Verenigde Staten heeft Dexia zich flink ontwikkeld dankzij het grote dynamisme van de markt en de sterke complementariteit van zijn entiteiten. Door de gerealiseerde synergieën beschikt Dexia er over een unieke deskundigheid op het gebied van financiering van activa (US lease) en enhancement van Asset Backed Securities (ABS) en kan het de Amerikaanse lokale besturen een veelzijdig pakket van producten en diensten aanbieden dat aan al hun behoeften beantwoordt. Vandaag vormt deze strategie van vestiging, innovering en synergieën tussen de diverse metiers een belangrijke troef waardoor Dexia zijn positie van wereldleider inzake financiële dienstverlening aan de lokale overheid duurzaam kan verstevigen. Daardoor kan de Groep eveneens een forse resultaatgroei neerzetten en een rentabiliteit van meer dan 20 % halen, wat aan de doelstellingen beantwoordt. LaConjunctuur van de lokale financiën in de landen van de Europese Unie : de lokale overheid draagt sterk bij aan de aanzuivering van de overheidsfinanciën De uitgaven van de lokale overheid stijgen globaal bijna even sterk als het bbp Van 1996 tot 2001 zijn de uitgaven van de lokale overheid jaarlijks gemiddeld met 2,3 % in volume gestegen, wat meer is dan voor de overheidssector in zijn geheel (+0,8 %) en bijna even veel als de groei van het bbp (+2,6 %). In 2001 kwamen de uitgaven van de lokale overheid uit op 987 miljard EUR, d.i EUR per inwoner en 11,2 % van het Europese bbp. De investeringen van de lokale overheid zijn behoorlijk Van 1996 tot 2001 namen de investeringen van de lokale overheid, met een stijging in volume van 2,9 % als jaarlijks gemiddelde, sterker toe dan de totale lokale uitgaven (+2,3 %) en de totale overheidsinvesteringen (+1,3 %). In 2001 bedroegen de investeringen van de lokale overheid 134 miljard EUR, wat overeenkomt met 350 EUR per inwoner, 1,5 % van het bbp en 13,5 % van de uitgaven van de Europese lokale overheid. De belastingontvangsten van de lokale overheid tonen een forse klim, maar vertragen in 2001 De lokale belastingontvangsten stegen jaarlijks gemiddeld met 4,8 % in volume. In 2001 vertegenwoordigden de belastingontvangsten van de Europese lokale overheid een bedrag van

49 FINANCIERING VAN COLLECTIEVE VOORZIENINGEN EN CREDIT ENHANCEMENT 368 miljard EUR, d.i. 4,2 % van het Europese bbp. Ze zijn in datzelfde jaar slechts licht gestegen, namelijk met +1,0 %. Vooral in Duitsland zijn de ontvangsten uit de bedrijfsbelasting in 2001 sterk teruggelopen, voornamelijk wegens het feit dat de belastinggrondslag erg afhankelijk is van de economische context (bedrijfswinst). Het begrotingssaldo van de lokale overheid is in de betrokken periode verbeterd, maar lichtjes verslechterd in 2001 Het begrotingssaldo van de Europese lokale overheid, dat ongeveer nul bedraagt, vertoont sedert 1997 een overschot, met evenwel een lichte afwijking in 2001 vanwege de verslechtering van de lokale begrotingssaldi in verscheidene Europese landen. In 2001 vertegenwoordigde het begrotingssaldo van de lokale overheid +0,05 % van het Europese bbp, tegen -0,8 % van het bbp voor de hele overheidssector. De schuld van de lokale overheid blijft stabiel Van 1996 tot 2001 is de schuld van de lokale overheid in Europa sterker gedaald dan de totale overheidsschuld (met een jaarlijks gemiddelde van -0,37 % in volume, tegen -0,01 %). In 2001 is het aandeel van de schuld van de lokale overheid in het bbp afgenomen, namelijk van 6,5 % in 1996 naar 5,6 %. Sinds 2000 blijft deze schuld stabiel. Prognoses De lokale financiën werden in 2002 licht aangetast door de economische vertraging Gezien de verslechtering van de economische omgeving werden heel wat Europese landen in 2002 geconfronteerd met stijgende overheidstekorten. De lokale sector, die door de Staten vaak betrokken wordt bij de begrotingssanering, zal echter vermoedelijk goede fundamentals behouden, zelfs indien het begrotingssaldo van de lokale overheid in bepaalde landen opnieuw zou verslechteren. De investeringsuitgaven vertonen sterke contrasten In België waren de lokale investeringen in 2002 dynamisch, aangezien de stijging van de uitgaven in de gemeentebegroting wellicht op ongeveer 8 % zal uitkomen. In Frankrijk zullen na het post-verkiezingsjaar 2002, waarin de investeringen van de gemeenten terugliepen en een vrijwel algemene stagnatie van de lokale investeringen veroorzaakten, deze laatste vermoedelijk lichtjes opveren in In Italië wordt een vertraging van de lokale investeringen verwacht als gevolg van het decreet van september 2002 betreffende de bevriezing van de overheidsuitgaven en de uitvoeringsdecreten ervan. In Duitsland zullen de lokale investeringen in 2003 vermoedelijk verder verminderen, vooral door de daling van de ontvangsten uit de bedrijfsbelasting. In het Verenigd Koninkrijk daarentegen, zal het algemeen beleid van de Staat ten gunste van de investeringen bijdragen aan de verbetering van de dienstverlening door de lokale overheid. In Spanje zal de in 2002 doorgevoerde algemene overheveling van gezondheid naar de autonome gemeenschappen tot uiting komen in een forse stijging van de lokale uitgaven. De lichte krimp van de lokale investeringen in 2002, die verband houdt met de uitvoering van de wet op de begrotingsstabiliteit, zou wellicht aanhouden in 2003, het jaar waarin algemene en lokale verkiezingen plaatshebben. De lokale hervormingen worden doorgevoerd In Frankrijk heeft de regering zich ertoe verbonden om in de tweede fase van de decentralisering door te voeren. Dat zal gebeuren via een herziening van de Grondwet en nieuwe overhevelingen van bevoegdheden en financiële middelen, met name via experimenten. In Spanje komt de hervorming van de lokale financiën, die in 2003 in werking treedt, neer op de afschaffing van de belasting op de economische activiteiten voor de kleine belastingplichtigen en de wijziging van de structuur van de financiële transfers van de Staat naar de lokale overheden. In Italië wordt de toepassing van het administratief en fiscaal federalisme voortgezet met het ontwerp tot herziening van de Grondwet, het zogenaamde ontwerp tot decentralisering. Bovendien gaat de Financiewet 2003, die eind december werd aangenomen, in de richting van een beperking van de financiële speelruimte van de lokale overheid: verbod voor de lokale besturen om bepaalde belastingen te verhogen en vastlegging van nieuwe doelstellingen inzake beperking van de uitgaven. In het Verenigd Koninkrijk wil de regering met haar ontwerp van wet 2003 op de lokale besturen ervoor zorgen dat deze laatste gemakkelijker kredieten kunnen aangaan. Dexia Jaarverslag

50 Activiteit In 2002 was de globale commerciële activiteit dynamisch, zowel in België en Frankrijk als wereldwijd, ongeacht of het gaat om de financiering van de overheidssector of de gestructureerde financieringen, die nochtans benadeeld worden door een zeer ongunstige economische omgeving in de elektriciteits- en telecommunicatiesector. Het totaal volume van de uitstaande bedragen op lange termijn bereikte een recordpeil, namelijk 41,1 miljard EUR, d.i. een stijging van 39 % in vergelijking met Het totaal uitstaand bedrag op lange termijn kwam eind 2002 uit op 170,0 miljard EUR, zijnde een toename van 11,1 % ten opzichte van ultimo Productie langetermijnkredieten Totaal van de uitstaande in 2002 kredieten in de balans op (in miljoenen EUR) 31/12/2002 (in miljoenen EUR) (1) België ,0 % ,7 % Frankrijk ,9 % ,7 % Internationaal ,8 % ,7 % Duitsland ,0 % ,6 % Israël ,9 % ,4 % Italië ,9 % ,4 % Noord-Amerika (2) ,5 % ,8 % Slowakije ,7 % ,4 % Spanje ,1 % ,3 % Verenigd Koninkrijk ,3 % ,9 % Zweden ,2 % ,7 % Overige landen ,3 % ,7 % Oostenrijk (3) ,4 % ,4 % Totaal, met inbegrip van de dochterondernemingen waarop vermogensmutatie werd toegepast ,9 % ,1 % (1) Buitenbalansproducten inbegrepen. (2) Zonder FSA. (3) Stemt overeen met het totaal van de uitstaande bedragen en de productie langetermijnkredieten van Kommunalkredit Austria, dat sedert 2001 een 49 %-dochteronderneming van Dexia is.

51 FINANCIERING VAN COLLECTIEVE VOORZIENINGEN EN CREDIT ENHANCEMENT België In 2002 was er een dynamische commerciële activiteit. Alle segmenten vertoonden een groei. Met een totale productie van 3,7 miljard EUR, d.i. een forse klim van 43 % vergeleken met 2001, behaalde Dexia het afgelopen jaar een uitstekend resultaat in België. Voor de overheidssector beliep het totaal volume aan langetermijnfinancieringen 2,3 miljard EUR, wat overeenstemt met een toename van 18,1 % ten opzichte van Deze goede prestatie komt tot uiting in een aangroei van het marktaandeel lokale besturen, dat 88 % bedroeg in 2002, tegen 84 % in Voor de segmenten overige lokale actoren (Gewesten en Gemeenschappen) en social profit (ziekenhuizen, scholen, sociale en gezondheidsorganisaties enz.) en bereikte de productie meer dan 2,0 miljard EUR, zijnde een stijging van 84,8 % in vergelijking met De totale uitstaande langetermijnfinancieringen voor de lokale overheid kwamen uit op nagenoeg 26,0 miljard EUR, d.w.z. een lichte krimp (-4,7 %) vergeleken met eind Deze laatste is voornamelijk te wijten aan de vertraging van de activiteit gestructureerde financieringen door een strikter beleid inzake bewaking en sanering van de portefeuille. Wat de overheidssector betreft, kon dankzij het gunstig verloop van de rentecurve een politiek van dynamisch beheer van de uitstaande bedragen ten aanzien van de cliënten worden ontwikkeld. Deze politiek nam concrete vorm aan door de herschikking van een totaal leningsbedrag van 3,4 miljard EUR tegen goede rentabiliteitsvoorwaarden. Op 31 december 2002 beliepen de uitstaande kortetermijnfinancieringen 10,7 miljard EUR. De overheidssector wordt gekenmerkt door een gevoelige achteruitgang van de balansproducten, die gedeeltelijk wordt gecompenseerd door de stijging van de uitstaande buitenbalansproducten, inzonderheid de thesauriebewijzen. Het gemiddeld uitstaand bedrag van de rekeningencourant van de overheidssector over 2002 kwam uit op bijna 1,4 miljard EUR. Inzake vermogensbeheer, ten slotte, vertegenwoordigden de totale uitstaande beleggingen ultimo 2002 een bedrag van 12,9 miljard EUR, d.i. een lichte daling (-1,5 %). Voor de balansproducten noteren wij globaal een daling van de termijndeposito's ten gunste van de zichtdeposito s Nieuwe productie (in miljoenen EUR) België (1) Buitenbalansproducten inbegrepen Uitstaand bedrag (in miljoenen EUR) (1) Dexia Jaarverslag

52 Nieuwe productie (in miljoenen EUR) Frankrijk Frankrijk (1) Buitenbalansproducten inbegrepen Uitstaand bedrag (in miljoenen EUR) (1) In 2002 bereikten de commerciële resultaten een historisch peil, met een totale productie van 7,1 miljard EUR, d.i. een stijging van 3 % vergeleken met Dankzij deze zeer goede resultaten kan Dexia zijn leiderspositie in Frankrijk verstevigen, met een marktaandeel van ongeveer 42 %. De markt van de lokale besturen in Frankrijk werd in 2002 gekenmerkt door twee belangrijke factoren in vergelijking met het jaar daarvoor: - aan de ene kant bleef het totaalbedrag van de leningen aan de lokale besturen (4,9 miljard EUR) stabiel ondanks een gevoelige vertraging van de leningen aan de gemeenten, die typisch is voor de periode vlak na de verkiezingen; - aan de andere kant is de activiteit ten aanzien van de grote cliënten, tegen een achtergrond van verhoogde concurrentie en een sterke opleving van de markt, met 25 % gestegen in vergelijking met 2001, vooral wat de regio s en departementen betreft. De verrichtingen in verband met de herschikking van de schuld werden actief voortgezet. Ze vertegenwoordigden in 2002 een bedrag van 5,7 miljard EUR, wat neerkomt op een aangroei van meer dan een derde ten opzichte van Dankzij deze verrichtingen konden met name de cliënten profiteren van de historisch lage rentestand. In die context is het belangrijk de aandacht te vestigen op de sterke stijging van de activiteit financiële engineering, zowel wat de nieuwe geldstromen als de uitstaande bedragen betreft. In 2002 werden 951 verrichtingen verwezenlijkt voor een totaalbedrag van 4,7 miljard EUR, d.i. een klim van 54 % vergeleken met Deze uitstekende resultaten wijzen op het sterk innoverend vermogen van Dexia op dit vlak. De commerciële activiteit ten aanzien van de overige lokale actoren (socialehuisvestingsmaatschappijen, gemengde maatschappijen, sociale en gezondheidssector, verenigingssector) vertegenwoordigde 1,7 miljard EUR en nam met 27 % toe in vergelijking met De meest dynamische sector is de sociale huisvesting (+27 %). Wat deze laatste betreft, bekleedt Dexia vandaag de eerste plaats als privé-bankier in Frankrijk. De uitstaande leningen op lange termijn aan de lokale overheid beliepen in totaal 53,6 miljard EUR, wat overeenstemt met een lichte stijging van 1,7 % ten opzichte van eind Ze bleven stabiel voor het segment lokale besturen (42,4 miljard EUR), terwijl hun globale uitstaande schuld blijft dalen, hetgeen wijst op de versterking van de concurrentiepositie van Dexia. De stijging is opmerkelijk voor de markten overige lokale actoren en gestructureerde financieringen, waarvan het uitstaand bedrag ultimo 2002 (11,2 miljard EUR) globaal een stijging van 7,6 % liet zien in vergelijking met eind Wat de gestructureerde financieringen betreft, kwam de gerealiseerde productie in 2002 uit op 524 miljoen EUR. Dexia bevestigde in 2002 zijn rol van marktleider in Frankrijk op het vlak van montage van projectfinancieringen, met verschillende mandaten als syndicaatsleider in de sectoren afvalverwerking, elektriciteit en stadsverwarming. Voor de lokale institutionele cliënteel heeft Dexia CLF Banque een volledige waaier van producten en diensten inzake vermogensbeheer ontworpen. Deze activiteit beleefde een zeer sterke groei. Eind 2002 beliep het gemiddeld uitstaand bedrag van Dexia CLF Banque 2,6 miljard EUR, tegen 2,1 miljard EUR in 2001, d.i. een aangroei van 22 %. Ook de kortetermijnfinanciering van de lokale sector is verder gestegen. Het uitstaand bedrag kwam eind 2002 uit op 1,5 miljard EUR, d.i. een stijging van 48 % in vergelijking met eind Dexia, dat voordeel haalt uit de synergieën binnen de Groep, ontwikkelt eveneens een breed gamma van diensten ten behoeve van de lokale sector, met name inzake de verzekering van de lokale actoren en hun personeel. In 2002 werd voor een bedrag van 259 miljoen EUR aan premies uitgegeven, een stijging van 13 % ten opzichte van DEXIA SOFAXIS Dexia Sofaxis is de enige Franse actor die gespecialiseerd is in het financieel waarborgen van de statutaire verplichtingen van de lokale overheden, in samenwerking met Dexia Sofcap, en de ziekenhuisinrichtingen, samen met Dexia Sofcah. Beide structuren bieden eveneens een uniek gamma van instrumenten en diensten die bedoeld zijn om de afwezigheid op het werk te verminderen. Dexia Sofcap/Sofcah, dat sinds 1996 het certificaat ISO 9001 bezit en gelauwerd werd met de Franse Prijs voor Kwaliteit 1999 en de Europese Prijs voor Kwaliteit 2002, ziet zijn activiteit als deel van een initiatief Totale Kwaliteit.

53 FINANCIERING VAN COLLECTIEVE VOORZIENINGEN EN CREDIT ENHANCEMENT Duitsland Duitsland In 2002 was de activiteit van Dexia Hypothekenbank zeer goed. Het totaal volume aan langetermijnfinancieringen voor de overheidssector bedroeg 10,7 miljard EUR, tegen 5,8 miljard EUR in 2001, zijnde een toename van 84 %. Het voorbije boekjaar werd gekenmerkt door de voortzetting van het beleid dat in 2001 werd ingezet en dat erin bestond om in Berlijn, ter vervanging van Duitse activa, meer renderende activa uit andere Europese landen onder te brengen. De verrichtingen buiten Duitsland vertegenwoordigden een bedrag van 3,1 miljard EUR aan nieuwe productie in Het kantoor van Frankfort heeft zijn activiteit op het vlak van makelaardij verder ontwikkeld. De nieuwe productie beliep in volume 2,6 miljard EUR. Vanuit Frankfort werd begonnen met de verkoop van gestructureerde producten aan de Duitse lokale overheid. De ontwikkeling van deze nieuwe activiteit zal in 2003 worden opgedreven in nauwe synergie met de andere entiteiten van de groep Dexia, vermits het om een veelbelovend marktsegment gaat. In deze zeer gunstige context beliep het uitstaand bedrag van de Duitse dochteronderneming 31,3 miljard EUR ultimo december 2002, zijnde een stijging van 16,6 %. De transacties buiten Duitsland zijn thans belangrijk vermits ze op 31 december % van het totaal uitstaand bedrag van deze dochteronderneming vertegenwoordigden Nieuwe productie (in miljoenen EUR) (1) Buitenbalansproducten inbegrepen. Noord-Amerika Uitstaand bedrag (in miljoenen EUR) (1) Dexia is aanwezig op het Amerikaanse continent via Dexia Crédit Local New York Agency, Financial Security Assurance (FSA), Astris Finance, een vennootschap die gespecialiseerd is in financieel advies voor de lokale overheid in Latijns-Amerika, en Dexia Global Structure Finance, dat zich toelegt op consultancy en montage van gestructureerde financieringen. Dexia deed het in 2002 uitstekend in de Verenigde Staten dankzij met name de goede commerciële resultaten van Dexia Crédit Local New York Agency en FSA. Dexia Crédit Local New York Agency Dexia Crédit Local New York Agency is actief inzake toekenning van waarborgen op gemeenteobligaties en gestructureerde financieringen was een zeer dynamisch commercieel jaar op de markt van de overheidssector. De nieuwe productie langetermijnfinancieringen bedroeg 9,7 miljard USD, d.i. een stijging van 42,5 % in vergelijking met Eind 2002 beliepen de totale uitstaande bedragen van het agentschap 22,2 miljard USD, een klim van 45 % in vergelijking met eind De overheidssector Voor de overheidssector alleen, vertegenwoordigde de productie van de liquiditeitsgaranties 9,1 miljard USD, zijnde een groei van 52 %. Deze uitstekende prestatie houdt grotendeels verband met het opmerkelijk dynamisme van de Amerikaanse markt van de gemeenteobligaties, die in 2002 met 25 % is gegroeid (357 miljard USD uitgegeven in 2002) en waarvoor het agentschap vandaag een van de belangrijkste actoren is. Bovendien illustreert ze het synergiepotentieel dat voortaan tussen Dexia en FSA in de Verenigde Staten bestaat. In 2002 was er immers een verdrievoudiging, zowel in volume als aantal zaken, van de verrichtingen die samen werden gerealiseerd op het vlak van credit enhancement en liquiditeitswaarborgen voor uitgiften met veranderlijke rentevoet betreffende de gemeentelijke sector. Er waren 46 gezamenlijke verrichtingen in 2002 voor een totaal bedrag van 4,6 miljard USD. De beleggingen in obligaties (US taxable Bonds en effecten van de Canadese provincies) hebben zich overigens sterk ontwikkeld in de loop van 2002, met een totaal volume van bijna 1,2 miljard USD, d.i. een stijging van 22 % in vergelijking met De aangroei van de portefeuille gebeurde Dexia Jaarverslag

54 Noord-Amerika Dexia Crédit Local New York Agency (1) Nieuwe productie (in miljoenen EUR) (1) Zoals gepubliceerd in (2) Buitenbalansproducten inbegrepen. 448,3 696,5 881,8 00 (1) Geactualiseerde brutopremies en -marges (in miljoenen USD) (1) Uitstaand bedrag (in miljoenen EUR) (2) Noord-Amerika Financial Security Assurance (1) Zoals gepubliceerd in (2) Buitenbalansproducten inbegrepen (1) Verzekerd nettokapitaal (nominaal) (in miljoenen USD) (2) in een risicocontext die zeer goed onder controle is. Gestructureerde financieringen Inzake projectfinanciering kwam de totale productie eind december 2002 uit op 520 miljoen USD, een krimp van 36 % ten opzichte van Deze terugloop vloeit voort uit de ongunstige conjunctuur voor de sectoren telecommunicatie en elektriciteit. Tegen deze achtergrond heeft Dexia besloten elke activiteit in deze eerste markt stop te zetten en heeft het zijn risicobeleid voor de tweede sector strenger gemaakt. Desondanks heeft Dexia zijn eerste twee mandaten als lead arranger in Noord-Amerika in de wacht gesleept. Een van beide, een elektrische centrale in Virginia, werd uitgeroepen tot US Power Deal of the year 2002 door het magazine Project Finance. Dexia speelde ook een rol als underwriter voor verschillende transacties en met name voor een windenergieproject in Texas. De uitstaande projectfinancieringen beliepen 2,7 miljard USD eind 2002, wat overeenstemt met een stijging van 9,0 % in vergelijking met hetzelfde tijdstip in Inzake financiering van activa heeft het agentschap zich, in samenwerking met FSA, toegespitst op de sector van de binnenlandse en grensoverschrijdende US leases, voornamelijk inzake uitrusting voor het openbaar vervoer. Financial Security Assurance Financial Security Assurance (FSA) oefent activiteiten uit op het vlak van credit enhancement van gemeenteobligaties en geëffectiseerde schuldvorderingen, vooral in Noord- Amerika, maar ook in Europa en de rest van de wereld. Credit enhancement van gemeenteobligaties bestaat in het garanderen van de obligatieuitgiften die worden gerealiseerd door kredietnemers, voornamelijk de gemeenten. Doordat FSA een uitstekende rating AAA bezit, biedt het de gemeenten de mogelijkheid om, tegen betaling van een premie, toegang te hebben tot de obligatiemarkt tegen voordeliger voorwaarden. Credit enhancement van geëffectiseerde schuldvorderingen of Asset Backed Securities (ABS) is een soortgelijke waarborg die wordt toegekend aan obligatie-uitgiften die diverse categorieën van activa (bijvoorbeeld autokredieten) herfinancieren. Met een totaal van 882 miljoen USD aan geactualiseerde brutopremies in 2002, d.i. een stijging van 26,6 % ten opzichte van 2001, was het voorbije jaar zeer goed voor FSA. De eind 2002 verzekerde kapitalen (nominaal + interest) beliepen 365 miljard USD, een klim van 21,5 % vergeleken met ultimo De gemeentelijke sector Zowel in de Verenigde Staten, waar de markt zich sterk ontwikkelde, als internationaal, heeft de activiteit van FSA in de overheidssector in 2002 alle records gebroken. Met een productie van 543 miljoen USD nam deze activiteit met 131 % toe in vergelijking met In de Verenigde Staten kon FSA volop profiteren van een zeer gunstige conjunctuur op de markt van de gemeentelijke uitgiften, die het hele jaar lang een uitzonderlijk hoog peil haalde. FSA verzekerde uitgiften voor een bruto nominaal bedrag van 51 miljard USD, met een marktaandeel van 27 %, wat overeenstemt met een productie van 418 miljoen USD aan geactualiseerde brutopremies, een groei van 88 % ten opzichte van Op internationaal vlak is het productiepeil zeer sterk gestegen, namelijk van 13 miljoen USD in 2001 naar 125 miljoen USD in FSA heeft met name in Frankrijk in samenwerking met Dexia Crédit Local meegewerkt aan het project van de toekomstige

