Kempeninsight. Partnerships VOORWOORD

Transcriptie

1 Kempeninsight MAART 2010, nr. 9 VOORWOORD Partnerships Namens Kempen Capital Management heb ik het genoegen u de 9e editie (jaargang 4) van Kempeninsight aan te bieden. Meerdere keren per jaar kunt u langs deze weg kennisnemen van onze visie en ideeën. In Kempeninsight vindt u artikelen van onze beleggingsspecialisten, waarin zij academische theorie en praktische ervaring combineren tot scherpe visies. De paniek op de financiële markten heeft gelukkig langzaamaan plaats gemaakt voor meer vertrouwen in het economische herstel. Over de duurzaamheid van dit herstel hebben wij echter de nodige twijfels. Minder twijfels hebben wij over een andere vorm van duurzaamheid, maatschappelijk verantwoord beleggen. Deze editie van Kempeninsight is dan ook geheel gewijd aan duurzaam beleggen. In het eerste artikel zetten wij onze filosofie uiteen. Vervolgens gaan wij in op de implementatie hiervan voor externe managers. Ten slotte leggen we uit hoe wij in een van onze eigen specialismen, onroerend goed, omgaan met duurzaamheid. Lars Dijkstra Chief Investment Officer lars.dijkstra@kempen.nl Ik ben al jaren met een fantastische vrouw getrouwd. Nog regelmatig krijg ik echter de vraag waarom wij überhaupt in het huwelijk zijn getreden: Dat is toch niet meer van deze tijd? Mijn antwoord is dat wij beiden een helder commitment naar elkaar wilden uitspreken ten overstaan van familie en vrienden. Commitment in goede en slechte tijden. Dat lijkt mij een aardige definitie van een succesvol partnership. Het gebrek aan een dergelijk commitment is in mijn optiek nu precies een van de belangrijkste oorzaken van de crisis. We zijn flink ontspoord door bankiers, die geacht worden langetermijnbeleid te voeren, op korte termijn te belonen. Terwijl de overheid onder het motto van too big to fail voor de verliezen opdraaide. Verkeerde prikkels waren er ook voor de Amerikaanse huiseigenaar. Zolang de huizen in waarde stegen, was het voordeel voor de eigenaren zelf, maar toen de prijzen ineenstortten lieten ze de verliezen achter bij de hypotheekverschaffer. Een belangrijke oorzaak van de crisis is een misalignment of incentives. De oplossing ligt niet in meer regulering, de Pavlovreactie van beleidsmakers, maar in het creëren van de juiste financiële prikkels. Volgens professor Berk van de Universiteit van Stanford is er maar één manier om een crisis als deze te voorkomen: de financiële industrie op dezelfde wijze behandelen als milieuvervuilers. Bankiers moeten zodanige financiële prikkels hebben dat ze zelf opdraaien voor eventuele rotzooi en dergelijke risico s niet eens willen nemen. Tot 10 jaar geleden was Goldman Sachs een partnership, waarin de partners volledig aansprakelijk waren voor eventuele verliezen. Het totale persoonlijke vermogen stond daardoor op het spel. Met een dergelijke structuur heeft Goldman Sachs in 130 jaar twee wereldoorlogen en de Grote Depressie overleefd. Echter, in de eerste échte crisis nadat de bank was omgevormd in een beursgenoteerde vennootschap moest ze door de overheid worden gered. Ik ben ervan overtuigd dat wanneer Goldman Sachs nog een partnership zou zijn geweest dit hen niet was overkomen. In mijn eigen industrie, die van vermogensbeheer, draait het eveneens om commitment. De enige echt onderscheidende factor tussen vermogensbeheerders is de cultuur en een van de cruciale elementen daarin is de vraag of we bereid zijn een partnership te creëren. Ook wanneer het gaat om duurzaam beleggen. Onze aanpak is helder: aan de hand van onafhankelijke criteria gaan wij in samenwerking met onze partner GES Investment Services, een Zweedse specialist op dit gebied, een actieve dialoog aan met fondsmanagers en ondernemingen. Succes op lange termijn staat of valt met commitment. Dat is zo in een huwelijk en dat is in de financiële industrie niet anders. Lars Dijkstra 1

