Particuliere wooninitiatieven

Transcriptie

1

2 Particuliere wooninitiatieven Een inventarisatie van kenmerken, wijze van organiseren en financiering Bij dit rapport hoort een separate bundel bijlagen, kenmerk AD/11/1715b/imzpwi Enschede, 18 juli 2011 AD/11/1715/imzpwi drs. Alette van Dijk drs. Harry Doornink drs. Louise Pansier-Mast

3 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Aanleiding Doelstelling en centrale vraag Leeswijzer Kenmerken particuliere woonvormen Algemene kenmerken Specifieke kenmerken zorglevering Financiën Wooninitiatieven gestart door ouders of vertegenwoordigers Achtergrondinformatie Organisatie van zorg en dienstverlening Financiering en exploitatie Wooninitiatieven gestart door ouders in samenwerking met een zorgaanbieder Achtergrondinformatie Organisatie van zorg en dienstverlening Financiering en exploitatie Wooninitiatieven gestart door ouders of vertegenwoordigers in samenwerking met een bestaand concept voor wooninitiatieven Achtergrondinformatie Organisatie van zorg en dienstverlening Financiering en exploitatie Wooninitiatieven gestart door zorgondernemers Achtergrond Organisatie van zorg en dienstverlening Financiering en exploitatie Wooninitiatieven gestart door zorgondernemers van De Drie Notenboomen Achtergrond Organisatie van zorg en dienstverlening Financiering en exploitatie Samenvattend beeld Algemeen Aantal wooninitiatieven en type bewoners Typering wooninitiatieven Financiële gegevens wooninitiatieven Kenmerken voor toekomstbestendigheid Tot slot AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 2 van 52

4 Samenvatting Mensen met een indicatie voor verblijf (ZZP) kiezen er niet altijd voor om te gaan wonen in een zorginstelling. Een deel van deze mensen neemt de zorg thuis af en een deel kiest er voor om te gaan wonen in een particuliere woonvorm. Particuliere woonvormen kenmerken zich als kleinschalige woonprojecten waar cliënten gezamenlijk wonen en waarbij de cliënten zelf betalen voor huisvesting en daaraan verbonden aspecten. Daarnaast hebben de bewoners (of hun vertegenwoordigers) vaak een sterke eigen regie over de zorg. De particuliere woonvormen kunnen sterk van elkaar verschillen in groepsgrootte, zorgzwaarte van bewoners en de dagelijkse wijze van organiseren van zorg en dienstverlening. Om in de toekomst bij het maken van beleid rondom de wooninitiatieven beter aan te kunnen sluiten bij de praktijk van de woonvormen heeft het ministerie van VWS aan bureau HHM gevraagd een onderzoek uit te voeren. Aan het onderzoek hebben 260 woonvormen deelgenomen. Van 211 woonvormen is een volledig beeld verkregen, de andere 49 hebben een deel van de vragenlijst ingevuld. De meeste initiatieven maken gebruik van het persoonsgebonden budget. Daarmee hebben we voor deze groep initiatieven een representatief beeld verkregen. Voor de initiatieven die gebruik maken van Zorg in Natura en VPT geldt dit niet. De woonvormen liggen verspreid over Nederland. Over het algemeen varieert de groepsgrootte tussen de 7 en 9 bewoners. In de woonvormen wonen bewoners met ZZP s uit de sectoren VG, V&V en GGZ. Daarbij komt een diversiteit aan ZZP s voor, vooral de middelste ZZP s worden in de VG (pakketten 3, 4 en 5) en in de GGZ (3 en 4) vaak geboden. In de sector V&V richten de woonvormen zich veelal op bewoners met een psychogeriatrische aandoening. In het onderzoek zijn vijf typen wooninitiatieven te onderscheiden. Namelijk initiatieven die gestart zijn door ouders of vertegenwoordigers,initiatieven gestart door ouders of vertegenwoordigers samen met een zorgaanbieder, initiatieven gestart door ouders of vertegenwoordigers samen met een bestaand concept voor wooninitiatieven, zorgondernemers die een initiatief zijn gestart en de specifieke groep zorgondernemers die zijn aangesloten bij het landelijk werkende concept De Drie Notenboomen. Deze vijf groepen organiseren allen op een eigen manier de zorgen dienstverlening aan hun bewoners. Er bestaan verschillen in de onderwerpen waarop bewoners inspraak hebben, de wijze waarop afspraken tussen bewoners en zorgverleners tot stand komen, de doelgroep waarop de initiatieven zich richten en de inzet van medewerkers. Het merendeel van de particuliere woonvormen organiseert de zorg op basis van een persoonsgeboden budget. Bij de start van het onderzoek was een wijziging in de pgbregeling aangekondigd waardoor de budgethouders met een verblijfsindicatie minder budget zouden krijgen. Voor de particuliere woonvormen betekende dit een flinke achteruitgang in hun inkomsten. Met de programmabrief langdurige zorg van 1 juni 2011 heeft de staatssecretaris aangekondigd de wijziging in de pgb-regeling niet door te voeren. Het onderzoeksdeel dat inging op de wijzigingen in de pgb-regeling hebben we daarom laten vervallen. Wel hebben we gekeken naar de huidige exploitatie van de woonvormen die in de meeste gevallen een positief beeld laat zien. AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 3 van 52

5 1. Inleiding Sinds de invoering van zorgzwaartebekostiging in 2007 krijgen cliënten die in aanmerking komen voor verblijf in een zorginstelling een indicatie in ZZP s. Niet alle cliënten willen gaan wonen in een zorginstelling. Deze cliënten willen de zorg in hun eigen woonomgeving ontvangen. Een deel van deze cliënten woont in een particuliere woonvorm. Particuliere woonvormen kenmerken zich als kleinschalige woonprojecten waar cliënten gezamenlijk wonen en waarbij de cliënten zelf betalen voor huisvesting en daaraan verbonden aspecten. Daarnaast hebben de bewoners (of hun vertegenwoordigers) vaak een sterke eigen regie over de zorg. De woonvormen, ook wel wooninitiatieven genoemd, kennen onderling ook grote verschillen. Zo zijn er verschillen in de groepsomvang, de inhoud van de zorg, de organisatie van het wonen en de mate waarin de cliënt regie heeft op zorg en wonen. 1.1 Aanleiding In veel van de particuliere woonvormen wordt de zorg ingekocht met een persoonsgebonden budget (pgb). In een brief van 30 november 2010 heeft de staatssecretaris een aantal wijzigingen in de pgb-regeling aangekondigd. Deze voorgenomen wijzigingen hebben ook effect op woonvormen die (voor een deel) gefinancierd worden via het persoonsgebonden budget. Bij afronding van het onderzoek is duidelijk geworden dat de voorgenomen wijziging niet doorgaat. Daarmee is het onderzoeksdeel dat betrekking had op de wijzigende financiering komen te vervallen. Er is op dit moment, landelijk, onvoldoende inzicht in het aantal particuliere wooninitiatieven en het type bewoners dat in de woonvormen verblijft. Ook is geen zicht op de mogelijke gevolgen die optreden door de wijzigingen in het pgb. Er zijn geluiden dat bewoners (en daarmee ook de wooninitiatieven) er zodanig op achteruitgaan door de maatregelen, dat het voortbestaan van een deel van de wooninitiatieven zou worden bedreigd. De effecten van de maatregelen zijn echter niet op grote schaal via heldere parameters gekwantificeerd. Ook is weinig inzicht in de mogelijkheden om de bedrijfsvoering van deze woonvormen toekomstbestendiger te maken. Het ministerie van VWS heeft daarom bureau HHM gevraagd een onderzoek uit te voeren om meer duidelijkheid te krijgen over de particuliere woonvormen in Nederland. Het gaat dan om de kenmerken, de bewoners, de zorgverlening en de financiering. In deze rapportage doen wij verslag van de inventarisatie. 1.2 Doelstelling en centrale vraag Het doel van het onderzoek is een beeld te geven van de particuliere wooninitiatieven in Nederland. Het gaat daarbij om: kwalitatieve gegevens, zoals kenmerken van de woonvormen, het type bewoner en de geleverde zorg; financiële gegevens, zoals de kosten van de geleverde zorg, de hoogte van pgb s en budgetgarantie en de totale exploitatie. AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 4 van 52

