Jaarverslag Stichting Habion 2012

Transcriptie

1 Jaarverslag Stichting Habion 2012 Missie Habion Alle kwetsbare senioren een veilig en comfortabel thuis!

2 Inhoudsopgave 1 BESTUURSVERSLAG WAT EEN TIJD! STRATEGIE INTERNE BEHEERSING BIJZONDERE TIJDEN VERSLAG VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN INLEIDING GOVERNANCE ADVIES EN TOEZICHT BELANGHOUDERS TOEZICHT OP VERBINDINGEN ONAFHANKELIJKHEID COMMISSIES RAAD VAN COMMISSARISSEN BELONING DIRECTEUR-BESTUURDER DESKUNDIGHEID, SCHOLING EN ZELFEVALUATIE SAMENSTELLING HONORERING VOLKSHUISVESTINGSVERSLAG INLEIDING KWALITEIT VAN HET VASTGOED Bouwen en verwerven van vastgoed Onderhoud van vastgoed VERHUUR EN WONINGTOEWIJZING BETREKKEN VAN BEWONERS LEEFBAARHEID STAKEHOLDERS FINANCIËLE CONTINUÏTEIT VERBINDINGEN VERKLARING VAN BESTUUR VERSLAG KLACHTENCOMMISSIE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

3 1 Bestuursverslag 1.1 Wat een tijd! Corporaties hebben in de buitenwereld lang het imago gehad van een beetje stoffige en suffige instellingen. Op een verjaardagsfeestje vertelde je niet graag dat je bij een woningbouwvereniging werkte. Toen werden we opeens vastgoedontwikkelaars en werden we met ontzag binnengehaald. Tot we door excessen en vastgoedfraudes weer niet durfden te vertellen wat we nu eigenlijk deden. Gelukkig kunnen we nu weer fier en met opgeheven hoofd zeggen dat we als volkshuisvesters voor veel mensen het verschil maken. Met zichtbare waardering door onze bewoners. In 2012 hebben we ondanks de crisis 275 ouderen blij hebben kunnen maken met een betaalbare nieuwe woning of kamer in een zorggebouw, in een veilige woonomgeving. Overigens niet alleen ouderen: in Houten hebben we een project gerealiseerd voor tienermoeders en ouderen. Jong en energiek in combinatie met levenswijsheid onder één dak. En in 2013 verwachten we ongeveer eenzelfde aantal woningen op te leveren. Daar gaat het om en daar zijn we ongelofelijk trots op! 1.2 Strategie In 2012 hebben we onze strategie herijkt. Door flink in de tijd vooruit te kijken zijn we tot de conclusie gekomen dat de huidige verzorgingshuizen straks hard nodig zijn als verpleeghuizen. Er zijn de afgelopen dertig jaar veel intramurale voorzieningen gesloopt zonder rekening te houden met de aanstormende vergrijzing. En onze verzorgingshuizen bieden veel meer kwaliteit dan de oude verpleeghuizen met kleine kamers en gedeelde sanitaire voorzieningen. Habion vierde in 2012 haar zestigste verjaardag en we passeerden de grens van drie miljoen 65- plussers. Nederland vergrijst hard: in 2040 zijn er naar schatting 4,5 miljoen inwoners ouder dan 65 jaar. En zelfs 1,6 miljoen mensen ouder dan 85 jaar. Daarmee zal de vraag naar zware zorg enorm groeien. Een toenemend aantal ouderen heeft geen groot pensioen. Nu niet en straks ook niet. En ook geen vermogen om thuis adequate zorg te organiseren. Het Zwitserleven gevoel is voor onze doelgroep niet weggelegd. In het verslagjaar hadden nieuwe bewoners gemiddeld een inkomen van ,-. Onze doelgroep is oud, arm en kwetsbaar. Deze groep zal altijd op een woningcorporatie aangewezen zijn. En op hoge leeftijd, als de gebreken daar zijn, hebben deze mensen bijzondere zorgvoorzieningen nodig van een woningcorporatie als Habion en de bijbehorende samenwerking met onze zorgpartners. Sloop van verzorgingshuizen is dus niet alleen kapitaalvernietiging maar ook uitermate dom gezien de enorme opgave die de vergrijzing met zich mee zal brengen. Het scheiden van wonen en zorg is dus geen bedreiging maar een enorme kans. Want door deze specifieke voorzieningen tijdelijk alternatief aan te wenden houden we een solide basis voor de vraag die straks onherroepelijk ontstaat. Als straks 5 procent van de 1,6 miljoen ouderen een zware zorgvraag heeft zijn er plaatsen nodig. Er zijn er nu nog zo n Om die reden is Habion in samenwerking met de Amsterdamse Academie voor Bouwkunst het project Het bejaardenhuis een tweede jeugd gestart. Medio 2013 zullen we de resultaten presenteren hoe we de bestaande verzorgingshuizen nieuw leven in gaan blazen. Er is geen vastgoedprobleem, er is een maatschappelijke wens tot andere financiering van de zorgvraag. Waarbij mensen zelf voor het wonen betalen. Net zoals we dat allemaal doen. Want leeftijd diskwalificeert mensen niet om zelf voor het wonen te betalen. En daar dragen we als Habion graag een eigen steentje aan bij door met creativiteit en partnerschap te kijken hoe we lokaal de tijd overbruggen. Door nieuwe concepten te verzinnen voor onze ouderen. Onze grootouders gingen immers vanuit hun bijdrage aan de woningnood en voor de gezelligheid naar een bejaardenhuis. Zonder stigma of schroom. Voor onze nieuwbouw hebben we een zeer gedetailleerd programma van eisen opgesteld waarbij we al onze expertise hebben vastgelegd voor een systeembestendige woningen voor onze doelgroep. We denken daardoor vaak terugkerende ontwerpfouten tegen te gaan en fors te kunnen besparen op voorbereidingskosten. Daardoor kunnen we extra geld in de kwaliteit en duurzaamheid van de woningen voor onze bewoners investeren. Habion zorgt voor droge, warme en betaalbare woningen en onze partners voor veiligheid, zorg en gezelligheid. 2

4 1.3 Interne beheersing In het verslagjaar is verder ingezet op verdere professionalisering en verbetering van de bedrijfsvoering. Als corporatie kun je het je in deze onzekere en onvoorspelbare tijden niet permitteren geen inzicht te hebben in wat je wel of niet kunt. Of waar je risico s zitten en hoe je deze denkt te beheersen. Bij de presentatie van de benchmarkresultaten door IPD bleken we net als vorig jaar de corporatie met de laagste kostenstructuur. Desondanks zagen we kans om de kostenstructuur verder naar beneden bij te stellen. Helaas is dat ten koste gegaan van werkgelegenheid en gewaardeerde medewerkers bij onze beheerpartner. Onze primaire opdracht is om ons geld zo goed mogelijk te investeren in de volkshuisvesting. We zijn immers een maatschappelijke belegger. Waar een pensioenfonds zorgt voor inkomen na je pensionering, belegt Habion het haar toevertrouwde maatschappelijk bestemde vermogen in goede, betaalbare en veilige woningen voor ouderen die niet zelf in hun huisvesting kunnen voorzien. Daarbij hanteren we als stelregel dat je wel iets moet verdienen wil je ook iets kunnen uitgeven. Dat is geen hogere wiskunde. Dat is gezond verstand. Habion staat er ten opzichte van veel collega corporaties relatief goed voor. We hebben een solide meerjarenbegroting, met ruimte voor nieuwe investeringen. Onze risico s hebben we goed in beeld en onze financiële risicobuffer in 2012 is vergroot. Dat doen we met het oog op het mogelijke financiële risico van scheiden van wonen en zorg dat in 2013 is ingevoerd en vanwege de over elkaar heen buitelende en zich opstapelende overheidsheffingen. Het is vanuit dit perspectief wel machtig mooi om in deze tijden leiding te mogen geven aan een woningcorporatie. Dualistischer en hybrider kan het bijna niet. Van binnen superbedrijfsmatig en efficiënt en naar buiten betrokken, warm en maatschappelijk, met oog voor de vraag van onze bewoners. Op het scherpst van de snede investeringsbeslissingen nemen en enorm kunnen genieten van een gesprek over het leven met iemand van 85 met een wijsheid en relativeringsvermogen waar je alleen maar van kunt wensen dat je zelf ook ooit zo bent. 1.4 Bijzondere tijden Het zijn bijzondere tijden. Tijden waarin de verzorgingsstaat wankelt en juist de meest kwetsbare mensen in de samenleving onder druk staan. Waarin overheidstekorten breed worden omgeslagen en grote groepen worden getroffen. Juist nu zijn we als woningcorporatie met een speciale missie en doelstelling hard nodig. Daar zit ook de legitimiteit van de functie van de woningcorporatie: zorgen voor betaalbare huisvesting en een perspectief bieden aan onze bewoners. Daarom laten we ons de kop niet gek maken en afleiden door omgevingsgeruis maar focussen we onze tijd, energie en middelen op onze kernfunctie. Zodat we ook in 2013 weer veel, heel veel bewoners blij kunnen maken met een nieuwe woning waar onze partners zorgen voor veiligheid en gezelligheid. Want daar zijn we voor. En daar staan we voor. Onverveerd! Peter Boerenfijn, directeur bestuurder Houten, 6 juni