2 Onze visie op duurzaam beleggen Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een thema waar een steeds groter belang aan wordt gehecht. Dit strekt zich ook zeker uit tot vermogensbeheer, waar de aandacht voor maatschappelijk verantwoord of duurzaam beleggen groeit. In toenemende mate wordt van beleggers gevraagd om hun beleggingsresultaten ook in termen van duurzaamheid te verantwoorden en nemen institutionele beleggers duurzaamheidscriteria op in hun beleggingsbeleid. Duurzaamheid kent meerdere facetten en richt zich op ethische, milieu- en sociale normen. Deze worden vaak samengebracht onder de Engelse afkorting ESG-criteria: Environmental, Social, Governance. Deze ontwikkeling voltrekt zich wereldwijd. In 2005 hebben de Verenigde Naties aan een aantal van de grootste institutionele beleggers in de wereld gevraagd om een kader samen te stellen dat als leidraad kan dienen voor beleggers die deze ESG-criteria in hun beleggingsbeleid opnemen. Dit heeft geleid tot de Principles for Responsible Investment (PRI). Principles for Responsible Investment 1 We will incorporate ESG issues into investment analysis and decision-making processes. 2 We will be active owners and incorporate ESG issues into our ownership policies and practices. 3 We will seek appropriate disclosure on ESG issues by the entities in which we invest. 4 We will promote acceptance and implementation of the Principles within the investment industry. 5 We will work together to enhance our effectiveness in implementing the Principles. 6 We will each report on our activities and progress towards implementing the Principles. Kempen Capital Management (KCM) heeft in 2008 de PRI ondertekend. Onze betrokkenheid bij duurzaam beleggen gaat echter aanzienlijk verder terug. Sinds 2002 heeft KCM expertise opgebouwd met duurzaam beleggen met het Kempen Sense Fund. Dit fonds belegt in Europese kleine en middelgrote beursgenoteerde ondernemingen die milieu, ethiek en sociale normen en waarden actief meenemen in hun bedrijfsvoering. De expertise die wij met dit fonds hebben opgedaan zetten wij inmiddels veel breder in voor onze klantportefeuilles en beleggingsfondsen. HOE DEFINIEERT KCM DUURZAAM BELEGGEN? KCM kiest voor een aanpak die past bij onze identiteit als vermogensbeheerder. Het financiële rendement van onze beleggingsproducten en klantoplossingen staat voor ons op de eerste plaats. De definitie van duurzaam beleggen van KCM luidt daarom: D e d u u r za m e b e l e g g i n gsstrate g i e is g e r i c h t o p h e t n astre ve n va n e e n o p t i m a l e ve r h o u d i n g tussen re n d e m e n t e n r isico, wa a r b i j d e u i t vo e r i n g va n d e b e l e g g i n gsstrate g i e g e co m b i n e e rd w o rdt m e t substa n t i ë l e a a n d a c h t vo o r so c i a l e o n d e r wer p e n, m i l i e u v raagstu k ke n e n co r p o rate g o ve r n a n ce. Om duurzaam beleggen concreet vorm te geven hebben wij gekozen voor de aanpak die gebaseerd is op engagement. Deze aanpak van duurzaam beleggen gaat een stap verder dan bijvoorbeeld uitsluiting waarbij bepaalde bedrijfstakken of specifieke ondernemingen op voorhand zijn uitgesloten, of best in class, waarbij binnen een specifieke sector de meest duurzaam opererende ondernemingen worden geselecteerd. Engagement is gebaseerd op het aangaan van een dialoog met ondernemingen waarin belegd wordt. Beleggers die kiezen voor engagement zetten zich in om langs deze weg een veranderingsproces bij de onderneming te bewerkstelligen. Ondernemingen die weten dat hun aandeelhouders hen zullen aanspreken op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid, hebben een goede reden zich meer in te spannen in termen van ESG-criteria. KCM is ervan overtuigd dat dit de meest effectieve manier is om de ESG-criteria in onze beleggingen toe te passen en op lange termijn een maatschappelijk verantwoorde portefeuille voor onze relaties te realiseren. DUURZAAM BELEGGEN MET DE ENGAGEMENT MANAGER Om voor onze klanten een onafhankelijke beoordeling op duurzaamheid te garanderen, werkt KCM samen met de specialisten van het Zweedse GES Investment Services (GES). Zo blijft de focus van KCM op financieel rendement gehandhaafd en is de beoordeling van portefeuilles op duurzaamheid onafhankelijk. GES is een toonaangevende gespecialiseerde Engagement Manager. De specialisten van GES beschikken over uitgebreide databases, houden de actualiteit nauwgezet in de gaten en rapporteren hierover. Evenals de toepassingen van duurzaam beleggen kunnen immers ook ethische opvattingen aan verandering onderhevig zijn. Wat vandaag 42 Kempeninsight MAART 2010