55 FINANCIERING VAN COLLECTIEVE VOORZIENINGEN EN CREDIT ENHANCEMENT tolautosnelweg A 28 van Rouen naar Alençon. Dit project werd uitgeroepen tot European Deal of the year 2002 door het tijdschrift Project Finance. Inzake US leases was 2002 een uitstekend jaar vermits er 32 transacties werden verwezenlijkt (waarvan 14 in samenwerking met andere entiteiten van de groep Dexia) die een bedrag van 52 miljoen USD aan premies genereerden. Asset Backed Securities Met een productie van 339 miljoen USD in de Verenigde Staten en wereldwijd daalde de activiteit Asset Backed Securities (ABS) van FSA in vergelijking met 2001 (-26 %). Deze terugval is vooral te verklaren door de nieuwe regels die door de Groep medio 2002 werden vastgelegd voor de ABS waarvan het onderliggend risico betrekking heeft op de corporates. Synergieën In 2002 hebben de synergieën tussen FSA en de overige entiteiten van de Groep, zowel in de Verenigde Staten als in Europa, zich verder sterk ontwikkeld. Er werden 104 gemeenschappelijke transacties verwezenlijkt, tegen 56 in 2001, hetgeen een bedrag aan geactualiseerde brutopremies van 130 miljoen USD genereerde, zijnde bijna 15 % van de totale productie van FSA. uitstaand bedrag kwam eind 2002 uit op 5,7 miljard EUR, wat overeenstemt met een stijging van 40 % ten opzichte van eind Wat de overheidssector betreft, behoudt Kommunalkredit Austria zijn leiderspositie doordat het talrijke aanbestedingen in de wacht sleepte (waarvan verscheidene gezamenlijk met Dexia Hypothekenbank Berlin) voor de verkoop door de Oostenrijkse Länder, en met hun waarborg, van hun portefeuilles vastgoedleningen. De bank ontwikkelt met succes, samen met Dexia Finance, een nieuw gamma van gestructureerde producten voor haar grote cliënten. Ze gaat haar activiteit ook sterker uitbouwen in de landen die tot de Europese Unie willen toetreden, met name in Cyprus, de Tsjechische Republiek en Polen. Spanje Dexia is in Spanje vertegenwoordigd via Dexia Sabadell Banco Local, een joint venture die in 2001 met Banco Sabadell tot stand kwam. Voor haar eerste volledige activiteitsjaar leverde de Spaanse dochteronderneming een zeer veelbelovende commerciële prestatie, aangezien de langetermijnproductie 1,13 miljard EUR bedroeg, d.i. een toename van 54,1 % in vergelijking met Het totaal uitstaand bedrag voor de lange termijn kwam eind 2002 uit op 2,92 miljard EUR, een klim van 45,3 % vergeleken met het jaar voordien Oostenrijk Dexia via Kommunalkredit Austria Nieuwe productie (in miljoenen EUR) Uitstaand bedrag (in miljoenen EUR) (1)(2) (1) Buitenbalansproducten inbegrepen. (2) Stemt overeen met het totaal van de uitstaande bedragen en de productie van langetermijnkredieten van Kommunalkredit Austria, dat sinds 2001 voor 49 % in handen is van Dexia. Spanje Dexia Jaarverslag Oostenrijk Doordat Dexia een belang (49 %) in het kapitaal van Kommunalkredit Austria bezit, kan het gebruikmaken van de knowhow van deze specialist inzake de financiering van de lokale overheid in Oostenrijk en profiteert het van de nabijheid van de aangrenzende landen van Centraal Europa. Onze Oostenrijkse partner deed het uitstekend in Zijn volume aan verbintenissen beliep immers 1,7 miljard EUR en steeg met 23, 4 %. Het totaal Wat de overheidssector betreft, kon Dexia Sabadell Banco Local in 2002 profiteren van de forse groei van de markt van de geldstromen. Zo heeft zijn zeer innoverend aanbod van gestructureerde producten heel wat succes bij alle lokale actoren (steden, provincies, satellietinstellingen). Deze transacties, die samen met Dexia Finance werden opgezet, vertegenwoordigen meer dan 50 % van de activiteit. In het domein van de gestructureerde financieringen was de activiteit eveneens Nieuwe productie (in miljoenen EUR) (1) Buitenbalansproducten inbegrepen Uitstaand bedrag (in miljoenen EUR) (1)

56 968 Verenigd Koninkrijk Israël van 126 miljoen EUR in 2001 naar 346 miljoen EUR in Het grootste gedeelte van de transacties werd verwezenlijkt op het vlak van Private Finance Initiative (samenwerking overheid/privé). In dit domein heeft ons bijkantoor zich bijzonder onderscheiden met een rol van underwriter bij de financiering van de restauratie en het onderhoud van de Londense metro. Het uitstaand bedrag voor deze sector steeg met 31,6 % en beliep eind 2002 meer dan 1 miljard EUR. 00 (1) Nieuwe productie (in miljoenen EUR) (1) Zoals gepubliceerd in (2) Buitenbalansproducten inbegrepen. 00 (1) Uitstaand bedrag (in miljoenen EUR) (2) Nieuwe productie (in miljoenen EUR) zeer dynamisch en is ze meer dan verdubbeld. Ze had vooral betrekking op drie sectoren, namelijk energie, meer bepaald de financiering van een windturbinepark, vervoer, waaronder de financiering van de metro van Barcelona, en, ten slotte, leefmilieu. Dexia Sabadell Banco Local realiseerde de montage van de financiering van het nieuwe programma inzake waterzuivering en -distributie van de stad Sevilla. Dit project werd door het magazine Project Finance uitgeroepen tot Municipal Finance Deal of the year Verenigd Koninkrijk (1) Buitenbalansproducten inbegrepen. Uitstaand bedrag (in miljoenen EUR) (1) In 2002 bleef de productie van langetermijnfinancieringen stabiel en bedroeg 411 miljoen EUR. Het uitstaand bedrag van het bijkantoor van Dexia Crédit Local kwam ultimo 2002 uit op 2,8 miljard EUR, d.i. een stijging van 8,9 % ten opzichte van eind De activiteit projectfinanciering vertoonde een sterke stijging, namelijk Israël In 2002 vertoonde Otzar Hashilton Hamekomi (OSM) een productie aan langetermijnfinancieringen van 82 miljoen EUR, d.i. een aangroei van 11, 9 % in vergelijking met Eind 2002 had het een bedrag van 303 miljoen EUR uitstaan, tegen 250 miljoen EUR eind In de loop van het jaar werden heel wat kortetermijnkredieten verleend aan kleine en middelgrote collectiviteiten (116 miljoen EUR). In dit veelbelovend segment heeft OSM een stevige leiderspositie, met een marktaandeel van 66 %. Italië In 2002 was de commerciële activiteit van Dexia Crediop zeer dynamisch. De Italiaanse dochteronderneming zag haar activiteit met ongeveer 77 % toenemen ten opzichte van het jaar voordien. De productie bedroeg in 2002 immers 5,5 miljard EUR, terwijl het totaal uitstaand bedrag ultimo 2002 op 20,2 miljard EUR uitkwam, wat neerkomt op een stijging van bijna 20 % in vergelijking met eind Deze zeer goede resultaten zijn in hoofdzaak te danken aan de langetermijnfinanciering van de overheidssector, die een bedrag van 4,8 miljard EUR vertegenwoordigde. De bank kon in 2002 immers profiteren van de aanzienlijke stijging van de vraag, vooral vanwege de grote openbare

57 FINANCIERING VAN COLLECTIEVE VOORZIENINGEN EN CREDIT ENHANCEMENT cliënten die actief zijn op het vlak van wegeninfrastructuur en voorzieningen die verband houden met de Olympische Winterspelen van 2006 in Turijn. In het kader van grote internationale uitgiften heeft Dexia Crediop voor de eerste maal de functie van arranger vervuld voor de EMTN-programma s van de provincie Milaan en de regio Abruzzen. Voor de uitgiften op de thuismarkt heeft Dexia Crediop zijn leiderspositie nog verstevigd. In 2002 bedroeg zijn marktaandeel 63 % Italië De bank ontwikkelt eveneens, in het kader van een synergie met Dexia Finance, een innoverend aanbod inzake actief schuldbeheer. In dat opzicht bereikten de verrichtingen inzake gestructureerde swaps en herschikking van de uitstaande bedragen in 2002 het recordpeil van 4,0 miljard EUR, tegen 2,2 miljard EUR in Inzake effectisering werden de eerste twee aanbestedingen die door de Italiaanse openbare besturen werden gelanceerd, in de wacht gesleept door Dexia Crediop in samenwerking met Dexia Capital Markets. Ook op het vlak van projectfinanciering deed Dexia Crediop het uitstekend, met een totale productie van ongeveer 714 miljoen EUR, tegen 369 miljoen EUR in De bank treedt op als kredietverstrekker, arranger, underwriter of adviseur in de sectoren energie (vooral windenergie), gezondheid en Nieuwe productie (in miljoenen EUR) (1) Buitenbalansproducten inbegrepen. vervoer. In dit laatste domein neemt ze met name deel aan de financiering van het toekomstig Italiaanse spoorwegnet voor de hogesnelheidstrein. Slowakije Uitstaand bedrag (in miljoenen EUR) (1) Dexia is aanwezig in Slowakije via zijn dochteronderneming Prvá Komunálna Banka (PKB), die het samen met zijn Oostenrijkse partner Kommunalkredit Austria in handen heeft. PKB is actief op het vlak van de financiering van de lokale overheid en gestructureerde financieringen, maar het legt zich ook toe op retailbanking (zie hoofdstuk Financiële dienstverlening aan de retailcliënteel pagina 63). De wetgevende en gemeenteraadsverkiezingen van 2002, de decentraliseringshervormingen en het vooruitzicht op toetreding tot de Europese Unie hebben de investeringen van de overheidssector gestimuleerd. PKB kon voordeel halen uit deze gunstige context. Wat de gestructureerde financieringen betreft, is de productie in 2002 eveneens meer dan verdrievoudigd ten opzichte van 2001 en beliep 63 miljoen EUR. PKB behaalde belangrijke successen in de domeinen spoorwegvervoer, elektriciteit, water en stadsverwarming. Slowakije 319 Dexia Jaarverslag was voor PKB in commercieel opzicht een zeer goed jaar. De productie langetermijnkredieten voor de openbare cliënteel is fors toegenomen en bereikte 155 miljoen EUR, tegen 56 miljoen EUR in Het uitstaand bedrag aan kredieten voor de overheid en gestructureerde financieringen klom met 62,4 % ten opzichte van 31 december 2001 en beliep 319 miljoen EUR eind (1) Nieuwe productie (in miljoenen EUR) (1) Zoals gepubliceerd in (2) Buitenbalansproducten inbegrepen (1) Uitstaand bedrag (in miljoenen EUR) (2)

58 (1) Nieuwe productie (in miljoenen EUR) Zweden (1) Zoals gepubliceerd in (2) Buitenbalansproducten inbegrepen (1) Uitstaand bedrag (in miljoenen EUR) (2) Zweden De nieuwe productie van Dexia Public Finance Norden steeg over 2002 met 10 % in vergelijking met 2001 en beliep 850 miljoen EUR. Het uitstaand bedrag kwam eind 2002 uit op 3,1 miljard EUR en nam met 15,7 % toe vergeleken met 2001, ondanks een lichte vermindering van de schuld van de lokale overheid. Het marktaandeel van het Zweedse bijkantoor in de sector van de lokale overheid is gegroeid en bedraagt thans 9 %, wat van Dexia Public Finance Norden een van de toonaangevende actoren van deze markt maakt. In Zweden heeft de bank haar cliëntenbestand verder uitgebreid en haar productengamma gevoelig verruimd. Dexia Public Finance Norden heeft zijn ontwikkeling eveneens voortgezet in de andere Scandinavische landen, inzonderheid bij de Finse lokale besturen. Inzake gestructureerde financieringen zijn de resultaten van Dexia Public Finance Norden aanzienlijk verbeterd, met een productie van 52 miljoen EUR in De transacties hebben vooral betrekking op de financiering van rollend materieel voor de metro van Stockholm in de vorm van US Lease. Overige geografische gebieden De gespecialiseerde teams van Dexia Crédit Local opereren vanuit de zetel in Parijs in de landen waar Dexia niet gevestigd is en verlenen steun aan de vestigingen of vertegenwoordigingskantoren (Portugal, Australië, Singapore). In 2002 opende Dexia Crédit Local een kantoor in Sydney om de aanwezigheid van Dexia in Australië te versterken en de Groep in staat stellen financieringsactiviteiten te ontwikkelen in zeer bloeiende sectoren als PFI (samenwerking overheid-privé) en hernieuwbare energie. Vanuit Parijs werd de financiering van de overheidssector gericht op West- en Centraal-Europa, voornamelijk op Portugal, Zwitserland, Polen en de Republiek Tsjechië. De totale productie (zonder Azië) bedroeg 485 miljoen EUR en het uitstaand bedrag kwam eind 2002 uit op 2,9 miljard EUR. In Portugal verwezenlijkte Dexia Crédit Local een goed jaar. Dexia zette er zijn opmars voort en profiteerde van een gunstige marktconjunctuur, die met name verband houdt met de investeringen in het kader van de organisatie van het Europees kampioenschap voetbal in In dit opzicht dienen wij erop te wijzen dat Dexia de bouw of vernieuwing van een aantal stadions, vooral in Coimbra en Porto, mee helpt financieren. Wat de financiering van projecten betreft, heeft Dexia in 2002, gelet op de grotere voorzichtigheid in zijn beleid, geen enkele transactie verwezenlijkt in de telecommunicatie- en de elektriciteitssector noch in de opkomende landen. De activiteit van de zetel heeft zich toegespitst op de sector olie en gas en op consultancy bij grote operatoren in de domeinen leefmilieu en vervoer. Zo kreeg Dexia een rol van arranger bij een grote Franse operator voor de financiering van de concessie inzake afvalwaterzuivering van de stad Den Haag in Nederland. De grote verschuivingen begeleiden Dexia ontwikkelt een partnership met zowel de Internationale Financiële Instellingen (IFI) als de internationale federaties van de lokale openbare actoren of de privé-actoren die overheidsdiensten leveren om de grote verschuivingen die zich wereldwijd in de lokale sector voordoen te begeleiden. In 2002 nam de bank deel aan de

59 FINANCIERING VAN COLLECTIEVE VOORZIENINGEN EN CREDIT ENHANCEMENT belangrijke multilaterale ontmoetingen en stimuleerde uitwisselingen met de grote actoren van de financiering van de lokale ontwikkeling. In 2002 besteedde Dexia veel aandacht aan de voorbereiding van de Wereldtop voor duurzame ontwikkeling in Johannesburg in het kader van de werkgroepen die in Frankrijk en andere Europese landen bijeenkwamen (zie verslag duurzame ontwikkeling). In Mexico nam Dexia, aan de zijde van de Wereldfederatie van verenigde steden en van privé-ondernemingen, deel aan de bijeenkomst van de lokale actoren in het kader van de Wereldtop voor duurzame ontwikkeling, die gehouden werd in Monterrey op initiatief van de VN. Gelijktijdig met de jaarlijkse vergadering van de Aziatische Ontwikkelingsbank (AzOB), die plaatshad in Shangai, organiseerde Dexia een colloquium over de financiering van de stedelijke voorzieningen (Financing Urban Infrastructure Forum). De bank ontwikkelde, in partnership met twee Franse instellingen van internationaal formaat, het CFCE en de ISTED, een website voor de lokale besturen uit de hele wereld, Hij bevat gegevens over het institutioneel en financieel kader van de lokale besturen van een groot aantal landen. Dexia Jaarverslag 2002 Vooruitzichten Op economisch vlak zullen de slappe economische conjunctuur en de lage rentestand in de loop van 2003 wellicht stimulerend werken op de vraag naar leningen vanwege de lokale besturen, die bovendien tijdens de jaren 1990 opnieuw financiële speelruimte hebben gekregen en vandaag globaal in een zeer goede financiële toestand verkeren. Tevens beleven wij in Europa, als wij de evolutie van de markt bekijken, de voortzetting van twee tendensen die gunstig zijn voor de Groep, namelijk de decentralisatie (vooral met de tweede decentralisatiegolf die er dit jaar komt in Frankrijk) en de ontwikkeling van samenwerkingsverbanden tussen overheid en privé op het gebied van infrastructuur volgens het Franse concessiemodel of het Britse model van het Private Finance Initiative (bijvoorbeeld in de sectoren vervoer, energie en milieu). Gezien de zwakke economische conjunctuur is er daarentegen minder visibiliteit voor bepaalde sectoren (financiering corporate, financiering van projecten ), die echter een vrij bescheiden percentage van de activiteit en de resultaten van het metier vertegenwoordigen. Op die manier zal het eerste metier van de groep Dexia in het algemeen ook in 2003 wellicht dynamisch verlopen wat de activiteit en de resultaten betreft, hetgeen bevestigt dat het contracyclisch is en het strategisch model van de Groep, dat gebaseerd is op het evenwicht tussen haar diverse metiers, efficiënt is.

60 Financiële analyse van de activiteit Na andermaal een jaar van gestage groei (+9,9 % in 2001 (1) ) liet het nettoresultaat een zeer bevredigende stijging optekenen van 13,3 %. Deze prestatie vormt het bewijs van de rol van het eerste metier als voornaamste motor van de rentabiliteit van Dexia, alsook van zijn robuuste karakter in een moeilijk economisch en financieel marktklimaat. Onderstaande analyse van de voornaamste componenten van het nettoresultaat vestigt de aandacht op de algemeen uitstekende prestaties van de activiteit. De opbrengsten voor het volledige jaar bedroegen miljoen EUR, d.i. een stijging van 4,8 %. Alle opbrengstencategorieën tekenen een stijging op, meer in het bijzonder op het vlak van de verzekeringen, waarvoor de toename voor het hele jaar uitkwam op 12,2 % (+18,9 % bij ongewijzigde wisselkoers). Deze prestatie zou nog beter zijn geweest zonder de invloed van het verlies op de single name CDS portfolio bij FSA (-44 miljoen EUR of -41,9 miljoen USD), na de beslissing om deze eenmalige transactie te beindigen. De kosten vertonen een lichte stijging met 0,6 % (+2,1 % bij ongewijzigde wisselkoers) in vergelijking met de toename van de opbrengsten. Het brutobedrijfsresultaat beliep miljoen EUR (+7,3 %), wat niet alleen een weerspiegeling is van de uitstekende prestatie van de activiteit, maar ook van de dynamiek van de forse aangroei van de winstgenerende activa Onderstaande analyse is gebaseerd op de onderliggende gegevens (d.w.z. met uitsluiting van de uitzonderlijke en nietweerkerende elementen) voor dit metier, teneinde een beter zicht te krijgen op de fundamentele trends van deze activiteit. De elementen die beschouwd worden als uitzonderlijke en nietweerkerende elementen worden in detail behandeld op pagina's van Dexia en FSA tijdens de voorbije recente periodes. De exploitatiecoëfficiënt verbeterde in 2002 nog verder, nl. van 36,9 % in 2001 tot 35,4 % in De risicokosten beliepen 168 miljoen EUR in 2002, tegen 180 miljoen EUR in 2001 (-7,0 %). Deze bedragen omvatten tevens twee aanzienlijke kostencomponenten voor beide jaren: een bedrag van 51 miljoen EUR m.b.t. de niet-betaling door een ziekenhuis in Chicago in 2001 en een aanpassing ten belope van 69 miljoen EUR (tegen 14 miljoen EUR het jaar voordien) van de algemene reserve van FSA in 2002, waarvan 43 miljoen EUR te maken heeft met verwachte toekomstige verliezen op bepaalde transacties van de portefeuille CDO (Collateral Debt Obligations).

61 FINANCIERING VAN COLLECTIEVE VOORZIENINGEN EN CREDIT ENHANCEMENT Het bedrijfsresultaat van het metier is zeer gunstig geëvolueerd (+ 10,1 % tot 994 miljoen EUR), in weerwil van de negatieve gevolgen van de toegenomen risicokosten bij FSA en de minder gunstige wisselkoersen op het in USD uitgedrukte deel van de opbrengsten. De goede financiële prestatie van het metier komt duidelijk tot uiting in de ratio van het rendement van het eigen economisch vermogen (RoEE (2) ), die in 2002 uitkomt op 21,0 % (20,3 % in 2001). Deze ratio scoort hoger dan de algemene doelstelling van de Groep. (1) Zoals gepubliceerd. (2) Nettoresultaat voor minderheidsbelangen als percentage van het toegewezen economisch kapitaal. Dexia Jaarverslag 2002 Onderliggende resultatenrekening (1) (zonder uitzonderlijke en niet-weerkerende elementen) in miljoenen EUR Evolutie Opbrengsten ,8 % - nettorenteopbrengsten en soortgelijke opbrengsten ,6 % waarvan rente op T.E.V. (2) ,8 % - nettocommissielonen en overige opbrengsten ,9 % - verzekeringen ,2 % Kosten (637) (633) +0,6 % Brutobedrijfsresultaat ,3 % Risicokosten (168) (180) -7,0 % Bedrijfsresultaat ,1 % Waardecorrecties op financiële vaste activa 10 (1) n.s. Resultaat van de ondernemingen waarop vermogensmutatie wordt toegepast ,2 % Belastingen (266) (251) +5,6 % Nettoresultaat ,6 % Belangen van derden ,0 % Nettoresultaat groepsaandeel ,3 % Exploitatiecoëfficiënt 35,4 % 36,9 % RoEE 21,0 % 20,3 % Toegewezen eigen vermogen (einde van de periode) (1) Pro forma voor het hele boekjaar (2) Toegewezen economisch eigen vermogen.