5 2 Verslag van de raad van commissarissen 2.1 Inleiding De raad van commissarissen heeft in het verslagjaar, naast de gebruikelijke werkzaamheden, extra aandacht geschonken aan de herijking van de strategie van de organisatie en aan de planmatige aanpak van het risicomanagement. De raad heeft zich laten informeren over de actuele ontwikkelingen met betrekking tot de scheiding van wonen en zorg en het overheidsbeleid ter zake van de woningmarkt. Ook heeft de raad met de directeur-bestuurder gesproken over al dan niet spraakmakende incidenten in de wereld van de woningcorporaties en de betekenis ervan voor Habion. In december 2010 presenteerde de visitatiecommissie haar bevindingen aan de voltallige raad. In maart 2011 is het visitatierapport gereed gekomen. Habion heeft naar aanleiding van het rapport een verbeterplan opgesteld voor de periode De raad volgt de voortgang ervan via de kwartaalrapportage; de voortgang is opgenomen als een vast onderdeel op de jaaragenda van de raad. Het visitatierapport en het verbeterplan zijn beschikbaar op de website van Habion. De raad van commissarissen heeft statutair tot taak toezicht te houden op het bestuur van en de algemene gang van zaken in de woningcorporatie stichting Habion en staat de directeur-bestuurder met raad ter zijde. De raad houdt onder andere toezicht op: realisatie van de maatschappelijke doelstelling van de corporatie; de strategie en de risico s verbonden aan de activiteiten van de corporatie; de opzet en de werking van de interne risicobeheersing- en controlesystemen; het kwaliteitsbeleid; de kwaliteit van de maatschappelijke verantwoording; het financiële verslaggevingsproces; het bestuur van en de gang van zaken in de organisatie; de naleving van toepasselijke wet- en regelgeving. De samenstelling alsmede de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de raad van commissarissen zijn omschreven in de artikelen 12 tot en met 25 van de statuten van stichting Habion. Een actuele versie van de statuten is te vinden op Governance Sinds 1 juli 2011 is de vernieuwde Governancecode Woningcorporaties van kracht. In de herziene code is aan drie bepalingen een dwingend karakter toegekend. Voor het overige geldt nog steeds het principe pas toe of leg uit. De drie dwingende bepalingen zijn: Toepassen van de Sectorbrede Beloningscode voor bestuurders (principe II.2); De honoreringsregeling voor commissarissen (principe III.7); De zittingstermijnen voor commissarissen (principe III.3.5). De beloning van de bestuurder en de honorering van de raad zijn in 2010 geheel in lijn gebracht met de beloningscode en de honoreringsregeling. De maximale zittingsduur van ten hoogste twee zittingstermijnen van vier jaar leidt tot een aanpassing van de statuten van stichting Habion en het rooster van aftreden. Vooruitlopend op de statutenwijziging heeft de raad al besloten zijn rooster van aftreden aan te passen aan de Governancecode. Volgens de nieuwe regels zouden er drie leden van de raad gelijktijdig op 1 juli 2017 moeten aftreden. Vanuit continuïteitsoverwegingen heeft de raad daarom besloten dat mr. T. Vroon een jaar langer zal aanblijven dan in de Governancecode is vastgelegd. Zijn zittingsduur is wel in overeenstemming met de statuten, te weten ten hoogste drie termijnen van drie jaren. Habion staat open voor het delen van informatie. Regelingen met betrekking tot governance, zoals statuten, reglement voor de raad van commissarissen, samenstelling en functieprofiel raad van commissarissen en klokkenluidersregeling, staan op de website van stichting Habion. Daar waar stichting Habion afwijkt van de Governancecode is dit toegelicht op de website middels het principe pas toe of leg uit. 4

6 Integriteitscode In 2011 is de integriteitscode Helder handelen bij Habion aan de Ondernemingsraad voorgelegd. Na instemming van de OR is begin 2012 de integriteitscode door alle medewerkers, bestuur en raad ondertekend. Deze integriteitscode is eveneens op de website geplaatst. In zijn jaarverslag legt de raad van commissarissen publiekelijk verantwoording af over de wijze waarop hij invulling heeft gegeven aan de uitvoering van zijn taken en bevoegdheden in het verslagjaar. Als toezichtskader voor het uitoefenen van zijn taken hanteert de raad: het Besluit Beheer Sociale Huursector; de statuten en reglementen van stichting Habion; de door de raad goedgekeurde strategie ; het meerjarenplan en de meerjarenbegroting ; de regelingen met betrekking tot de governance van stichting Habion uit 2008 (bestuursstatuut en reglement voor de raad van commissarissen); het reglement voor de auditcommissie; het treasurystatuut. 2.3 Advies en toezicht De taken en bevoegdheden van de raad van commissarissen zijn in de wet, statuten en het reglement voor de raad van commissarissen van stichting Habion vastgelegd. De raad van commissarissen staat de directeur met raad ter zijde (adviestaak), houdt toezicht op het beleid van de directeur-bestuurder en de algemene gang van zaken binnen Habion (toezichtstaak). Specifiek houdt de raad van commissarissen toezicht op de realisatie van de maatschappelijke doelstellingen, de ontwikkeling van het vermogen (de financiële continuïteit), de legitimiteit van besluiten en handelingen, het maatschappelijk presteren, de governancestructuur, de integriteit en het functioneren van de directeurbestuurder. De raad van commissarissen laat zich regelmatig mondeling dan wel schriftelijk (kwartaalrapportages) door de directeur-bestuurder informeren over de resultaten in relatie tot de beoogde doelen voor de korte en de langere termijn. Het gaat daarbij niet alleen om rapportages van financiële aard, maar ook om informatie over de activiteiten en de werkzaamheden die stichting Habion onder handen heeft. De informatievoorziening betreft voorts relevante externe ontwikkelingen, de wensen en behoeften van belanghebbenden, de contacten met huurders en andere relaties en tenslotte de interne zaken van de organisatie. De vergaderingen van de raad van commissarissen worden voorbereid in het voorzittersoverleg, het overleg van de voorzitter en de vice-voorzitter van de raad en de directeurbestuurder en de bestuurssecretaris. In de raadsvergaderingen is de directeur-bestuurder aanwezig. Desgeraden is hij soms vergezeld van medewerkers uit de organisatie. In de vergadering waarin de jaarstukken ter goedkeuring voorliggen is de externe accountant aanwezig voor toelichting en overleg. In vrijwel iedere vergadering besprak de raad van commissarissen aan de hand van mededelingen van de directeur-bestuurder de strategie van de organisatie en de ontwikkeling van haar markt en de verschillende projecten. Op dezelfde wijze besprak de raad het werk van de controller, de financiële administratie, de voortgang van de automatisering, ontvangen externe verklaringen, rapporten en adviezen. De raad van commissarissen is in 2012 zes keer bijeen gekomen om te vergaderen, waaronder één themabijeenkomst. De themabijeenkomst was gewijd aan het ouderenbeleid op langere termijn. Geen van de leden is in 2012 frequent afwezig geweest. Vanzelfsprekend stond de raad van commissarissen in het verslagjaar stil bij ontwikkelingen in de wetgeving en het overheidsbeleid op het omvangrijke gebied van de (sociale) volkshuisvesting in het algemeen en de huisvesting van ouderen met een zorgbehoefte in het bijzonder. In 2012 nam de raad van commissarissen onder meer de volgende besluiten: de benoeming van de heer mr. T. Vroon per 1 juli 2012 tot vice-voorzitter van de raad van commissarissen voor de duur van één jaar. de herbenoeming van de heer mr. T. Vroon per 1 juli 2012 tot lid van de raad van commissarissen; de verlenging van de zittingstermijn van de heer Mr. T.J.J. de Groot MRICS t/m 31 december 2012 in verband met de continuïteit in de raad; 5