3 Dat de focus op financiële prestaties goed hand in hand kan gaan met aandacht voor de ESG-criteria, bewijst het Kempen Sense Fund: dit fonds laat al jaren een uitstekende performance zien, wat onder meer beloond is met de FD Morningstar Award in de categorie Europese aandelen in 2007 en de Lipper Award in de categorie European Small and Mid Cap Funds in In het beleid van het fonds is engagement naast de financiële prestaties het sleutelwoord. De beheerder moedigt de bedrijven waarin het fonds belegt aan om onder meer de bedrijfsvoering van hun toeleveranciers goed te volgen of medewerkers kennis bij te brengen over mensenrechten. Betrekt het bedrijf producten uit een risicoland op het gebied van mensenrechtenschendingen, dan vraagt de beheerder naar de maatregelen die het bedrijf neemt om hier toezicht op te houden. Over de afgelopen jaren hebben wij geconstateerd dat, mede door engagement, het universum met ondernemingen dat aan maatschappelijk verantwoorde criteria voldoet gestaag is toegenomen. een criterium voor uitsluiting is, kan over een paar jaar anders zijn. Dankzij het partnership met GES is de aansluiting op de meest recente ontwikkelingen gewaarborgd. GES screent beleggingsfondsen van externe aanbieders op het naleven van internationaal geaccepteerde normen en waarden ten aanzien van ESG (onder andere Global Compact van de Verenigde Naties en andere internationale conventies), en gaat hierover de dialoog aan met de betrokken fondsmanagers. CONSISTENTE SCREENING VAN INTERNE EN EXTERNE PRODUCTEN De PRI bieden een belangrijk kader voor duurzaam beleggen. KCM is niet de enige vermogensbeheerder die zich aan deze belangrijke richtlijnen heeft gecommitteerd. Als ondertekenaar bevinden wij ons in het gezelschap van meer dan 300 andere financiële instellingen. Onderscheidend is wel de wijze waarop wij uitvoering geven aan onze betrokkenheid. In de samenwerking met de Engagement Manager kiezen wij voor een screening van beleggingsfondsen van derden, in eerste instantie gericht op aandelenbeleggingsfondsen. Aandelen zijn de beleggingscategorie waarop duurzaamheidscriteria het best toegepast kunnen worden. De aandeelhouder is immers eigenaar van een deel van de onderneming en zo mede eindverantwoordelijk voor het handelen van de onderneming. De screening van GES beperkt zich overigens niet tot de producten van derden: GES houdt de beleggingsfondsen van KCM op dezelfde manier tegen het licht als die van externe aanbieders. Op deze wijze waarborgt KCM een consistente aanpak over alle fondsen, zowel intern als extern. De Engagement Manager GES houdt engagement meetings met fondsbeheerders die op hun beurt spreken met bedrijven waarin deze beheerders beleggen. Richtlijnen voor de screening zijn internationale normen en waarden, zoals vastgelegd in de UN Global Compact, en (interpretaties van) internationale verdragen over milieu, mensenrechten en business ethics. De bevindingen die voortvloeien uit de engagement-besprekingen met ondernemingen worden gerapporteerd aan KCM. ESG Council Om toezicht te houden op het hierboven geschetste proces is een ESG Adviesraad opgericht, de ESG Council. Deze Council beoordeelt fondsbeheerders op basis van de rapportages van GES. Daarnaast monitort de Council de voortgang die KCM boekt in het implementeren van de PRI. Naast medewerkers van KCM bestaat de Council uit vertegenwoordigers van GES en van het European Center of Corporate Engagement (ECCE), dat is opgericht door experts van onder andere de Universiteit van Maastricht. Incidenten in verschillende gradaties De screening van de beleggingsfondsen kan aanleiding geven tot zogenaamde incidenten met betrekking tot individuele ondernemingen in deze portefeuilles. Deze zijn onderverdeeld in een drietal categorieën: Observations, Engage Issues en Exclude Issues: - een Observation betekent dat er berichten zijn vanuit media of niet-gouvernementele organisaties over mogelijke schendingen van de internationale normen en waarden door een onderneming, of dat hiernaar een onderzoek loopt. In geval van een Observation heeft GES mogelijke