62 ntegratie idankzij de integratie van Artesia Banking Corporation en Dexia Bank in België kan Dexia al zijn krachten bundelen, zowel wat de commerciële teams als de centrale, ondersteunende of logistieke diensten betreft. Hierdoor kan het optimaal tegemoetkomen aan de wensen van zijn cliënteel.

63 Dexia Jaarverslag

64 1411 Dexia Bank-kantoren voor ongeveer 3,9 miljoen cliënten 78,7 miljard EUR 22,0 miljard EUR 1,6 miljard EUR Uitstaande Uitstaande kredieten Verzekeringspremies cliëntentegoeden Dexia-cliënteel financiële dienstverlening AAN DE RETAILCLIËNTEEL De integratie van Artesia Banking Corporation en Dexia Bank, die vanaf het eerste semester 2001 operationeel van start ging, zit op het goede spoor. Dexia is vandaag een van de grootste retailbanken in België. Het is tevens marktleider in Luxemburg en ontwikkelt zich actief in Slowakije. De bank biedt haar cliënteel van particulieren, kleine ondernemingen en zelfstandigen een zeer ruime waaier van producten en diensten aan inzake financieringen, beleggen, sparen en verzekeren.

65 Strategie en voorstelling In juli 2001 verwierf Dexia de groep Artesia Banking Corporation en zijn twee belangrijkste dochterondernemingen, BACOB Bank, die zich toelegt op retailbanking, en de verzekeringsmaatschappij DVV Verzekeringen. Daardoor behoort Dexia thans tot de grootste drie retailbanken, vooral inzake deposito s en beleggingen van cliëntentegoeden. Dexia Bank bezit in België een marktaandeel van 18,2 % in het segment depositobank en van 17,7 % in de zeer concurrerende markt van het hypothecair krediet. De aanwezigheid van Dexia op de Belgische bankmarkt wordt bovendien versterkt door de activiteit van zijn dochteronderneming Eural, die basisbankproducten aanbiedt via een net van 294 agenten, en door Dexia Kredietmaatschappij, gespecialiseerd in kredietverlening aan particulieren via makelaars. Dexia heeft eveneens een leiderspositie in Luxemburg, waar zijn dochter Dexia BIL over een net van 40 kantoren beschikt. In Slowakije is Dexia actief op de retailbankingmarkt via zijn dochter Prvá Komunálna Banka, die kan steunen op een net van een veertigtal agentschappen. Dexia is momenteel, met een marktaandeel van meer dan 11 %, de derde grootste levensverzekeraar in België via zijn twee verzekeringsdochters Dexia Insurance en DVV Verzekeringen. Om zijn verzekeringsproducten Leven en Niet-Leven zo goed mogelijk te distribueren, doet de Groep een beroep op verscheidene kanalen: de Dexia-kantoren; het net van de 330 exclusieve agentschappen van DVV Verzekeringen; het net van Belstar-makelaars; de directe verzekeraar Corona. De verzekering vormt een strategische ontwikkelingsas die wellicht een steeds groter aandeel zal hebben in de resultaten van het metier Financiële dienstverlening aan de retailcliënteel. Dexia Jaarverslag

66 DE INTEGRATIE VAN ARTESIA BANKING CORPORATION EN DEXIA BANK 2002 was het eerste jaar van de integratie van Artesia BC en Dexia Bank. Dankzij de inzet van alle betrokken partijen werd heel wat vooruitgang geboekt. De doelstellingen inzake bedrijfskosten werden ruimschoots gehaald. De initiatieven om opbrengstensynergieën tot stand te brengen, konden gezien de marktomgeving niet ten volle worden gerealiseerd. Op sociaal vlak werden verscheidene overeenkomsten met de sociale partners afgesloten. De resultaten hebben een duidelijke voorsprong op het oorspronkelijke streefcijfer om in 2002 de kosten met 25 à 30 miljoen EUR te verminderen, vermits er reeds voor 54,5 miljoen EUR werd bespaard, waarvan 18,5 miljoen EUR door het terugdringen van de algemene kosten en 36 miljoen EUR door het inkrimpen van het personeelsbestand. Wat de algemene kosten betreft, hebben vooral drie afdelingen aan deze inspanning bijgedragen. Voor de informaticafuncties werd het aantal externe medewerkers gevoelig verminderd. De afdeling Logistiek realiseerde belangrijke kostenbesparingen doordat ze haar inkoopbeleid heeft bijgestuurd. Inzake vermogensbeheer konden de werkingskosten fors worden gereduceerd door de fusie van Dexiam en Cordius. Op het stuk van personeelskosten werden reeds 814 functies geschrapt. Alle afdelingen van de bank hebben daaraan meegewerkt, vooral de backoffice, het net, de logistiek en de centrale diensten. Het streefdoel om tegen eind banen te schrappen, was eind 2002 reeds voor 36 % bereikt. De opbrengstensynergieën daarentegen, konden slechts gedeeltelijk worden gerealiseerd wegens de zwakke economische context en de teleurstellende prestaties van de financiële markten. De gezamenlijke doelstelling omvatte enerzijds positieve opbrengstensynergieën, die 13,3 miljoen EUR hebben bereikt, d.i. 30 % van het streefcijfer voor 2002, en anderzijds de opbrengstenvermindering die verband houdt met het vrijwillig terugschroeven van de risicolimieten. Deze laatste daalden over 2002 met ongeveer 60 miljoen EUR conform de aangekondigde doelstellingen. In diverse domeinen werd heel wat vooruitgang geboekt. In 2002 werden de eerste fasen van de fusie voor de totstandkoming van één enkel commercieel net afgewerkt. Uitgaand van een distributiemodel dat gebaseerd is op de combinatie van een bezoldigd net (het vroegere BACOB) en een zelfstandig net (Dexia Bank), moeten er 384 agentschappen verdwijnen over de periode In 2002 werden er daarvan reeds 72 gesloten, wat het totaal aantal kantoren vandaag op brengt. Het is de bedoeling om tegen 2005 te komen tot een volledig eengemaakt net van agentschappen die over het hele grondgebied verspreid zijn onder één enkele naam, Dexia Bank. De functies van de financiële markten werden met succes gefuseerd. Ultimo 2002 waren niet alleen de twee front-offices reeds samengevoegd, maar was ook de integratie van de informaticaplatformen van de back-offices voltooid. De totstandkoming van één enkel informaticasysteem is een belangrijke sleutel van de integratie. In de loop van 2002 werden tal van informaticaontwikkelingen met succes gerealiseerd teneinde de continuïteit van de dienstverlening aan de cliënteel te garanderen. Op het vlak van verzekeringen werd besloten om voor de twee verzekeringsmaatschappijen Dexia Insurance en DVV Verzekeringen een gemeenschappelijk managementorgaan in het leven te roepen. Tussen beide partners werden reeds synergieën ontwikkeld. Het succes van de integratie berust eveneens op de totstandkoming van een constructieve dialoog met alle sociale partners. Deze laatste had in 2002 betrekking op de organisatie van het toekomstig net, het sociaal plan, de mobiliteit en de harmonisering van de personeelsstatuten. In maart 2002 en januari 2003 resulteerden deze onderhandelingen in de ondertekening van collectieve arbeidsovereenkomsten.

67 FINANCIËLE DIENSTVERLENING AAN DE RETAILCLIËNTEEL Activiteit Dexia Bank biedt haar cliënteel van particulieren, kleine ondernemingen en zelfstandigen een zeer uitgebreid gamma van bankproducten en -diensten aan dankzij een zeer verfijnde segmentatie van zijn markten, zijn distributienet en de ontwikkeling van innoverende en efficiënte distributiemiddelen (internet, mobile banking, WAP/GSM enz.) werd, voor Dexia in België, gekenmerkt door uiteenlopende ontwikkelingen naar gelang van de producten. Ze houden nauw verband met de baisse van de aandelenmarkten, waardoor de cliënteel een afwachtende houding aannam, maar ook met de toenemende concurrentie vanwege de banken die niet tot de groep van de vier grootste Belgische instellingen behoren. Globaal werden de beleggingen en de verzekeringsproducten Leven negatief beïnvloed door de rentedaling en de slechte beursprestaties. De kredietactiviteit daarentegen, profiteerde veeleer van de historisch lage rentestand. Cliëntentegoeden In 2002 werden de uitstaande beleggingsproducten benadeeld, enerzijds door de daling van de inventariswaarden van de ICBE s en verzekeringscontracten in rekeneenheid en anderzijds door de terugloop van de productie met 14 % in vergelijking met die van De uitstaande cliëntentegoeden (traditionele deposito s, kasbons, producten op het vlak van collectief beheer en levensverzekering, Dexia-obligaties, maar zonder effectenrekeningen) beliepen aldus 78,7 miljard EUR eind 2002, d.i. een daling van 1,1 %. Er zij wel op gewezen dat deze krimp voornamelijk betrekking heeft op de eerste negen maanden (-2,4 %), terwijl de productie over het vierde kwartaal met 1,4 % is gestegen. Eind 2002 kwamen de beleggingen in de balans uit op 55,4 miljard EUR, d.i. een lichte stijging van 1,2 % ten opzichte van het jaar voordien. Ultimo 2002 vertegenwoordigden deze uitstaande bedragen 70,5 % van de totale cliëntentegoeden, tegen 68,8 % een jaar voordien. De uitstaande bedragen op de depositoboekjes klommen fors met +10,9 % en kwamen eind 2002 uit op 21,5 miljard EUR. De overige deposito s liepen licht terug (-1,7 %) en bedroegen 9,5 miljard EUR. Deze trend is het resultaat van een stijging van de uitstaande bedragen op de zichtrekeningen (+5,3 %) en een daling voor de termijnrekeningen (-8,7 %). Eind 2002 vertoonden de uitstaande kasbons een krimp van nagenoeg 10 % en bedroegen 17 miljard EUR. De verlaging van de herbeleggingspercentages is vooral te wijten aan een verschuiving naar de spaarrekeningen met hoog rendement, die zelf te verklaren is door de rentedaling. De uitstaande euro-obligaties van Dexia, die door de Dexia Bank-netten worden gecommercialiseerd, beliepen 7,5 miljard EUR, d.i. een stijging van 8,2 % vergeleken met eind De uitstaande gedesintermedieerde producten (ICBE s, Verzekering Leven) bedroegen 23,3 miljard EUR, d.w.z. een daling van 6,1 % ten opzichte van ultimo Deze krimp heeft vooral betrekking op het uitstaand bedrag van de ICBE-producten, dat eind 2002 uitkwam op 16,3 miljard EUR. Hij is te wijten aan de negatieve evolutie van de beursmarkten. De uitstaande verzekeringscontracten Leven daarentegen, stegen met 1,9 % tot 5,8 miljard EUR eind Het uitstaand bedrag voor Tak 21 (beleggingen met gewaarborgde rente) steeg met 4,5 % tot 2,5 miljard EUR, terwijl dat van Tak 23 (levensverzekering in rekeneenheden) vrijwel stabiel bleef op 3,3 miljard EUR. Uitstaande cliëntentegoeden (in miljarden EUR) Evolutie Deposito s 29,0 30,9 +6,7 % Kasbons 18,8 17,0-9,8 % Effecten groep Dexia (1) 6,9 7,5 +8,2 % ICBE s (2) 17,9 16,3-9,1 % Aandelen van de coöperanten 1,2 1,2 +0,8 % Levensverzekering (technische reserves) 5,7 5,8 +1,9 % Totaal 79,6 78,7-1,1 % (1) Euro-obligaties uitgegeven door de groep Dexia en verkocht door het agentennet van Dexia Bank. (2) Collectieve beleggingen verkocht door het agentennet van Dexia. Dexia Jaarverslag

68 Uitstaande kredieten (in miljarden EUR) 2001 (1) 2002 (1) Evolutie Kredieten aan particulieren 14,4 15,3 +6,0 % - Hypothecaire kredieten 12,3 13,1 +6,5 % - Consumentenkredieten 2,2 2,2 +3,3 % Kredieten aan KMO s en zelfstandigen 6,3 6,7 +5,9 % Totaal 22,0 20,7 +6,0 % (1) Zonder Slowakije. Kredieten Op 31 december 2002 bedroegen de uitstaande retailbankingkredieten bijna 22,0 miljard EUR, d.i. een groei van 6,0 % in vergelijking met eind De uitstaande hypothecaire kredieten namen met 6,5 % toe en kwamen ultimo 2002 uit op 13,1 miljard EUR. De consumentenkredieten en overdisponeringen van particulieren stegen met 3,3 % tot 2,2 miljard EUR. De kredieten aan professionelen, kleine ondernemingen en verenigingen zonder winstoogmerk lieten een stijging van 5,9 % optekenen en bereikten 6,7 miljard EUR op 31 december Bankverzekeren De productie verzekeringspremies van de Dexia-cliënteel voor alle producten samen kwam in 2002 uit op miljoen EUR, wat neerkomt op een globale daling van 15,4 % vergeleken met Bijna 90 % van dit resultaat bestaat uit premies die gegenereerd werden door de verkoop van verzekeringsproducten Leven en Niet-Leven die ontwikkeld werden door de verzekeringsdochters van Dexia. Tijdens het vierde kwartaal 2002 veerde de productie sterk op (+27,5 %). In 2002 verwezenlijkte Dexia een productie aan premies voor levensverzekering van miljoen EUR, een terugval van 18,5 % ten opzichte van Deze daling geldt vooral voor de levensverzekeringsproducten in rekeneenheid (tak 23), die te kampen hadden met een afkeer van de cliënteel vanwege het slechte beursklimaat. Voor dit segment kwam de totale productie over 2002 uit op 818 miljoen EUR (-32,2 %). De productie van de levensverzekeringen met gewaarborgde rente (Tak 21) nam gevoelig toe, namelijk met 27,8 %. De productie verzekering Niet-Leven steeg met 3,7 % tot 281 miljoen EUR. Bankverzekeringsactiviteiten (in miljoenen EUR) Evolutie Premies Leven ,5 % Premies Niet-Leven ,7 % Totaal ,4 %

69 FINANCIËLE DIENSTVERLENING AAN DE RETAILCLIËNTEEL Dexia BIL, de retailbank in Luxemburg In een omgeving die gekenmerkt wordt door de onrust op de beurzen, bewijst de retailbank haar vermogen om weerstand te bieden en vooruitgang te boeken. Ze realiseerde immers haar beste boekjaar ooit, met een prestatie die 26 % boven het streefcijfer uitkomt. Het segment Agentschappen en KMO s overtrof aldus ruimschoots de doelstellingen doordat het zijn positie ten aanzien van de andere banken, maar ook tegenover niet-bancaire leveranciers van diensten verbeterde. Om de opmars van de merkgebonden betaal- en kredietkaarten van de grootwinkelbedrijven tegen te gaan, ontwikkelde de bank het nieuwe bankproduct Préfiline en zijn onvermijdelijk uitvloeisel, de Préfiline card. De verkoopteams, die over een nog ruimer aanbod van producten en diensten beschikken, zijn er aldus in geslaagd om de bestaande cliënteel te binden en nieuwe cliënten te werven. Dientengevolge zijn de klassieke beleggingsproducten en de uitstaande kredieten aanzienlijk toegenomen. Deze groei, die verwezenlijkt werd met een voorzichtig kredietbeleid, geldt zowel de cliënteel van particulieren (woonkredieten en consumentenkredieten) als die van de kleine en middelgrote ondernemingen (investeringskredieten en consumentenkredieten). Een andere belangrijke gebeurtenis was de invoering (in grensoverschrijdende samenwerking met Dexia Bank) van een nieuw programma voor de jongeren, Axion by Dexia respecting youth. Dit illustreert duidelijk de synergiemogelijkheden in de groep Dexia en het succes van dit initiatief wordt bevestigd door de return op onze eerste reclamecampagnes. Ook inzake bankverzekeren heeft de grotere inspanning op het vlak van opleiding van de adviesteams, zowel wat de producten als de proactieve benadering van vermogens-, belastingen nalatenschapsplanning betreft, het mogelijk gemaakt om mooie prestaties te verwezenlijken en de cliënteel, zowel de plaatselijke als de buitenlandse, nog sterker te binden. Naast Dexia Pension Plus, het nieuwe product op het gebied van aanvullend pensioen dat door de Luxemburgse dochteronderneming Dexia Life & Pensions SA werd ontwikkeld en door het net van de bank wordt gecommercialiseerd, heeft de bank haar productengamma aangepast aan de eisen van de grensoverschrijdende cliënteel en met name aan de Duitse markt. Ten slotte heeft de retailbank in 2002 haar net verder gemoderniseerd door voorrang te geven aan het concept van grotere agentschappen en de strategische ligging van haar verkooppunten opnieuw te bekijken. Ze heeft bovendien besloten om vanaf januari 2003 het aantal kleine kantoren te verminderen. De maximumgrens van de algemene kosten werd vastgelegd op 7,5 % onder het jaarlijks streefdoel voor een meer dan bevredigende OER (ROX) van 0,61. Retailbanking in Slowakije In Slowakije beoefent Dexia zijn retailbankingmetier via zijn dochteronderneming Prvá Komunálna Banka (PKB) (cf. pagina 50). PKB ontwikkelt er, in nauwe synergie met Dexia Bank, een retailbankingactiviteit voor een cliënteel van particulieren en professionelen. PKB is goed gevestigd op het hele grondgebied en beschikt over een net van een veertigtal kantoren. De bank biedt haar cliënteel van particulieren een ruim pakket van bankproducten aan: beheer van zichtrekeningen, spaarproducten, betaalmiddelen, consumentenleningen en verzekeringsproducten. PKB ontwikkelt eveneens een specifiek aanbod voor de jongeren, dat sterk geïnspireerd is op Axion, een van de sterproducten van Dexia Bank in België. Ten aanzien van de cliënteel van professionelen (individuele ondernemers, KMO s & KMI s) legt de bank zich toe op het beheer van bancaire geldstromen, wisselverrichtingen en financiering van de courante activiteit en van investeringen. PKB heeft onder zijn cliënteel van professionelen enkele grote cliënten, waaronder maatschappijen op het vlak van vervoer, elektriciteit en diensten (verzekeringen). In het kader van het elektronisch bankieren kunnen de cliënten hun verrichtingen beheren via internet, GSM of de automatische loketten. In 2002 werd bijna 60 % van de bankverrichtingen via deze kanalen gerealiseerd. Op 31 december 2002 vertegenwoordigden de deposito s een bedrag van 296 miljoen EUR, zijnde een aangroei van 10 % vergeleken met In Slowakije behoort PKB tot de grootste tien retailbanken, met een marktaandeel van ongeveer 3 %. Inzake prestatie werd PKB in 2002 uitgeroepen tot de derde beste Slowaakse bank door het Slowaaks economisch tijdschrift Trend. Dexia Jaarverslag

70 Financiële analyse van de activiteit Het nettoresultaat beliep 202 miljoen EUR, d.i. een daling met 7,3 % en een weerspiegeling van het slechte economische en financiële klimaat (voornamelijk de terugval van de beurzen en de dalende rentevoeten), alsook van een intense concurrentie in België. De opbrengsten voor het hele jaar kwamen uit op miljoen EUR. Dit komt neer op een daling met 3,0 % of 53 miljoen EUR. Dat weerspiegelt het marktklimaat dat tijdens het hele jaar heerste, en waarvan de impact afhangt van de soorten van opbrengsten of producten. De nettorenteopbrengsten en de soortgelijke opbrengsten hebben zich gestabiliseerd (+3 miljoen EUR), met name als gevolg van: de bijdrage van de vastrentende kredieten, gelet op de toename van het gemiddeld volume die gecompenseerd wordt door de lichte daling van de marges; de zichtrekeningen leverden minder opbrengsten op (-17 miljoen EUR), als gevolg van de dalende rentevoeten; de opbrengsten van de depositoboekjes namen ondanks de scherpe concurrentie in België toe (+16 miljoen EUR), onder invloed van de gestegen volumes en het goed standhouden van de marges; de verkoop van obligaties aan de retailcliënteel in België bleef stevig in 2002, tegen een achtergrond van de lage rente en een verlaging van de belastingen sinds 2001; maar deze prestatie was evenwel niet zo goed als in 2001, wat gezorgd heeft voor een daling van de opbrengsten (-3 miljoen EUR). Onderstaande analyse is gebaseerd op de onderliggende gegevens (d.w.z. met uitsluiting van de uitzonderlijke en nietweerkerende elementen) voor dit metier, teneinde een beter zicht te krijgen op de fundamentele trends van deze activiteit. De elementen die beschouwd worden als uitzonderlijke en nietweerkerende elementen worden in detail behandeld op pagina s De commissielonen en de overige opbrengsten daalden met 12,2 % of 48 miljoen EUR, in hoofdzaak als gevolg van de volgende redenen: de buitenbalansproducten zoals de beveks waren in 2002 minder rendabel (-30 miljoen EUR) als gevolg van de minder aantrekkelijke kapitaalmarkt; de beursorders en de commissies i.v.m. debetkaarten zijn afgenomen (-8 miljoen EUR). De technische marge van de verzekeringsactiviteit was niet even bevredigend als in 2001, als gevolg van een daling van de productie en een verschuiving van de fondsenproducten naar de producten met gewaarborgd rendement (8 miljoen EUR minder opbrengsten).

71 FINANCIËLE DIENSTVERLENING AAN DE RETAILCLIËNTEEL Onderliggende resultatenrekening (1) (zonder uitzonderlijke en niet-weerkerende elementen) in miljoenen EUR Evolutie Opbrengsten ,0 % - Nettorenteopbrengsten en soortgelijke opbrengsten ,3 % waarvan rente op T.E.V. (2) ,0 % - Nettocommissielonen en overige opbrengsten ,2 % - Verzekeringen ,4 % Kosten (1 377) (1 434) -3,9 % Brutobedrijfsresultaat ,0 % Risicokosten (43) (29) +49,0 % Bedrijfsresultaat ,7 % Waardecorrecties op financiële vaste activa (2) (6) n.s. Resultaat van de ondernemingen waarop vermogensmutatie wordt toegepast ,0 % Belastingen (112) (95) +18,1 % Nettoresultaat ,4 % Belangen van derden (4) 3 n.s. Nettoresultaat groepsaandeel ,3 % Dexia Jaarverslag 2002 Exploitatiecoëfficiënt 80,9 % 81,6 % RoEE 11,3 % 12,2 % Toegewezen eigen vermogen (einde van de periode) (1) Pro forma voor het hele boekjaar (2) Toegewezen economisch eigen vermogen De kosten ten belope van miljoen EUR zijn teruggelopen met 3,9 % of 56 miljoen EUR dankzij het intensieve kostenbesparingsprogramma dat van start ging in 2002, en dat bijzonder doeltreffend is gebleken in België (besparing van 45 miljoen EUR) en Luxemburg (besparing van 12 miljoen EUR). Het tempo van de kostenbesparingen varieerde in de loop van het jaar: in Luxemburg, na een duidelijke vermindering tijdens het eerste kwartaal, gevolgd door twee kwartalen van constante daling, zijn de kosten opnieuw gestegen tijdens het 4de kwartaal als gevolg van informaticauitgaven en kosten voor de verhuizing van diverse afdelingen naar nieuwe kantoren. In België lieten de kosten tijdens het 3de kwartaal een forse daling optekenen als gevolg van de neerwaartse herziening van de begrotingsdoelstellingen voor 2002, die hebben gezorgd voor een eenmalige aanpassing van de pro-rata-uitgaven voor het eerste halfjaar. Dat verklaart waarom de kosten voor het laatste kwartaal lichtjes zijn toegenomen. Bovendien vormt de gewijzigde boeking van de kosten bij DVV Verzekeringen (meer opbrengsten en kosten toegewezen aan de distributieactiviteit) een verklaring voor de 4 miljoen EUR aan eenmalige kosten tijdens het laatste kwartaal. Het brutobedrijfsresultaat beliep 326 miljoen EUR (+1,0 %), wat een weerspiegeling vormt van het opverend bedrijfsresultaat van het metier in weerwil van de moeilijke marktomgeving. De risicokosten belopen 43 miljoen EUR in 2002, tegen 29 miljoen EUR in De nettorisicokosten omvatten in 2001 een terugneming van 11 miljoen EUR op de vastrentende kortetermijnkredieten. Als we dit element buiten beschouwing laten, verlopen de risicokosten parallel met de toename van de uitstaande kredieten. De exploitatiecoëfficiënt kwam in 2002 uit op 80,9 %, tegen 81,6 % in Deze coëfficiënt zal tijdens de komende jaren wellicht gevoelig verbeteren dankzij de synergie die voortvloeit uit de fusie in België van Artesia BC en Dexia Bank. Het rendement op het eigen vermogen (RoEE (1) ) beliep 11,3 % in 2002 (12,2 % in 2001). (1) Nettoresultaat voor minderheidsbelangen als percentage van het toegewezen economisch kapitaal.

72 bescherming In een zeer ongunstige beurs- en financiële omgeving legde Dexia zich in 2002 toe op productiviteitsverhoging en een betere prestatie van zijn producten en diensten om de tegoeden van de cliënten zo goed mogelijk te beschermen.

73 Dexia Jaarverslag

74 69,4 miljard EUR* Beheerde uitstaande activa 30,8 miljard EUR* Tegoeden van de privatebankingcliënteel 114,8 miljard EUR Uitstaand bedrag van de als depothoudende bank beheerde fondsen financieel beheer Het metier Financieel beheer omvat vier activiteiten die elkaar aanvullen: private banking, vermogensbeheer, administratief fondsenbeheer en aandelenadvies en -courtage. Dexia biedt, voornamelijk op Europese schaal, een ruim gamma van financiële diensten aan, zowel aan particulieren als aan institutionele beleggers of promotoren van fondsen. *Zonder Dexia Bank Nederland.

75 Strategie en voorstelling In 2002 had het metier financieel beheer te kampen met zeer ongunstige marktomstandigheden, maar sommige activiteitsdomeinen hielden goed stand en gingen zelfs vooruit. De strategie van Dexia voor dit metier spitst zich toe op de verhoging van de productiviteit en de verbetering van de prestatie van zijn producten en diensten terwijl de bedrijfskosten strikt onder controle worden gehouden. Private banking Dexia verleent aan de gegoede cliënteel een volledige waaier van financiële diensten, vooral inzake vermogensbeheer en beheer onder mandaat. Dexia oefent zijn private-bankingactiviteiten op twee soorten markten uit, de internationale markten en de binnenlandse markten. De specifieke kenmerken van deze markten vergen dat de Groep twee verschillende strategieën toepast. Om nieuwe bronnen van inkomsten te vinden, heeft Dexia zich ook op de binnenlandse markten ontwikkeld, namelijk in België, Spanje, Frankrijk, Nederland, Denemarken en het Verenigd Koninkrijk. Dexia stemt er zijn distributiemiddelen af op de specifieke kenmerken van deze landen. In België bijvoorbeeld benadert de bank de vermogende particuliere cliënten via haar kantorennet. In Spanje heeft de oprichting van een gemeenschappelijke dochteronderneming met Banco Popular, een belangrijke binnenlandse partner die beschikt over een net en een cliënteel met hoog potentieel, de Groep in staat gesteld om zich op de Spaanse markt te vestigen. Het streefdoel voor de komende jaren is de productiviteit verder te verbeteren dankzij een kostenreductieprogramma dat in 2002 werd gelanceerd en waardoor een heropleving van het beursklimaat ten volle zal kunnen worden benut. Dexia Jaarverslag Dexia is altijd sterk aanwezig geweest op de internationale markten (Luxemburg, Zwitserland, Monaco, Jersey en Singapore), die grotere marges en een goede productiviteit bieden, doordat de bedrijfskosten er lager liggen als gevolg van het beperkt distributienet. De internationale markten droegen in 2002 het sterkst bij aan de resultaten van het metier financieel beheer.

76 Vermogensbeheer Dexia legt zich toe op collectief vermogensbeheer voor een cliënteel van particulieren en institutionele beleggers (entiteiten van de overheidssector, ondernemingen, verzekeringsmaatschappijen enz.). Het verleent deze diensten via de verschillende netten van de Groep (retailbanking, private banking ) of via netten van derden. De cliënteel van particulieren vertegenwoordigt thans 60 % van de beheerde fondsen. Deze activiteiten worden geleid door Dexia Asset Management, dat in januari 2002 ontstaan is uit de fusie van Dexiam en Cordius Asset Management. Dexia Asset Management biedt een brede waaier van producten aan: aandelen- en obligatiefondsen, monetaire fondsen, gediversifieerde fondsen, fondsen voor alternatief beheer en ethische fondsen (cf. verslag duurzame ontwikkeling). Dexia Asset Management streeft ernaar de prestaties van het productengamma op te voeren en tegelijk een goede productiviteit te behouden, vooral door een strikte beheersing van de bedrijfskosten. Administratief fondsenbeheer Deze activiteit omvat drie segmenten: depothoudende bank, centrale administratie (boekhouding van de fondsen, periodieke waarderingen enz.) en transferagent (de registers bijhouden en de inschrijvingen op en de wederinkopen van deelbewijzen van fondsen beheren). Dexia is in Europa een zeer belangrijk actor voor deze metiers doordat het een vooraanstaande plaats bekleedt in Luxemburg, de grootste Europese markt wat deze bedrijvigheid betreft. Via Dexia Fund Services en FETA (First European Transfer Agent) heeft Dexia geleidelijk aan zijn aanwezigheid in andere Europese landen versterkt. Dat is met name het geval in Ierland, Zwitserland, Italië, Frankrijk en Spanje. In 2002 consolideerde Dexia zijn aanwezigheid in Azië dankzij de acquisitie van The Bank of NT Butterfield & Son Ltd, die in Hongkong is gevestigd. De Groep is eveneens nadrukkelijk aanwezig in Singapore. Voor dit metier, dat zich wellicht fors zal ontwikkelen wegens de gunstige macro-economische omgeving, die verband houdt met de oprichting van pensioenfondsen, bestaat de strategie van de Groep erin haar leiderspositie in Luxemburg te consolideren en zich verder te ontwikkelen op sterk groeiende beurzen, zoals Ierland, Zwitserland, Italië en Hongkong. Aandelenadvies en -courtage Dexia legt zich ook toe op onderzoek en verkoop van aandelen (cash en derivaten) in Frankrijk en Nederland. Dankzij deze activiteit kunnen de behoeften inzake adviesverlening aan de teams voor vermogensbeheer van Dexia worden gegarandeerd en kan het aanbod van diensten voor de institutionele beleggers worden aangevuld. Dexia Bank Nederland levert eveneens consultancydiensten aan Nederlandse ondernemingen met kleine en middelgrote kapitalisaties.

77 FINANCIEEL BEHEER Activiteit Uitsplitsing van de private-bankingactiviteiten In 2002 had het financieel beheer af te rekenen met zeer ongunstige marktvoorwaarden, waardoor de beheerde uitstaande bedragen werden aangetast, de kapitalen naar producten met kleinere marges werden overgeheveld en het volume van de transacties verminderde. De Groep werd bovendien benadeeld door de moeilijkheden waarmee haar dochteronderneming in Nederland werd geconfronteerd als gevolg van de zeer forse baisse van de beurs van Amsterdam, die een zeer negatieve impact had op de aandelenleasingactiviteit. Private banking Eind 2002 kwamen de totale uitstaande bedragen van de cliënteel uit op 30,8 miljard EUR, wat overeenstemt met een daling van 9,2 % ten opzichte van eind Deze krimp van 3,1 miljard EUR is voornamelijk te verklaren door een negatief markteffect (-2,5 miljard EUR). De consolidatie-impact speelde mee voor -0,2 miljard EUR en de nettoopvragingen bedroegen 0,5 miljard EUR. In Luxemburg boekte Dexia BIL, ondanks ongunstige marktomstandigheden, bevredigende resultaten. Eind 2002 beliep het uitstaand bedrag van de bank 22,9 miljard EUR. Dexia Private Bank Switzerland zag zijn uitstaand bedrag, dat ultimo 2002 uitkwam op 2,6 miljard EUR, met 11,8 % teruglopen (het markteffect inbegrepen). Volgens het type van product 48 % Effecten 29 % Gelddeposito s 23 % Collectief beheer De dochteronderneming kon de negatieve impact van de repatriëring van tegoeden van Italiaanse cliënten als gevolg van de wet op de fiscale amnestie in Italië beperken en profiteerde van de opverende activiteit tijdens het vierde kwartaal Dexia Bank België, dat de privatebankingactiviteit van Artesia BC heeft overgenomen, beheerde eind 2002 een totaal uitstaand bedrag van 2,4 miljard EUR. Het jaar eindigde eveneens op een meer optimistische toon vermits de uitstaande bedragen van de bank met 4,9 % stegen. Dexia Banque Privée France, dat in 2002 fuseerde met het vroegere Banque Vernes Artesia, liet eind 2002 een totaal uitstaand bedrag van iets meer dan 2,0 miljard EUR zien. Volgens het type van beheer 45 % Zonder mandaat 36 % Adviesbeheer 19 % Discretionair beheer Dexia Jaarverslag

78 Uitstaande beheerde activa (in miljarden EUR) 2000 (1) 2001 (2) 2002 (2) Evolutie Collectief beheer 25,7 46,4 40,1-13,5 % Adviesbeheer 10,8 11,0 10,6-3,6 % Discretionair beheer 9,4 8,2 7,3-11,3 % Institutioneel beheer 10,0 10,8 11,5 +6,0 % Totaal beheerde activa 55,9 76,4 69,4-9,1 % (1) Zoals gepubliceerd. (2) Zonder Dexia Bank Nederland. Vermogensbeheer De uitstaande beheerde activa (zonder Dexia Bank Nederland) kwamen op 31 december 2002 uit op 69,4 miljard EUR, wat neerkomt op een terugval van 9,1 % over 2002 (-9,3 % zonder de consolidatie-impact). Deze aantasting van de uitstaande bedragen is voornamelijk het gevolg van een zeer negatief markteffect (-10,2 % of -7,8 miljard EUR). De interne groei van de uitstaande bedragen (zonder consolidatie-impact) beliep 0,7 miljard EUR en was het resultaat van tegengestelde tendensen, namelijk een stijging van de uitstaande bedragen voor institutioneel beheer en privé-beheer en een daling voor collectief beheer. Het institutioneel beheer sleepte nieuwe mandaten in de wacht, met name op het vlak van obligatiebeheer. De uitstaande beheerde bedragen lieten over het voorbije boekjaar een interne groei van 9,3 % zien, het markteffect niet meegerekend, en beliepen 11,5 miljard EUR ultimo december Daarnaast werd voor het discretionair beheer en het adviesbeheer voor de private cliënteel het cliëntenbestand uitgebreid. Met een volume van 17,8 miljard EUR aan beheerde uitstaande bedragen vertoont deze activiteit over 2002 een interne groei van 2,1 % (het markteffect niet meegerekend). Uitsplitsing van de activiteiten inzake vermogensbeheer in ,8 % Collectief beheer 16,5 % Institutioneel beheer 15,2 % Adviesbeheer 10,5 % Discretionair beheer Het collectief beheer werd meer aangetast door de marktomstandigheden, die niet bevorderlijk waren voor de gemeenschappelijke beleggingsfondsen. De beheerde uitstaande bedragen daalden met 13,5 % (-1,5 % zonder de markt- en consolidatie-impact). De institutionele cliënteel heeft zich afgewend van de gemeenschappelijke beleggingsfondsen ten gunste van de beheersmandaten. Dexia Asset Management behaalde zeer goede resultaten in termen van productiviteit, die gemeten worden aan de hand van de ratio algemene kosten/ beheerde uitstaande bedragen. Deze ratio bedroeg 14 basispunten in 2002, tegen 17 in Hij beantwoordt aan de beste Europese normen. Deze productiviteitsverbetering houdt verband met de inspanningen die de beheerscentra in 2002 op het vlak van de integratie en rationalisatie hebben geleverd. Dexia Asset Management heeft zijn prestaties inzake beheer verbeterd. Op basis van de informatie van S&P Micropal werd immers voor 69 % van de door Dexia Asset Management in 2002 beheerde kapitalen een prestatie opgetekend die beter was dan de mediaan. De Star Rating van Standard & Poor s toont aan dat 36 % van de door Dexia Asset Management beheerde fondsen vier of vijf sterren hadden, wat de kwaliteit en de duurzaamheid van de prestaties weergeeft. Ten slotte werd Dexia Asset Management door Standard & Poor s uitgeroepen tot de beste beheerder in Italië (over een beheersperiode van 5 jaar). Het vermogensbeheer droeg ruimschoots bij aan de winst van het metier en die van de Groep in haar geheel.

79 FINANCIEEL BEHEER Administratief fondsenbeheer (in miljarden EUR) Administratief fondsenbeheer In een ongunstige marktomgeving heeft dit metier zeer goed gepresteerd. Dexia kreeg in de loop van 2002 heel wat mandaten toevertrouwd. De twee voornaamste redenen van dat succes zijn dat Dexia enerzijds op de Europese markt een uitstekende notoriëteit geniet en anderzijds over een volledige waaier van diensten beschikt en, dankzij zijn soepele informatiesystemen, zijn cliënten evolutieve producten aanbiedt die op hun specifieke behoeften zijn afgestemd. De volumes aan beheerde fondsen hadden te kampen met de baisse van de markten, hetgeen echter grotendeels gecompenseerd werd door de zeer goede commerciële prestaties. Zo kwam voor de activiteit depothoudende bank het uitstaand bedrag ultimo 2002 uit op 114,8 miljard EUR, d.i. een groei van 2,3 %. Het fondsenbeheer voor derden droeg voor 40 % bij aan het totaal van de uitstaande bedragen. De uitstaande fondsen onder centraal administratief beheer bedroegen 106,4 miljard EUR, zijnde een stijging van 15,4 % in vergelijking met eind Het is belangrijk te wijzen op de forse toename van het aantal 2000 (1) Evolutie Uitstaande activa die als depothoudende bank 97,9 112,3 114,8 +2,3 % administratief worden beheerd Uitstaande fondsen onder centraal administratief 103,5 92,2 106,4 +15,4 % beheer Uitstaande fondsen onder administratief beheer als 185,8 213,8 221,9 +3,8 % transferagent (1) Zoals gepubliceerd. berekeningen van de inventariswaarde (aantal inschrijvingen/wederinkopen van deelbewijzen van fondsen) dankzij het lanceren van een activiteit in Zürich, de ontwikkeling van de Ierse vestiging en de heroplevende activiteit in Luxemburg. De activiteit transferagent ging ook vooruit. Het totaal bedrag aan beheerde fondsen beliep eind ,9 miljard EUR, tegen 213,8 miljard EUR eind In 2002 steeg het aantal inschrijvings- en wederinkooporders, die een echte prestatie-indicator zijn, met nagenoeg 13 % (5,2 miljoen EUR). Aandelencourtage Dexia Bank Nederland niet meegerekend, worden de meeste transacties in Frankrijk uitgevoerd, namelijk door Dexia Securities France. De activiteit werd eveneens nadelig beïnvloed door zeer ongunstige marktvoorwaarden, zowel voor de aandelen als hun afgeleide producten. Hoewel de derivaten op de CAC 40 van de beurs van Parijs minder aantrekkelijk werden en de Britse makelaars de concurrentie vergrootten, was er tijdens het vierde kwartaal 2002 een heropleving van de activiteit. Dexia Bank Nederland Het uitstaand bedrag van de aandelenleasing, dat vroeger door Labouchere werd beheerd, daalde licht en kwam eind 2002 uit op 4,2 miljard EUR. De tegoeden inzake private banking (zonder aandelenleasing) krompen met 2,0 miljard EUR (d.i. -48,4 %) tot 2,1 miljard EUR ultimo Deze terugval is enerzijds te verklaren door een waarderingseffect (-0,8 miljard EUR) en anderzijds de sluiting van de meeste vestigingen van de vroegere bank Labouchere (-1,2 miljard EUR). De door de vroegere vennootschap Kempen & Co aangehouden activa kwamen eind 2002 uit op 2,1 miljard EUR, d.i. een daling van 23,5 %. De activiteit vermogensbeheer van Dexia Bank Nederland nam af. De beheerde kapitalen liepen immers terug van 8,1 miljard EUR eind 2001 naar 4,4 miljard EUR eind 2002, onder meer als gevolg van het vertrek van een cliënt die door een andere financiële groep werd overgenomen. De aandelen- en derivatencourtage had zowel te kampen met de moeilijke financiële omgeving als met de herstructurering die in de loop van het jaar werd ingezet. Zo gaan het volume van de courtagetransacties op aandelen en het bedrag van de premies in dalende lijn. Inzake corporate finance (financiering van ondernemingen) heeft de markt van de consultancy voor fusies en acquisities in 2002 zijn val voortgezet. Ondanks de inkrimping van de markt en de toenemende concurrentie heeft Dexia Securities Corporate Finance zijn solide positie op de markt, vooral op de vastgoedmarkt, kunnen beschermen en verscheidene belangrijke overnames begeleid. Dexia Jaarverslag

80 DEXIA BANK NEDERLAND De acquisitie van de bank Labouchere in 2000 had tot doel Dexia toegang te bieden tot de Nederlandse markt. De actieve marketing, de multikanalendistributie en het marktleiderschap inzake aandelenleasingproducten van Labouchere pasten bij de ambitie van Dexia om vermogende cliënten te werven die men andere Dexia-producten en -diensten zou kunnen aanbieden. Na de acquisitie van Kempen & Co in 2001 smolten deze twee entiteiten samen tot Dexia Bank Nederland. Het aandelenleasingproduct van Labouchere, dat voornamelijk gecommercialiseerd wordt onder de merknaam Legio, is een lening op halflange of lange termijn die aan de retailbankingcliënten wordt toegestaan en volledig gekoppeld is aan een hefboomeffect teneinde te beleggen in een mandje van Nederlandse aandelen die aan de beurs van Amsterdam (AEX) genoteerd zijn. Eind 2000 kwam het totaal uitstaand nominaal bedrag van de vorderingen uit op 4,3 miljard EUR en bedroeg de marktwaarde van de aandelen die in de vorm van leasingcontracten werden verworven 6,2 miljard EUR. De aandelenleasingcontracten bieden twee soorten leningen aan: Aflosbare leningen, gewoonlijk op lange termijn, die worden terugbetaald in maandelijkse tranches, bestaande uit de interest en de kapitaalaflossing; leningen met terugbetaling in fine, waarvoor tijdens de looptijd van de lening enkel de interest verschuldigd is. Op 31 december 2002 beliep het nominaal bedrag van de vorderingen in totaal 4,2 miljard EUR, vertegenwoordigd door contracten. Wegens de aanzienlijke en aanhoudende verslechtering van de aandelenmarkten sinds de tweede helft van 2001, en vooral van de koers van de aandelen van de grote op Euronext Amsterdam genoteerde ondernemingen, is de totale waarde van de portefeuille sterk gedaald en ligt voor de meeste contracten onder het oorspronkelijk nominaal bedrag van de lening. Op het einde van het jaar konden ongeveer contracten aflopen, met een voor de cliënt onverwachte schuld. Deze situatie leidde tot de oprichting van de Stichting Leaseverlies, die via de Nederlandse media het product en de commercialisering ervan openlijk aan de kaak heeft gesteld. Dat resulteerde in negatieve reclame voor alle betrokken distributeurs en met name voor Dexia Bank Nederland, dat marktleider was op het vlak van aandelenleasing. De aanklachten tegen het product en de marketing ervan hebben talrijke vragen uitgelokt en heel wat onrust gezaaid. Tijdens het hele jaar 2002 heeft Dexia getracht om deze klachten te beantwoorden en te behandelen. Dexia heeft de markt geïnformeerd over alle genomen maatregelen, vooral aangaande drie aspecten. Kredietportefeuille Het ontbreken van een onderpand voor de nog niet vervallen contracten zou aanleiding kunnen geven tot gevallen van wanbetaling. Daarom heeft de bank al haar cliënten met aflopende contracten de mogelijkheid geboden deze te verlengen om hen te laten profiteren van een eventuele positieve evolutie van de aandelenmarkten, terwijl ze hun maandelijkse afbetalingen voortzetten. Op de contracten die normaal in 2002 verstreken, werd meer dan een derde voor verscheidene jaren verlengd. Meer dan 50 % van de contracten die op verlies uitliepen, werden verlengd. Wat de niet verlengde contracten betreft, waren met de wanbetalingen geen grote bedragen gemoeid. Juridische aspecten Gelet op de verslechtering van de conjunctuur en de ruime mediabelangstelling rond deze kwestie werden er klachten geformuleerd over het feit dat de personen, die op het product hadden ingeschreven, onvoldoende werden voorgelicht omtrent de risico s die aan de leasingcontracten verbonden waren. Een klein aantal individuele klachten werd aan het klachtencomité van het Dutch Securities Institute (DSI) overgemaakt. In alle gevallen heeft het comité, op één uitzondering na, een voor de bank gunstige beslissing genomen. In het ene geval waarin een gunstige beslissing werd genomen ten aanzien van de aanklager, heeft de beroepscommissie van het DSI haar eerste uitspraak bevestigd maar benadrukt dat deze beslissing geen precedent mocht vormen. Naast de klachten van individuele cliënten wordt Dexia Bank Nederland geconfronteerd met een collectieve

81 FINANCIEEL BEHEER klacht vanwege de Stichting Leaseverlies, die beweert meer dan ontevreden houders van een aandelenleasingcontract te vertegenwoordigen. Dexia Bank Nederland heeft met deze stichting gedurende verscheidene maanden naar mogelijke oplossingen gezocht, maar de besprekingen hebben geen resultaat opgeleverd. Stichting Leaseverlies heeft besloten om in januari 2003 tegen Dexia Bank Nederland een rechtsgeding aan te spannen. Dexia Bank Nederland is van mening dat zijn juridische positie solide is. In december 2002 heeft Dexia een rechtsgeding aangespannen tegen de vroegere eigenaar van de bank Labouchere over het feit dat bepaalde informatie door de verkoper aan de koper had moeten worden meegedeeld en dat bepaalde in het koopcontract ingebouwde waarborgen werden verbroken. Relatie met de cliënteel De negatieve mediaberichten over de aandelenleasingproducten hebben de ontwikkeling van de activiteit in Nederland afgeremd en het imago van Dexia Bank Nederland geschaad. Tegen die achtergrond werd besloten om in oktober een reorganisatie door te voeren: behalve een nieuwe personeelsinkrimping werd overeengekomen om de activiteiten van Kempen & Co en die van Dexia Bank Nederland van elkaar te scheiden. Daarom werd voor Kempen & Co een banklicentie aangevraagd. Onder voorbehoud van deze machtiging blijft Kempen & Co als onafhankelijke bank en dochteronderneming van de groep Dexia zijn activiteiten voortzetten op het vlak van vermogensbeheer, aandelenadvies en -courtage en Corporate Finance. Als gevolg van deze splitsing zal Dexia Bank Nederland NV zich uitsluitend toeleggen op de retailbankingactiviteiten. Om het kredietrisico te beperken, de klachten tot een minimum te herleiden en de relaties met de cliënteel te herstellen, heeft Dexia Bank Nederland in januari 2003 een commercieel voorstel gedaan aan de cliënten die op de vervaldag van hun contract verlies zouden kunnen lijden. De cliënten die hiermee akkoord gaan, kunnen kiezen uit drie opties: ofwel de beëindiging van hun contract bevestigen, het bedrag betalen dat de waarde van de verkochte aandelen vertegenwoordigt en de terugbetaling van de overblijvende schuld spreiden zonder interestlast; ofwel een einde maken aan het contract, de verschuldigde hoofdsom volledig betalen en gratis opties op de AEX ontvangen zodat zij te gelegener tijd kunnen profiteren van een heropleving op de beurs van Amsterdam; ofwel de voorwaarden van het contract uitbreiden tegen een lagere interestvoet. Dit commercieel voorstel was persoonlijk gericht aan alle betrokken cliënten (ongeveer ) en geschraagd door een volledige documentatie. De cliënten hebben verscheidene weken om over het voorstel na te denken en erop te antwoorden. De resultaten van het voorstel zullen in de loop van het tweede kwartaal 2003 bekend zijn. Naast voornoemd commercieel voorstel, heeft Dexia Bank Nederland een beschermingsclausule ingevoerd. Cliënten die bovenmatige moeilijkheden ondervinden, kunnen zich op deze clausule beroepen. In die context heeft Dexia Bank Nederland een comité* samengesteld dat bestaat uit drie onafhankelijke vooraanstaande figuren uit de Nederlandse samenleving. Dit comité werd belast met het bepalen van de criteria, die het onderzoek moeten mogelijk maken van de gevallen die in der minne kunnen worden geregeld. Wat de aandelenleasing in zijn geheel betreft, heeft Dexia Bank Nederland in 2002 een reserve van 466 miljoen EUR aangelegd. Behalve een specifieke reserve (24 miljoen EUR) voor effectief vervallen contracten die niet kunnen worden terugbetaald, werd een algemene kredietrisicoreserve van 423 miljoen EUR aangelegd op basis van voorzichtige hypothesen met betrekking tot de toekomstige bedragen die ontoereikend zijn als onderpand, de toekomstige percentages van niet-betaling en de terugvorderingspercentages. Ten slotte werd een reserve van 20 miljoen EUR aangelegd om de extra herstructureringskosten voor de nieuwe organisatie te dekken. Dexia heeft belangrijke inspanningen geleverd om een oplossing te vinden voor de problemen, die veroorzaakt werden door de onverwachte en forse daling van de beurs van Amsterdam en vindt dat het de beste maatregelen heeft genomen. * Het comité bestaat uit de heren B. J. Asscher, erevoorzitter van het Gerechtshof van Amsterdam (voorzitter); B. F. Baron van Ittersum, erevoorzitter van de beurs van Amsterdam, en J. ter Braak, deskundige inzake schuldoverlast van gezinnen. Dexia Jaarverslag

82 (1) Nettoresultaat voor minderheidsbelangen als percentage van het toegewezen economisch kapitaal. Financiële analyse van de activiteit Onder invloed van het zeer ongunstige klimaat op de aandelenmarkten en de moeilijkheden in Nederland bedroeg het nettoresultaat 238 miljoen EUR, een daling met 17,0 % in vergelijking met 2001, een gevolg van de afgenomen opbrengsten (-12,1 %), die slechts gedeeltelijk werd gecompenseerd door een aanzienlijke kostenvermindering (-6,8 %). De opbrengsten beliepen miljoen EUR, een daling met -12,1 % t.o.v De afname van de nettorenteopbrengsten en de soortgelijke opbrengsten bleef beperkt tot -1,7 %, terwijl de nettocommissies terugvielen met -20,4 %, als gevolg van het kleinere beheerde volume en van de mindere prestaties. De kosten daalden met -51 miljoen EUR (-6,8 %) tot 700 miljoen EUR, als gevolg van het kostenverminderingsprogramma dat van start ging in 2002, vooral in Nederland, maar ook m.b.t. private banking en vermogensbeheer in Luxemburg. Als gevolg van het feit dat de opbrengsten sterker gedaald zijn dan de kosten, zakte het brutobedrijfsresultaat op jaarbasis met -21,1 % tot 345 miljoen EUR. De exploitatiecoëfficiënt bedroeg 67,0 % in 2002, tegen 63,2 % in De financiële prestatie van het metier bleef boven de doelstelling van de Groep met een rendement op het economisch eigen vermogen (RoEE (1) ) van 39,2 % in 2002 (53,5 % in 2001). Onderstaande analyse beschrijft de bijdrage van de subsegmenten aan het Onderstaande analyse is gebaseerd op de onderliggende gegevens (d.w.z. met uitsluiting van de uitzonderlijke en nietweerkerende elementen) voor dit metier, teneinde een beter zicht te krijgen op de fundamentele trends van deze activiteit. De elementen die beschouwd worden als uitzonderlijke en nietweerkerende elementen worden in detail behandeld op pagina s globale brutobedrijfsresultaat van het metier, zonder rekening te houden met Dexia Bank Nederland, dat met eigen specifieke problemen had af te rekenen, en dus apart wordt behandeld. De opbrengsten inzake private banking beliepen 332 miljoen EUR in 2002, een daling met -5,9 %, als gevolg van de afnemende cliëntentegoeden die een weerslag hadden op alle soorten van provisielonen. De kosten daalden met -6,3 % tot 256 miljoen EUR dankzij het kostenverminderingsprogramma. Als gevolg daarvan daalde het brutobedrijfsresultaat met 4,6 % tot 76 miljoen EUR. Het metier asset management leed onder het woelige marktklimaat; de dalende kosten (-5,8 % tot 89 miljoen EUR) volstonden niet als compensatie voor de terugval van de opbrengsten (-25,8 % tot 148 miljoen EUR), die hoofdzakelijk het gevolg is van dalende commissies. De beheerscommissies daalden immers als gevolg van een daling van de cliëntentegoeden en de verschuiving van aandelenproducten naar fondsen met lagere marges. Andere commissies zoals makelaarslonen en prestatiecommissies, zijn eveneens teruggelopen als gevolg van een vermindering in de turn-over van de portefeuille en de lagere waardering van de activa. Het brutobedrijfsresultaat daalde met 44,0 % tot 59 miljoen EUR.

83 FINANCIEEL BEHEER De opbrengsten inzake administratief fondsenbeheer namen toe met +8,2 % tot 201 miljoen EUR dankzij de ontwikkeling van het metier, voornamelijk voor de activiteiten centraal beheer en transferagent. De commissies inzake centraal beheer en custody namen toe met 15 %, terwijl de commissies voor de functie van transferagent stegen met 29 %. De kosten namen eveneens toe met 17,4 % tot 124 miljoen EUR als gevolg van de hogere investeringen (IT en personeel), die in dit domein gerechtvaardigd worden door zowel de toename van de activiteit in 2002 als de groeimogelijkheden tijdens de eerstkomende jaren. Deze sterkere stijging van de kosten kan worden verklaard doordat de uitgaven voor de uitbouw van het metier reeds werden verrekend in de kostenbasis, maar nog niet ten volle effect heeft gesorteerd op het vlak van de opbrengsten. In een moeilijk marktklimaat daalde het brutobedrijfsresultaat met een bescheiden -3,9 % tot 77 miljoen EUR. Dexia Bank Nederland De opbrengsten beliepen 328 miljoen EUR op jaarbasis, een daling met 21,2 % in een zeer somber marktklimaat en als gevolg van de negatieve reclame voor de aandelenleasingproducten in Nederland. Deze evolutie kan worden verklaard door een daling van de opbrengsten in alle subsegmenten: private banking, asset management, aandelenadvies en -courtage. De verkrapping van de marges voor de aandelenleasingproducten had een weerslag op de nettorente-opbrengsten, terwijl de commissies daalden als gevolg van de stopzetting van de productie van nieuwe aandelenleasingproducten en het beëindigen van vrijwel alle activiteiten inzake private banking bij ex-labouchere. De opbrengsten inzake vermogensbeheer namen eveneens af als gevolg van de lagere volumes van de beheerde activa, terwijl de opbrengsten van de activiteit inzake aandelenadvies en -courtage te lijden hadden onder het slechte klimaat, zowel in het segment Onderliggende resultatenrekening (1) (zonder uitzonderlijke en niet-weerkerende elementen) corporate finance als op de kapitaalmarkten. De kosten daalden met 19,9 % tot 190 miljoen EUR als gevolg van het herstructureringsprogramma dat in 2002 van start ging. De besparingen werden vooral gerealiseerd in het segment private banking. Het brutobedrijfsresultaat daalde als gevolg daarvan met 22,8 % tot 138 miljoen EUR (178 miljoen EUR in 2001). Het onderliggende nettoresultaat van Dexia Bank Nederland liep terug met -27,0 % tot 85 miljoen EUR in Het volledige metier zonder Dexia Bank Nederland boekte een nettoresultaat van 153 miljoen EUR, d.i. -10,2 % minder dan in 2001, een relatief bevredigend resultaat gelet op de forse daling van de markten in in miljoenen EUR Evolutie Opbrengsten ,1 % - Nettorenteopbrengsten en soortgelijke opbrengsten ,7 % waarvan rente op T.E.V. (2) ,8 % - Nettocommissielonen en overige opbrengsten ,4 % - Verzekeringen Kosten (700) (751) -6,8 % Brutobedrijfsresultaat ,1 % Risicokosten (8) (14) -46,5 % Bedrijfsresultaat ,2 % Waardecorrecties op financiële vaste activa 1 1 n.s. Resultaat van de ondernemingen waarop vermogensmutatie wordt toegepast (1) 1 n.s. Belastingen (97) (135) -27,6 % Nettoresultaat ,0 % Belangen van derden ,4 % Nettoresultaat groepsaandeel ,0 % Dexia Jaarverslag Exploitatiecoëfficiënt 67,0 % 63,2 % RoEE 39,2 % 53,5 % Toegewezen eigen vermogen (einde van de periode) (1) Pro forma voor het hele boekjaar (2) Toegewezen economisch eigen vermogen.

84 eheersing bde strikte risicobeheersing is een van de troeven van Dexia, dat dankzij de omvang van zijn obligatie-uitgiften en de kwaliteit van zijn ratings een vooraanstaande plaats bekleedt op de internationale kapitaalmarkten.

85 Dexia Jaarverslag

86 &THESAURIE EN KAPITAALMARKTEN optimale toegang tot de beschikbare kapitaalmiddelen. Het segment thesaurie en kapitaalmarkten, dat de drie strategische metiers ondersteunt, biedt zowel aan Dexia als aan zijn cliënten een

87 Activiteit Het segment thesaurie en kapitaalmarkten zijn voornamelijk actief ter ondersteuning van de overige metiers van de Groep. Dit segment zorgt voor de financiering van de Groep op korte en lange termijn en maakt het mogelijk om aan de cliënten van de overige metiers (lokale besturen, retailcliënten, institutionele beleggers, fondsenverkopers enz.) een ruim gamma van kapitaalmarktproducten (wisselkoers-, vastrentende en afgeleide producten) aan te bieden. Langetermijnfinanciering De Groep gaf over het hele jaar obligaties uit voor 21,5 miljard EUR, tegen 24,4 miljard EUR in De gemiddelde looptijd beliep iets meer dan 6 jaar. Dexia beperkte de inzamelingskosten tot een minimum dankzij de rating AAA van zijn uitgiftevehikel Dexia Municipal Agency (DMA) (1). DMA deed uitgiften voor in totaal 7 miljard EUR, met een gemiddelde looptijd van 9 jaar. Dexia Jaarverslag 2002 Uitgiften in 2002 (in miljarden EUR) (1) Dexia Municipal Agency is de vennootschap van de groep Dexia die van de bevoegde overheden een erkenning kreeg om onroerende obligaties uit te geven (obligaties die gewaarborgd worden door eersterangsactiva). Uitgegeven bedragen Dexia Municipal Agency 7,0 Dexia Crédit Local 4,2 Dexia Bank België 2,0 Dexia BIL 0,3 Dexia Crediop 2,0 Dexia Hypothekenbank Berlin 6,0 Totaal 21,

88 THESAURIE EN KAPITAALMARKTEN Credit spread-portfolio (1) Deze portefeuille werd in de loop der jaren door de diverse entiteiten van de Groep opgebouwd als liquiditeitsvangnet om de financieringsprogramma s flexibel te maken. De omvang van de portefeuille werd tijdens het vierde kwartaal lichtjes verminderd tot 46,3 miljard EUR op het einde van het jaar (gemiddelde looptijd 4,75 jaar). De nieuwe aankopen hebben een gemiddelde kredietrating AA. De portefeuille bestaat voornamelijk uit Floating Rate Notes (FRN) en uit obligaties waarvan het renterisico gedekt is (Asset Swaps). De beleggingen situeren zich hoofdzakelijk bij financiële instellingen (41 %), Asset Backed Securities (33 %), Staten (18 %), lokale openbare besturen (4 %) en ondernemingen (4 %). Geldmarkt 6,2 % BBB 34,0 % A Kwaliteit van de Credit spread-portfolio 1,1 % Non-investment grade 32,3 % AAA 26,4 % AA Het hoofddoel van deze activiteit bestaat erin tegemoet te komen aan de kortetermijnbehoeften van de Groep inzake herfinanciering, door gebruik te maken van diverse instrumenten zoals uitgifteprogramma s op zeer korte termijn USD en EUR (Commercial Paper (CP) ) en depositocertificaten (DC), alsook door een beroep te doen op de repo- en de interbankenmarkt. De uitstaande bedragen inzake CP en DC worden einde 2002 becijferd op 22 miljard EUR (22,5 miljard EUR einde 2001).

89 Intermediatie m.b.t. obligaties (Fixed Income) In 2002 gaven de teams voor origination en syndication 27 nieuwe obligaties uit (25 nieuwe uitgiften in 2001) voor in totaal 1,8 miljard EUR. Zij konden daarbij rekenen op de medewerking van diverse entiteiten van de Groep (FSA, Dexia Sabadell Banco Local en Dexia Crediop), waardoor Dexia Capital Markets (2) erin slaagde nieuwe mandaten binnen te halen. Financiële engineering en afgeleide producten Deze activiteitsmijn bleef gestructureerde producten ontwikkelen voor de diverse metiers van de Groep, vooral inzake retail en private banking, maar ook voor de afdeling public finance. Specifiek voor de retailbank werden defensieve gestructureerde producten uitgewerkt, die verkocht worden via de kantoren van Dexia Bank. Wisselmarkt Deze activiteit wordt voornamelijk gestuurd vanuit Luxemburg en Brussel en genereerde voor het hele jaar 2002 meer opbrengsten dan in het budget was vooropgesteld. Beheer voor eigen rekening (Proprietary Management) Deze activiteit, die ontstond bij Artesia BC, bestaat in het nemen van posities in aandelen, deviezen en rentevoeten en in het anticiperen op de evolutie van de markt (arbitrage) of door op deze markt naar opportuniteiten te zoeken. Deze activiteit had te lijden onder het moeilijke marktklimaat, maar heeft toch een positieve zij het lager dan verwachte bijdrage geleverd tot de resultaten van dit jaar. De posities inzake Proprietary Management werden neerwaarts herzien. (1) De credit spread-portfolio is een obligatieportefeuille voor eigen rekening die wordt aangehouden met het oog op het tot stand brengen van een stabiele kredietmarge. Aan deze portefeuille is geen renterisico verbonden. Dexia Jaarverslag (2) Dexia Capital Markets is een handelsnaam die de kapitaalmarkten gebruiken voor het promoten van de naam Dexia in diverse compartimenten.

90 THESAURIE EN KAPITAALMARKTEN Financiële analyse van de activiteit Het nettoresultaat beliep 281 miljoen EUR, een daling met 17,2 % ten opzichte van Tijdens het 4de kwartaal liet het metier een forse toename van zijn resultaten optekenen in vergelijking met het 3de kwartaal. De opbrengsten bedroegen 551 miljoen EUR, een daling met 20,0 %. Deze terugval kan op diverse wijzen worden verklaard. In de eerste plaats lagen de opbrengsten bijzonder hoog tijdens het recordjaar Voorts kreeg het metier minder kapitaal toegewezen, na een aanpassing van de risicolimieten voor een activiteit die voorheen werd uitgeoefend door Artesia BC (Proprietary Management). Dat leidde tot een vermindering van de opbrengsten op twee niveaus: minder activiteit en minder rente op het economisch eigen vermogen. Bovendien was 2002, met name het derde kwartaal, een bijzonder moeilijke periode voor de financiële markten. Ten slotte is een aanzienlijk deel van de opbrengsten uitgedrukt in USD en viel de daling van de dollar t.o.v. de euro nadelig uit voor de opbrengsten in EUR. De voornaamste drie motoren voor de globale rentabiliteit van het metier zijn de credit spread-portfolio, de geldmarkt en de financiële engineering en de afgeleide producten, die samen meer dan 80 % van de totale opbrengsten van dit metier vertegenwoordigen. Onderstaande analyse is gebaseerd op de onderliggende gegevens (d.w.z. met uitsluiting van de uitzonderlijke en nietweerkerende elementen) voor dit metier, teneinde een beter zicht te krijgen op de fundamentele trends van deze activiteit. De elementen die beschouwd worden als uitzonderlijke en nietweerkerende elementen worden in detail behandeld op pagina s De kosten werden strikt onder controle gehouden en beperkt tot 168 miljoen EUR (-7,3 %), voornamelijk als gevolg van de fusie van de twee marktenzalen in België en de integratie van de informaticasystemen. Het brutobedrijfsresultaat bedroeg 383 miljoen EUR (-24,5 %). De exploitatiecoëfficiënt nam in 2002 lichtjes toe tot 30,5 % voor het hele jaar, tegen 26,3 % in De risicokosten beliepen 24 miljoen EUR in 2002, tegen 21 miljoen EUR in 2001 (+15,6 %). In een slap marktklimaat blijven de financiële prestaties van het metier bevredigend en liggen ze boven de globale doelstelling van de Groep. Het rendement op het economisch eigen vermogen (RoEE) (1) kwam in 2002 uit op 24,0 % (27,3 % in 2001). (1) Nettoresultaat voor minderheidsbelangen als percentage van het toegewezen economisch kapitaal.

91 Onderliggende resultatenrekening (1) (zonder uitzonderlijke en niet-weerkerende elementen) in miljoenen EUR Evolutie Opbrengsten ,0 % - Nettorenteopbrengsten en soortgelijke opbrengsten ,3 % waarvan rente op T.E.V. (2) ,2 % - Nettocommissielonen en overige opbrengsten ,4 % - Verzekeringen Kosten (168) (181) -7,3 % Brutobedrijfsresultaat ,5 % Risicokosten (24) (21) +15,6 % Bedrijfsresultaat ,2 % Waardecorrecties op financiële vaste activa 0 (1) n.s. Resultaat van de ondernemingen waarop vermogensmutatie wordt toegepast Belastingen (75) (145) -48,0 % Nettoresultaat ,9 % Belangen van derden 2 1 n.s. Nettoresultaat groepsaandeel ,2 % Dexia Jaarverslag 2002 Exploitatiecoëfficiënt 30,5 % 26,3 % RoEE 24,0 % 27,3 % Toegewezen eigen vermogen (einde van de periode) (1) Pro forma voor het hele boekjaar (2) Toegewezen economisch eigen vermogen

92 RISICOBEHEER

93 Kredietrisico s Organisatie RMG, het Risk Management-team voor de Groep, houdt toezicht op het risicobeleid van Dexia onder leiding van het uitvoerend comité van Dexia of van gespecialiseerde risicocomités. Het bepaalt de richtlijnen van de Groep aangaande limieten en bevoegdheidsdelegatie, het beheert de opvolging van de risico s en de daarbij horende beslissingsprocessen, en past de risicobeoordelingsmethodes toe op de diverse activiteiten en operationele entiteiten. Op het niveau van de Groep werden twee gespecialiseerde risicocomités opgericht voor het beheer van het kredietrisico: het Credit Risk Policy Committee bepaalt het risicoprofiel van de Groep en de regels voor de omkadering van het risico; het Dexia Credit Committee spreekt zich uit over de dossiers die buiten de bevoegdheid van de operationele entiteiten vallen. De grote projecten van 2002 In 2002 bestond een van de voornaamste projecten inzake risicobeheer van Dexia uit de analyse en de toepassing van de Bazel IIreglementering (zie kader Hervorming in het kader van Bazel II op pagina 90). Het uitvoerend comité heeft eveneens besloten om inzake corporate kredieten een nieuw beleid toe te passen dat toegespitst is op kredieten aan core business - ondernemingen (ondernemingen die nauw verbonden zijn met de financiering van collectieve voorzieningen en bepaalde ondernemingen in België en Luxemburg). Met het oog op het beperken van het algemene risico van de Groep t.a.v. de corporates, voerde Dexia in deze context een nieuw limietensysteem in dat gebaseerd is op het economisch eigen vermogen, dat wordt toegewezen aan elke tegenpartij. In 2002 analyseerde RMG specifieke sectoren zoals telecommunicatie, energie en luchtvaart, wat aanleiding gaf tot het bepalen van speciale limieten en een specifiek verbintenissenbeleid, het voorzichtig risicobeleid van de Groep weerspiegelend. Dexia Jaarverslag

94 RISICOBEHEER Geconsolideerde risico s van Dexia op 31 december ,3 % Financiële instellingen 4,8 % PKOZ (particulieren, KMO, zelfstandigen) 1,0 % Project finance 22,8 % ABS/MBS De totale uitstaande positie van de Groep nam lichtjes af, nl. van 610 miljard EUR eind 2001 tot 602 miljard EUR eind 2002 (-1,3 %), voornamelijk als gevolg van de daling van de dollar ten opzichte van de euro en de terugloop van de corporateverbintenissen in België. Risico per categorie van tegenpartij In 2002 namen de kredieten aan de openbare sector toe met 2 % tot 265 miljard EUR, d.w.z. 44,1 % van het totale risico van de Groep. Deze stijging is voornamelijk het gevolg van de toename van de verbintenissen van FSA in de overheidssector. De posities inzake asset backed securities zijn lichtjes gedaald van 23,4 % in 2001 tot 22,8 % van de totale activa in 2002 door de daling van de dollar ten opzichte van de euro. Deze ABS zijn van uitstekende kwaliteit, aangezien meer dan 50 % een AAA-rating hebben. Risico per categorie van tegenpartij 1,4 % Overige 8,5 % Centrale overheid 44,1 % Lokale openbare sector 5,5 % Corporate 1,5 % Monoline Risico s per geografische regio Op 31 december 2002 waren de risico s van de Groep hoofdzakelijk geconcentreerd in West-Europa (50,9 %), waarbij België (14,6 %) en Frankrijk (13,1 %) het grootste aandeel vertegenwoordigen. In Noord-Amerika bedroegen zij 42 % en namen zij af van 262 miljard EUR eind 2001 tot 253 miljard EUR eind 2002 als gevolg van de evolutie van de dollar. Oost-Europa, Zuidoost-Azië, Centraal- Amerika en Latijns-Amerika vertegenwoordigden slechts 0,6 %, wat verwaarloosbaar is en zelfs een lichte terugval betekent ten opzichte van Deze posities hebben betrekking op de financiering van collectieve voorzieningen, waarvoor het risico beperkt is. De uitstaande bedragen op Latijns-Amerika staan onder strikt toezicht. Voor Argentinië bijvoorbeeld, met in hoofdzaak kredieten aan lokale besturen, werden voor het landenrisico voorzieningen aangelegd ten belope van 37 miljoen EUR. Risico s per geografische regio 0,1 % Centraal- en Zuid-Amerika 0,2 % Zuidoost-Azië 0,5 % Japan 42,1 % VS & Canada 0,7 % Rest van Europa 0,3 % Oost-Europa 10,0 % Overige EU-landen 5,2 % Andere 13,1 % Frankrijk 14,6 % België 5,6 % Duitsland 6,1 % Italië 1,5 % Luxemburg

95 Risicobeheer bij FSA FSA beperkt zijn activiteit tot sectoren die gekenmerkt worden door een kleine kans op verliezen en grote restwaarden in geval van verlies. Daardoor dient weinig beroep te worden gedaan op de FSA-garanties en indien dit toch gebeurt, dan blijven de te vergoeden bedragen doorgaans beperkt. FSA verzekert enkel transacties die op zijn minst Investment Grade zijn, die beantwoorden aan zijn vereisten op wettelijk en structureel vlak en die passen binnen zijn vooraf bepaald risicokader. Alvorens een overheidsobligatie te verzekeren vraagt FSA beslagrecht op de belastingontvangsten of op andere specifieke inkomstenstromen van essentiële overheidsdiensten. Op de markt van de ABS (Asset Backed Securities) waarborgt FSA de zgn. senior-tranches die zodanig in de structuur ingepakt zijn dat ze reeds een gevoelige verslechtering van de onderliggende activa kunnen doorstaan zonder een beroep te moeten doen op de externe verzekering. De structuur van de meeste van deze ABS-transacties zorgt er immers voor dat de dekking door collateral in principe toeneemt naarmate de tijd vordert en bevat zelfcorrigerende mechanismen die in werking treden om de bescherming te herstellen indien bepaalde kwaliteitstriggers onder vooropgestelde minima dalen. Er kunnen dan bijvoorbeeld cashflows worden afgeleid van achtergestelde tranches naar verzekerde senior-tranches of ze kunnen worden toegevoegd aan een reservefonds. Indien de omstandigheden zulks vereisen, kan FSA de beheerder van de verzekerde structuur vervangen. Absolute due diligence is de regel in het verzekeringsproces van FSA. De onderneming gaat ter plaatse en analyseert het dossier om de informatie van de emittent na te trekken. Interne juristen bestuderen de documenten en vragen vaak de mening van externe consultants om na te gaan of de structuren werken zoals het hoort. Als de transactie eenmaal gewaarborgd is, dan blijft FSA die van nabij volgen om potentiële problemen op te sporen en corrigerende maatregelen te nemen. Herverzekering speelt eveneens een sleutelrol inzake risicobeheersing. Net zoals de banken een beroep doen op gesyndiceerde kredieten om de individuele risico s te beperken, herverzekert FSA haar transacties bij een groep van herverzekeringsmaatschappijen met een rating AA of AAA. Dankzij zijn gedisciplineerde aanpak heeft FSA een zeer behoudende portefeuille uitgebouwd, zoals blijkt uit de onderliggende kwaliteit: 87 % van het verzekerd nominaal bedrag heeft een rating A of meer en 53 % heeft AA of meer. 12,0 % BBB 34,0 % A FSA: ratings van de portefeuille 1,1 % Non-investment grade 27,2 % AAA 25,7 % AA Dexia Jaarverslag

96 RISICOBEHEER Collateralized Debt Obligations Medio 2002, na grondige studie van zijn portefeuille verzekerde Collateralized Debt Obligations (CDO), identificeerde FSA een klein aantal Collateralized Bond Obligations (CBO) waarvan de performantie niet beantwoordde aan de verwachtingen. Op basis van hypothesen m.b.t. toekomstige default-percentages, voegde FSA voor 41,1 miljoen USD aan voorzieningen toe aan zijn algemene reserve. Op 31 december 2002 omvatte de CBO-portefeuille zeven transacties waarvan de onderliggende kwaliteit geen Investment Grade meer was, met een totaal uitstaand nominaal nettobedrag van 1,4 miljard USD. Beleid inzake voorzieningen In 2002 herdefinieerde FSA, in het licht van de recente conjunctuur, de verliesfactor die wordt toegepast op het uitstaand nominaal bedrag om de statistische toevoeging aan de algemene reserve te berekenen. Bijgevolg nam die laatste toe met 24,5 miljoen USD (in vergelijking met 12,5 miljoen USD in 2001). Rekening houdend met bovenvermelde 41,1 miljoen USD bijkomende provisie voor de door FSA verzekerde CBO s, bedragen totale nieuwe voorzieningen in totaal 65,6 miljoen USD in 2002, tegen 12,5 miljoen USD in HERVORMING IN HET KADER VAN BAZEL II De Bazel II-hervorming streeft naar een verbetering van de prudentiële controle op de kredietinstellingen en van de berekening van het reglementair eigen vermogen dat zij moeten mobiliseren. Na de diagnosefase in 2001 voerde Dexia de structuren in met het oog op de ontwikkeling van het project. Gelet op het strategisch belang ervan werd hiervoor binnen de Groep een specifieke directie opgericht. Die moet zorgen voor het motiveren en coördineren van de betrokken teams die in projectmodus werken om te zorgen voor een coherente benadering binnen de diverse metiers en entiteiten. De verwezenlijking van de Quantitative Impact Study - QIS no. 3, waarmee men een raming wilde maken van de impact van de nieuwe berekeningsmethodes en waaraan de Groep de grootste zorg besteed heeft, vormde de gelegenheid om de cultuur van Bazel II te verspreiden in heel de Groep. Gelet op de uitstekende kwaliteit van de verbintenissen van Dexia en het aanzienlijk aandeel van de uitstaande bedragen bij de lokale openbare sector, blijkt uit de QIS-3 resultaten dat het reglementair eigen vermogen een aanzienlijk groeipotentieel bezit indien voor de kredietrisico s de Internal Ratings Based Approach - IRBA Advanced wordt toegepast. Daarom heeft de Groep besloten haar kredietbeoordelingssystemen aan te passen om de goedkeuring te krijgen van de toezichthoudende overheid, zo mogelijk vanaf de invoering van de nieuwe reglementering op 31 december 2006, wat betekent dat de Groep, gelet op de vereiste drie jaar ervaring, klaar zou moeten zijn op 1 januari De operationele risico s komen aan bod in een apart hoofdstuk (zie pagina 93). In 2003 verloopt het project nauw samen met het IFRS-project, dat ongeveer dezelfde vereisten inhoudt, met name wat de informatiesystemen betreft.

97 Marktrisico s Value at Risk 2002 (VaR) VaR 10 dagen - 99 % in miljoenen EUR Marktrisico s hebben te maken met de schommelingen van marktparameters zoals rentevoeten, wisselkoersen, aandelenkoersen enz. De marktrisico s die worden gegenereerd door de basismetiers zijn grotendeels ingedekt en de residuele risico s worden beheerd in het balansbeheer (ALM). De marktrisico s van Dexia hebben vooral betrekking op de Europese rentevoeten. De risico s op aandelen blijven zeer klein, hoewel ze in 2001 zijn toegenomen als gevolg van de integratie van Artesia BC. De wisselrisico s zijn eveneens zeer beperkt. De voornaamste risico-indicator in de Groep is de Value at Risk (VaR). De VaR die door Dexia wordt berekend, meet het potentieel verlies met een betrouwbaarheidsinterval van 99 % voor een periode van 10 dagen. Naast de VaR worden de risico s gemeten en beperkt door andere indicatoren (nominaal bedrag, rente- of spreadgevoeligheid, optiegevoeligheid). Gemiddelde Maximum Financiële engineering 5,6 11,4 Geldmarkt 13,6 23,8 Beheer voor eigen rekening 29,5 35,9 Obligaties 21,2 26,9 Aandelen 8,3 15,1 Wisselmarkt 1,0 3,4 Obligaties 1,3 2,8 Dexia Bank Nederland 1,7 4,4 Totaal Dexia 36,6 49,0 Organisatie van de controle De voornaamste beslissingen op het vlak van de beheersing van de marktrisico s (algemene risicolimieten, keuze van de risico-indicatoren, organisatie van het rapporterings- en beslissingsproces) worden genomen door het uitvoerend comité van Dexia op aanbeveling van RMG. Het is eveneens RMG die, in samenwerking met de teams voor het risicobeheer van de diverse entiteiten, is belast is met de uitvoering van deze beslissingen en de implementatie ervan in precieze en gedetailleerde limieten. RMG is ook verantwoordelijk voor het vastleggen van de P&L-berekeningsmethodes (risicowaardering en -indicatoren), die door de Groep zullen worden toegepast. Uitstaande risico s De Groep heeft besloten haar totale marktrisicolimieten niet op te trekken, ondanks de integratie van Artesia BC, dat verhoudingsgewijs veel meer van dergelijke risico s vertoonde dan de overige entiteiten. Dat heeft geleid tot het terugschroeven van de limieten voor bepaalde activiteiten: globaal gezien behoudt Dexia dus een lage blootstelling aan de marktrisico s. Dexia Jaarverslag

98 RISICOBEHEER Beheer van balansrisico s (ALM) Het meten van de balansrisico s van de diverse entiteiten werd geharmoniseerd. De Groep gebruikt zowel de Value-at- Risk (VaR) met een betrouwbaarheidsinterval van 99 % en een termijn van 20 dagen als de gevoeligheid van de huidige nettowaarde (Net Present Value NPV) om de risico s te meten en te omschrijven. De risico s hebben vooral betrekking op de langetermijnrente in Europa en zijn het resultaat van het verschil tussen de afschrijvingsprofielen van de vastrentende activa enerzijds en passiva anderzijds. Hoewel het operationeel ALM-beheer gedecentraliseerd is in de drie grote dochterondernemingen van Dexia, wordt het toch via twee regelmatig samenkomende controle-organen op Groepsniveau gestuurd: tijdens een maandelijkse bijeenkomst bespreken de ALM-beheerders de rente-evolutie en het gedetailleerd indekkingsbeleid voor de eerstvolgende maand. Deze vergadering leidt tot een voorstel, dat formeel wordt goedgekeurd door het uitvoerend comité van Dexia; het ALM-comité van Dexia, dat eenmaal per kwartaal bijeenkomt en waarin alle leden van het uitvoerend comité van de Groep zitting hebben, controleert de algemene coherentie van het ALM-beheer van de Groep. Het beslist ook over de methodologie en over de richtlijnen inzake het meten van de risico s, met name voor het investeren van het eigen vermogen, en over de mechanismen voor interne transacties. Het uitvoerend comité ontvangt eveneens maandelijks een verslag over het ALM-beheer. In het kader van haar algemeen voorzichtig beleid, behoudt de groep Dexia een beperkt ALM-risico in Beheer van de liquide middelen Gelet op de omvang van de balans van Dexia, wordt er nauw toezicht gehouden op het evenwicht tussen de beschikbare middelen en hun aanwending. In de praktijk wordt aan twee domeinen bijzondere aandacht besteed: het op elkaar afstemmen (inzake termijn en bedrag) van de nieuwe kredieten en de beschikbare middelen; het voldoen aan de liquiditeitsbehoeften van de Groep, zelfs in crisistijd (bv. 11 september 2001). Het eerste punt komt aan bod in de jaarlijkse planning. Elk jaar worden de vooruitzichten op het vlak van de toekenning van nieuwe kredieten vergeleken met de financieringscapaciteit. Het is daarbij de bedoeling een voor de Groep aanvaardbaar liquiditeitsrisicoprofiel te behouden (projecties over verscheidene jaren van de tekorten of overschotten aan liquide middelen die voortvloeien uit de verschillen inzake terugbetalingstermijnen van de diverse activa en passiva). Daarnaast heeft de Groep besloten haar conventies inzake de analytische boekhouding aan te passen, teneinde te komen tot een betere weerspiegeling van de kosten voor de financiering van de verrichtingen die worden gegenereerd door de metiers, naar gelang zij financiering vergen of ertoe bijdragen. De bedoeling van dit soort van interne liquiditeitsmarkt is om aan de metiers de juiste stimulansen te geven om te zorgen voor de natuurlijke overeenstemming tussen het vermogen tot kredietverstrekking en het financieringsvermogen. Het tweede punt wordt behandeld met behulp van diverse stressscenario s. Die worden vertaald in een aantal limieten en ratio s. Daarmee kan Dexia dankzij zijn reserve van liquide middelen gedurende verscheidene maanden het hoofd bieden aan een algemene liquiditeitscrisis op de markt en aan druk op de deposito s en tegelijkertijd zijn vermogen om kredieten te verstrekken, handhaven. De liquiditeitspositie die wordt opgevolgd, is deze voor de volgende dagen tot maanden. Er gaat dan ook bijzondere aandacht naar de vooruitzichten inzake de liquiditeitsbehoeften in de diverse munten, de ramingen van de voorraad aan liquide middelen en de buitenbalansverbintenissen inzake liquide middelen van de Groep. Gelet op hun omvang worden de diverse aangelegenheden, die betrekking hebben op de liquide middelen van de Groep, rechtstreeks behandeld door het ALMcomité van de Groep.

99 Operationele risico s Algemeen beleid inzake operationele risico s Dexia richtte een nieuwe afdeling op binnen RMG met het oog op de totstandkoming van een globaal kader inzake het beheer van de operationele risico s. Het uitvoerend comité hechtte zijn goedkeuring aan een algemene richtlijn inzake het beheer van de operationele risico s en deelde deze mee aan de directies van de drie voornaamste entiteiten van de Groep. Toepassingsveld van het beheer van de operationele risico s Met het oog op een beter begrip en een betere communicatie binnen de groep Dexia werd de algemene definitie van het Bazelcomité overgenomen: operationele risico s zijn risico s op verlies die voortvloeien uit procedures, informatiesystemen of medewerkers die niet voldoen of in gebreke blijven, alsook van externe gebeurtenissen. Het beheer van de operationele risico s omvat twee essentiële dimensies: De oorzakelijke analyse Deze analyse heeft tot doel de voornaamste oorzaken van de vastgestelde problemen te bepalen in de categorieën zoals vastgelegd in het Bazel II-akkoord (procedures, systemen, personen en externe gebeurtenissen) met het oog op het opstellen van actieplannen ter voorkoming van de risico s in de toekomst. De inschatting van de (financiële en niet-financiële) impact Op basis van het inschattingsproces kan men de gevolgen meten van operationele incidenten. Die gevolgen kunnen van diverse aard zijn, van onmiddellijk financieel verlies tot het nietnaleven van de reglementering m.b.t. de activiteit, de tewerkstelling of het milieu. Deze twee dimensies maken deel uit van de inzameling van de gegevens m.b.t. de operationele verliezen enerzijds, en van het in kaart brengen van de risico s voor alle metiers anderzijds. Opsporen en documenteren van verliezen Een goede kennis van de recente operationele problemen, die hebben geleid tot een aanzienlijk financieel verlies, is een eerste sleutelelement in het vastleggen van het risicoprofiel van de groep Dexia. Bijgevolg werd er een procedure uitgewerkt voor het inzamelen van gegevens voor dit soort van operationele verliezen, die tegen het einde van het jaar geleidelijk zal worden ingevoerd in de voornaamste entiteiten van de Groep. De aldus tot stand gekomen gegevensbank zal de basis vormen voor de eerste analyse van de operationele risico s. De eerste bedoeling van de systematische inzameling van gegevens betreffende de operationele verliezen is de oorzaken te identificeren en snel corrigerende maatregelen te nemen om nieuwe problemen te voorkomen. In de tweede plaats is het de bedoeling een gegevensbank tot stand te brengen om statistische projecties te kunnen maken. De risico s van de diverse metiers in kaart gebracht Het is echter onmogelijk operationele problemen te voorspellen door zich enkel te baseren op historische gegevens. Men moet dus rekening houden met de wijzigingen van activiteiten (nieuwe producten brengen nieuwe potentiële problemen met zich) en van de controleomgeving, die een sleutelrol spelen m.b.t. de operationele risico s. Om al deze aspecten in aanmerking te nemen, worden voor alle activiteiten de operationele risico s in kaart gebracht: identificatie van de risico s die aan de activiteiten verbonden zijn, beoordeling van de overeenkomstige interne controles en bepaling van de residuele risico s. De eerste fase van dit proces wordt het vastleggen van een methodologie die in 2003 in bepaalde testsites van de groep Dexia zal worden uitgeprobeerd. Berekening van het aan de operationele risico s toe te wijzen eigen vermogen De identificatie en de follow-up van de individuele operationele risico s zullen op lokaal vlak concrete acties vereisen. Toch moet men globaal per activiteit eigen vermogen toewijzen, zoals in de nieuwe Bazel II-overeenkomst staat. Deze procedure bestaat al voor de toewijzing van het economisch eigen vermogen per activiteit. Zij zal eveneens worden toegepast in het kader van het reglementair eigen vermogen. Dexia Jaarverslag

100 RISICOBEHEER vermogen Economisch eigen Van de drie methodes die het Bazelcomité voorstelt, is de Basis - methode geenszins bruikbaar voor een internationale bankgroep als Dexia. De Standaard -benadering is gebaseerd op de bruto-opbrengsten van de activiteiten als risico-indicator waarop dan verschillende wegingsfactoren worden toegepast om de vereisten voor het eigen vermogen te bepalen. Dexia heeft deze methode reeds toegepast in het kader van het Quantitative Impact Study 3 -experiment, dat werd georganiseerd door het Bazelcomité (zie kader Hervorming in het kader van Bazel II op pagina 90). Uitwerking van een geavanceerde meetmethode voor de specifieke activiteiten Het Bazelcomité machtigt de banken eveneens een Geavanceerde - meetmethode te gebruiken om de kosten van het reglementair eigen vermogen te berekenen, en dat vanaf 1 januari Deze benadering kan gebaseerd zijn op interne en externe gegevens teneinde een statistische modelvorming mogelijk te maken en ook rekening te houden met kwalitatieve gegevens. Dexia heeft nog niet besloten of het deze benadering gaat hanteren omdat er nog geen enkele praktische methodologie beschikbaar is. Hoewel ze in de toekomst zeker zal worden gebruikt voor bepaalde metiers van de Groep, worden de criteria voor de toepassing van dit berekeningsmodel nu reeds in aanmerking genomen. Het economisch eigen vermogen houdt rekening met alle reële risico s van de Groep in rampenscenario s. Op 31 december 2002 bedroeg het economisch eigen vermogen, dat aan de diverse metiers was toegewezen, 8,10 miljard EUR (7,93 miljard EUR op 31 december 2001). Na de verdeling over de diverse metiers van de Groep, kwam dit cijfer uit op 6,85 miljard EUR (6,65 miljard EUR op 31 december 2001). Dit verschil van 1,25 miljard EUR (1,28 miljard EUR op 31 december 2001) stemt overeen met het portefeuilleeffect dat te wijten is aan de aanwezigheid in de groep Dexia van metiers met gedeeltelijk onafhankelijke risico s. De per metier toegewezen bedragen waren einde 2002: Financiering van collectieve voorzieningen en credit enhancement: 3,71 miljard EUR (3,52 miljard EUR op 31 december 2001). Deze toename is hoofdzakelijk het gevolg van de ontwikkeling van de activiteit credit enhancement van FSA (gemeentelijke obligaties en assetbacked securities), die 1,65 miljard EUR vertegenwoordigt (1,43 miljard EUR op 31 december 2001). Financiële dienstverlening aan de retailciënteel: 1,75 miljard EUR (1,73 miljard EUR op 31 december 2001). Deze stabiliteit weerspiegelt het succes van de integratie van de activiteit als commerciële bank van BACOB Bank en de verzekeringen (DVV Verzekeringen). Financieel vermogensbeheer: 0,61 miljard EUR (0,59 miljard EUR op 31 december 2001). Thesaurie en kapitaalmarkten: 1,18 miljard EUR (1,33 miljard EUR op 31 december 2001). Deze daling weerspiegelt een vermindering van het kredietrisico in de credit spreadportfolio. Niet aan de metiers toegewezen eigen vermogen: 0,81 miljard EUR (0,76 miljard EUR op 31december 2001). Het eigen vermogen is groter dan het economisch eigen vermogen; dit overschot vormt een aanzienlijke steun voor de solvabiliteit en de rating van Dexia.

101 Kapitaaltoereikendheid en risicogewogen activa Kapitaaltoereikendheid in miljoenen EUR Capital Tier 1* Totaal reglementair eigen vermogen* Risicogewogen activa in % Eigen vermogen Tier 1* 9,0 % 9,3 % 9,3 % 9,3 % Kapitaaltoereikendheid* 12,8 % 9,8 % 11,5 % 10,7 % * De winst van het boekjaar, min het voorgesteld dividend, meegerekend. Bij ontstentenis van specifieke kapitaaltransacties in 2002, is het eigen vermogen Tier 1 toegenomen met 5,2 % dankzij de overgedragen winst. De lichte daling van het totaal reglementair eigen vermogen is het gevolg van een aanzienlijke terugbetaling van achtergestelde schulden tijdens de tweede helft van het boekjaar. De ratio m.b.t. de toereikendheid van het eigen vermogen en het kapitaal blijven hoog. Risicogewogen activa in miljoenen EUR Voor 20 % gewogen tegenpartijen Voor 50 % gewogen tegenpartijen Voor 100 % gewogen tegenpartijen Handelsportefeuille Totaal De gevoelige toename van de activa tussen 2000 en 2001 is het gevolg van de integratie van de portefeuille van Artesia BC. De totale risicogewogen activa van de groep Dexia liggen een flink stuk lager dan het balanstotaal, aangezien een groot deel van de kredietverbintenissen, o.a. dat deel dat betrekking heeft op de lokale besturen, slechts tegen 20 % is gewogen. Dexia Jaarverslag 2002 Kwaliteit van de activa in miljoenen EUR * 2002* Dubieuze vorderingen Oninbare vorderingen Waardeverminderingen** Oninbare vorderingen / uitstaande brutovorderingen 0,15 % 0,18 % 0,54 % 0,50 % Dekkingsratio 79,30 % 65,00 % 66,70 % 68,00 % * Artesia BC inbegrepen. ** Zonder de algemene voorziening tot dekking van potentiële risico s m.b.t. Legio Lease-producten. De toename van de dubieuze en oninbare vorderingen vloeit voort uit de integratie van de portefeuille van Artesia BC in de groep Dexia in De kwaliteit van de activa blijft hoog: het percentage van de dubieuze of oninbare kredieten (0,50 % van het uitstaande brutobedrag) ligt zeer laag en het hoge aandeel daarvan dat reeds is afgeschreven, weerspiegelt het voorzichtig beleid van Dexia m.b.t. de follow-up van genoemde kredieten. Ratings De hoge ratings wijzen op de financiële soliditeit van de groep Dexia in Moody s en Standard & Poor s handhaafden hun rating Aa2/AA en Fitch behield zijn rating AA+. De ratings van FSA en van Dexia Municipal Agency zijn de beste die kunnen worden toegekend aan een tegenpartij (Aaa/AAA/AAA door Moody s, Standard & Poor s en Fitch). Dankzij deze ratings is de Groep in staat de middelen die zij nodig heeft in te zamelen tegen de beste voorwaarden wat de prijs en het volume betreft (cf. pagina 2-3 Financieel profiel ).

102 onsolidatie cmet een nettoresultaat van miljoen EUR in 2002 consolideert Dexia zijn imago van bankgroep met een laag risicoprofiel, die regelmatig hoge opbrengsten en winsten genereert.

103 Dexia Jaarverslag

104 ANALYSE VAN DE FINANCIËLE RESULTATEN GECONSOLIDEERDE RESULTATENREKENING GECONSOLIDEERDE BALANS WIJZIGINGEN IN DE CONSOLIDATIEKRING EN VAN DE METHODES

105 Geconsolideerde resultatenrekening (1) in miljoenen EUR Evolutie Opbrengsten ,4 % - Nettorenteopbrengsten en soortgelijke opbrengsten ,1 % - Nettocommissielonen en overige opbrengsten ,4 % - Verzekeringen ,7 % Kosten (3 045) (3 350) - 9,1 % Brutobedrijfsresultaat ,3 % Risicokosten (722) (293) + 146,0 % Bedrijfsresultaat ,9 % Nettowaardecorrecties op financiële vaste activa (36) 13 n.s. Toevoeging aan het FAB ,9 % Waardecorrecties op consolidatieverschillen (57) (60) - 4,7 % Belastingen (57) (522) n.s. Nettoresultaat van de ondernemingen waarop vermogensmutatie wordt toegepast ,0 % Nettoresultaat ,4 % Aandeel van derden ,8 % Nettoresultaat groepsaandeel ,4 % Onderliggende resultatenrekening (1) in miljoenen EUR Evolutie Opbrengsten ,4 % Uitzonderlijke en niet-weerkerende elementen ,4 % Onderliggende opbrengsten ,2 % waarvan - Nettorenteopbrengsten en soortgelijke opbrengsten ,2 % - Nettocommissielonen en overige opbrengsten ,1 % - Verzekeringen ,7 % Kosten (3 045) (3 350) - 9,1 % Uitzonderlijke en niet-weerkerende elementen 60 (107) n.s. Onderliggende kosten (3 105) (3 244) - 4,3 % Brutobedrijfsresultaat ,3 % Uitzonderlijke en niet-weerkerende elementen ,6 % Onderliggend brutobedrijfsresultaat ,0 % Risicokosten (722) (293) + 146,0 % Uitzonderlijke en niet-weerkerende elementen (448) (30) n.s. Onderliggende risicokosten (274) (263) + 3,9 % Nettoresultaat groepsaandeel ,4 % Uitzonderlijke en niet-weerkerende elementen ,2 % Onderliggend nettoresultaat groepsaandeel ,8 % Dexia Jaarverslag (1) Pro forma voor het volledige boekjaar 2001.

106 ANALYSE VAN DE FINANCIËLE RESULTATEN Wijzigingen in de consolidatiekring en van de methodes (1) Herberekening van de rekeningen enkel voor de kwartalen van Wijzigingen in de consolidatiekring De belangrijkste wijzigingen in 2002 hebben betrekking op Zebank, MWB, Cortal en Artesia Bank Luxembourg, die in de loop van het boekjaar 2002 uit de consolidatiekring werden verwijderd, en de Bank of NT Butterfield & Son in Hongkong, tijdens het tweede halfjaar aan de consolidatiekring toegevoegd. Bovendien heeft Dexia zijn participatie in Dexia Crediop opgetrokken (van 60 % tot 70 %), alsook in DVV Verzekeringen (van 82 % tot 99 %) en in Fortior (van 25 % volgens de evenredige methode tot 40 % op basis van vermogensmutatie). De zgn. special purpose vehicles (SPV) van Dexia Bank Nederland (voorheen Labouchere) werden vanaf het derde kwartaal van 2002 volledig geconsolideerd. Deze consolidatie heeft geen impact op het totale nettobankproduct (zij zorgt enkel voor verschuivingen tussen de diverse componenten van het nettobankproduct). Deze wijzigingen werden net als de toetreding van Kempen & Co en van Ely Fund Managers tot de consolidatiekring tijdens het tweede halfjaar 2001 in aanmerking genomen voor het opstellen van de pro forma financiële rekeningen voor 2001, teneinde vergelijkingen mogelijk te maken. In 2001 bedroeg het verschil tussen het gerapporteerde nettoresultaat en het pro-formaresultaat 8 miljoen EUR. Wijzigingen van de boekhoudmethodes Bepaalde wijzigingen van de boekhoudmethodes hebben aanleiding gegeven tot een herberekening van de financiële rekeningen van de voorbije boekjaren. De algemene voorziening die door FSA wordt aangelegd voor kredietrisico s is thans opgenomen in de risicokosten, terwijl zij voordien in mindering werd gebracht van de opbrengsten in de rubriek verzekeringen. Als gevolg van de harmonisatie van de boekhoudmethodes bij Dexia Bank: - worden alle kosten die te maken hebben met de rentingactiviteit voortaan geboekt bij het nettobankproduct (negatieve impact van de rubriek overige bedrijfskosten en -opbrengsten ); - de commissies die betaald worden op bepaalde cessies en retrocessies van herverzekeringen worden voortaan geboekt bij het nettobankproduct (negatieve impact van de rubriek technische en financiële marge van de verzekeringsactiviteiten ); - alle opbrengsten van de termijnverrichtingen op vastrentende effecten worden voortaan geboekt bij het resultaat uit financiële verrichtingen (vroeger werden sommige van deze opbrengsten geboekt bij de rentemarge (1).

107 Gewijzigde toewijzingsregels tussen metiers Ingevolge de reorganisatie bij DVV Verzekeringen werd de vroegere segmentatie in deze dochteronderneming lichtjes aangepast. Bovendien had de samensmelting van Banque Vernes Artesia met Dexia Banque Privée France een verschuiving van bepaalde activiteiten naar andere segmenten tot gevolg. Dat zorgde in 2002 voor een daling van het nettoresultaat groepsaandeel van het segment Niet toegewezen van 11,9 miljoen EUR, enerzijds, en voor een toename van het nettoresultaat groepsaandeel van het segment Financiële dienstverlening aan de retailcliënteel met 8,3 miljoen EUR, van het segment Thesaurie en kapitaalmarkten met 3,2 miljoen EUR, de Financiering van collectieve voorzieningen met 0,3 miljoen EUR en het Financieel beheer met 0,1 miljoen EUR, anderzijds. Wijzigingen in de analytische verwerking van de spaarrekeningen Tot het 1ste kwartaal van 2002 werden de spaarrekeningen bij Dexia Bank beschouwd als werkmiddelen met een looptijd van twee jaar in het kader van het balansbeheer. Daarna werd het ALM-beleid gewijzigd om rekening te houden met de effectieve economische levensduur van deze deposito s (4 jaar). De extra marge die deze nieuwe benadering oplevert, werd geboekt bij de ALM-opbrengsten. Binnen de analyse bestaat er een afspraak m.b.t. het verdelen van de ALM-opbrengsten tussen de Financiële dienstverlening aan de retailcliënteel (60 %) en de Financiering van collectieve voorzieningen (40 %). Het optrekken van de referentieduur voor de transferprijs van 2 naar 4 jaar geeft aanleiding tot een daling van de ALM-opbrengsten en een stijging van de commerciële marge op de depositoboekjes, die volledig ten goede komt van de Financiële dienstverlening aan de retailcliënteel. Dexia Jaarverslag De gevolgen van het nieuwe ALM-beleid worden geboekt vanaf 1 januari Alle rekeningen van de metiers werden herberekend om alle verschuivingen en wijzigingen van bovenstaande analyseafspraken te weerspiegelen.

108 ANALYSE VAN DE FINANCIËLE RESULTATEN (1) Zie meer details over de wijzigingen op pagina 100. (2) Zie de gedetailleerde lijst van de uitzonderlijke en niet-weerkerende elementen op pagina s Analyse van de resultatenrekening Nettoresultaat groepsaandeel In een voor de financiële sector bijzonder ongunstig klimaat liet Dexia voor 2002 een nettoresultaat groepsaandeel optekenen van miljoen EUR, d.i. -8,9 % t.o.v (1 426 miljoen EUR). Bij gelijkblijvende consolidatiekring (1), daalt het resultaat met 9,4 %. Ten opzichte van de pro-formarekeningen voor 2001 en uitzonderlijke en niet-weerkerende elementen (2) buiten beschouwing gelaten, bedraagt de daling 7,8 %. De analyse van het nettoresultaat ten opzichte van de pro-formarekeningen voor 2001 volgt (de toelichting heeft betrekking op de tabellen geconsolideerde resultatenrekening en onderliggende rekeningen, pagina 99). Opbrengsten Op jaarbasis bedroegen de opbrengsten (nettobankproduct) miljoen EUR, tegen miljoen EUR in 2001, een daling met 8,4 % of 473 miljoen EUR. Deze evolutie hangt samen met het algemeen klimaat in de banksector in 2002, dat verder aan bod komt bij de analyse van de diverse soorten opbrengsten en diverse metiers. Toch zijn er op grond van een eerste analyse drie belangrijke elementen die deze daling voor 60 % verklaren: de bijdrage van de uitzonderlijke en niet-weerkerende netto-opbrengsten lag -142 miljoen EUR lager in 2002; de relevante uitzonderlijke en nietweerkerende elementen komen aan het einde van deze analyse aan bod (2) ; de onderliggende opbrengsten van Dexia Bank Nederland namen af met 119 miljoen EUR als gevolg van de specifieke situatie in deze dochteronderneming (zie pagina s 74 en 75); de forse terugval van de beursmarkten maakte dat de Groep op haar effectenportefeuille waardeverminderingen boekte, wat zorgt voor een verschil van -25 miljoen EUR t.o.v De analyse op grond van de diverse soorten opbrengsten ziet er als volgt uit. De nettorenteopbrengsten en soortgelijke opbrengsten bedroegen miljoen EUR, d.i. een daling met -4,1 % of -148 miljoen EUR in totaal. Op onderliggende basis kwam de daling uit op -4,2 % of -143 miljoen EUR, vooral door de lagere onderliggende winst van het segment Thesaurie en Kapitaalmarkten (schommeling van -129 miljoen EUR). de nettocommissielonen en overige opbrengsten beliepen miljoen EUR (-25,4 % of -346 miljoen EUR in totaal). Op onderliggende basis bedroeg de daling 16,1 % of 208 miljoen EUR. Dit wordt voor een groot deel verklaard door de forse terugval van de kapitaalmarkten en de weerslag daarvan op de belangstelling van de cliënteel voor producten die voor de bank commissies genereren. Deze daling van de provisies en de overige onderliggende opbrengsten geldt voor de financiële dienstverlening aan de retailcliënteel (-48 miljoen EUR), het financieel beheer (-135 miljoen EUR) en het segment Niet toegewezen (-28 miljoen EUR).

109 De verzekeringen bedroegen 728 miljoen EUR (+ 2,7%). Deze stijging weerspiegelt vooral de goede prestaties van FSA (zie pagina 48) in een nochtans moeilijke omgeving. Kosten Over het hele jaar 2002 bedroegen de bedrijfskosten miljoen EUR, een daling met 9,1 % of 305 miljoen EUR. Zonder de uitzonderlijke en nietweerkerende elementen van beide vergelijkbare periodes, daalden de onderliggende kosten met 4,3 % tot miljoen EUR. De analyse van de onderliggende kosten volgens de soort van kosten ziet er als volgt uit: de personeelskosten, zijnde miljoen EUR in 2002, daalden met 0,7 % ten opzichte van het vorige boekjaar; de vergoeding van het net, d.w.z. de commissies die de Groep betaalt aan haar zelfstandige agenten en andere tussenpersonen, bedroeg 319 miljoen EUR (-7,0 %); de overige bedrijfskosten kwamen uit op 906 miljoen EUR (-9,4 %); de waardeverminderingen en afschrijvingen beliepen 305 miljoen EUR (-6,3 %); de uitgestelde aanschaffingskosten, die voornamelijk betrekking hebben op de activiteit van FSA, zijn gestegen tot 57 miljoen EUR (+23,9 %). De daling van de onderliggende kosten is een van de voornaamste doelstellingen die de groep Dexia eind 2001 had vooropgesteld. Het doel onder het niveau blijven van de onderliggende kostenbasis van 2001 werd niet alleen gehaald maar zelfs overtroffen met 139 miljoen (daling van 4,3 % van de onderliggende kostenbasis). Deze inspanning werd geleverd door alle segmenten en heeft overal vrucht afgeworpen: de Financiële dienstverlening aan de retailcliënteel verlaagde zijn onderliggende kosten met 57 miljoen EUR, het metier Financieel beheer deed hetzelfde ten belope van 51 miljoen EUR, de activiteiten Thesaurie en kapitaalmarkten droegen voor 13 miljoen EUR bij aan de totale daling; de kosten voor het segment Niet toegewezen liepen terug met 21 miljoen EUR. Enkel het metier Financiering van collectieve voorzieningen verhoogde zijn kostenbasis, nl. met 4 miljoen EUR (+0,6 %), maar dit heeft te maken met de dynamische ontwikkeling van de onderliggende opbrengsten t.o.v. vorig jaar (+4,8 %). Brutobedrijfsresultaat Voor het hele jaar 2002 kwam het brutobedrijfsresultaat uit op miljoen EUR, een daling met 7,3 % ten opzichte van Op basis van de onderliggende opbrengsten en kosten daalt dit cijfer met 9,0 %. Risicokosten In 2002 bedroegen de totale risicokosten 722 miljoen EUR voor de hele Groep. Dit bedrag omvat de uitzonderlijke voorzieningen die werden aangelegd bij Dexia Bank Nederland gelet op de specifieke toestand van de activiteit inzake aandelenleasing (zie pagina s 74 en 75). Zonder de uitzonderlijke voorziening ten belope van 448 miljoen EUR, die wij hierna toelichten, beliepen de risicokosten 274 miljoen EUR, d.i. 10 miljoen EUR meer dan in In 2002 omvatten deze kosten: 69 miljoen EUR bij FSA, door nettotoevoegingen aan de (algemene en bijzondere) voorzieningen, tegen 14 miljoen EUR een jaar voordien; 205 miljoen EUR voor de bankactiviteiten van Dexia, tegen 249 miljoen EUR een jaar geleden. De risicokostenratio s (jaarlijkse risicokosten als percentage van de uitstaande verbintenissen) zien er als volgt uit: 31 basispunten voor de bankactiviteit (de uitzonderlijke voorziening bij Dexia Bank Nederland inbegrepen) in 2002; 10 basispunten voor de bankactiviteit (zonder de uitzonderlijke voorziening bij Dexia Bank Nederland) in 2002, tegen 12 basispunten in 2001; 2,5 basispunten voor FSA in 2002, tegen 0,6 basispunten in Ten opzichte van de normen van de financiële sector wijzen bovenstaande gegevens op het lagerisicoprofiel van Dexia en FSA ondanks de verslechtering van de economische cyclus en van de kredietkwaliteit in de Verenigde Staten in 2002, alsook op de aanzienlijke inspanning die werd geleverd om te komen tot een zo ruim mogelijke dekking van de potentiële kredietrisico s van Dexia Bank Nederland. Dexia Jaarverslag

110 ANALYSE VAN DE FINANCIËLE RESULTATEN Overige rubrieken De waardecorrecties op financiële vaste activa bedroegen -36 miljoen EUR in 2002 tegen +13 miljoen EUR in Deze daling met 49 miljoen EUR heeft te maken met de verkoop van participaties of de ontbinding van partnerships die doorgaans beschouwd worden als uitzonderlijke of nietweerkerende elementen (zie pagina's ). In 2002 had er een terugneming uit het fonds voor algemene bankrisico s plaats voor 82 miljoen EUR, tegen 38 miljoen EUR in Dat is het gevolg van de specifieke gebeurtenissen in 2001 (in het bijzonder de integratie van Artesia BC) en in 2002 (Dexia Bank Nederland). De waardecorrecties op de consolidatieverschillen van de volledig geconsolideerde dochterondernemingen beliepen 57 miljoen EUR in 2002, tegen 60 miljoen EUR in De belastingen, die zowel de courante belastingen als de belastinglatenties omvatten, zijn fors afgenomen, nl. van 522 miljoen EUR in 2001 tot 57 miljoen EUR in Dit is voornamelijk het gevolg van de behandeling van de uitzonderlijke voorziening bij Dexia Bank Nederland, die elders in detail wordt toegelicht, alsook van de waardeverminderingen op de aandelen bij Dexia Bank Nederland die in de vennootschappelijke rekeningen van de moederonderneming zijn opgenomen en een belastingbesparing opleveren. Zonder deze uitzonderlijke en nietweerkerende elementen, die 364 miljoen EUR vertegenwoordigen, kwamen de onderliggende belastingen uit op -421 miljoen EUR in 2002, een daling met 70 miljoen EUR of -14,2 % ten opzichte van de onderliggende belastingen Het nettoresultaat van de ondernemingen waarop vermogensmutatie werd toegepast,na afschrijving van de goodwill, steeg naar 56 miljoen EUR (+8 miljoen EUR). Het aandeel van derden beliep 86 miljoen EUR in 2002, tegen 78 miljoen EUR in Relevante uitzonderlijke en niet-weerkerende elementen De impact van de uitzonderlijke en nietweerkerende elementen bedroeg in miljoen EUR, d.i. 23,1 % minder dan in 2001 (zie gedetailleerde lijst op de volgende bladzijde). Naast de meerwaarden op de financiële en de vaste activa, hebben de relevante elementen in 2002 betrekking op Dexia Bank Nederland. De uitzonderlijke voorzieningen voor de kredietrisico s voor aandelenleasing bedroegen 448 miljoen EUR (waarvan 25 miljoen EUR een specifiek en 423 miljoen EUR een algemeen karakter hebben). Bovendien werd 22 miljoen EUR geboekt als herstructureringskosten. De positieve fiscale impact van deze kosten bedroeg 164 miljoen EUR. Bovendien werd voor de effecten van Dexia Bank Nederland in de boeken van de aandeelhouders* een waardevermindering geboekt van miljoen EUR gelet op de toestand bij de dochteronderneming. Dit had geen invloed op het geconsolideerd nettoresultaat, aangezien de consolidatieverschillen reeds volledig waren afgeschreven. De positieve fiscale impact van de waardevermindering bedroeg 215 miljoen EUR. Ten slotte werd in 2002 op het fonds voor algemene bankrisico s een beroep gedaan ten belope van 82 miljoen EUR, tegen 38 miljoen EUR in * Dexia BIL, Dexia Bank en Dexia.

111 Financiële prestatie De rentabiliteit op het eigen vermogen (Return on Equity RoE), d.w.z. de verhouding tussen het nettoresultaat groepsaandeel voor de periode en het gewogen gemiddeld eigen vermogen, met uitzondering van het fonds voor algemene bankrisico s en na bestemming van het resultaat, kwam uit op 16,1 % in 2002, tegen 18,7 % in 2001 (1)(2). De winst per aandeel bedroeg 1,13 EUR, tegen 1,25 EUR in 2001 (d.i. een daling met -10,0 %). (1) Indien de goodwill m.b.t. het openbaar ruilbod op de aandelen van Dexia BIL (in 1999), de acquisities van FSA en Labouchere (in 2000) en Artesia BC, Kempen & Co en Groupe Financière Opale (in 2001) op de actiefzijde van de balans was geboekt en afgeschreven op 20 jaar, zou de RoE in 2002 uitgekomen zijn op 2,7 %. (2) Gedetailleerde berekening van de RoE (in miljoenen EUR): RoE gerapporteerd RoE gecorrigeerd Nettoresultaat groepsaandeel Afschrijvingskosten die worden aangerekend op de reserves -957 Gecorrigeerd nettoresultaat groepsaandeel Gecorrigeerd gemiddeld eigen vermogen RoE 16,1 % 2,7 % Dexia Jaarverslag 2002 Vooruitzichten In het woelige klimaat van het eerste kwartaal van 2003 zou het vergeefs zijn om de verwachte winst voor het jaar te trachten te kwantificeren. Toch heeft Dexia een goed overzicht van de toekomstige opbrengsten van zijn eerste metier, de financiering van collectieve voorzieningen, en verwacht het voor 2003 een toename op dit vlak. De overige metiers zijn veel meer onderhevig aan de rentevoeten en de kapitaalmarkten, waardoor hun opbrengsten veel minder voorspelbaar zijn. Aan kostenzijde daarentegen, heeft Dexia voor 2003 een stabiliteitsdoelstelling vooropgesteld. De risicokosten ten slotte, die doorgaans zeer laag liggen bij Dexia, zullen wellicht op dit niveau blijven

112 ANALYSE VAN DE FINANCIËLE RESULTATEN VOORNAAMSTE ELEMENTEN DIE IN 2001 EN 2002 ALS UITZONDERLIJK OF NIET-WEERKEREND WORDEN BESCHOUWD Nettorenteopbrengsten en soortgelijke opbrengsten In het 1ste kwartaal 2001: meerwaarden op OLO s (1) (+65,0 miljoen EUR); waardevermindering op de CLNportefeuille (2) (-38,8 miljoen EUR); meerwaarden op converteerbare obligaties van Dexia (+36,1 miljoen EUR). In het 2de kwartaal 2001: meerwaarden op OLO s (+23,0 miljoen EUR); terugneming van voorzieningen op de CLNportefeuille (+28,2 miljoen EUR); meerwaarde op converteerbare obligaties van Dexia (+9,8 miljoen EUR); meerwaarden op niet-strategische activa (+28,7 miljoen EUR). In het 3de kwartaal 2001: einde van het distributiecontract Dexia Crediop / San Paolo IMI (-10,0 miljoen EUR); impact van de harmonisatie van de provisies op de vervroegde terugbetaling van hypothecaire kredieten (+14,9 miljoen EUR); nettorenteopbrengsten op de CLNportefeuille (+0,4 miljoen EUR). In het 4de kwartaal 2001: meerwaarden op OLO s (+23,6 miljoen EUR); terugname van de harmonisatie van provisies van de hypothecaire kredieten in het 3de kwartaal 2001 (-14,9 miljoen EUR); meerwaarden op converteerbare obligaties Dexia (+32 miljoen EUR); waardevermindering op de portefeuille CLN (-18,3 miljoen EUR); gewijzigde boekingsmethode voor de kapitaalmarkten (-25,4 miljoen EUR); terugneming van de voorziening voor renterisico s (+20,5 miljoen EUR). In het 1ste kwartaal 2002: meerwaarden op OLO s (+44,4 miljoen EUR); nettorenteopbrengsten op de CLNportefeuille (+1,3 miljoen EUR); moratoire rente op een krediet in Italië (+13,6 miljoen EUR); vervroegde terugbetaling van in aandelen terugbetaalbare obligaties bij Dexia Crediop (+12,4 miljoen EUR). In het 2de kwartaal 2002: meerwaarden op OLO s (+49,1 miljoen EUR); nettorenteopbrengsten op de CLN-portefeuille (+3,4 miljoen EUR); meerwaarde op de verkoop van de participatie in Clearstream (+74,9 miljoen EUR); meerwaarde op de verkoop van niet-strategische activa (+12,3 miljoen EUR). In het 3de kwartaal 2002: meerwaarden op OLO s (+41,3 miljoen EUR); nettorenteopbrengsten en voorzieningen op de CLN-portefeuille (-5,4 miljoen EUR); minwaarden op de verkoop van niet-strategische activa (-9,5 miljoen EUR). In het 4de kwartaal 2002: meerwaarden op OLO s (+2,6 miljoen EUR); nettorenteopbrengsten en voorzieningen op de CLN-portefeuille (-25,6 miljoen EUR); minwaarden op de verkoop van niet-strategische activa (-38,0 miljoen EUR). Nettocommissielonen en overige opbrengsten In het 1ste kwartaal 2001: terugneming van een voorziening voor het project Direct Bank (+10 miljoen EUR); omkering van een uitzonderlijke boekhoudkundige verwerking in 2000 van uitgestelde aanschaffingskosten voor Labouchere (+39,8 miljoen EUR). In het 2de kwartaal 2001: verzekering van de CLNportefeuille (-18,9 miljoen EUR); terugneming van een voorziening voor een geschil met de E.U. (+15,0 miljoen EUR). In het 3de kwartaal 2001: verzekering van de CLNportefeuille (-1,7 miljoen EUR). In het 4de kwartaal 2001: terugneming van de verzekering van de CLN-portefeuille (+11,0 miljoen EUR); recuperatie van de BTW (+5,0 miljoen EUR). In het 1ste kwartaal 2002: verzekering van de CLNportefeuille (-12,3 miljoen EUR). In het 2de kwartaal 2002: verzekering van de CLNportefeuille (-11,6 miljoen EUR); betaling aan het fonds van de Belgische banken voor de joodse gemeenschap (-3,9 miljoen EUR); voorziening voor schadevergoeding van Dexia Bank Nederland (-10,5 miljoen EUR). In het 3de kwartaal 2002: verzekering van de CLNportefeuille (-34,5 miljoen EUR); terugneming van een voorziening voor schadevergoeding van Dexia Bank Nederland (+4,9 miljoen EUR). In het 4de kwartaal 2002: verzekering van de CLNportefeuille (-4,3 miljoen EUR).

113 Kosten In het 1ste kwartaal 2001: terugneming van een voorziening voor de overgang naar de euro (+2,0 miljoen EUR). In het 2de kwartaal 2001: terugneming van een voorziening voor de overgang naar de euro (+2,4 miljoen EUR). In het 3de kwartaal 2001: aanvullende integratiekosten m.b.t. Artesia BC (-10,0 miljoen EUR). In het 4de kwartaal 2001: voorziening voor de toekomstige kosten voor de integratie van Artesia BC (-119,5 miljoen EUR); vergoeding van het net voor de overgang naar de euro (-1,4 miljoen EUR); terugneming van een voorziening voor een BTW-geschil (+39,8 miljoen EUR); herstructureringskosten m.b.t. Dexiam, Dexia BIL Londen en Dexia Crediop (-7,3 miljoen EUR); voorziening voor de overgang naar de IAS/IFRS-normen (-2,3 miljoen EUR); gerechtskosten m.b.t. de CLN-portefeuille (-2,1 miljoen EUR). In het 1ste kwartaal 2002: provisie voor het net voor de overgang naar de euro (-1,4 miljoen EUR). In het 2de kwartaal 2002: herstructureringskosten m.b.t. Dexia Bank Nederland (-22,9 miljoen EUR); terugneming van een voorziening voor de kosten voor de integratie van Artesia BC (+4,7 miljoen EUR); voorziening voor herstructureringskosten m.b.t. DVV Verzekeringen (-2,0 miljoen EUR). In het 3de kwartaal 2002: voorziening voor herstructureringskosten m.b.t. Dexia Bank Nederland (-30 miljoen EUR); voorziening voor herstructureringskosten m.b.t. DVV Verzekeringen (-5,3 miljoen EUR). In het 4de kwartaal 2002: gedeeltelijke terugneming van de voorziening voor de herstructureringskosten m.b.t. Dexia Bank Nederland (+11,8 miljoen EUR); terugneming van een voorziening voor de kosten voor de integratie van Artesia BC (+5,0 miljoen EUR); meerwaarden op de vastgoedportefeuille (+124,8 miljoen EUR); toevoeging aan het pensioenfonds van Artesia BC (-24,4 miljoen EUR). Waardeverminderingen en meerwaarden op financiële vaste activa In het 1ste kwartaal 2001: meerwaarde op Banco de Crédito Local (+49,0 miljoen EUR); meerwaarde op Fortior (+3,6 miljoen EUR). In het 3de kwartaal 2001: meerwaarde op Sabadell (+7,0 miljoen EUR); terugneming van een voorziening voor een renterisico (+27,0 miljoen EUR). In het 4de kwartaal 2001: verkoop van MWB (-37,6 miljoen EUR); verkoop van de participatie in Zebank (-5,7 miljoen EUR); annulatie van een deel van de terugneming van de voorziening voor een renterisico (-20,6 miljoen EUR); terugneming van de voorziening op aandelen (+8,0 miljoen EUR); specifieke en algemene voorziening voor Dexia Bank Nederland (-30,1 miljoen EUR). In het 1ste kwartaal 2002: meerwaarde op financiële vaste activa (+17,8 miljoen EUR); voorziening voor Dexia Bank Nederland (-4,0 miljoen EUR). In het 2de kwartaal 2002: waardeverminderingen op financiële vaste activa (-3,2 miljoen EUR); waardecorrectie op I-Broker (-6,4 miljoen EUR); voorziening voor Dexia Bank Nederland (-32,0 miljoen EUR). In het 3de kwartaal 2002: speciale voorziening voor Dexia Bank Nederland (-401,1 miljoen EUR); minwaarde op de financiële vaste activa (-49 miljoen EUR); meerwaarden op financiële vaste activa (+7,9 miljoen EUR). In het 4de kwartaal 2002: speciale voorziening voor Dexia Bank Nederland (-11,2 miljoen EUR); minwaarde op financiële vaste activa (-4,9 miljoen EUR). Belastingen Alle onderstaande elementen zijn elementen vóór belastingen. Het bedrag van de overeenkomstige belastingen tegen het passende tarief wordt als een uitzonderlijk element beschouwd in de totale belastingen. (1) OLO s zijn lineaire obligaties van de Belgische staat. (2) CLN-portefeuille waarin begin 2001 fraude werd vastgesteld. Dexia Jaarverslag

114 ANALYSE VAN DE FINANCIËLE RESULTATEN Analyse van de balans Op 31 december 2002 bedroeg het geconsolideerd balanstotaal 351,0 miljard EUR. Ten opzichte van 31 december 2001 bleven de totale activa stabiel (-0,1 %) aangezien er zich in 2002 geen belangrijke wijzigingen hebben voorgedaan in de consolidatiekring. De balans wordt voorgesteld op basis van het nieuwe bankverzekeringsschema. Schulden De schulden ten aanzien van de cliënteel en de in schuldbewijzen belichaamde schulden (kasbons, certificaten en obligaties) beliepen 231,8 miljard EUR en 2002, een stijging met 3,1 % ten opzichte van Hun relatief aandeel in het balanstotaal is stabiel (66,1 % tegen 64,0 % eind 2001). De cliëntendeposito s bedroegen einde ,3 miljard EUR, een stijging van 1,6 % die voornamelijk te danken is aan de depositoboekjes. De in schuldbewijzen belichaamde schulden bedroegen 146,5 miljard EUR (+4,0 %). Vorderingen op de cliënteel De vorderingen op de cliënteel bleven stabiel op 157,8 miljard EUR (31 december 2002). Effectenportefeuille Het totaal belegd bedrag in overheidseffecten, obligaties en andere vastrentende effecten, alsook in aandelen, bedroeg 121,9 miljard EUR (+4,4 %), wat vooral op rekening komt van de verzekeringsactiviteiten. Eigen vermogen Het eigen vermogen van de groep Dexia (kapitaal, uitgiftepremies, de reserves, met inbegrip van de winst van het boekjaar vóór bestemming van de winst, na aftrek van de goodwill en zonder FAB) beliep miljoen EUR op 31 december 2002, tegen miljoen EUR einde 2001 (+9,0 %).

115 GECONSOLIDEERDE BALANS (vóór winstverdeling) (1) In miljoenen EUR Evolutie 2002/2001 Totale activa ,1 % Passiva Eigen vermogen ,0 % Belangen van derden ,0 % FAB ,3 % Achtergestelde schulden ,6 % Schulden aan kredietinstellingen ,6 % Schulden aan de cliënteel ,6 % In schuldbewijzen belichaamde schulden ,0 % Activa Overheidspapier ,4 % Vorderingen op kredietinstellingen ,5 % Vorderingen op de cliënteel ,9 % Obligaties en andere vastrentende effecten ,0 % Aandelen en andere niet-vastrentende effecten ,5 % Financiële vaste activa ,3 % 108 (1) Pro forma voor 2000 en Dexia Jaarverslag

116 XXXXX enheid EDexia is gevestigd in 25 landen en wil voor zijn personeelsleden een gemeenschappelijke bedrijfscultuur tot stand brengen, vooral via professionele opleiding, loonspaarplannen, mobiliteit en informatie.

117 Dexia Jaarverslag

118 jaar 3,5 % Totaal aantal Dexiamedewerkers verdeeld over 25 landen, vooral in Europa maar ook in de Verenigde Staten en Azië. Gemiddelde leeftijd van de medewerkers van de groep Dexia. Het belang van de medewerkers in het kapitaal van Dexia. De bedoeling is deze participatie tegen 2005 tot 5% te verhogen. VROUWEN, MANNEN, EEN GROEP Een bedrijfsgeest ontwikkelen gebaseerd op gemeenschappelijke waarden, een werkgemeenschap creëren en een algemeen aanvaarde ontwikkelingsstrategie bevorderen, dat zijn de prioriteiten voor Dexia. Ervaringen uitwisselen, synergieën tot stand brengen en dezelfde waarden delen, is vandaag voor elk van de medewerkers van de Groep, verdeeld over 25 landen, een realiteit. Communicatie, opleiding en loonsparen vormen daartoe de sleutelinstrumenten.

119 Ondernemingsgeest De diverse metiers van Dexia, de vele vestigingen en de toetreding van nieuwe medewerkers tot de Groep gaan gepaard met het uitwerken van acties en instrumenten, die de communicatie bevorderen en de kennis van de Groep verbeteren. Ervaring uitwisselen en communiceren In 2002 werd het absoluut noodzakelijk om voor alle medewerkers van de Groep, ongeacht hun geografische vestigingsplaats, één enkel schriftelijk informatiekanaal tot stand te brengen, namelijk het magazine team+spirit, dat tweemaandelijks verschijnt en in drie talen wordt verspreid. Het vormt thans een van de twee voornaamste interne kanalen die informatie verschaffen over de activiteiten van Dexia. Het tracht iedereen een algemeen beeld van de Groep en haar talrijke activiteiten te geven. Naast het magazine geeft de nieuwe intranetsite team+spirit welcome snel toegang tot dagelijkse informatie over de Groep. Deze site kan wereldwijd door de meeste entiteiten van Dexia worden geraadpleegd. Om deze waaier van informatiekanalen te vervolledigen, verspreidt elke entiteit van de Groep lokaal elektronische informatiebrieven via intranet. Geografische uitsplitsing (1) België Luxemburg Frankrijk Nederland Slowakije 601 Verenigde Staten 478 Duitsland 420 Italië 265 Zwitserland 246 Spanje 209 Ierland 155 Verenigd Koninkrijk 144 Hongkong 83 Singapore 77 Monaco 65 Jersey 27 Israël 26 Denemarken 22 Australië 18 Zweden 16 Overige landen 9 Totaal Dexia Jaarverslag (1) Op 31 december 2002.

120 VROUWEN, MANNEN, EEN GROEP Uitsplitsing per geslacht (1) (1) Op 31 december In 2002 namen meer dan 600 medewerkers uit de hele wereld deel aan de verschillende sessies van het seminarie Discovering Dexia. Deze ontmoetingsdagen bieden de nieuwe medewerkers de mogelijkheid elkaar te leren kennen en versterken zodoende het saamhorigheidsgevoel van de Groep. Leeftijdspiramide (1) 46% vrouwen 54% mannen 2002 was voor de 250 leidinggevende kaderleden van de Groep een gelegenheid om bijeen te komen in Brussel in het kader van het seminarie Dexia a vision to live. De workshops die gewijd waren aan de metiers van de Groep en geleid werden door de voornaamste managers van de Groep, hebben deze kaderleden in staat gesteld ervaringen uit te wisselen met hun collega s uit alle hoeken van de wereld. In zijn toespraak herinnerde Pierre Richard aan de krachtlijnen inzake management: de versterking van de eenheid van de Groep, het belang om éénzelfde strategie te delen en de noodzaak om integriteit als een fundamentele waarde te cultiveren. Categorie > < Vaardigheden ontwikkelen In een internationale groep met complexe en gevarieerde metiers vormt opleiding een fundamentele uitdaging en een belangrijke investering. Naast de technische opleiding, die iedereen de mogelijkheid biedt om zijn kennis in het kader van zijn functie bij te schaven, heeft de Groep ook een aantal multidisciplinaire initiatieven genomen om de uitwisseling van werkmethodes binnen de Groep te versterken. Vooruitlopend op de eisen van het charter over de principes van sociaal beheer inzake opleiding, en met name taalkundige opleiding, heeft de Groep in 2002 een intensief programma vervolmaking Engels opgezet. Deze taallessen worden gegeven in Oxford aan een van de bekendste instituten. Voor de medewerkers van een tiental entiteiten is dit de gelegenheid om hun praktische kennis van het zakelijk Engels te verbeteren en binnen de Groep banden te smeden die geografische en linguïstische grenzen overstijgen. In 2002 werd ook een multidisciplinair programma voor managementopleiding uitgewerkt. Het gaat begin 2003 van start en biedt de kaderleden van de Groep de mogelijkheid gezamenlijke managementwaarden te verwerven. (1) Op 31 december 2002.

121 De prestaties evalueren Een managementcultuur wordt ook bevorderd door het invoeren van gemeenschappelijke evaluatiemethodes. Daarom heeft de Groep een systeem ontwikkeld dat gebaseerd is op cohesie en rechtvaardigheid en voortaan op alle entiteiten wordt toegepast. Het betreft het jaarlijks evaluatiegesprek, dat een zeer belangrijk moment vormt in de relatie werknemer/werkgever, een gelegenheid voor elke medewerker om de balans van zijn resultaten en vaardigheden op te maken. Deze aanpak, die gebaseerd is op een dialoog tussen de hiërarchische chefs en hun rechtstreekse medewerkers, moet worden gezien in een uitgesproken prospectief kader. Een belangrijk deel van het onderhoud is gewijd aan de analyse van de vaardigheden die moeten worden ontwikkeld en aan de manier om dat te bereiken, met name via aangepaste opleiding. Deze harmonisering van de evaluatieprocessen is ook bedoeld om de mobiliteit in de Groep te vergemakkelijken en te bevorderen. Dexia Executive Assessment of Leadership (DEAL), dat in 2001 werd ingevoerd, werd in de loop van het voorbije jaar voortgezet. Dankzij dit nieuwe instrument voor loopbaanbeheer kunnen hogere kaderleden met groot potentieel worden geïdentificeerd en kunnen individuele ontwikkelingsplannen worden uitgewerkt. Dexia Jaarverslag 2002 Anciënniteitspiramide (1) Categorie > (1) Op 31 december 2002.

122 VROUWEN, MANNEN, EEN GROEP De functie human resources integreren Een Europese sociale dialoog In 2002 werd door de Groep en haar Europese Ondernemingsraad een beslissende stap gezet in sociaal opzicht. De Europese Ondernemingsraad en de vertegenwoordigers van de directie ondertekenden de Principes inzake sociaal beheer van de groep Dexia. Deze fase bevestigt het belang van een open en constructieve sociale dialoog binnen de Groep. De principes van dit charter vormen de grondslag van de regels die in de Europese ruimte zullen worden toegepast op alle medewerkers van de Groep, ongeacht de entiteit waartoe ze behoren en met inachtneming van de wetten die in elk betrokken land van kracht zijn. Deze regels zijn van toepassing op de sociale dialoog en de werkgelegenheid: vaardigheden, opleiding, aanbiedingen, evolutie en mobiliteit in de Groep stond ook in het teken van de verdere integratie van de functie human resources in de entiteiten teneinde de cohesie van de beleidsopties en de processen op het niveau van de Groep te ontwikkelen. De integratie is toegespitst op een aantal sturingsstructuren (directiecomité human resources, banenaanbod in België en Frankrijk, werkgroepen) en gemeenschappelijke projecten en draagt bij tot de efficiëntie en de duidelijkheid, met name dankzij een uitwisseling van de best practices. De voornaamste verantwoordelijken voor human resources uit Europa, de Verenigde Staten en Azië, die in 2002 voor het eerst in een seminarie bijeenkwamen, bogen zich over multidisciplinaire thema s in verband met opleiding, interne communicatie, loonsparen en evaluatie.

123 Het loonsparen bevorderen Het saamhorigheidsgevoel van de medewerkers van een eengemaakte groep versterken, ze bij de strategie betrekken en een loonspaarplan uitwerken tegen gunstige voorwaarden, dat zijn de doelstellingen van het aandeelhoudersplan voor de medewerkers waarmee de Groep in 2000 van start ging. Het plan 2002 werd, net als de twee vorige, een succes. Het is een verdere stap in de richting van een echt aandeelhouderschap voor werknemers, dat bevorderlijk is voor de bedrijfscultuur van de Groep. In een nochtans weinig rooskleurige omgeving met zeer volatiele beursmarkten werd door de medewerkers ingeschreven voor een bedrag van bijna 130 miljoen EUR. Op de (1) medewerkers van de Groep, die verdeeld zijn over 25 landen, hebben 6 werknemers op 10 ingeschreven op Dexia-aandelen. Zo namen 2 werknemers op 3 deel aan de kapitaalverhoging 2002 in België, 3 op 4 in Frankrijk en 1 op 2 in Luxemburg. Deze resultaten zijn zeer bevredigend, aangezien bij de andere groepen, die in 2002 op internationale schaal operaties van dat type hebben gerealiseerd, de deelneming ongeveer 30 % bedroeg. Na deze derde operatie hebben de medewerkers thans 3,5 % van het kapitaal van Dexia NV in handen. In 2000 heeft de Groep zich tot doel gesteld om het aandeelhouderschap van werknemers tegen 2005 tot 5 % te verhogen. (1) Op 31 december Dexia Jaarverslag

124 DEXIA de Meeûssquare 1 B-1000 Brussel Tel.: (32) Fax: (32) In Parijs 7 à 11, quai André Citroën BP 1002 F Paris Cedex 15 Tel.: (33) Fax: (33) Dexia in de wereld HOT NEWS VAN DE GROEP de internetsite van Dexia, is een van de voornaamste informatiekanalen van de Groep. Internauten die belangstelling hebben voor het leven van de Groep, meer bepaald aandeelhouders, analisten, beleggers en journalisten, kunnen er terecht en vinden er een gedetailleerde voorstelling van de Groep, die dagelijks wordt bijgewerkt. In de loop van 2002 werden de structuur en presentatie van de site gewijzigd om ze toegankelijker en interactiever te maken. Deze modernisering wordt in 2003 voortgezet. verwelkomt bezoekers per dag voor een raadpleging van ongeveer 15 minuten. De redactionele kwaliteit van de site wordt geregeld beloond. Zo werd onze site door de Franse economische krant La Tribune op de twaalfde plaats gerangschikt onder de internetsites van de ondernemingen uit de CAC 40, kreeg ze van The Financial Times de achtste plaats onder de Europese banken en de eerste plaats onder de Belgische ondernemingen van de BEL20. Volgens de Belgische krant De Financieel Economische Tijd is ze de nummer één onder de Belgische banken.