7 de benoeming van mevrouw drs. F.J. Zijlstra per 1 januari 2013 tot lid van de raad van commissarissen; de benoeming van KPMG tot accountant voor de jaarrekeningcontrole 2012; de bepaling dat de vastgestelde vergoedingen van de leden van de raad per 1 januari 2013 exclusief omzetbelasting zijn. In 2012 keurde de raad van commissarissen onder meer goed: de geconsolideerde jaarrekening 2011 het volkshuisvestingsverslag 2011, het jaarverslag van de raad van commissarissen, de jaarrekeningen 2011 van de deelnemingen Habion beheer B.V., Habion holding B.V., Habion ontwikkeling B.V., Habion Energie B.V. en Habion participatie I B.V., de jaarrekening 2011 van de stichting De Pastoriehof; de meerjarenbegroting ; de aankoop en levering van grond in Naarden voor de ontwikkeling van een woonzorgcomplex; de oprichting van en deelneming in de V.O.F. Habion Amaris De Veste; de verkoop van grond in Kesteren aan Wellink Vastgoed Ontwikkeling B.V.; de bezwaring van het perceel behorende bij zorgcentrum t Slot in Gameren ten behoeve van de realisatie van een loopbrug; de benoeming van een nieuwe directeur van Habion Energie B.V.; de overdracht van grond in de gemeente Neder-Betuwe; de terugbetaling uit de agioreserves van Habion Beheer B.V. als een fiscaal verkapte winstuitdeling; de aankoop van grond, appartementen, bedrijfsonroerend goed en parkeerplaatsen in Amsterdam-Oost, blok M Jeruzalem; de aankoop van grond, appartementen, gemeenschappelijke ruimten, bedrijfsonroerend goed en parkeerplaatsen in Amsterdam-Oost, blok 13B Oostpoort; het beleid inzake de wensportefeuille, de locatietoets en rendementstoets; het addendum bij het treasurystatuut; de herbenoeming van dhr. mr. T. Vroon tot lid van de klachtencommissie per 1 juli 2012; de verlenging van de zittingstermijn van de heer Van der Zee als lid van de klachtencommissie tot het moment dat een opvolger benoemd is; de verkoop van grond in Kesteren aan Van Driesten Harskamp Bouwbedrijf B.V.; het aangaan van een eeuwigdurend recht van erfpacht op een perceel bouwgrond in Oudewater bestemd voor de bouw van een zorgcentrum en woningen; de verkoop van een strook grond behorende aan de gemeente Heerde. In 2012 heeft de raad van commissarissen onder andere gesproken over en kennis genomen van: de voortgang van het verbeterplan naar aanleiding van de visitatie in 2010; verslagen van de auditcommissie; procedures en geschillen; de voortgang van het investeringsbeleid; het treasuryjaarplan; de managementletter van de externe accountant; kwartaalrapportages. 2.4 Belanghouders Een afvaardiging van de raad is aanwezig geweest bij het huurdersoverleg van Habion. 2.5 Toezicht op verbindingen Een deel van de activiteiten van Habion vindt niet plaats binnen stichting Habion. Deze activiteiten vinden om fiscale redenen en vanuit het oogpunt van risicomanagement, plaats in andere rechtspersonen. Habion is steeds 100% aandeelhouder van deze entiteiten. Wanneer er sprake is van een samenwerkingsconstructie, te denken valt hierbij aan de cv/bv-constructie, is Habion gedeeltelijk eigenaar. In 2012 is stichting Habion een nieuwe participatie aangegaan, namelijk in de V.O.F. Habion Amaris De Veste. 6

8 De raad van commissarissen ziet als volgt toe op deze entiteiten: goedkeuring oprichting rechtspersonen of het aangaan van samenwerkingsverbanden; consolidatie en accountantscontrole van alle afzonderlijke jaarstukken; verantwoording over de entiteiten in financiële rapportages; besluiten die de directeur-bestuurder neemt in die gevallen waarin stichting Habion optreedt als aandeelhouder van een entiteit, dienen ter goedkeuring te worden voorgelegd aan de raad van commissarissen. De indirecte toezichtsrol staat omschreven in artikel 11 lid 3 van de statuten van stichting Habion. 2.6 Onafhankelijkheid De raad van commissarissen waakt ervoor dat zijn leden onafhankelijk zijn wat betreft de in de Governancecode Woningcorporaties per 1 juli 2011, conform de in III 2 aangeduide criteria, onverminderd het reglement van stichting Habion voor de benoeming van huurderscommissarissen. De onafhankelijkheid van de leden van de raad van commissarissen is in overeenstemming met de geldende regels voor de governance van stichting Habion, zoals die in 2011 zijn vastgesteld. Het reglement van de raad zal op dit punt aangepast worden. De gedragsregels die gelden voor de leden van de raad van commissarissen en de directeurbestuurder zijn in acht genomen. In 2012 zijn geen (transacties met) tegenstrijdige belangen aan de orde geweest waarbij leden van de raad van commissarissen dan wel de directeur-bestuurder of medewerkers betrokken waren. 2.7 Commissies raad van commissarissen Auditcommissie De auditcommissie bestaat sinds Zij is samengesteld uit twee leden van de raad (benoemd voor een periode van twee jaar), de bestuurder en de controller. De heer drs. J.S. Hesp is sinds de instelling van de auditcommissie lid en voorzitter. De heer F.A.H. van der Heijden is lid van de auditcommissie. In 2008 heeft de raad van commissarissen het gewijzigde reglement voor de auditcommissie vastgesteld, waarin taken en bevoegdheden van de auditcommissie zijn omschreven. De commissie bereidt besluitvorming van de raad van commissarissen voor en adviseert met betrekking tot begrotingen en meerjarenprognoses, jaarstukken, het treasuryjaarplan en de wijze van financiering van de activiteiten volgens het treasuryjaarplan. Verslagen van de vergaderingen van de auditcommissie komen in de raadsvergaderingen aan de orde. De commissie laat zich op onderdelen adviseren door de externe accountant en door een extern bureau over acties op het gebied van financiering. Ook in 2012 is hieraan invulling gegeven. De commissie kan zich in haar adviestaak ook bezig houden met specifieke onderwerpen op verzoek van de raad van commissarissen. Ook kan de directeur-bestuurder de commissie met betrekking tot onderwerpen van financiële aard benutten als discussieplatform ter voorbereiding van de vergaderingen met de voltallige raad. De commissie besprak met de directeur-bestuurder het risicomanagement, de actuele financiële positie van ten opzichte van de afgelopen jaren en in het licht van de meerjarenbegroting en in dat kader het investeringsbeleid en de risico s. Remuneratiecommissie In het verslagjaar bestond de remuneratiecommissie uit twee leden van de raad, te weten de voorzitter en de vice-voorzitter. De commissie heeft enkele keren vergaderd ter voorbereiding op het jaargesprek met de directeur-bestuurder. Hierover heeft afstemming met en terugkoppeling aan de andere leden van de raad plaats gevonden tijdens een besloten deel van een vergadering van de raad. Werving-en selectiecommissie De werving- en selectiecommissie, bestaande uit de voorzitter en de vice-voorzitter, kwam in 2012 enkele keren bij elkaar in het kader van de werving van een opvolger voor het vertrekkende lid van de raad, de heer mr. T.J.J. de Groot. De commissie werd hierbij ondersteund door werving- en 7