schendingen nog in onderzoek. - van een Engage Issue spreekt GES bij een ernstige schending van de internationale normen en waarden. Bij een Engage Issue heeft GES de schending vastgesteld via meldingen van een officiële instantie, via sancties die een rechter aan het bedrijf heeft opgelegd, of omdat het bedrijf zelf heeft bekend schuldig te zijn aan een ernstige schending. - bij een Exclude Issue is er niet alleen sprake van ernstige schendingen die GES met een grote mate van zekerheid heeft kunnen vaststellen, maar is er volgens GES weinig uitzicht op verbetering. Dit is bijvoorbeeld het geval bij ondernemingen in de defensiesector. In dergelijke gevallen kan de ESG Council besluiten deze ondernemingen op een uitsluitingslijst te plaatsen die KCM zowel bij het beheer van de eigen beleggingsfondsen hanteert als bij de selectie van extern beheerde fondsen. Het proces in beeld Client Extra Financiële Doelstellingen Financiële Doelstellingen Kempen Capital Management Engagement Manager Investment Managers 3

4 Een fondsmanager bij wie in de portefeuille een Engage Issue aan de orde is, wordt geacht binnen zes maanden gevolg te geven aan onze bevindingen. Bij een Observation is deze termijn 12 maanden. Fondsmanagers bij wie een Exclude Issue aan de orde is, worden apart besproken binnen de ESG Council. Deze kan adviseren dergelijke fondsen niet langer op te nemen in klantportefeuilles. Ondernemingen die op de uitsluitingslijst staan, worden ook niet opgenomen in de eigen fondsen van KCM. actieve aanpak heeft grootste impact KCM kiest voor een intensieve vorm van duurzaam beleggen en hanteert een actieve aanpak om duurzaamheidscriteria te verankeren in het beleggingsbeleid en het risicobeheer. Niet door uitsluiting, maar juist door een actieve dialoog met fondsmanagers en ondernemingen willen wij op een consistente wijze bijdragen aan daadwerkelijke verandering bij bedrijven en een grotere bewustwording van het belang van duurzaam beleggen. Engagement: twee praktijkvoorbeelden KCM streeft er als vermogensbeheerder naar actief bij te dragen aan de bewustwording van duurzaamheid. Daarom gaan wij op dit gebied regelmatig de dialoog aan met andere fondsbeheerders. In het afgelopen jaar hebben wij een aantal internationale partijen gesproken, waaronder Aberdeen Asset Management, Calamos Investments, Comgest Asset Management International, Cullen Capital Management, Edinburgh Partners, NWQ Investment Management en TT International. Mensenrechten: de casus Alstom In een gesprek met een van deze fondsbeheerders hebben wij stilgestaan bij de Franse onderneming Alstom SA. Dit bedrijf is de hoofdleverancier van elektronische apparatuur voor het Merowe Dam project in Soedan. In augustus 2007 riep de Human Rights Council van de VN halt toe aan de uitvoering van dit project, omdat er sprake zou zijn geweest van mensenrechtenschendingen bij de hervestiging van plaatselijke bevolkingsgroepen. De fondsbeheerder in kwestie was al sinds 2008 op de hoogte van de betrokkenheid van Alstom bij dit project en was hier al eerder met de onderneming over in gesprek geweest. Alstom voerde in een schrijven aan dat het zich al jaren geleden aan het Merowe Dam project had gecommitteerd na een inschrijving op een internationale tender. Op dat moment ging het goed met de ontwikkeling van Soedan. In 2007 kon het bedrijf zich niet meer terugtrekken zonder juridische consequenties. Alstom is een onderaannemer van het project en financierde de bouw van een brug tussen twee steden in de buurt van de dam. Het plan voor hervestiging van de plaatselijke bevolking was echter uitgevoerd onder leiding van de hoofdaannemer. Daarnaast vertelde het bedrijf dat het een liefdadigheidsactie wilde starten voor de Soedanese bevolking in samenwerking met het UNDP (United Nations Development Programme). Dit plan zou voornamelijk bestaan uit projecten op het gebied van onderwijs en medische hulp. Na het gesprek met ons heeft de fondsbeheerder opnieuw contact gezocht met Alstom voor een update over de liefdadigheidsplannen. De onderneming heeft kenbaar gemaakt op dit gebied inmiddels samen te werken met een Soedanese universiteit en een plaatselijke milieuorganisatie. In onze optiek