6 We hebben de doelstelling en centrale vraag vertaald in de volgende onderzoeksvragen: Hoeveel wooninitiatieven zijn er? Welke bewoners verblijven in de wooninitiatieven? Welke typen wooninitiatieven zijn er? Welke aspecten spelen een rol bij een toekomstbestendige financiering van de wooninitiatieven? De antwoorden op deze vragen helpen de staatssecretaris van VWS om in de toekomst beslissingen te nemen over het beleid voor de wooninitiatieven. In de conclusies komen we op deze vragen terug. 1.3 Leeswijzer In hoofdstuk 2 beschrijven we een aantal algemene kenmerken van particuliere woonvormen, zoals de regionale verdeling, de initiatiefnemers, de invulling van regie en de verbinding met de wijk. De hoofdstukken 3 tot en met 7 beschrijven voor een vijftal groepen initiatieven specifieke kenmerken zoals de verzilveringvorm, de zorgzwaarte van bewoners, de inzet van medewerkers en van informele zorgverleners. Ook gaan we in dit hoofdstuk in op de inkomsten en exploitatie van de initiatieven. In het afsluitende hoofdstuk 8 zetten we de vijf groepen initiatieven uit de hoofdstukken 5 tot en met 7 naast elkaar. Daarnaast geven we aanknopingspunten voor het ministerie van VWS voor het toekomstig te voeren beleid rondom particuliere woonvormen. In bijlage 2 hebben we een uitgebreide beschrijving van de werkwijze opgenomen. AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 5 van 52

7 2. Kenmerken particuliere woonvormen In dit hoofdstuk geven we een typering van de wooninitiatieven die aan het onderzoek hebben meegedaan. In hoofdstuk 2.1 starten we met een aantal algemene kenmerken over de totale groep initiatieven die deelgenomen hebben aan het onderzoek, ongeacht of zij de vragenlijst volledig hebben ingevuld. Vanaf paragraaf 2.2 zoomen we verder in op een aantal algemene kenmerken van de wooninitiatieven die de vragenlijst volledig hebben ingevuld. Waar mogelijk vergelijken we dit beeld met het beeld van de groep initiatieven die een deel van de vragenlijst heeft ingevuld en met de concepten van De Drie Notenboomen. Tevens beschrijven we een vijftal hoofdgroepen aan initiatieven die we in de hoofdstukken 3 tot en met 7 verder uitwerken. 2.1 Algemene kenmerken Landelijke spreiding Hieronder vindt u een landkaart waarop het totaal van de 260 wooninitiatieven die (een deel) van de vragenlijst hebben ingevuld staan weergegeven. Op de kaart staat per provincie aangegeven hoeveel initiatieven er deelgenomen hebben aan het onderzoek. Figuur 1. Verdeling 260 deelnemende initiatieven over provincies. AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 6 van 52

8 Op de kaart is te zien hoeveel initiatieven er in iedere provincie gevestigd zijn. In tabel 1.1 in bijlage 1 is een overzicht opgenomen van de verdeling van initiatieven per sector over Nederland. Onderstaande grafiek geeft een overzicht van het aantal initiatieven per inwoners. 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Grafiek 1. Verdeling initiatieven per inwoners. Initiatiefnemers Wanneer we kijken naar de oprichting van de wooninitiatieven dan zien we de volgende categorieën initiatiefnemers: ouders/vertegenwoordigers van bewoners (31 initiatieven volledig ingevuld); ouders/vertegenwoordigers die samenwerking hebben gezocht met een zorgaanbieder (32 initiatieven volledig ingevuld); ouders/vertegenwoordigers die samenwerking hebben gezocht met een bestaand concept voor wooninitiatieven; (15 initiatieven volledig ingevuld) zorgondernemers (28 initiatieven volledig ingevuld); De Drie Notenboomen (105 initiatieven volledig ingevuld). Deze vijf groepen staan vanaf hoofdstuk 4 centraal. Per type woonvorm beschrijven we een aantal algemene kenmerken. In hoofdstuk 9 geven we vervolgens een samenvattend beeld, waarbij we deze groepen naast elkaar zetten. Leeftijd van bewoners Het merendeel van de bewoners (84%) in de initiatieven die de vragenlijst hebben ingevuld (N=106) is tussen de 18 en 64 jaar. 15% van de bewoners is 65 jaar of ouder. Er zijn weinig bewoners van onder de 18 jaar (1%). Zorgzwaarte bewoners In de wooninitiatieven wonen allemaal bewoners met een ZZP-indicatie. Het gaat dan om zowel ZZP s met een grondslag V&V als VG en GGZ. De grondslagen LG, ZG en LVG komen bij een klein aantal bewoners voor. De zorgzwaarte van de bewoners varieert van de laagste tot de hoogste ZZP s. In de hoofdstukken 3 tot en met 7 gaan wij hier verder op in. AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 7 van 52

9 Identiteit In de meeste wooninitiatieven (88%) is geen specifieke religieuze of levensbeschouwelijke identiteit te herkennen. 8% van de initiatieven is protestants christelijk. De overige 4% wooninitiatieven hebben een andere specifieke identiteit aangegeven, bijvoorbeeld rooms-katholiek of antroposofisch. Verzilveringvorm Het onderzoek richt zich in het bijzonder op wooninitiatieven die de zorg financieren via een persoonsgebonden budget. Wooninitiatieven die zowel van een pgb als van zorg in natura gebruik maken en wooninitiatieven die de volledige zorg in natura (zonder verblijf) ontvangen, konden echter ook meedoen aan het onderzoek. Voor de totale groep van initiatieven geldt dat 87% van de bewoners de zorg inkoopt met een pgb. 8% maakt gebruik van een combinatie van pgb en ZIN. In die gevallen wordt vaak de dagbesteding (BG-groep) in natura afgenomen. Ongeveer 5% van de initiatieven is volledig ZIN-gefinancierd (bewoners hebben een ZZP-indicatie die het zorgkantoor op eigen verzoek vertaalt naar extramurale functies/klassen die in natura worden geleverd). Er zijn geen bewoners (en dus ook geen wooninitiatieven) die de zorg via een VPT verzilveren. Regie op zorg en wonen Voor een grote meerderheid van de wooninitiatieven is het voeren van regie over de invulling van de zorg een reden om de woonvorm te starten. We hebben van 12 aspecten gevraagd of de bewoners/vertegenwoordigers inspraak of zeggenschap hebben, of dat het geen onderwerp van gesprek is met de zorgverlener. Onder inspraak verstaan we: Mee mogen praten en onder zeggenschap Beslissingsbevoegdheid. In grafiek 2 geven we een overzicht van deze aspecten voor de 106 wooninitiatieven die de vragenlijst volledig hebben ingevuld Zeggenschap Inspraak Geen onderwerp van gesprek 80 Aantal initiatieven Zorgverlener die de zorg levert Moment van zorglevering Omvang van de zorg Organisatie van zorg en ondersteuning Het dienstrooster Deskundigheid van zorgverlener(s) Bejegening/begeleidingsstijl Inrichting gemeenschappelijke ruimte(n) Onderwerpen van regie en inspraak Groepssamenstelling Huisregels Hoogte woonservicebijdrage bewoners Financiële situatie van initiatief Grafiek 2. Aantal initiatieven waarbij per onderwerp, zeggenschap, inspraak of geen onderwerp van gesprek is ingevuld AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 8 van 52

10 Zowel op het gebied van de zorg (zorgverlener, moment van zorglevering, omvang van zorg) als op het gebied van wonen (inrichting, groepssamenstelling, huisregels, financiën) heeft een groot deel (meer dan 70%) van de wooninitiatieven zeggenschap. Aspecten die bij 50 tot 70% van de wooninitiatieven via zeggenschap worden geregeld, zijn deskundigheid van zorgverleners, organisatie van zorg en ondersteunende diensten en uitgangspunten voor bejegening. Alleen op het dienstrooster heeft minder dan de helft van de wooninitiatieven zeggenschap. Dit aspect is bij 10% van de wooninitiatieven helemaal geen onderwerp van gesprek. Bij de hoogte van de woonservicebijdrage is dit nog vaker het geval (16%). Er is een aantal verschillen tussen de typen wooninitiatieven. Bij ouders die samen met een formule het wooninitiatief zijn gestart, is relatief weinig sprake van zeggenschap over de organisatie van zorg en ondersteunende diensten en het dienstrooster. Er is wel veel inspraak op die punten. Ouders die de woonvorm in samenwerking met een zorgaanbieder hebben opgezet, hebben relatief veel zeggenschap over de hoogte van de woonservicebijdrage. Bij zorgondernemers is de financiële situatie van het wooninitiatief vaak geen onderwerp van gesprek. Dit geldt ook voor de formules van De Drie Notenboomen. Daarnaast worden het dienstrooster, de groepssamenstelling en de hoogte van de woonservicebijdrage niet met bewoners van Thomashuizen en Herbergiers besproken. De regie op de invulling van de zorg voeren in de meeste gevallen zowel bewoners gezamenlijk als iedere bewoner afzonderlijk uit (73%). Voor meer specifieke informatie hierover verwijzen wij naar de hoofdstukken 3 tot en met 7. Bij 10% van de wooninitiatieven gebeurt dit volledig gezamenlijk. Dit komt relatief meer voor bij initiatieven gestart door ouders dan bij zorgondernemers. Bij de overige 16% is de invulling van de zorg altijd individueel tussen bewoner en zorgverlener, waarbij de zorgverlener oog heeft voor de 24-uurs inzet. Dit is met name bij zorgondernemers het geval. Ook bij de formules van De Drie Notenboomen gebeurt dit individueel tussen bewoner en zorgondernemer. Zorginkoop Over het onderwerp inkoop van zorg hebben we gevraagd of bewoners dit gezamenlijk doen of ieder afzonderlijk: 38% koopt de zorg gezamenlijk voor het initiatief in; dit komt vooral veel voor bij initiatieven die zijn gestart door ouders/vertegenwoordigers. 35% van de bewoners doet dit individueel, waarbij de zorgaanbieder de 24-uurs inzet bewaakt; dit is met name bij zorgondernemers het geval (idem voor De Drie Notenboomen); 26% van de bewoners koopt voor een deel individueel de zorg in en voor een deel gezamenlijk. Afrekening van zorg vindt in 59% van de gevallen plaats op basis van werkelijk geleverde uren. Dit gebeurt relatief vaker bij initiatieven gestart door ouders dan bij initiatieven gestart door zorgondernemers. Bij 41% van de wooninitiatieven betalen de bewoners een vaststaand afgesproken budget; dit komt relatief meer voor bij zorgondernemers. Dit is ook de situatie in de Thomashuizen en Herbergiers, zorgondernemers stellen een offerte op die periodiek wordt geëvalueerd, aan de hand van zorgafspraken en bijbehorend budget. AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 9 van 52

11 Woonruimte Meer dan 90% van de wooninitiatieven huurt de woonruimte. Een beperkt deel (22 initiatieven) huurt de woning(en) van de zorgaanbieder die ook de zorg levert. Veel vaker wordt echter gehuurd van een andere partij (dit is meestal een woningcorporatie). De wooninitiatieven kennen veel verschillende inrichtingen van de woonvorm of woningen. Daarbij gaat het om voorzieningen die bewoners zelfstandig hebben of juist met elkaar delen. Ook binnen een woonvorm kan dit verschillen tussen bewoners. De één heeft bijvoorbeeld wel een eigen douche en toilet terwijl een andere bewoner uit hetzelfde wooninitiatief dit met meerdere bewoners deelt. 98 tot 99% van de bewoners woont in een initiatief waarbij sprake is van gezamenlijke voorzieningen, in tabel 1 geven we aan welke voorzieningen bewoners daarnaast individueel nog tot hun beschikking hebben. % bewoners met eigen voorziening V&V GGZ VG Overig Totaal Zit/slaapkamer 81% 20% 50% 69% 52% Woonkamer en aparte slaapkamer 19% 80% 50% 31% 48% Keuken(tje) 44% 89% 56% 56% 59% Douche 63% 89% 66% 95% 70% Toilet 69% 89% 66% 95% 71% Tuin/balkon 19% 67% 29% 58% 49% Tabel 1. Percentage bewoners met een eigen voorziening verdeeld naar sector Uit tabel 1 blijkt dat alle bewoners in ieder geval een eigen slaapkamer hebben, soms gecombineerd als zit/slaapkamer of met een aparte woonkamer. Daarnaast beschikt ongeveer 70% van de bewoners over een eigen douche en eigen toilet. Een eigen keuken(tje) is wat minder gebruikelijk, 59% van de bewoners heeft dit tot zijn beschikking. Een eigen tuin of balkon komt nog minder voor (49%). Uit aanvullende gegevens die door de 107 initiatieven zijn ingevuld blijkt dat een balkon of tuin in vrijwel alle initiatieven (99%) wel collectief beschikbaar is. Binding met maatschappelijke omgeving De meeste wooninitiatieven liggen in woonwijken en hebben daardoor mogelijk een sterke binding met de wijk. We hebben de wooninitiatieven gevraagd om aan te geven van welke voorzieningen in de wijk de bewoners gebruik maken. Dit blijkt vooral te gelden voor winkels (94%), gezondheidscentra (74%), openbaar vervoer (66%) en sportclubs (63%). Ontmoetingsplaatsen, religieuze voorzieningen en ontspanningsactiviteiten worden in mindere, maar wel substantiële mate bezocht door bewoners van wooninitiatieven. Slechts 2 wooninitiatieven hebben aangegeven van geen van deze voorzieningen gebruik te maken. In tabel 1.2 van bijlage 1 vindt u een overzicht van het gebruik van voorzieningen in de wijk. De cijfers over de verbinding met de wijk zijn niet anders wanneer we kijken naar de totale groep van initiatieven die (een deel van) de vragenlijst hebben ingevuld en naar de Thomashuizen en Herbergiers. AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 10 van 52

12 2.2 Specifieke kenmerken zorglevering Kenmerken over de inzet van medewerkers en het gemiddeld aantal uren dat in de wooninitiatieven wordt geleverd beschrijven we per type initiatief in de hoofdstukken 3 tot en met 7. In deze paragraaf geven we van een aantal algemene aspecten een overzicht. Het gaat dan om de inzet van behandelaren, organisatie van nachtdienst, bijzondere redenen om te sluiten en om de opvang van een incidenteel grotere zorgvraag. Medische zorg In de meeste wooninitiatieven is de medische zorg geregeld door de inzet van de eigen huisarts of een huisarts die gekoppeld is aan de woonvorm (samen 92%). Dit geldt ook voor Herbergier en Thomashuis. Bij een klein aantal bewoners in de sector VG houdt een arts voor verstandelijk gehandicapten of een psychiater primair de medische situatie in de gaten. De psychiater komt ook in de GGZ voor als primair betrokkene, namelijk voor een derde van de bewoners. % bewoners waarbij onderstaande behandelaar primair ingezet wordt Ouders Ouders met aanbieder Ouders met bestaand concept Zorgondernemer Drie Noten boomen Totaal De eigen huisarts van de bewoner 84% 94% 89% 42% 100% 89% De huisarts die gekoppeld is aan het initiatief 7% 5% 7% 42% - 8% Een arts voor verstandelijk gehandicapten 3% 1% 1% 2% - 1% Een verpleeghuisarts (specialist ouderengeneeskunde) 0% 0% - 1% - - Een revalidatiearts 1% - 3% Een psychiater 5% % - 2% Tabel 2. Percentage bewoners per primair verantwoordelijke behandelaar verdeeld naar de groepen initiatieven. De frequentie waarin de primair betrokken behandelaar de cliënt bezoekt is voor 84% van de bewoners niet vastgelegd. Bij 9% van de bewoners komt de behandelaar elke week langs, voor de overige bewoners is dat eens per maand (7%). De begeleiders in het wooninitiatief houden over het algemeen de medische situatie van de cliënt in de gaten (89%). Bij 9% van de bewoners is het de vertegenwoordiger die alert is op de medische situatie, bij de overige bewoners de huisarts of gespecialiseerde arts. Nachtdienst Voor de meeste bewoners van wooninitiatieven is toezicht of bereikbaarheid in de nacht noodzakelijk. Omdat het per woonvorm om een klein aantal bewoners gaat, kan de inzet van nachtdienst relatief gezien een groot deel van het beschikbare budget vragen. De meeste woonvormen hebben een eigen nachtdienst, dus niet gedeeld met een andere woonvorm of zorginstelling. Over het algemeen is het een slapende wacht, AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 11 van 52

13 maar ook oproepbare wacht en wakende wacht komen voor. Het delen van de nachtdienst met een ander wooninitiatief of een reguliere zorginstelling komt bij een klein aantal wooninitiatieven voor. Bij zorgondernemers is dit nooit het geval, die hebben allen een eigen nachtdienst (vooral slapende wacht). Ook Thomashuizen en Herbergiers hebben een eigen nachtdienst; bij de Thomashuizen zijn dit meestal de zorgondernemers zelf en bij de Herbergier zit de nachtdienst in het rooster. Van een klein deel van de woonvormen zijn de gegevens over de inzet van nachtdienst niet bekend. Sluiting vanwege collectieve afwezigheid bewoners 26% van de woonvormen geeft aan dat de woonvorm gedurende het jaar wel eens gesloten is. Deze sluiting betekent dat er helemaal geen bewoners aanwezig zijn. Ongeveer 10% van de initiatieven sluit de woning een aantal weekenden, 6% doet dat op feestdagen. 10% heeft in het open antwoord aangegeven dat sluiting vooral in de vakanties voorkomt. De initiatieven die kiezen voor sluiting zijn vooral initiatieven in de sector VG en maken gebruik van pgb of een combinatie van pgb en ZIN. De sluiting wordt veelal ingegeven door praktische redenen zoals gelijktijdige afwezigheid van bewoners binnen het initiatief. Van de initiatieven die kiezen voor collectieve sluiting is slechts 7% opgericht door zorgondernemers. Zorgondernemers van De Drie Notenboomen sluiten de woonvorm nooit. Als ze zelf op vakantie gaan, zorgen ze voor vervanging. Opvang incidenteel grotere zorgvraag Wanneer de wooninitiatieven gedurende het jaar worden geconfronteerd met een incidenteel grotere zorgvraag vangt 36% dit op met de reguliere inzet, nog eens 36% van de initiatieven spaart hiervoor gedurende het jaar (dit betreft initiatieven gefinancierd middels pgb). 12% doet een beroep op het netwerk van de bewoner, dit betreft initiatieven opgericht door ouders. 17% heeft een eigen antwoord geformuleerd. Hieruit ontstaat het beeld dat de zorgverlener een incidentele zorgvraag opvangt. Dit past soms wel en soms niet in het beschikbare budget. Voor Thomashuizen en Herbergiers geldt dat ze werken met een offerte die periodiek wordt bijgesteld. In de tussentijd is de zorgondernemer verantwoordelijk. 2.3 Financiën In deze paragraaf gaan wij in op een aantal onderdelen van de financiën van de bewoners van de wooninitiatieven. In de hoofdstukken 3 tot en met 7 komen de kosten voor de zorglevering, de gemiddelde tarieven en de exploitatie van de wooninitiatieven aan bod. Budgetgarantie De meerderheid van de bewoners in de wooninitiatieven maakte gedurende het onderzoek gebruik van een persoonsgebonden budget. Daarbij had 80% van de bewoners een budgetgarantie. Dit betrof een garantie omdat de overgang van een indicatiebesluit in functies en klassen naar een ZZP leidde tot een lager budget. Ook het vervallen van de twee etmalen tijdelijk verblijf en toekenning van een bedrag van 3.259,- voor huishoudelijke hulp per 1 januari 2011 kan bij bewoners een verklaring zijn voor de garantie. De gemiddelde hoogte van de budgetgarantie bedroeg ,56 per bewoner per jaar. In bijlage 1, tabel 1.3 is een overzicht opgenomen van de toegekende budgetgarantie per ZZP in AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 12 van 52

14 Toeslag extreme zorgzwaarte Naast de indicatie voor een ZZP zijn er 6 bewoners die gebruik maken van een aanvulling via de toeslag extreme zorgzwaarte. Voor 29 bewoners is aangegeven dat er wel sprake is van extreme zorgzwaarte maar dat vanwege de huidige budgetgarantie geen toeslag extreme zorgzwaarte aangevraagd is. Wanneer de budgetgarantie vervalt vragen deze bewoners mogelijk wel een toeslag aan. Tabel 1.4 in bijlage 1 geeft een overzicht van de gegevens over de toeslag extreme zorgzwaarte. De toeslag voor invasieve beademing kwam in dit onderzoek niet voor. Budget in relatie tot zorglevering Voor driekwart van de bewoners van de particuliere woonvormen is door de wooninitiatieven ingevuld dat het huidige pgb (inclusief budgetgarantie) voldoende ruimte biedt om de benodigde zorg te kunnen organiseren. De verschillen tussen V&V, GGZ en VG zijn klein (de overige sectoren in de gehandicaptenzorg zijn te klein om uitspraken over te doen). Er zijn ook geen verschillen als we kijken naar de verzilveringvormen en de vijf verschillende groepen initiatiefnemers. Pgb voldoende ruimte voor benodigde zorg V&V (N=141) GGZ (N=95) VG (N=526) Overig (N=39) Totaal (N=801) Ja 80,9% 75,8% 77,8% 53,8% 76,9% Nee 19,1% 24,2% 22,2% 46,2% 23,1% Tabel 3. Percentage bewoners dat budget voldoende ervaart voor de inzet van zorg, verdeeld naar sector. Als we verder inzoomen op de bewoners voor wie is aangegeven dat het pgb tekort schiet dan valt op dat deze bewoners veelal in een beperkt aantal initiatieven wonen. Bij de initiatieven waar is aangegeven dat men vindt dat er onvoldoende budget is, is er geen relatie zichtbaar met het exploitatieresultaat van het initiatief. Zowel initiatieven die op 0 als die daarboven of onder uitkomen hebben de vraag met ja beantwoord. Van de bewoners voor wie is aangegeven dat zij vinden dat het pgb tekortschiet, heeft 62% van de invullers aangegeven dat de oorzaak is gelegen in het budget dat voortvloeit uit de indicatie. Dit geldt het meest in de sector V&V (92%), in de VG is dit antwoord minder vaak gegeven (54%). Één vijfde van de bewoners meent dat de indicatie zelf onvoldoende is; dit wordt vooral in de GGZ en gehandicaptenzorg genoemd. 15% van de bewoners die niet uitkomen met het pgb, heeft een andere oorzaak ingevuld. Hierbij is vaak genoemd dat het een combinatie van factoren is. Ook zeggen deelnemers dat er extra begeleiding in de woonvorm wordt ingezet omdat de bewoner niet alle dagdelen naar dagbesteding of onderwijs kan (zowel vanwege zorginhoudelijke als financiële redenen). Verder wordt een aantal keer genoemd dat er in de ZZP's onvoldoende rekening is gehouden met de combinatie van een verstandelijke en een lichamelijke handicap of bijkomende psychiatrische problematiek. AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 13 van 52

15 3. Wooninitiatieven gestart door ouders of vertegenwoordigers 3.1 Achtergrondinformatie In dit hoofdstuk zoomen we in op de wooninitiatieven die gestart zijn door ouders of vertegenwoordigers van bewoners. In totaal betreft dit 31 initiatieven en 263 bewoners. Voor de initiatiefnemers waren de volgende drie redenen de belangrijkste om te starten met het initiatief: het voeren van eigen regie op de invulling van de zorg; het creëren van een stabiele woonomgeving; op deze manier was het mogelijk om passende huisvesting te organiseren. Aantal bewoners en wooninitiatieven Tabel 4 geeft een overzicht van de verdeling van het aantal bewoners in de wooninitiatieven, uitgesplitst naar sector. Tevens geeft de tabel een overzicht van de initiatieven verdeeld naar de wijze waarop de verzilvering plaatsvindt. Bewoners en verzilveringvorm Aantal bewoners V&V GGZ VG Overig 1 Totaal Aantal initiatieven met PGB Aantal initiatieven met ZIN Aantal initiatieven met combi PGB en ZIN Totaal aantal initiatieven Tabel 4. Verdeling van bewoners en verzilveringvorm per sector. Zorgzwaarte bewoners We hebben gekeken naar de ZZP s van de bewoners van wooninitiatieven die zijn gestart door ouders of vertegenwoordigers, in onderstaande grafiek is de verdeling over de ZZP s binnen de sectoren V&V, GGZ (C) en VG weergegeven. 1 Onder de categorie overig komen in dit onderzoek cliënten voor met een grondslag LG, ZG en LVG. Deze cliënten wonen in een wooninitiatief dat valt onder de categorieën V&V, GGZ of VG. AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 14 van 52

16 60 50 V&V GGZ C VG Grafiek 3. Verdeling ZZP s naar sector voor wooninitiatieven gestart door ouders of vertegenwoordigers. Binnen de VG hebben we per initiatief gekeken naar de samenstelling van de groepen in termen van ZZP s. Iets meer dan de helft van deze initiatieven (14 van de 25) heeft een mix van lage en zwaardere ZZP s. In 3 initiatieven wonen alleen mensen met een lichte indicatie (VG 1 tot en met 4) en er zijn 8 initiatieven met bewoners met zware ZZP s (VG 5 tot en met 8). Aantal plaatsen en bezetting Tabel 5 geeft een overzicht van het aantal plaatsen dat in de initiatieven beschikbaar is, het aantal bewoners dat gemiddeld in een wooninitiatief woont en de bezettingsgraad. Plaatsen en bezetting V&V GGZ VG Totaal 6 of minder plaatsen of 8 plaatsen of 10 plaatsen of 12 plaatsen Meer dan 12 plaatsen Gemiddeld aantal plaatsen Gemiddeld aantal bewoners 9 6 9,42 9, ,02 8,74 Bezettingsgraad 88% 100% 96% 96% Tabel 5. Aantal initiatieven met aantal plaatsen verdeeld per sector. AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 15 van 52

17 De helft van de initiatieven heeft maximaal 6 plaatsen. Omdat een aantal initiatieven meer dan 12 plaatsen heeft, ligt het gemiddelde aantal plaatsen op ongeveer 9. De bezettingsgraad is 96%. Vanwege het kleine aantal initiatieven in de sectoren V&V en GGZ is een vergelijking tussen de sectoren niet mogelijk. Afspraken over zorg Er zijn verschillende manieren om in gesprek te gaan met de zorgverlener over de organisatie van zorg in het wooninitiatief: bij 5 initiatieven doen de bewoners dit individueel met de zorgverlener; bij 6 initiatieven doen de bewoners dat volledig gezamenlijk; bij 20 initiatieven maken de bewoners voor een deel individueel en voor een deel gezamenlijk afspraken met de zorgverlener. Bij initiatieven die de zorg deels of geheel in natura ontvangen is altijd sprake van een combinatie van individuele en gezamenlijke afspraken over de zorgverlening. 3.2 Organisatie van zorg en dienstverlening In deze paragraaf beschrijven we een aantal kenmerken van de organisatie van zorg en dienstverlening in de wooninitiatieven die door ouders of vertegenwoordigers zijn gestart. Aantal betrokken zorgaanbieders of zorgverleners De 3 wooninitiatieven in de V&V en 2 van de 3 initiatieven in de GGZ hebben één zorgaanbieder of zorgverlener die de zorg levert. In het derde GGZ-initiatief zijn 6 individuele zorgverleners actief. In de VG heeft 77% van de initiatieven één zorgaanbieder, 13% heeft met twee zorgaanbieders afspraken, de overige 10% heeft met 4 of 5 aanbieders of zorgverleners een afspraak over de zorgverlening. Gemiddelde zorginzet per bewoner De wooninitiatieven hebben per type medewerker weergegeven hoeveel uur per week gemiddeld wordt ingezet. We hebben per sector de totale inzet toegerekend aan de bewoners op basis van de ZZP s en een gemiddelde per bewoner bepaald 2 : In de V&V is sprake van een gemiddelde zorginzet van 21,1 uur per bewoner per week. De normomvang van de woonzorgcomponent bij deze ZZP s ligt op gemiddeld 12,2 uur per bewoner per week. In de GGZ ontvangen bewoners gemiddeld 15,5 uur per week. De normomvang van de woonzorgcomponent bij deze ZZP s ligt op gemiddeld 11,0 uur per bewoner per week. In de VG is sprake van 20,7 uur per bewoner per week. De normomvang van de woonzorgcomponent bij deze ZZP s ligt op gemiddeld 14,3 uur per bewoner per week. Daarnaast hebben we op het niveau van individuele bewoners gevraagd of bewoners individuele begeleiding ontvingen. Een kwart van de bewoners maakt gebruik van individuele begeleiding. Dit betrof gemiddeld 9,5 uur per bewoner per week. Daarbij varieert de individuele begeleiding tussen 2 en 24 uur per week. 2 Op basis van de normtijden uit de ZZP s is de verwachte zorglevering (direct en indirect cliëntgebonden tijd) per sector bepaald. We hebben daarbij alleen gekeken naar de component woonzorg die bestaat uit de functie PV, VP en BG-ind. AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 16 van 52

18 Inzet mantelzorg en vrijwilligers Wooninitiatieven die door ouders of vertegenwoordigers zijn gestart maken over het algemeen veel gebruik van mantelzorg en/of vrijwilligers, dit betreft onbetaalde inzet. In de V&V is de gemiddelde inzet van mantelzorg 13,3 uur en van vrijwilligers 15,3 uur per week. Alle initiatieven in de GGZ maken gebruik van mantelzorg, gemiddeld 34 uur per week. Inzet van vrijwilligers komt in de GGZ niet voor. In de VG maakt 80% van de initiatieven gebruik van mantelzorg en 68% van vrijwilligers. De gemiddelde inzet van mantelzorg bedraagt 24 uur en van vrijwilligers 8 uur per week. Opleidingsniveau medewerkers In grafiek 4 geven we weer welk type medewerkers de verschillende wooninitiatieven inzetten. 60% 50% 40% 30% 20% V&V GGZ VG 10% 0% HBO MBO 4 MBO 3 MBO 2 Overig Grafiek 4. Verdeling opleidingsniveau van deelnemende initiatieven naar sector. In de wooninitiatieven werken zowel medewerkers met een MBO- als een HBOopleiding. Voor de initiatieven in de sector V&V worden voor meer dan de helft van de zorguren medewerkers met niveau MBO-3 ingezet. In de VG zijn vooral mensen met MBO-3 en MBO-4 werkzaam (samen ongeveer tweederde van de uren). Ook HBOgeschoolde medewerkers leveren een substantieel deel van de zorg in de VGinitiatieven. In de GGZ wordt relatief gezien het zwaarst geschoolde personeel ingezet; HBO ers en medewerkers met een MBO-4 opleiding vormen samen bijna 80% van de zorginzet. Huishoudelijke hulp 95 van de 263 bewoners ontvangen huishoudelijke hulp vanuit de Wmo. Gemiddeld ontvangen deze bewoners 3 uur hulp bij het huishouden. Driekwart ontvangt de hulp in de vorm van een pgb. Het gemiddelde bedrag dat zij ontvangen is 3.621,83 per jaar. 3.3 Financiering en exploitatie In deze paragraaf gaan we in op de financiering en exploitatie van de 31 wooninitiatieven die gestart zijn door ouders of vertegenwoordigers. AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 17 van 52

19 Woonlasten bewoners Tabel 6 geeft een overzicht van de woonlasten die bewoners gemiddeld betalen in de wooninitiatieven. In het onderzoek hebben we gevraagd welke huur bewoners betalen en welke kosten daarnaast in rekening worden gebracht bij de bewoners (woonservicebijdrage 3 ). Omdat er kosten zijn die bij de ene woonvorm onder de huur vallen en bij de andere woonvorm onder de woonservicebijdrage, hebben we de kosten voor deze beide componenten samengenomen en als één bedrag en gepresenteerd in tabel 6. Daarnaast geeft de tabel een overzicht van de gemiddelde huurtoeslag die bewoners ontvangen. Deze toeslag wordt door bewoners gebruikt voor een (gedeeltelijke) bekostiging van de kale huur. Woonbijdrage in V&V (N=26) GGZ (N=31) VG (N=202) Totaal (N=263) Gemiddelde woonlasten 740,17 634,11 585,99 559,20 Gemiddelde huurtoeslag 104,57 126,11 83,42 88,07 Tabel 6. Gemiddelde woonlasten en huurtoeslag per maand per bewoner. Gemiddeld uurtarief per type medewerker Het gemiddelde uurtarief dat de wooninitiatieven betalen per type medewerker is niet door alle initiatieven ingevuld. Tabel 7 geeft weer van hoeveel initiatieven de kosten wel bekend zijn en welk bedrag zij betalen voor het type deskundigheid dat wordt ingezet. De bedragen die de initiatieven betalen zijn inclusief eventuele kosten voor teamoverleg, coördinatie van zorg, overleg over de bewoners, scholing van medewerkers, managementkosten, reiskosten en onregelmatigheidstoeslag. Bij een aantal wooninitiatieven bracht de zorgverlener deze kosten apart in rekening. Om een totaalbeeld te krijgen hebben wij deze bedragen bij elkaar genomen waardoor in onderstaande tabel integrale tarieven staan weergegeven. Type medewerker Aantal initiatieven Gemiddeld uurtarief ( ) Medewerker hbo-niveau 21 37,00 Medewerker mbo-niveau ,22 Medewerker mbo-niveau ,08 Medewerker mbo-niveau ,80 Huishoudelijke hulp 20 21,94 Stagiaires 1 8,00 Ongediplomeerde medewerkers 3 15,39 Overig 6 40,10 Tabel 7. Gemiddelde uurtarieven per type medewerker en aantal initiatieven waarover de waarde is berekend. 3 Deze bijdrage wordt vooral gebruikt voor voeding, verzekeringen, onderhoud aan de woning en inventaris. Daarnaast wordt dit in de sector V&V ook gebruikt voor de inzet van extra zorg; de omvang van deze extra zorg is niet bekend. AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 18 van 52

20 Exploitatie De wooninitiatieven hebben in het onderzoek aangegeven hoe hoog hun inkomsten en uitgaven waren, dit hebben we vertaald naar het exploitatieresultaat. Van een aantal initiatieven zijn of de inkomsten of de kosten niet bekend, deze staan als onbekend genoemd in de tabel. Het overzicht van inkomsten en uitgaven betreft een momentopname. Van sommige initiatieven is bekend dat door tijdelijke leegstand de inkomsten lager dan normaal liggen, waardoor ook het exploitatieresultaat lager dan normaal is. In onderstaand overzicht is duidelijk dat de omvang van de initiatieven financieel verschilt. De inkomens variëren tussen de en meer dan per initiatief. De inkomsten hangen samen met het aantal bewoners per initiatief. Ook is zichtbaar dat het exploitatieresultaat van de wooninitiatieven gestart door ouders varieert. Daarbij is geen relatie zichtbaar tussen het exploitatieresultaat en het aantal bewoners dat in een initiatief woont. Kenmerk Verzilverings vorm Uitgaven Opgegeven inkomsten Resultaat Exploitatie % 1003 pgb ,1% 1040 pgb ,4% 1217 pgb ,0% 1245 pgb ,5% 1192 pgb ,0% 1100 pgb ,2% 1227 pgb ,1% 1025 pgb ,0% 1172 pgb ,0% 1184 pgb ,3% 1255 pgb ,8% 1350 pgb ,2% 1073 pgb ,3% 1118 pgb ,0% 1170 pgb ,1% 1224 pgb ,0% 1089 pgb ,2% 1278 pgb ,0% 1008 pgb ,8% 1076 pgb ,0% 1117 pgb ,1% 1086 combi ,2% 1061 combi ,8% AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 19 van 52

21 Kenmerk Verzilverings vorm Uitgaven Opgegeven inkomsten Resultaat Exploitatie % 1251 combi ,7% 1283 combi ,1% 1077 ZIN ,3% 1321 pgb Onbekend 1045 combi Onbekend 1187 ZIN Onbekend 1269 ZIN Onbekend 1248 ZIN Onbekend Tabel 8. Uitgaven, inkomsten totaal en exploitatieresultaat per initiatief weergegeven AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 20 van 52

22 4. Wooninitiatieven gestart door ouders in samenwerking met een zorgaanbieder 4.1 Achtergrondinformatie In dit hoofdstuk staan wooninitiatieven centraal waarbij ouders/vertegenwoordigers van bewoners samenwerking hebben gezocht met een WTZi-toegelaten zorgaanbieder. In totaal betreft dit 32 initiatieven en 232 bewoners. Voor de initiatiefnemers waren de volgende drie redenen de belangrijkste om te starten met het initiatief: het voeren van eigen regie op de invulling van de zorg; we wilden een vast team van zorgverleners; het creëren van een stabiele woonomgeving. Aantal bewoners en wooninitiatieven Tabel 9 geeft een overzicht van de verdeling van het aantal bewoners in de wooninitiatieven, uitgesplitst naar sector. Tevens geeft de tabel een overzicht van de initiatieven verdeeld naar de wijze waarop de verzilvering plaatsvindt. Bewoners en verzilveringvorm Aantal bewoners V&V GGZ VG Overig Totaal Aantal initiatieven met PGB Aantal initiatieven met ZIN Aantal initiatieven met combi PGB en ZIN Totaal aantal initiatieven Tabel 9. Verdeling van bewoners en verzilveringvorm per sector De overgrote meerderheid van de wooninitiatieven is gericht op mensen met een verstandelijke beperking (84%). V&V-woonvormen komen niet voor en er zijn slechts twee GGZ-woonvormen. Zorgzwaarte bewoners We hebben gekeken naar de ZZP s van de bewoners van wooninitiatieven die zijn gestart door ouders of vertegenwoordigers, in onderstaande grafiek is de verdeling over de ZZP s binnen de sectoren GGZ (C) en VG weergegeven. AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 21 van 52

23 80 70 GGZ C VG Grafiek 5. Verdeling ZZP s naar sector voor Wooninitiatieven gestart door ouders in samenwerking met een zorgaanbieder. Binnen de 27 woonvormen voor VG-bewoners hebben we per initiatief gekeken naar de samenstelling van de groepen, in termen van ZZP s. 16 van deze initiatieven (59%) hebben een mix van lage en zwaardere ZZP s. In vier initiatieven (15%) wonen alleen mensen met een lichte indicatie (VG 1 tot en met 4) en er zijn zeven initiatieven (26%) met bewoners met zware ZZP s (VG 5 tot en met 8). Aantal plaatsen en bezetting Tabel 10 geeft een overzicht van het aantal plaatsen dat in de initiatieven beschikbaar is, het aantal bewoners dat gemiddeld in een wooninitiatief woont en de bezettingsgraad. Plaatsen en bezetting GGZ VG overig Totaal 6 of minder plaatsen of 8 plaatsen of 10 plaatsen of 12 plaatsen Meer dan 12 plaatsen Gemiddeld aantal plaatsen Gemiddeld aantal bewoners 8,5 8,92 7,33 8,72 8 8,85 7,33 8,63 Bezettingsgraad 94% 99% 100% 99% Tabel 10. aantal plaatsen dat in de initiatieven beschikbaar is, aantal bewoners dat gemiddeld in een wooninitiatief woont en de bezettingsgraad. AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 22 van 52

24 Ongeveer een derde van de wooninitiatieven heeft maximaal zes plaatsen. Daarnaast komen zeven tot acht plaatsen en negen tot tien plaatsen relatief veel voor. De gemiddelde omvang is bijna negen plaatsen en het gemiddelde aantal bewoners ook. De bezettingsgraad ligt dus tegen de 100%. Afspraken over zorg Er zijn verschillende manieren om in gesprek te gaan met de zorgverlener over de organisatie van zorg in het wooninitiatief: bij één initiatief doen de bewoners dit individueel met de zorgverlener; bij vier initiatieven doen de bewoners dat volledig gezamenlijk; bij 27 initiatieven maken de bewoners voor een deel individueel en voor een deel gezamenlijk afspraken met de zorgverlener. 4.2 Organisatie van zorg en dienstverlening In deze paragraaf beschrijven we een aantal kenmerken van de organisatie van zorg en dienstverlening in de wooninitiatieven die door ouders of vertegenwoordigers zijn gestart in samenwerking met een aanbieder. Aantal betrokken zorgaanbieders De twee wooninitiatieven in de GGZ hebben één zorgverlener die de zorg levert. In de VG heeft 74% van de initiatieven één zorgaanbieder, 15% heeft met twee zorgaanbieders afspraken en de overige 11% heeft met minimaal drie aanbieders of zorgverleners een afspraak over de zorgverlening. Gemiddelde zorginzet per bewoner De wooninitiatieven hebben per type medewerker weergegeven hoeveel uur per week gemiddeld wordt ingezet. We hebben per sector de totale inzet toegerekend aan de bewoners op basis van de ZZP s en een gemiddelde per bewoner bepaald 4 : In de GGZ ontvangen bewoners gemiddeld 5,7 uur per week. De normomvang van de woonzorgcomponent bij deze ZZP s ligt op gemiddeld 11,0 uur per bewoner per week. Deze afwijking wordt verklaard doordat een tweetal GGZinitiatieven heeft aangegeven dat de bewoners door de aangeboden structuur en regelmaat relatief zelfstandig zijn en voldoende hebben aan alleen begeleiding in de avonduren, de overige uren zijn de bewoners niet of zelfstandig aanwezig in het initiatief. In de VG is sprake van 21,9 uur per bewoner per week. De normomvang van de woonzorgcomponent bij deze ZZP s ligt op gemiddeld 14,4 uur per bewoner per week. Bij de groep overige initiatieven krijgen bewoners gemiddeld 19,3 uur per week. De normomvang van de woonzorgcomponent bij deze ZZP s ligt op gemiddeld 19,5 uur per bewoner per week. Daarnaast hebben we op het niveau van individuele bewoners gevraagd of bewoners individuele begeleiding ontvingen. Ruim de helft van de bewoners (57%) maakt gebruik van individuele begeleiding. Dit betrof gemiddeld 6,6 uur per bewoner per week. Daarbij varieert de individuele begeleiding tussen 3,3 en 20 uur per week. 4 Op basis van de normtijden uit de ZZP s is de verwachte zorglevering (direct en indirect cliëntgebonden tijd) per sector bepaald. We hebben daarbij alleen gekeken naar de component woonzorg die bestaat uit de functie PV, VP en BG-ind. AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 23 van 52

25 Inzet mantelzorg en vrijwilligers Veel wooninitiatieven die door ouders of vertegenwoordigers zijn gestart in samenwerking met een zorgaanbieder maken gebruik van mantelzorg en/of vrijwilligers, dit betreft onbetaalde inzet. In de VG maakt 70% van de initiatieven gebruik van mantelzorg en 66% zet vrijwilligers in. De gemiddelde inzet bedraagt 46 uur mantelzorg en 10 uur vrijwilligers. Van de initiatieven in de GGZ maakt er één gebruik van mantelzorg, gemiddeld 4 uur per week. Inzet van vrijwilligers komt in de GGZ niet voor. In de categorie overig maakt 67% gebruik van mantelzorg, voor gemiddeld 30 uur per week. Eén initiatief maakt gebruik van vrijwilligers, gemiddeld is dat 10 uur per week. Opleidingsniveau medewerkers Grafiek 6 geeft grafisch weer welk type medewerkers de verschillende wooninitiatieven inzetten. 80% 70% 60% 50% 40% 30% GGZ VG Overig 20% 10% 0% HBO MBO 4 MBO 3 MBO 2 Overig Grafiek 6. Verdeling opleidingsniveau van deelnemende initiatieven naar sector. In de wooninitiatieven werken zowel medewerkers met een MBO- als een HBOopleiding. Voor de initiatieven in de GGZ worden in de meerderheid medewerkers met niveau MBO-4 ingezet, met daarnaast MBO-2 en 3 en HBO-geschoolde medewerkers. In de VG worden voornamelijk medewerkers op niveau MBO-4 en MBO- 3 ingezet. Bij de categorie overig betreft dit vooral medewerkers op HBO, MBO-3 niveau en uit de categorie overig. Huishoudelijke hulp 131 van de 232 bewoners ontvangen huishoudelijke hulp vanuit de Wmo. Gemiddeld ontvangen deze bewoners 3,5 uur hulp bij het huishouden. Ruim driekwart ontvangt de hulp in de vorm van een pgb. Het gemiddelde bedrag dat zij ontvangen is 4.570,60 per jaar. 4.3 Financiering en exploitatie In deze paragraaf gaan we in op de financiering en exploitatie van de 32 wooninitiatieven die gestart zijn door ouders/vertegenwoordigers en een zorgaanbieder. AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 24 van 52

26 Woonlasten bewoners Tabel 12 geeft een overzicht van de woonlasten die bewoners gemiddeld betalen in de wooninitiatieven. In het onderzoek hebben we gevraagd welke huur bewoners betalen en welke kosten daarnaast in rekening worden gebracht bij de bewoners (woonservicebijdrage 5 ). Omdat er kosten zijn die bij de ene woonvorm onder de huur vallen en bij de andere woonvorm onder de woonservicebijdrage, hebben we de kosten voor deze beide componenten samengenomen en als één bedrag gepresenteerd in tabel 11. Daarnaast geeft de tabel een overzicht van de gemiddelde huurtoeslag die bewoners ontvangen. Deze toeslag wordt door bewoners gebruikt voor een (gedeeltelijke) bekostiging van de kale huur. Woonbijdrage in GGZ (N=8) VG (N=208) Overig (N=16) Totaal (N=232) Gemiddelde woonlasten 789,00 742,88 574,00 713,16 Gemiddelde huurtoeslag 53,20 148,97 111,85 140,65 Tabel 11. Gemiddelde woonlasten en huurtoeslag per maand per bewoner. Gemiddeld uurtarief per type medewerker Het gemiddelde uurtarief dat de wooninitiatieven betalen per type medewerker is niet door alle initiatieven ingevuld. Tabel 12 geeft weer van hoeveel initiatieven de kosten wel bekend zijn en welk bedrag zij betalen voor het type deskundigheid dat wordt ingezet. De bedragen die de initiatieven betalen zijn inclusief eventuele kosten voor teamoverleg, coördinatie van zorg, overleg over de bewoners, scholing van medewerkers, managementkosten, reiskosten en onregelmatigheidstoeslag. Bij een aantal wooninitiatieven bracht de zorgverlener deze kosten apart in rekening. Om een totaalbeeld te krijgen hebben wij deze bedragen bij elkaar genomen waardoor in tabel 12 integrale tarieven staan weergegeven. Welke medewerkers zet het initiatief in? Aantal initiatieven Gemiddeld uurtarief ( ) Medewerker hbo-niveau 23 38,36 Medewerker mbo-niveau ,53 Medewerker mbo-niveau ,09 Medewerker mbo-niveau ,84 Huishoudelijke hulp 22 24,39 Stagiaires 4 5,35 Ongediplomeerde medewerkers 6 19,62 Overig 4 26,39 Tabel 12. Gemiddelde uurtarieven per type medewerker en aantal initiatieven waarover de waarde is berekend. Exploitatie De wooninitiatieven hebben in het onderzoek aangegeven hoe hoog hun inkomsten en uitgaven waren, dit hebben we vertaald naar het exploitatieresultaat. Van een 5 Deze bijdrage wordt vooral gebruikt voor voeding, verzekeringen, onderhoud aan de woning en inventaris. Daarnaast wordt dit in de sector V&V ook gebruikt voor de inzet van extra zorg; de omvang van deze extra zorg is niet bekend. AD/11/1715/imzpwi 18 juli 2011 bureau HHM Pagina 25 van 52