9 selectiebureau Nationaal Register. De werving- en selectieprocedure resulteerde in de benoeming van mevrouw drs. F.J. Zijlstra. 2.8 Beloning directeur-bestuurder Gelet op de omvang en specifieke complexiteit van met name het intramurale bezit (zorg boven wonen) van stichting Habion, de transformatieopgave met betrekking tot het bezit, de vereiste kennis van en ervaring met zowel de volkshuisvestings- als de zorgsector en de grote schaal van het werkgebied over Nederland met vele verschillende woningmarkten, is de honorering van de directeurbestuurder in 2008 bepaald overeenkomstig functiegroep H van het Advies van de Commissie Arbeidsvoorwaarden Statutair Directeur Woningcorporaties (commissie Izeboud). Medio 2010 is de Sectorbrede beloningscode voor Bestuurders van Woningcorporaties van de VTW en het Directeurencontact vastgesteld. In 2011 heeft de Raad van Commissarissen na overleg met de directeur-bestuurder vastgesteld dat er geen aanleiding bestaat veranderingen aan te brengen in de arbeidsvoorwaarden van de directeur-bestuurder. In 2011 is uitvoering gegeven aan de contractueel bepaalde 2%-verhoging per 1 april Overigens volgt de arbeidsovereenkomst de CAO- Woondiensten en inzake de salarisontwikkeling de reeds genoemde Sectorbrede Beloningscode voor bestuurders. In de jaarrekening (hoofdstuk 6 van dit jaarverslag) wordt de beloning van de directeurbestuurder nader gespecificeerd. Nevenfuncties Naast zijn functie als directeur-bestuurder vervult de heer mr. P. Boerenfijn MRE een bestuursfunctie namens de werkgeversorganisatie Aedes in de Stichting Pensioenfonds Woningcorporaties, een onbezoldigde bestuursfunctie bij de Stichting A.W. Sijthoff en een onbezoldigde bestuursfunctie bij het Platform Maatschappelijk Ondernemen te Houten. Ook is hij directeur-bestuurder van de Niet Winstbeogende Instelling (NWI) stichting Habion vastgoed zorgsector. Daarvoor ontvangt hij geen separate beloning. 2.9 Deskundigheid, scholing en zelfevaluatie De raad van commissarissen werkt voor de gewenste deskundigheid en achtergrond van de leden van de raad, gerelateerd aan zijn omvang, samenstelling en activiteiten, met de vastgestelde profielschets uit Voor de profielschets wordt verwezen naar onze website De raad heeft in het verslagjaar de ontwikkelingen in de wetgeving en het overheidsbeleid op het gebied van de (sociale) volkshuisvesting in het algemeen en de huisvesting van ouderen met en zorgbehoefte in het bijzonder op de voet gevolgd. Om zijn deskundigheid op peil te houden volgt de raad de informatie afkomstig van de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW), het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV), van Aedes, die via hun publicaties en via hun vergaderingen, cursussen en lezingen beschikbaar is. Zelfevaluatie maakt onderdeel uit van de Governancecode woningcorporaties. Afgesproken is deze tweejaarlijks uitgebreid te doen onder leiding van een externe. In tussenliggende jaren zal de voorzitter een telefonische evaluatie houden en maakt daarvan een beknopt verslag ter bespreking in de raad. In 2012 heeft de raad onder leiding van de heer prof. dr. ir. Rienk Goodijk een zelfevaluatie gedaan. Belangrijkste conclusies waren: De raad wil een meer inhoudelijke betrokkenheid bij het bestuur en de organisatie bereiken; meer dialoog in plaats van een vraag- en antwoord overleg. De raad denkt dit te bereiken door meer sturing in de agendering en informatievoorziening en hogere vergaderfrequentie. Met het oog op de informatievoorziening is inmiddels een informatieprotocol vastgelegd. De vergaderfrequentie is met ingang van 2013 verhoogd. De raad wil zich wat breder oriënteren, relevante contacten onderhouden en op zoek (blijven) gaan naar aanvullende expertise. Daartoe wil de raad meer aandacht besteden aan belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen, de ontwikkeling van de interne organisatie en de kwaliteit van de dienstverlening. Daarnaast wil de raad meer contact met stakeholders en meer doen aan deskundigheidsbevordering. In 2013 zal de voorzitter een interne zelfevaluatie houden. De leden van de raad hebben in 2012 onder andere de volgende workshops/seminars bezocht: bijeenkomst Vestia-dossier Atrivé; actualiteitenmiddag toezicht op woningcorporaties, Ernst & Young; 8

10 symposium Toezicht in de toekomst, Nationaal Register; regionale themabijeenkomst VTW/Aedes; ledenvergadering VTW Samenstelling Op 31 december 2012 is de laatste zittingstermijn van de heer Mr. T.J.J. de Groot geëindigd. Hij is gedurende drie termijnen van drie jaar lid geweest van de raad van commissarissen en heeft aldus de maximale statutaire zittingsduur bereikt. De raad bedankt de heer De Groot voor zijn deskundige inzet in het belang van de stichting en voor zijn grote betrokkenheid bij en aandacht voor het werk van de stichting en de mensen die er werken. De wervings- en selectieprocedure teneinde in de vacature te voorzien is afgesloten met het besluit tot benoeming van mevrouw drs. F.J. Zijlstra tot lid van de raad met ingang van 1 januari De functie van vice-voorzitter van de raad rouleert jaarlijks en is per 1 juli 2012 overgegaan van mevrouw drs. T. van den Hurk naar de heer mr. T. Vroon. De raad was in 2012 als volgt samengesteld: De heer Dr. E.P. de Jong (1945) is per 1 januari 2007 benoemd tot voorzitter van de raad van commissarissen. Hij is ingaande 1 april 2010 overeenkomstig de statuten voor een tweede termijn van drie jaren benoemd. Na herbenoeming kan zijn derde en laatste termijn lopen van 1 april 2013 tot 1 januari Gelet op het besluit van de raad de Governancecode woningcorporaties ter zake van benoemingstermijnen te volgen en vooruitlopend op een statutenwijziging, zal de maximale zittingsduur van de heer De Jong twee termijnen van vier jaren bedragen en mitsdien bereikt worden per 1 januari De heer De Jong heeft bij wijze van hoofdfunctie achtereenvolgens functies vervuld in de wetenschappelijke wereld en op het terrein van de sociale zekerheid; zijn laatste hoofdfunctie vervulde hij als lid van de raad van bestuur van Achmea Holding NV. In 2012 vervulde hij een aantal nevenfuncties: voorzitter raad van toezicht GGz Centraal voorzitter raad van toezicht NCRV voorzitter bestuur Stichting Achmea Slachtoffer en Samenleving voorzitter bestuur Stichting Franciscaans Studiecentrum aan de Universiteit van Tilburg voorzitter bestuur CDA Nunspeet voorzitter raad van commissarissen Stichting Habion vastgoed zorgsector vice-voorzitter bestuur Stichting Instituut Gak vice-voorzitter raad van toezicht Stichting Vilans lid raad van advies Vereniging Reliëf plaatsvervangend voorzitter Klachtencommissie Stichting Zorggroep Almere De heer Mr. T. Vroon (1950), is per 1 juli 2009 benoemd. Hij is ingaande 1 juli 2012 overeenkomstig de statuten benoemd voor een tweede termijn. Na herbenoeming kan zijn derde en laatste termijn lopen van 1 juni 2015 tot 1 januari Gelet op het besluit van de raad de Governancecode woningcorporaties ter zake van benoemingstermijnen te volgen vooruitlopend op een statutenwijziging, zou de maximale zittingsduur van de heer Vroon twee termijnen van vier jaren bedragen en mitsdien bereikt worden per 1 juli Teneinde te voorkomen dat per 1 juli 2017 drie leden van de raad tegelijkertijd de maximale zittingsduur zouden bereiken, geldt voor de heer Vroon de oorspronkelijke maximale zittingsduur, eindigend per 1 juli De heer Vroon is sinds 1 juli 2012 en tot 1 juli 2013 vice-voorzitter van de raad. De heer Vroon is bestuurder van het College Bouw Zorginstellingen. In 2012 vervulde hij een aantal nevenfuncties: lector zorggericht bouwen aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen voorzitter van de raad van advies van de post HBO opleiding zorgvastgoed aan de HAN voorzitter van de raad van toezicht van Stichting Cardia voorzitter van de raad van avies van BOB advies lid raad van commissarissen Stichting Habion vastgoed zorgsector lid van de bezwaarschriftencommissie van het College Sanering Zorginstellingen lid van de bezwaaradviescommissie van de KNMG De heer Mr. T.J.J. de Groot MRE MRICS (1963) is per 17 september 2003 benoemd. Na herbenoemd te zijn voor een tweede en vervolgens een derde termijn van drie jaren bereikte hij per 17 9