verzekert de dialoog tussen de fondsbeheerder en Alstom dat de situatie in Soedan hoog op de agenda blijft staan en dat het bedrijf de bevolking die te maken krijgt met de hervestiging, zal blijven helpen. Controversiële wapens: General Dynamics Een andere casus die wij in samenwerking met onze Engagement Manager GES onder de aandacht hebben gebracht, is die van de Amerikaanse wapenfabrikant General Dynamics. Dit bedrijf prijst via zijn website verschillende bommen aan die volgens de internationale definitie gezien moeten worden als clustermunitie omdat er bij gebruik 40 tot 90 subgranaten uit gelanceerd worden. De Verenigde Staten, die de internationale afspraken over clustermunitie nooit geaccepteerd hebben, scharen de bommen echter onder de algemene categorie air delivered munitions en verbieden de productie en marketing ervan niet. General Dynamics staat vanwege de betrokkenheid bij clustermunitie op onze uitsluitingslijst. Wij zijn namelijk van mening dat een onderneming zich ook moet houden aan internationale normen als die niet zijn opgenomen in nationale wetgeving van het vestigingsland. Mede op basis van onze bezwaren en de gedetailleerde technische toelichting van GES heeft de vermogensbeheerder besloten het belang in General Dynamics te verkopen voor al zijn beleggingsfondsen en afzonderlijke mandaten die dezelfde beleggingsstrategie volgen. Onze initiatieven om informatie op het gebied van ESGonderwerpen uit te wisselen met andere fondsbeheerders is goed ontvangen. Op deze manier brengen wij een consistente boodschap over aan ondernemingen die in hun dagelijkse bedrijfsvoering met deze onderwerpen te maken krijgen. Ondernemingen worden zo op een constructieve wijze benaderd door fondsbeheerders die samen een groter belang vertegenwoordigen dan KCM alleen. Kempeninsight MAART

5 Duurzaam beleggen in onroerend goed: gebouwen en klimaatverandering Vergeleken met normale aandelenfondsen zijn de voornaamste duurzaamheidscriteria voor beursgenoteerd vastgoed van een ander kaliber. Waar de andere fondsen voornamelijk screenen op mensenrechten, kinderarbeid en wapenhandel, zijn deze aspecten nauwelijks relevant voor beursgenoteerd vastgoed. Het is zelfs zeer aannemelijk dat alle vastgoedondernemingen al ruim voldoen aan deze criteria. Dat wil echter niet zeggen dat er geen duurzaamheidscriteria voor vastgoedfondsen te formuleren zijn. Om precies te zijn, is het beperken van de bijdrage aan klimaatverandering in onze ogen voor vastgoedfondsen een essentieel duurzaamheidscriterium. GES-ratings over klimaatverandering Onze onafhankelijke onderzoeker GES heeft een model ontwikkeld om specifiek te analyseren in hoeverre vastgoedondernemingen voorbereid zijn op klimaatverandering en het bevorderen van duurzaamheid. De ondernemingen worden beoordeeld op twee maatstaven: voorbereiding en performance. De mate van voorbereiding wordt gemeten aan de hand van onder meer de door ondernemingen gerapporteerde expliciete doelstellingen en actieplannen. Performance meet of ondernemingen ook werkelijk hun doelstellingen halen. Hiervoor wordt gekeken naar bijvoorbeeld de gerealiseerde CO2-uitstoot. Gebouwen vormen één van de grootste energiegebruikers. Ze zijn verantwoordelijk voor 25-40% van alle energiegebruik en 30-40% van de uitstoot van broeikasgassen. Om deze reden speelt de vastgoedmarkt een leidende rol in de reductie van CO2-uitstoot. In de afgelopen jaren zijn er verscheidene belangrijke klimaatafspraken gemaakt, zowel internationaal als nationaal. De Europese Unie heeft door het ondertekenen van het Kyoto-protocol een doelstelling vastgesteld om de CO2 uitstoot voor 2020 met 20% te verminderen. Ook op nationaal vlak worden er verschillende initiatieven genomen. In het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld mogen vanaf 2016 alleen nog maar Zero Energy Buildings gebouwd worden. Duurzaamheid met betrekking tot klimaatverandering is voor vastgoedondernemingen dus een realiteit, waarbij ondernemingen die hier proactief op reageren bovendien een aanzienlijk concurrentievoordeel zullen genieten. Een praktijkvoorbeeld: Unibail-Rodamco Unibail-Rodamco, Europa s grootste vastgoedonderneming, heeft voor elk van haar gebouwen