11 september 2012 zijn maximale zittingsduur, die vervolgens verlengd is tot en met 31 december 2012 in verband met de continuïteit in de raad. Bij de bepaling van deze zittingsduur zijn de statuten en de overgangsregels van de Governancecode woningcorporaties gevolgd. De heer De Groot is Chief Executive Officer van Vastnet Retail NV. Daarnaast vervulde hij in 2012 de volgende nevenfuncties: non executive member bij MSeven REIM LLP te London lid raad van advies bij Cortona Holdings BV te Amsterdam De heer F.A.H. van der Heijden (1947) is per 1 juli 2009 benoemd in de hoedanigheid van huurderscommissaris. De statutaire benoemingstermijn voor een huurderscommissaris bedraagt zes jaar; na ommekomst van deze termijn is statutair geen herbenoeming mogelijk. Gelet op het besluit van de raad de Governancecode woningcorporaties ter zake van benoemingstermijnen te volgen vooruitlopend op een statutenwijziging, zal de maximale zittingsduur van de heer Van der Heijden twee termijnen van vier jaren bedragen en mitsdien bereikt worden per 1 juli Hij is lid van de auditcommissie. De laatste hoofdfunctie van de heer Van der Heijden was CEO van ABN AMRO Hypotheken Groep. In 2012 vervulde hij de volgende nevenfuncties: lid raad van commissarissen Waarborgfonds Eigen Woning non executive member of the board TCN Urop SE (tot 1 februari 2012) lid raad van commissarissen Stichting Habion vastgoed zorgsector lid raad van commissarissen De Alliantie, woningcorporatie lid raad van commissarissen Blauw Trust Groep B.V. lid van het bestuur Stichting Vrienden van Amerpoort lid raad van toezicht Hypotheekfondsen Syntrus Achmea De heer drs. J.S. Hesp (1947) is per 1 juni 2004 benoemd. Na herbenoemd te zijn voor een tweede en vervolgens een derde termijn van drie jaren bereikt hij per 1 juni 2013 zijn maximale zittingsduur. Bij de bepaling van deze zittingsduur zijn de statuten en de overgangsregels van de Governancecode woningcorporaties gevolgd. De heer Hesp is voorzitter van de auditcommissie. De heer Hesp heeft bij wijze van hoofdfunctie diverse functies vervuld in de bancaire wereld, waaronder lid van de Raad van Bestuur van Achmea en directeur Nederland van Van Lanschot bankiers. Tegenwoordig is de heer Hesp zelfstandig adviseur. Daarnaast vervulde hij in 2012 de volgende nevenfuncties: lid van de raad van toezicht van Stichting Vilans voorzitter raad van commissarissen Thegra Holding commissaris Zorgbalans Kennemerland/Velzen bestuurslid Stichting Gerrit Theeuwes voorzitter Stichting Weeskinderen in Nepal voorzitter Ondernemersplatform Zandvoort lid raad van commissarissen Stichting Habion vastgoed zorgsector Mevrouw drs. T. van den Hurk (1955) is per 1 juli 2009 benoemd in de hoedanigheid van huurderscommissaris. De statutaire benoemingstermijn voor een huurderscommissaris bedraagt zes jaar; na ommekomst van deze termijn is statutair geen herbenoeming mogelijk. Gelet op het besluit van de raad de Governancecode woningcorporaties ter zake van benoemingstermijnen te volgen vooruitlopend op een statutenwijziging, zal de maximale zittingsduur van de mevrouw Van den Hurk twee termijnen van vier jaren bedragen en mitsdien bereikt worden per 1 juli Mevrouw Van den Hurk was van 1 juli 2011 tot 1 juli 2012 vice-voorzitter van de raad. Mevrouw van den Hurk was in 2012 werkzaam als voorzitter van de Raad van Bestuur van zorginstelling Pieter van Foreest. Daarnaast vervulde zij in 2012 de volgende nevenfuncties: lid bestuur Stichting Bedrijf en Samenleving Delft e.o. bestuurder Stichting Gantelhof Woningen secretaris bestuur Stichting Singelgebied Utrecht lid raad van toezicht bij Stichting Amerpoort te Baarn lid raad van commissarissen Stichting Habion vastgoed zorgsector 10

12 Mevrouw drs. M.J.A. Visser (1952) is per 1 januari 2012 benoemd voor een termijn van vier jaren overeenkomstig de Governancecode woningcorporaties. Overeenkomstig de code zal zij na herbenoeming per 1 januari 2016 haar maximale zittingsduur bereiken per 1 januari Mevrouw Visser heeft bij wijze van hoofdfunctie diverse functies vervuld bij de gemeente Amsterdam en in de volkshuisvesting, laatstelijk als directeur-bestuurder van De Sleutels. Tegenwoordig is zij werkzaam als zelfstandig organisatie-adviseur en visitator. Daarnaast vervulde zij in 2012 de volgende nevenfuncties: raadslid gemeente Amsterdam voor D66 lid regioraad SRA Lid Raad van Commissarissen OFW te Dronten Lid Raad van Commissarissen SSW te De Bilt lid raad van commissarissen Stichting Habion vastgoed zorgsector Mevrouw drs. F.J. Zijlstra MRE (1963) is per 1 januari 2013 benoemd voor een termijn van vier jaren overeenkomstig de Governancecode woningcorporaties. Overeenkomstig de code zal zij na herbenoeming per 1 januari 2017 haar maximale zittingsduur bereiken per 1 januari Mevrouw Zijlstra heeft bij wijze van hoofdfunctie diverse functies diverse directie- en managementfuncties bekleed bij vastgoedbeleggers en financiële instellingen, laatstelijk als Chief Operating Officer en lid van de Management Board van Corio N.V. Thans is zij werkzaam als directeur van Noet-Maät, interim management en consultancy mbt vastgoed, strategie en MVO Honorering De raad van commissarissen ontvangt een honorarium, onkosten- en reiskostenvergoeding voor de werkzaamheden die de leden verrichten voor stichting Habion. De honorering is niet gekoppeld aan de prestaties van stichting Habion. Tussen stichting Habion en stichting Habion vastgoed zorgsector bestaat een kostendelingsovereenkomst. Over het jaar 2012 komt 6% van de vergoeding ten laste van stichting Habion vastgoed zorgsector. De vergoedingsregeling zoals die geldt voor stichting Habion staat hieronder vermeld. Per 1 juli 2010 is de regeling in overeenstemming gebracht met de Code voor de honorering van commissarissen in woningcorporaties van de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties, VTW. De bruto vergoeding is toen verhoogd en de onkostenvergoeding is toen komen te vervallen. De honorering van de raad van commissarissen in 2012 bedroeg: Honorering raad van commissarissen Functie Vergoeding Voorzitter Vice-voorzitter Vz. auditcommissie Lid auditcommissie Lid rvc De reiskosten per auto worden vergoed op basis van 0,39 per kilometer en die van openbaar vervoer op basis van gemaakte kosten voor openbaar vervoer (eerste klas). De bezoldiging van de raad van commissarissen van Habion bedroeg in 2012 in totaal

13 Tot besluit Houten, 6 juni 2013 raad van commissarissen stichting Habion Dr. E.P. De Jong Voorzitter raad van commissarissen Mr. T. Vroon Vice-voorzitter raad van commissarissen F.A.H. van der Heijden Lid van de raad van commissarissen Drs. J.S. Hesp Lid van de raad van commissarissen Drs. T. van den Hurk Lid van de raad van commissarissen Drs. M.J.A. Visser Lid van de raad van commissarissen Drs. F.J. Zijlstra MRE Lid van de raad van commissarissen 12

14 3 Volkshuisvestingsverslag 3.1 Inleiding Voor u ligt net als vorig jaar een sober en doelmatig jaarverslag en volkshuisvestingsverslag. Habion is een klantgerichte organisatie, die staat voor kwaliteit. De directeur-bestuurder is de enige medewerker in dienst van stichting Habion. Omdat tussen stichting Habion en stichting Habion vastgoed zorgsector (een niet winstbeogende instelling, NWI) een kostendelingsovereenkomst bestaat, wordt stichting Habion belast voor een aandeel in onder meer de personeelskosten (94%). De organisatie is compact waardoor besluitvorming snel kan plaatsvinden. De werkzaamheden worden uitgevoerd door enthousiaste mensen met een grote betrokkenheid. Habion is gevestigd in Houten. Meer informatie treft u aan via Sinds 2010 heeft Habion haar interne structuur en werkwijze aangepast. Habion werkt sindsdien volgens de indeling in drie functies: de beleggersfunctie, de ontwikkelingsfunctie en de beheerfunctie. De belegger binnen Habion stuurt gericht op de financiële en maatschappelijke portefeuilleprestaties van de corporaties. Dat doet zij door kaders en richtlijnen vast te stellen, maar ook door concrete opdrachten te geven aan de ontwikkelaar of de beheerder binnen Habion. De ontwikkelaar ontwikkelt en transformeert vastgoedobjecten in opdracht van de belegger. De beheerder draagt zorg voor een optimale exploitatie binnen de kaders van het portefeuillebeleid. De ontwikkelaar en beheerder doen voorstellen voor (her-)ontwikkeling, acquisitie en dispositie. De belegger toetst deze voorstellen en dient deze in ter besluitvorming in de beleggingscommissie. De directeur-bestuurder beslist uiteindelijk op basis van het advies van de beleggingscommissie. Habion heeft in 2012 onder andere haar herijkte strategie vastgesteld. Binnen harde financiële randvoorwaarden werken we aan een transformatie van onze portefeuille van intramuraal naar zelfstandig. Die transformatie is van belang met het oog op het scheiden van wonen en zorg. Het regeerakkoord uit november bevat de extramuralisering van ouderen met zorgzwaartepakket 1 en 2 per 1 januari 2013 en van ouderen met zorgzwaartepakket 3 per 1 januari Habion anticipeert hierop door te zoeken naar nieuwe vormen van samenwerking met zorgpartijen. Daarnaast herijken we onze projectenportefeuille en waar nodig stoppen we projecten of vormen we projecten om. In 2012 stelden we onze wensportefeuille in 2022 vast. Daarnaast werd onze vestigings- of acquisitiebeleid verfijnd en formuleerden we een rendementsbeleid. Tenslotte boekten we belangrijke vorderingen bij de totstandkoming van een gestandaardiseerd kwaliteitsbeleid (programma van eisen). Habion heeft 2012 met gezonde financiën afgesloten en met onze nieuwe meerjarenbegroting verbeteren we onze financiële positie, bijvoorbeeld door het verstevigen van onze solvabiliteit van 30% naar op termijn 40%. Het regeerakkoord kan de financiën in de toekomst onder druk zetten. De voornemens ten aanzien van de verhuurdersheffing en het huurbeleid hebben een negatief effect op de exploitatie en zullen waarschijnlijk leiden tot het substantieel beperken van onze investeringsruimte. 3.2 Kwaliteit van het vastgoed Het ontwikkelen en beheren van ouderenwoningen en zorgvastgoed is de kern van wat Habion doet. Het prestatieveld wonen en zorg wordt daarom niet in een apart hoofdstuk behandeld. Het bouwen, verwerven, managen en verbeteren van zowel de woningen als het zorgvastgoed van Habion wordt behandeld in dit hoofdstuk. Per activiteit wordt steeds eerst de gehele portefeuille behandeld. Daarna wordt specifieker ingegaan op de woningen en vervolgens het zorgvastgoed Bouwen en verwerven van vastgoed Habion heeft eind 2012 een portefeuille van eenheden (inclusief de eenheden in verbindingen). Bijna de helft van het vastgoed van Habion bestaat uit zelfstandige woningen (4.825 woningen). Het gaat grotendeels om aanleun-woningen in de nabijheid van een zorgcentrum. Een klein deel van de woningen zijn zelfstandige seniorenwoningen in de wijk. De andere helft van de portefeuille van Habion bestaat uit zorgeenheden (5.190 eenheden) en overige verhuureenheden zoals garages en winkelruimte (135 eenheden). De zorgeenheden zijn appartementen en kamers in verzorgingshuizen en een klein aantal verpleeghuizen. Om in aanmerking te komen voor intramurale huisvesting in een zorgcomplex moeten bewoners over een zorgindicatie beschikken. Habion heeft eind verzorgings- en verpleeghuizen in bezit. 13

15 Habion wil bijdragen aan het verder realiseren van het scheiden van wonen en zorg en investeert daarom in hoofdzaak in zelfstandige woningen voor ouderen. Vastgoedportefeuille Habion Eenheden Zelfstandige woningen Zorgeenheden Overige eenheden Totaal eenheden Bouwen, verwerven, slopen en verkopen van woningen Met het ontwikkelen van levensloopbestendige woningen wil Habion bijdragen aan het zo lang mogelijk zelfstandig thuis kunnen wonen van ouderen. Er zijn 165 woningen toegevoegd. Onderstaande tabel laat zien hoeveel woningen in welke gemeente zijn toegevoegd aan de woningportefeuille. Woningportefeuille Habion Seniorenwoningen per Nieuwbouw en aankoop Kampen 70 Borculo 58 Alkmaar 37 Renovatie geen Verkoop geen Sloop Geen Andere bestemming Geen Totaal toegevoegd 165 Totaal onttrokken 0 Seniorenwoningen per Grondaankoop In 2012 heeft Habion grond aangekocht ten behoeve van vier projecten. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de locatie, het betaalde bedrag en een korte omschrijving van het project. Locatie Bedrag ( ) Omschrijving Leerbroek Aankoop grond t.b.v. nieuwbouw van twee woonboerderijen met 30 appartementen voor zelfstandig wonende ouderen. Daarnaast wordt een ontmoetingsruimte ontwikkeld en een medisch centrum voor huisartsen. Apeldoorn Aankoop klein perceel grond voor de realisatie van het project Anklaar bestaande uit de sloop van woonzorgcomplex Wilhelmina en de nieuwbouw van twee appartementencomplexen, alsmede twee plinten die worden ingevuld met detailhandel, zorginfra en parkeren. Kudelstaart Aankoop van grond voor de realisatie van nieuwbouw van 33 appartementen, 1 wijksteunpunt en een WKO-installatie. Epe Aankoop grond voor de ontwikkeling een aantal appartementgebouwen. Totaal Kwaliteit Habion heeft sinds 2009 als beleid om nieuwe woningen aan het landelijk bekende label WoonKeur te laten voldoen. Daarmee waarborgt Habion voldoende woonkwaliteit en het draagt bij aan positieve beeldvorming bij de huurders. Onderstaande tabel maakt inzichtelijk dat Habion nu 121 woningen in portefeuille heeft die het WoonKeurcertificaat hebben. 14

16 Woningen met Woonkeurcertificaat Gemeente Provincie Jaar aanmelding Naam plan Aantal woningen Fase Arnhem Gelderland 2008 Schuytgraaf veld Certificaten Elst Gelderland 2009 Westeraam 2 40 Certificaten Oldebroek Gelderland 2010 De Hullen 35 Certificaten Giesbeek Gelderland 2012 Riesweerd II 25 Certificaten Tot medio 2012 hanteerde Habion naast WoonKeur haar eigen labels te weten Habion Comfort, Habion Comfort Plus en Habion Comfort de Luxe. Met deze labels bracht Habion differentiatie aan in woningtype, woninggrootte en afwerkingsniveau. In 2012 is nieuw programma van eisen tot stand gekomen. Hoewel dit programma van eisen nog niet op elk onderdeel volledig is goedgekeurd, dient het sinds medio 2012 wel als kader voor de nieuwbouw van Habion en heeft het de drie genoemde labels vervangen. Bouwen, verwerven, slopen en verkopen van zorgvastgoed In 2012 is het aantal eenheden in zorgcomplexen van Habion toegenomen met 38 eenheden tot een totaal van eenheden. Er zijn 71 verzorgingseenheden onttrokken aan de portefeuille en 110 eenheden toegevoegd. Onderstaande tabel geeft per gemeente de afname en toename van zorgeenheden aan. Portefeuille zorgvastgoed Habion Zorgeenheden in eigendom per Nieuwbouw en aankoop Houten 17 Haulerwijk 92 Renovatie Geen Verbouwing Hengelo 1 Sloop Haulerwijk -71 Verkoop Geen Andere bestemming Geen Totaal toegevoegd 110 Totaal onttrokken -71 Zorgeenheden in eigendom per Onderhoud van vastgoed Habion kent vier soorten onderhoud: planmatig onderhoud, contractonderhoud, klachtonderhoud en doelgroeponderhoud. Planmatig onderhoud betreft onderhoudswerkzaamheden op basis van de meerjaren onderhoudsplanning, bijvoorbeeld schilderwerk. Dit wordt ook wel cyclisch onderhoud genoemd. Preventief contractonderhoud betreft jaarlijks terugkerend onderhoud van de technische installaties waarvoor Habion onderhoudscontracten heeft afgesloten. Klachtonderhoud betreft het niet geplande dagelijkse onderhoud op verzoek van de klant. Bij doelgroeponderhoud gaat het om het verbeteren 15

17 van de woonkwaliteit en duurzaamheid van het bezit, met het oog op de kwetsbaarheid en specifieke behoeften van onze doelgroep. Zo n 90% van het doelgroeponderhoud betreft voorzieningen voor brandveiligheid. Ook voorzieningen voor legionellabestrijding vallen er onder. In 2012 heeft Habion in totaal ruim 14 miljoen besteed aan het onderhoud van haar woningen en zorgvastgoed. Onderhoudsuitgaven Habion (x 1 miljoen) Onderhoud Zelfstandige Zorgeenheden Totaal woningen Planmatig onderhoud 4,0 1,6 5,6 Contractonderhoud 0,9 1,2 2,1 Klachtonderhoud 1,3 1,2 2,5 Doelgroeponderhoud 3,1 0,7 3,8 Totaal 9,3 4,7 14,0 Onderhoud van woningen Habion voert jaarlijks werkzaamheden uit om haar woningen op een maatschappelijk aanvaardbaar kwaliteits- en voorzieningenniveau te brengen en te houden. Aan woningonderhoud is in 2012 in totaal 9,3 miljoen uitgegeven. Onderhoud van zorgvastgoed Aan onderhoud van zorgcomplexen is door Habion in 2012 totaal ruim 4,7 miljoen uitgegeven. Daarvan wordt 0,6 miljoen gedekt door afspraken met zorgorganisaties die hiervoor een vergoeding ontvangen van de overheid (WTZi regeling). 3.3 Verhuur en woningtoewijzing Het merendeel van de woningen verhuurt Habion complexgewijs aan lokale zorgorganisaties. Deze verzorgen de toewijzing en verhuur van woningen en bieden zorg, welzijnsdiensten en service op maat. Op een aantal plaatsen doet de plaatselijke woningcorporatie of een professionele verhuurpartner de verhuur namens Habion. Woningtoewijzing Onder invloed van de Europese Unie heeft de Nederlandse overheid regels gesteld aan de toewijzing van sociale huurwoningen (met een huurprijs onder de liberalisatiegrens). Tenminste negentig procent van alle vrijkomende huurwoningen dient te worden toegewezen aan mensen met een inkomen lager dan ,- (2012) per jaar. Toewijzingen in verzorgings- en verpleeghuizen zijn vrijgesteld van deze regels. De aanleunwoningen van Habion vallen wel onder de regeling zoals die in het verslagjaar van toepassing was. Onze aanleunwoningen zijn echter grotendeels verhuurd aan zorgorganisaties. Deze zorgpartners wijzen de aanleunwoningen vervolgens toe op basis van een zorgvraag. En hoewel Habion daardoor formeel niet de verhuurder van de woningen aan de bewoners is, zijn de zorginstellingen toch gevraagd de inkomensgegevens van nieuwe huurders op te sturen. Helaas hebben niet alle zorgpartners daar op gereageerd. Bijvoorbeeld omdat ze vinden dat de regels niet voor hen gelden of dat niet het inkomenscriterium maar de zorgvraag een rol speelt bij de toewijzing. Nadat een aantal zorgorganisaties na herhaaldelijk verzoek niet of niet in voldoende mate aan dat verzoek hebben voldaan, hebben we ze per aangetekende brief gemaand dit alsnog te doen. Helaas hebben we moeten constateren dat een deel van onze partners weigert aan ons informatieverzoek gehoor te geven. Dit probleem is reeds in een vroeg stadium gemeld bij het ministerie. We menen hiermee alles wat binnen onze mogelijkheden ligt, gedaan te hebben. We gaan ervan uit dat niemand tot het onmogelijke is gehouden. Habion kent geen andere sanctiemogelijkheid dan het opzeggen van de huurovereenkomst met de zorginstelling. Behalve dat opzegging een zwaar middel is, is het ook onmogelijk realiseerbaar binnen één verslagjaar, aangezien de rechtszaak rondom het opzeggen naar verwachting langer duurt. Sinds 1 januari 2012 is onze verhuurformule aangepast, waardoor verhuur van de woningen geleidelijk aan steeds meer via een professionele verhuurorganisatie plaatsvindt in plaats van door de zorgorganisaties zelf. Hiermee sorteert Habion voor op de scheiding van wonen en zorg. In de samenwerking met de professionele verhuurorganisaties zijn afspraken opgenomen over de rapportage van de toewijzingen. Bovendien zijn de regels iets versoepeld: toewijzing van een aanleunwoning op basis van een zorgindicatie wordt gelijk gesteld met de toewijzing in een 16

18 verzorgingshuis. Overigens geven de zorginstellingen aan dat, vanwege de wijzigingen in de regelgeving van het ministerie van VWS, de doorstroming afneemt. Mensen met lagere ZZP s blijven langer in hun aanleunwoning wonen voordat ze doorstromen naar een verzorgingshuis. Habion heeft 414 woningmutaties gerapporteerd gekregen door de zorginstellingen. Daarvan zijn 390 woningen (94,2%) toegewezen aan mensen met een inkomen lager dan De uitkomsten van de inkomenstoetsing met betrekking tot geregistreerde woningmutaties zullen worden opgenomen in de verantwoording aan de toezichthouder in de sector. Wij zullen verslag doen van de hierboven genoemde acties in de toelichting bij deze verantwoording aan de toezichthouder in de sector. Deze verantwoording wordt gecontroleerd door onze accountant. Samenstelling van de woningportefeuille Habion heeft goedkope, betaalbare en dure huurwoningen in haar portefeuille. Het grootste deel van de woningen van Habion is, met een huur tussen circa 375 en 575, betaalbaar. Om de wijzigingen in 2012 inzichtelijk te maken, is ook de verdeling van eind 2011 opgenomen. Aantal woningen per huurklasse Huurklasse aantal 2012 in % aantal 2011 in % Goedkoop (tot en met 374,44) 256 5% 281 6% Betaalbaar (van 374,44 tot en met 574,35) % % Duur (vanaf 574,35 ) % % Totaal % % Huurprijsontwikkeling De maximale huurprijsontwikkeling bij woningcorporaties is de afgelopen jaren van overheidswege gekoppeld aan de inflatie van het voorafgaande jaar. De inflatie in 2011 van 2,3% vormde het uitgangspunt voor de maximale huurstijging per woning voor 2012 van 2,3%. Om markttechnische redenen heeft Habion ervoor gekozen om niet overal de maximaal toegestane huurstijging door te voeren. Daardoor is de in 2012 gerealiseerde gemiddelde huurstijging 0,23% lager en komt uit op 2,07% (2011: 1,22%). Habion heeft in 2012 incidenteel aan nieuwe huurders een hogere huurprijs in rekening gebracht (huurharmonisatie). Dat past binnen het in 2011 ontwikkelde huurharmonisatiebeleid. Concreet betekent dit dat huren bij mutatie worden geharmoniseerd naar de maximaal redelijke huurprijs, tenzij de markthuur in dat gebied lager ligt. 3.4 Betrekken van bewoners Habion verhuurt een belangrijk deel van haar vastgoed aan professionele zorgpartijen. Dit betreft zowel verzorgings- en verpleeghuizen als (aanleun)woningen. De zorgpartijen verhuren (aanleun)woningen aan eindgebruikers en gebruiken het intramurale vastgoed als bedrijfsmiddel. Zoals ook in paragraaf 3.3 al is aangegeven wordt sinds 2011 met een nieuwe verhuurformule gewerkt. De verhuur van woningen aan zelfstandig wonende ouderen wordt uitbesteed aan professionele externe vastgoedmanagers. Habion wil met deze nieuwe formule het uitvoeren van de corporatietaken op het gebied van verhuur van zelfstandige woningen verder professionaliseren en het overleg met bewoners verbeteren. Via de vastgoedmanagers krijgt Habion een directe relatie met haar bewoners en dit helpt ons in de verdere verbetering van onze product- en dienstverlening. Ook kent het verhuren van deze woningen een steeds verder aangescherpte regelgeving en dit maakt dat voor veel zorgorganisaties het verhuren van woningen niet meer past binnen hun kerntaak. In 2012 zijn 1412 woningen volgens de nieuwe verhuurformule verhuurd. Dit betreft 29% van het totaal aantal woningen ultimo In veel complexen waar sprake is van de nieuwe verhuurformule zijn bewonerscommissies gevormd, waar vastgoedmanagers overleg mee voeren. Huurdersvereniging Met de regionale huurdersvereniging Nieuw Elan uit Friesland voert Habion minimaal twee keer per jaar overleg. Habion voert dit overleg als eigenaar samen met zorgorganisatie Palet die de (aanleun) woningen verhuurt. Daar komen diverse onderwerpen van beleidsmatige aard aan de orde. Nieuw 17

19 Elan ontvangt van Habion een financiële bijdrage. In 2012 is met Nieuw Elan vier keer overleg gevoerd: twee bijeenkomsten gezamenlijk met Palet en twee alleen met Habion. Behalve de reguliere onderwerpen werd dit jaar vooral stilgestaan bij de introductie van de nieuwe verhuurformule. De verhuur en het beheer van de woningen van Palet zullen in 2013 worden overgedragen aan Hoekstra Vastgoedbeheer B.V. te Leeuwarden. Door deze nieuwe werkwijze is de rol van Palet in dit overleg veranderd en zal de samenwerking tussen Nieuw Elan en Palet eindigen. Het is de bedoeling om in 2013 in een nieuwe samenwerkingsovereenkomst de afspraken met Nieuw Elan, Habion en Hoekstra Vastgoedbeheer verder vast te leggen. Nieuw Elan voert met Habion en Palet in het voor- en najaar overigens ook op objectniveau (onderhoud en renovatie) overleg samen met de betreffende bewonerscommissie. Overleg met zorgpartners Het intramurale vastgoed van Habion is verhuurd aan circa vijftig zorginstellingen. In 2009 is een formeel en representatief huurdersoverleg tot stand gekomen om het overleg van Habion met zorginstellingen verder te professionaliseren, het Huurdersplatform zorg. Dankzij dit overleg kan Habion niet alleen de behoefte van de zorgpartners beter in kaart brengen, maar ook hun input gebruiken bij het vaststellen van beleid. In 2012 heeft Habion twee keer bestuurlijk overleg gevoerd met het Huurdersplatform zorg en één keer een plenaire bijeenkomst georganiseerd. Tot de agendapunten behoorden: Normatieve Huisvestings Component (in relatie met de boekwaardeproblematiek); Contract en voorwaarden Energie B.V.; Scheiden van wonen en zorg; Inkomenstoets bij toewijzing woningen; Klachtenprocedure Brandveiligheid 3.5 Leefbaarheid De maatschappelijke opgave zoals die geldt voor Habion is niet zozeer het leefbaar houden van een wijk, maar de leefbaarheid van een Habioncomplex en de directe omgeving. De banden met de lokale omgeving zijn vanwege de landelijke werkwijze en de kleinschalige lokale posities van Habion oppervlakkig. Habion houdt zich daarom niet bezig met integrale wijkplannen in het kader van leefbaarheid. Habion levert wel een bijdrage aan dorpsvernieuwing, meer specifiek het tegengaan van het verdwijnen van voorzieningen. Habion probeert waar mogelijk voorzieningen zoals woonzorgcentra, huisarts en fysiotherapeut te behouden in de dorpen en steden waar Habion actief is. In 2012 heeft Habion zich op de volgende plaatsen ingezet om de leefbaarheid in dorpen of wijken te verbeteren of te behouden: In Apeldoorn participeert Habion als de grootste partij in maatschappelijke huisvesting en voorzieningen in de stadvernieuwing in de wijk Anklaar in Apeldoorn. Habion realiseert binnen deze stadvernieuwing 160 woningen voor ouderen met een verschillende zorgvraag van licht naar zwaar samen met de MAB die met name verantwoordelijk is voor de herontwikkeling van het winkelcentrum. Naast de woningen realiseert Habion dagbestedingsvoorzieningen en ontmoetingsruimten voor ouderen voor de locatie als ook de omgeving in samenwerking met Atlant Zorggroep in Apeldoorn. In een woongebouw in Borculo bouwen we twee woningen om naar een praktijkruimte voor een huisarts, zodat de huisarts in de toekomst direct in het gebouw aanwezig is. In verschillende gebouwen vervangen we de deurintercom door een deurvideointercom teneinde de veiligheid en leefbaarheid voor onze bewoners te verbeteren. In Alkmaar hebben we een wijksteunpunt gerealiseerd in ons woongebouw De Alkenhorst. Inmiddels zijn er diverse open dagen geweest en mag het wijksteunpunt zich verheugen op een grote belangstelling van uit de wijk. Het wijksteunpunt functioneert nu een kwartaal en zal zich verder moeten gaan bewijzen. Habion is op hoofdlijnen, founding father, betrokken bij de exploitatie en verdere uitwerking van het wijksteunpunt. In een blok in de buurt Jeruzalem in Amsterdam-Oost dat we turnkey gaan afnemen wordt in de plint een woonservicezone gevestigd (huisartsen, fysio, apotheek, zorginstelling Osira met 18

20 extramurale zorg etc.) waarmee de zorgvoorzieningen voor de bewoners in de wijk gegarandeerd worden. Het voormalige veilingterrein in Kesteren wordt een locatie voor zorg en maatschappelijke doeleinden. Binnen het plan komen zorgappartementen met ruimte voor gerelateerde functies zoals bijvoorbeeld fysiotherapie, een apotheek of dagbesteding. Het plan bevat tevens woningen. 3.6 Stakeholders Doordat Habion landelijk werkt, richten we ons op landelijke trends en ontwikkelingen. Ook het overleg met stakeholders voeren we landelijk. Jaarlijks organiseren we bijeenkomsten met groepen bewoners, kinderen van bewoners, vertegenwoordigers van ouderenorganisaties en zorginstellingen, etc. Dit is vastgelegd in beleid dat in 2012 is geactualiseerd. Ook is een standaard draaiboek opgesteld. De stakeholdersbijeenkomsten vonden plaats in het laatste kwartaal 2011 en in het eerste kwartaal In 2012 betrokken we bewoners en anderen tijdens zogenaamde keukentafelsessies bij de totstandkoming van ons programma van eisen nieuwbouw. Lokaal speelt Habion een beperkte rol. We beperken ons tot de eigen locaties; Habion is geen gesprekspartner voor de wijkaanpak. Het is hoofdzakelijk de zorginstelling die regulier overleg heeft met de gemeente. Alleen wanneer er herontwikkelings- of nieuwbouwprojecten plaatsvinden, zijn de contacten van Habion met gemeenten intensiever. Habion heeft daarom geen uitvoeringsovereenkomsten afgesloten met gemeenten over wijkactieplannen. Een overzicht van de activiteiten in het kader van de uitvoeringsovereenkomst, een verplicht onderdeel van het volkshuisvestingsverslag zoals aangegeven in het BBSH, is in dit verslag dan ook niet opgenomen. Habion probeert wel door samen te werken met lokale partijen op projectniveau in te haken op plaatselijke ontwikkelingen. Met plaatselijke instanties en gemeenten is een beperkt aantal woonvisies opgesteld (wonen, welzijn en zorg) en zijn (prestatie-)afspraken met gemeenten gemaakt. In 2012 zijn geen prestatieafspraken getekend, noch is meegewerkt aan het opstellen van woonvisies. 3.7 Financiële continuïteit Financiële continuïteit is voor Habion van primair belang. Alleen dan kunnen doelstellingen en ambities worden waargemaakt. Het financiële beleid is er dan ook op gericht om de continuïteit te waarborgen. Tegelijkertijd wil Habion haar vermogen optimaal inzetten. De beschikbare middelen gebruikt Habion primair om de missie te realiseren. Hierbij streeft Habion naar een helder inzicht in haar financiële spankracht. In financieel opzicht wil zij een betrouwbare en solide partner zijn. Habion voert al enige jaren een prudent financieel beleid. Om de financiële continuïteit te waarborgen is bijvoorbeeld enige jaren geleden het investeringsprogramma bijgesteld naar meer realistische proporties. Tevens is de inkoop van diensten van derden aangescherpt. In 2012 heeft het kabinet besloten tot invoering van de verhuurdersheffing. Daarnaast is Habion geconfronteerd met de saneringsheffing voor de sector, die de schade van het Vestia dossier moet opvangen. Habion heeft de gevolgen van deze beide heffingen op de korte en lange termijn doorgerekend. Omdat nog geen duidelijkheid bestaat over de exacte hoogte van de heffing (alleen de verhuurdersheffing voor 2013 is formeel-juridisch vastgesteld) is een aantal scenario s doorgerekend, waaronder het worst case scenario. De effecten van deze heffingen op Habion zijn beperkt. Vanwege de combinatie van de samenstelling van het bezit van Habion en van reeds ingezet beleid is Habion voldoende solide om deze schokken op te kunnen vangen. In onderstaande tabel worden de vijfjaarseffecten zichtbaar gemaakt van een aantal kengetallen, waarbij de heffingen zijn ingerekend zoals ze eind 2012 bekend waren. Kengetallen Solvabiliteit 29,6% 29,6% 27,2% 26,1% 27,5% ICR 2,7 3,0 3,0 3,2 2,7 Loan to Value 69,8% 67,2% 69,2% 72,3% 71,4% Het effect van de latere genoemde bedragen voor de verhuurdersheffing en de saneringsheffing op de kerncijfers van Habion is marginaal. Ook de aangescherpte regels van het WSW leveren voor Habion 19