een duurzaamheidsplan gemaakt, dat doelstellingen bevat voor energie-, water- en afvalgebruik. Tour Phare, een van de ontwikkelingsprojecten van Unibail-Rodamco, heeft bijvoorbeeld een Haute Qualité Environnementale certificaat verkregen tijdens de planningsfase. Dit is mede gebeurd omdat het gebouw verschillende duurzame oplossingen bevat, zoals aan de zonzijde een curvilineaire dubbele glaswand om extreme hitte tegen te gaan en minder last te hebben van de zonneschijn. De niet-zonzijde bestaat uit een vlakke glaswand om optimaal gebruik te maken van daglicht en het gebouw heeft een windmolen op het dak die voor schone, duurzame energie zorgt 1. Uit de resultaten valt af te leiden dat het merendeel van de Europese vastgoedondernemingen op het gebied van voorbereiding geen actief duurzaamheidsbeleid heeft en op het gebied van performance de geformuleerde doelstellingen niet realiseert. Unibail-Rodamco scoort als beste met een gemiddelde score, terwijl een aantal andere ondernemingen zelfs een onvoldoende haalt omdat zij helemaal niets rapporteren. Over het algemeen zijn de resultaten teleurstellend, maar dit betekent ook dat er veel ruimte is voor verbetering. Wij verwachten daarom dat in de komende jaren vastgoedondernemingen meer en duidelijker zullen rapporteren over hun duurzaamheidsbeleid, waar wij zelf ook nauw bij betrokken willen zijn. Betrokkenheid Voor zowel laag- als hoogscorende vastgoedondernemingen is ons actieplan gebaseerd op engagement. Dit betekent dat wij ondernemingen zullen inlichten over hun score, gesprekken over duurzaamheid zullen initiëren bij het management en duidelijk zullen maken welk belang KCM hecht aan duurzaamheid en het vergroenen van de onroerendgoedportefeuille. Uiteindelijk zullen wij in onze beleggingsportefeuille bovendien de voorkeur geven aan ondernemingen met een hogere score boven directe concurrenten met lagere scores. Het vastgoedteam heeft de eerste stappen gezet om de portefeuille te vergroenen en wij zijn van mening dat dit ons een additioneel voordeel over onze concurrenten geeft. Nu is de vastgoedmarkt aan zet. 1 Unibail-Rodamco, Corporate Sustainability Report Kempeninsight MAART 2010

6 Kempeninsight Redactieadres Kempen Capital Management t.a.v. Secretariaat KCM-I Postbus AR Amsterdam Telefoon Auteurs Lars Dijkstra Almar Rietberg Reinoud van Ieperen Bokhorst Loes van der Padt Redactie Parisa Veldman-Koops Wouter Sturkenboom Vormgeving Maria Luisa Phan Lung Whu Henrike Beukema Gedrukt door Straight premedia Copyright 2010 Kempen Capital Management Dit document is opgesteld door Kempen Capital Management N.V. ( KCM ) en wordt u slechts ter informatie aangeboden. Dit document is strikt vertrouwelijk. KCM heeft alle redelijkerwijs mogelijke zorg besteed aan de betrouwbaarheid van de inhoud van dit magazine doch aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele onjuistheden. Aan de inhoud van dit document kunnen geen rechten worden ontleend. Uit dit document mag niets worden gebruikt, vermenigvuldigd of gedistribueerd zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van KCM. KCM is een professionele vermogensbeheerder. Een vermogensbeheerder verricht zelfstandig aanen verkooptransacties in effecten voor rekening van cliënten. KCM verricht vermogensbeheer voor vermogende particulieren, institutionele beleggers, stichtingen, ondernemingen en beleggingsfondsen. KCM is in het bezit van vergunningen op basis van de artikelen 2:65 en 2:96 van de Wet op het financieel toezicht ( Wft ), en staat als zodanig onder toezicht van de Stichting Autoriteit Financiële Markten te Amsterdam ( AFM ). KCM is een 100%-dochteronderneming van Kempen & Co N.V. ( KCO ). KCO is een 100%-dochteronderneming van F. van Lanschot Bankiers N.V. ( FvL Bankiers ). FvL Bankiers en KCO staan als bank onder toezicht van De Nederlandsche Bank N.V. ( DNB ) en zijn in het bezit van een vergunning op grond van artikel 2:11 van de Wft en staan tevens als effecteninstelling geregistreerd bij de AFM. Dit document is slechts bedoeld voor professionele beleggers in de zin van artikel 1 Wft. De waarde van uw beleggingen kunnen fluctueren. Rendementen uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst.