Energiescan De Wis Dominicanenstraat 25, 5453 JN te Langenboom

Transcriptie

1 Gemeente Mill en Sint Hubert Energiescan De Wis Dominicanenstraat 25, 5453 JN te Langenboom projectnummer projectenergiescan De Wis VersieDefinitief datum29 juni 2017 auteurm. Bosman Afdrukdatum29 juni 2017 Nibag B.V. Oss. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

2 1 Algemene gegevens Adresgegevens: Adres: Postcode & plaats: De Wis Dominicanenstraat 25, 5453 JN Langenboom SBI-code: 93 Bouwjaar van gebouw: Datum van inspectie: 1984 (vlg. bouwvergunning) 6 april 2017 Gebouwgegevens: Oppervlakte: Inzage MJOP: Gasverbruik (m³/jaar): Gestandaardiseerd gasverbruik (m³/jaar): Elektraverbruik (kwh/jaar): Gestandaardiseerd elektraverbruik (kwh/jaar): m 2 Niet beschikbaar ± ( ) ± ( ) Energiekosten en stijging Gas ( /m³) Elektra ( /kwh) Prijsstijging (%/jaar) 0,27 (tarief levering) 0,05(enkeltarief levering) 4 (inclusief vastrecht, netbeheer, meetdienst, belasting en BTW) Opdrachtgever: Gemeente Mill en Sint Hubert Postadres: Kerkstraat 1 Postcode en plaats: 5451 BM Mill Contactpersoon: M.Degen Telefoon: Adviseur: Nibag Oss Contactpersoon: Adres: A. Berk Postbus 116 Postcode en plaats: 5349AP Oss Telefoon: adres: a.berk@nibag.nl Pagina 2 van 16

3 2 Energielabel en energieverbruik Gemeente Mill en Sint Hubert heeft Nibag opdracht gegeven een Energiescan uit te voeren voor de locatie De Wis te Langenboom. De Energiescan is een compact adviesrapport met als doel de huidige energetische situatie in kaart te brengen en inzichtelijk te krijgen welke energiebesparende maatregelen toepasbaar en interessant zijn. De Wis voert momenteel het energielabel D (EI = 1.43). Dit energielabel is bepaald door middel van de Vabi EPA software. Dit is erkende software die conform BRL 9501 berekeningen uitvoert voor energielabels en maatwerkadvies. De energie-index (EI) geeft in een indexgetal de energetische kwaliteit van een bestaande woning of bestaand gebouw weer. De index is het berekende energieverbruik gedeeld door een 'toelaatbaar' normverbruik. Hoe energiezuiniger het gebouw, hoe lager de index. De index wordt berekend aan de hand van een groot aantal eigenschappen van het utiliteitsgebouw en wordt bepaald onder standaard condities (gebruikersgedrag en klimaatgegevens), om vergelijking van de energetische kwaliteit van andere gebouwen mogelijk te maken. Binnen de labelklassen staat een A label voor een zeer energiezuinig gebouw en een G-label voor een zeer onzuinig gebouw. Dit energielabel is tevens toegevoegd middels bijlage 1. Figuur 2.1) Energielabels en energie-index (EI). In tabel 2.1 is, naast het opgegeven energieverbruik, het gestandaardiseerd energieverbruik weergegeven, bepaald onder standaard condities (standaard gebruikersgedrag en klimaatgegevens). Daarnaast zijn de totalen gestandaardiseerd verbruik ook per vierkante meter bruto vloeroppervlak weergegeven, zodat u het energieverbruik van verschillende gebouwen met elkaar kunt vergelijken. Energiedrager Opgegeven verbruik Gestandaardiseerd verbruik Per m 2 BVO Eenheid Gasverbruik ,2 m 3 /jaar Elektriciteitsverbruik kwh/jaa ,0 r Primaire energie Nvt ,4 MJ/jaar CO2-emissie Nvt ,7 kg/jaar Tabel 2.1) Diverse verbruiken naar rato en eenheid. Bron: Berekeningen Vabi software Pagina 3 van 16

4 In figuur 2.2 wordt het gestandaardiseerde primaire energieverbruik per deelpost gepresenteerd. Dit geeft een goed beeld welke deelposten het meeste energie verbruiken. Dit verbruik is weergegeven in MJ. De berekening is gebaseerd op de invoer van de geometrie en installaties in de software. Deze gegevens hebben wij verzameld d.m.v. tekeningen, jaarafrekeningen, en inspectie ter plaatse. In de bijlage vindt u deze gegevens, waarop onderstaande berekeningen gebaseerd zijn. Bij Figuur 2.2 de volgende voetnoot: Bij de berekening van elektra naar MJ is rekening gehouden met een opwekkingsrendement van 0,39. Dat wil zeggen dat slechts 39% van alle opgewekte energie bij de afnemer terecht komt. In de berekeningen ziet dat er als volgt uit: 1 kwh = 3,6 / 0,39 MJ = 9,23 MJ. Voor gas geldt dat 1 m³ gas is 35,17 MJ. 1% 36% 8% 7% 2% 45% Verwarming Pompen Apparaten Verlichting Koeling Tapwater Ventilatoren Figuur 2.2) Verdeling energieposten in MJ, waarbij rekening is gehouden met opwekkingsrendement elektra. Bron: Berekeningen Vabi software Uit figuur 2.2 blijkt dat de meeste energie wordt verbruikt door de verwarmingsinstallatie. De verlichtingsinstallatie is vervolgens de grootste energieverbruiker. Samen zorgen deze twee deelposten voor 81% van het energieverbruik. In het pand zijn geen ruimtekoeling installaties aanwezig, daarom staat deze op 0%. Om de energiebesparing en de effectiviteit van de investering van de maatregelen te kunnen bepalen, dient het huidige energieverbruik bepaald te worden onder projectspecifieke condities, waarbij tevens het specifieke gebruikersgedrag van de organisatie wordt meegenomen. Dit energieverbruik wordt berekend middels de EPA-U software op basis van verzamelde opnamegegevens, inclusief gebruikersgedrag. De resultaten hiervan zijn weergegeven in figuur 2.3 voor gas en figuur 2.4 voor elektra. In beide figuren worden de verbruiken gesplitst in deelposten. De reden dat deze verbruiken niet naadloos overeenkomen met de door de Gemeente Mill en Sint Hubert aangeleverde verbruiken, kan te maken hebben met de Pagina 4 van 16

5 opgegeven temperatuurinstellingen, gebruikstijden en bezettingsgraad, die niet overeenkomen met de werkelijke situatie. De volgende gegevens zijn bij ons bekend, en zijn dan ook gebruikt ter bepaling van de energiehuishouding: ~ Temperatuurinstellingen: ~ 19 C tijdens gebruik verwarming; ~ 15 C buiten gebruik verwarming. ~ Gebruikstijden: ~ weken per jaar (afhankelijk van de betreffende energiesector); ~ 7-5 dagen per week (afhankelijk van de betreffende energiesector); ~ 7-12 uren per dag (afhankelijk van de betreffende energiesector). ~ Bezettingsgraad: ~ Aantal personen (afhankelijk van de betreffende energiesector); ~ Bezettingsgraad 30-20% (afhankelijk van de betreffende energiesector). Indien de werkelijkheid afwijkt van bovenstaande, kunnen de berekende besparingen tevens afwijken. Ook afwijkingen van ventilatievoud en meer of minder apparatuur dan opgegeven, spelen hierin een rol. De geconstateerde afwijkingen vallen echter binnen de toelaatbare bandbreedte. Dat wil zeggen dat de berekende energieverbruiken redelijk overeenkomen met de werkelijke energieverbruiken volgens jaarafrekening. warm tapwater; verwarming; Figuur 2.3) gasverbruik in m³ per deelpost. Bron: Berekeningen Vabi software Pagina 5 van 16

6 pompen; apparaten; ventilatoren; verlichting; Figuur 2.4) elektriciteitsverbruik in kwh per deelpost. Bron: Berekeningen Vabi software Rekening houdende met bovenstaande diagrammen, kunnen we het volgende constateren. Het totale energieverbruik is vrij hoog voor gas, maar juist laag voor elektriciteit, als we vergelijken met een gemiddelde sporthal. Het hogere gasverbruik moet enigszins gerelativeerd worden, want dit heeft te maken met de andere functie van het gebouw (namelijk wijkgebouw). In een dergelijke ruimte wordt over het algemeen meer gestookt dan in een sporthal. Het gasverbruik bestaat voor een groot deel uit ruimte verwarming, en voor ongeveer 15% uit warm tapwater. Wat betreft ruimteverwarming is er dus de meeste winst te behalen. Het elektriciteitsverbruik bestaat grotendeels uit de deelpost verlichting (63%), met ventilatoren (21%) op de tweede plek. Hieruit volgt dat de meeste winst is te behalen door energie te besparen in de deelposten verwarming en verlichting. In het volgende hoofdstuk worden maatregelen geformuleerd die het energieverbruik kunnen reduceren. Hierbij wordt extra aandacht besteed aan maatregelen m.b.t. ruimteverwarming/isolatie en verlichting. Pagina 6 van 16

7 3 Resultaten Om de huidige staat van het gebouw te verbeteren, kunnen onderstaande maatregelpakketten worden uitgevoerd, zie tabellen 3.1 & 3.2. De keuze voor een maatregelpakket kunt u afwegen op basis van investering, netto contante waarde, terugverdientijd, energielabel, energiebesparing en/of CO 2 -reductie. De kosten zijn bepaald op basis van kostenkengetallen. De daadwerkelijke kosten kunnen hier van afwijken. Met bijlage 2 is een samenvatting toegevoegd, waarin per pand kort en bondig de voorgestelde maatregelen op een rijtje staan met de bijbehorende terugverdientijden. Maatregelpakket Investering [ ] * NCW [ ] TVT [jaar] Enkel glas vervangen door HR++ glas incl. aanpassen bestaande kozijnen Dubbel glas vervangen door HR++ glas (daarbij kozijnen handhaven) Isoleren begane grondvloer met 100 mm isolatie Weersafhankelijke regeling aanbrengen Zonnepanelen plaatsen (140 stuks) Verlichting vervangen T8 > T5, gloeilampen en PLC naar LED Verlichting vervangen, alle armaturen > LED Totaal maatregelenpakket (excl. maatregel T8 > T5) Tabel 3.1) overzicht maatregelen ter verbetering. Label [A++ t/m G] Energiebesparing [ /jaar] CO2- reductie [%/jaar] ,8 D 17 0, ,2 D 144 0, ,5 D 390 2, ,7 E 374 2, ,6 C , ,8 C , ,4 C , ,7 A ,8 * Investeringen zijn inclusief plaatsing, excl. BTW. Maatregelpakket Gas besparing Elektriciteit besparing Huidige situatie 0,0 0,0 Enkel glas vervangen door HR++ glas incl. aanpassen bestaande kozijnen 0,2 % 0,0 % Dubbel glas vervangen door HR++ glas (daarbij kozijnen handhaven) 1,8 % 0,0 % Isoleren begane grondvloer met 100 mm isolatie 4,8 % 0,0 % Weersafhankelijke regeling aanbrengen 4,6 % 0,0 % Zonnepanelen plaatsen (140 stuks) 0,0 % 42,1 % Verlichting vervangen T8 > T5, gloeilampen en PLC naar LED -4,0 % 33,5 % Verlichting vervangen, alle armaturen > LED -5,6 % 45,9 % Totaal maatregelenpakket (excl. maatregel T8 > T5) 10,5 % 88,0 % Tabel 3.2) overzicht percentuele besparing gas en elektriciteit per maatregel. Pagina 7 van 16

8 ISOLATIE Volgens het Kadaster is De Wis gebouwd in Echter is het huidige gebouw gebouwd in 1984, volgens de bouwvergunning. Het gebouw is gebouwd volgens de toenmalige bouweisen, wat betekent dat in gevel en dak enkele centimeters isolatie zijn opgenomen. De vloer is wel ongeïsoleerd. In 1996 zijn enkele ruimtes aangebouwd, namelijk de bergingen aan de sportzaal, de kantine en keuken, en de bijeenkomstruimte mais en toebehoren. Deze zijn vanuit bouw geïsoleerd, behalve de vloer die ongeïsoleerd op zand is geplaatst. In 2006 zijn wederom ruimtes aangebouwd, namelijk de bijeenkomstruimte gerst en toebehoren, het meest zuidelijke deel van de kantine, en de entree. Zowel vloer, gevel als dak zijn geïsoleerd (met 90 resp. 80 resp. 100 mm isolatie). Alle constructies zijn geïsoleerd, met uitzondering van de vloer. Deze is echter niet op eenvoudige wijze te isoleren omdat de vloer op zand ligt. Een deel van de vloer boven de kantine grenst aan een kelder. Omdat dit een van de ruimtes is waar het meest wordt gestookt, levert isoleren een energiebesparing op. Aanvullend isoleren van de bestaande (al geïsoleerde) constructies is in dit geval niet zinvol. De meeste constructies hebben al een isolatiedikte van 80 mm of meer. De gevels uit 1984 hebben 50 mm isolatie, maar zijn niet op eenvoudige wijze bij te isoleren. Een deel van de dakoppervlakken heeft wel een kleinere isolatiedikte, naar verwachting 50 mm volgens bouwjaar Aanvullende isolatie hiervan is wel onderzocht, maar wordt onrendabel geacht vanwege de hoge kosten en lange terugverdientijd (ca. 40 jaar). Verder zijn er verschillende glasoppervlakken in het gebouw aanwezig. De kozijnen verkeren in goede staat en kunnen gehandhaafd worden. Er zijn maatregelen opgenomen om het enkel glas en het dubbel glas te vervangen door HR++ glas. Ons advies is: Plaats 100 mm vloerisolatie bij de vloer van de kantine. Vervang de enkele en dubbele beglazing door HR++ beglazing. VERWARMING De verwarming van het pand geschiedt door meerdere hoog rendement cv-ketel(s). Deze zijn niet weersafhankelijk geregeld. Verder hebben we cv-pompen aangetroffen die niet frequentiegeregeld zijn. We adviseren om deze pompen op een natuurlijk moment te vervangen. De meerkosten zijn gering en binnen enkele jaren terugverdiend. Ons advies is: Handhaven van de cv-ketels, en plaatsen van weersafhankelijke regeling. Verder geeft de maatregel Verwarming een graad lager aan wat men hiermee kan besparen. TAPWATER Het opwekken van warm tapwater geschiedt grotendeels door middel van een HR gasboiler. Een klein gedeelte van het tapwater wordt opgewekt door een HR combiketel. Ons advies is: Handhaven. VENTILATIE De Wis wordt deels mechanisch geventileerd en is gedeeltelijk voorzien van een balansventilatie. De balansventilatie is voorzien van warmteterugwinning. Ons advies is: Handhaven. Pagina 8 van 16

9 VERLICHTING De huidige verlichting bestaat onder meer uit gloeilampen en conventionele TL-verlichting. Een veegpuls schakeling en aanwezigheidsdetectie systemen zijn bezien, maar worden niet rendabel geacht. (Veegpuls is vooral interessant in zeer grote gebouwen, wat hier niet het geval is. Aanwezigheidsdetectie is aan te raden in ruimtes waar slechts korte tijd iemand aanwezig is, zoals in gangen en toiletten. In deze ruimtes is al aanwezigheidsdetectie toegepast.) We hebben de volgende maatregelen opgesteld: Vervangen van de resterende conventionele TL-verlichting door T5 verlichting, of door LED verlichting. Daarnaast stellen we voor de gloeilampen en PLC lampen te vervangen door LED lampen. Het verschil tussen T5 verlichting en LED verlichting zit in energieverbruik en levensduur. T5 verlichting is zuiniger dan T8, doordat er geen zogenaamde starter in zit. Een starter start de lamp wanneer die wordt ingeschakeld, en kost relatief veel stroom ten opzichte van een al aangeschakelde lamp. LED verlichting is nog zuiniger in stroomverbruik dan T5 verlichting. Verder heeft T5 verlichting een langere levensduur dan T8 verlichting, en LED verlichting heeft nog een langere levensduur. Investeringskosten voor LED verlichting zijn hoger dan voor T5 verlichting. De terugverdientijd bij deze maatregelen, zoals weergegeven in de tabel hierboven, is gebaseerd op de energiebesparing. In werkelijkheid wordt bij vervanging van verlichting echter ook bespaard op onderhoud. Bij LED verlichting is deze besparing het grootst, doordat LED lampen uur meegaan (tegenover een levensduur van uur van conventionele TL verlichting). Dat in ogenschouw genomen, i.c.m. de benodigde vervangingsinvestering van 11,- per lamp per vervanging, wordt de terugverdientijd van LED gehalveerd. T5 verlichting daarentegen, gaat ongeveer uur mee. Met name in hogere ruimtes, zoals de sportzaal, is een hoogwerker nodig voor vervanging van lampen. Resultaat is kostbaar onderh0ud, of een verlichtingssterkte die niet voldoet vanwege defecte lampen. In dit geval is LED de meest interessante keuze, zowel op lange termijn als op korte termijn. LED is hier ook op korte termijn interessanter, omdat bepaalde armaturen in dit gebouw goedkoper door LED kunnen worden vervangen dan door T5. In beide maatregelen is er vanuit gegaan dat zowel lampen als armaturen vervangen worden. Enkel vervangen van de lampen is namelijk een tussenoplossing die de volgende nadelen meebrengt. Ten eerste moet alsnog op korte termijn onderhoud gepleegd worden, als de armaturen aan vervanging toe zijn. Dat zorgt alsnog voor aanvullende kosten. Ten tweede bestaat het risico dat iemand er een conventionele T8 lamp in draait, waardoor defecten ontstaan die aanvullende kosten veroorzaken. Vervangen van T8 verlichting door LED brengt biedt mogelijkheden om de verlichting beter aan te passen op de functies in het gebouw. Daarmee kunnen het aantal armaturen en de locaties daarvan, verlichtingssterkte, en verstrooiing van het licht in overweging genomen worden. Voorbeelden van verschillende LED producten ziet u in Figuur 1 LED panelen Figuur 2. De exacte kosten hangen samen met uw keuze hierin. Wanneer u hier meer over wilt weten, bieden we graag onze verlichtingsscan aan. Ons advies is: Vervang de resterende TL verlichting door LED verlichting (armaturen en lampen). Pagina 9 van 16

10 Figuur 1 LED panel Figuur 2 LED TL armatuur met spiegels DUURZAME ENERGIEOPWEKKING Het plat dak van De Wis leent zich voor het plaatsen van zonnepanelen. Er treedt hier enkel schaduwval op aan de uiterste zuidoostelijke rand van het gebouw (zie Figuur 3). Het hellend dak van de sportzaal aan de achterzijde leent zich ook voor zonnepanelen. De afbeelding hiernaast geeft een illustratie van bovenstaande, door de zoninstraling weer te geven in kleur. Er is hier gekozen voor het plaatsen van zonnepanelen op twee delen van het platte dak. Het eerste deel is het dak boven de entree en de bijeenkomstruimte Rogge ; hier passen ca. 70 panelen. Ook worden de zuidoost georiënteerde hellende en platte daken boven de gymzaal benut; hier passen ca. 70 panelen. Deze zonnepanelen hebben een positief effect op het energielabel. De kosten voor 140 zonnepanelen bedragen circa ,-. Hiermee kan ca. 42% van het totale elektriciteitsverbruik opgewekt worden. De investering is binnen circa 13 jaar terug verdiend. Meer of minder panelen plaatsen is ook mogelijk. De terugverdientijd blijft dan nagenoeg hetzelfde, maar de investering en jaarlijkse besparing veranderen dan wel. Belangrijk hierbij is dat u niet meer energie opwekt dan u op jaarbasis verbruikt. Daarom is het verstandig om eerst de verlichting te vervangen en eventuele andere besparingsmaatregelen te treffen (of rekening houdt met de te realiseren besparing), alvorens u zonnepanelen aanschaft. Indien u deze maatregel overweegt, laat u door een specialist adviseren over de draagkracht van het dak, en eventueel noodzakelijke verstevigingen. Verder zijn er wellicht enkele interessante subsidiemogelijkheden voor aanschaf van zonnepanelen. We adviseren u om hierover informatie in te winnen. Ons advies is: plaats 140 zonnepanelen op het plat dak. Pagina 10 van 16

11 Figuur 3 Zoninstraling. Bron: zonatlas.nl Pagina 11 van 16

12 4 Conclusie en aanbevelingen Hiervoor hebben we verschillende maatregelen besproken, die de Dominicanenstraat 25 te Langenboom verbeteren betreft energiehuishouding. Nu dient de afweging gemaakt te worden of uitvoering van deze maatregel zinvol is. Dat is afhankelijk van de doelen die u stelt, en welke doelen prioriteit hebben. We bespreken hier de financiële resultaten, en de milieutechnische resultaten van de maatregelen. Maatregelpakket Investering [ ] * NCW [ ] TVT [jaar] Isoleren begane grondvloer met 100 mm isolatie Weersafhankelijke regeling aanbrengen Zonnepanelen plaatsen (140 stuks) Verlichting vervangen, alle armaturen > LED Tabel 4.1) overzicht geadviseerde maatregelen * Investeringen zijn inclusief plaatsingskosten en excl. BTW. Label [A++ t/m G] Energiebesparing [ /jaar] CO2- reductie [%/jaar] ,5 D 390 2, ,7 E 374 2, ,6 C , ,4 C ,5 Financieel In tabel 3.1 vindt u een overzicht van de maatregelen, inclusief investering, besparing, terugverdientijd en netto contante waarde. De netto contante waarde geeft de huidige waarde weer ten opzichte van toekomstige voor- en nadelen. Een euro nu is immers meer waard dan een euro over tien jaar. Hierbij is onder andere rekening gehouden met verwachte stijgingen van energiekosten, inflatie en belasting. Als men kijkt naar de NCW van de maatregelen, zijn de volgende maatregelen positief: Weersafhankelijke regeling aanbrengen en isoleren van de begane grondvloer. Dat komt doordat hiervoor de terugverdientijden zeer kort is. Dat alle andere ncw s negatief zijn, heeft te maken met de relatief langere terugverdientijden. Dat heeft te maken met het feit dat het gebouw al goed genoeg geïsoleerd is. Isolatiemaatregelen hebben dan geen grote impact op het totale energieverbruik. Het tarief voor elektriciteit is laag, omdat het grootverbruik betreft. Daardoor hebben de maatregelen m.b.t. het elektriciteitsverbruik ook een relatief kleine impact. De meeste gunstige maatregel wat betreft elektriciteitbesparing is vervangen van de verlichting door LED. De terugverdientijd liggen onder de 8 jaar (indien voor verlichting de lagere onderhoudskosten en vervangingskosten op lange termijn mee worden genomen). Vanuit financieel oogpunt, adviseren we de volgende maatregelen uit te voeren: Weersafhankelijke regeling aanbrengen, isoleren van de begane grondvloer en vervangen van de verlichting door LED. De maatregelen die u uitvoert, zijn mede afhankelijk van het beleid en budget van de gemeente. Milieu Vanuit milieutechnisch oogpunt, kan men wellicht een andere afweging maken m.b.t. de maatregelen die uitgevoerd worden. Men kan kijken naar de CO 2 reductie die gerealiseerd kan worden. Deze is bij Pagina 12 van 16

13 plaatsing van zonnepanelen veruit het hoogst met ca. 21% reductie. Vervangen van verlichting door LED volgt op de tweede plaats met ca 20% reductie. De andere maatregelen hebben een kleiner impact; overal minder dan 5% op het totaal (uitgezonderd de andere verlichtingsmaatregel, T8 > T5). We adviseren dan om zonnepanelen te plaatsen en de verlichting te vervangen (door LED). De maatregelen die u uitvoert, zijn mede afhankelijk van uw duurzaamheidsdoelstellingen en prioriteiten. Eindconclusie Uit bovenstaande blijkt, dat het plaatsen van weersafhankelijke regeling, isoleren van de begane grondvloer, plaatsen van zonnepanelen en vervangen van verlichting door LED de meest interessante maatregelen zijn als men kijkt naar financiële en milieutechnische afwegingen. Pagina 13 van 16

14 5 Vervolgtraject Nibag kan als regisseur Gemeente Mill en Sint Hubert begeleiden in het uitvoeringstraject. Nibag onderscheidt zich door een integrale benadering van het thema energie. Aansluitend op deze rapportage bespreken wij graag de mogelijkheden die voor Gemeente Mill en Sint Hubert interessant zijn. Dit zijn de volgende maatregelen: Bewustwording middels proactief energiebeheer: - Toepassen dagverlaging (temperatuurinstellingen overdag omlaag). - Toepassen nachtverlaging (temperatuurinstellingen s nachts omlaag). - Schakel de verwarming uit in onbezette ruimtes (middels radiatorknoppen). - Schakel lampen uit zodra een ruimte wordt verlaten. - Richt werkplekken dusdanig in dat er optimaal gebruik wordt gemaakt van daglicht. Lampen uit als ze niet nodig zijn. - Apparatuur welke niet gebruikt wordt uitschakelen. Ook niet op stand-by plaatsen. - Deuren sluiten. - Goed ventileren. Pagina 14 van 16

15 Bijlage 1 Invoergegevens Dominicanenstraat 25 Langenboom Het gebouw is verdeeld in twee sectoren. Per sector geldt een andere combinatie van installaties. Sector 1: Sportzaal en bergingen, douches/wc s, ketelruimte, kleedruimtes en bijbehorende toiletten, bijeenkomstruimte Haver en daarnaast gelegen kast en berging, bijbehorende gangen. Verwarming Ventilatie Warm tapwater Koeling HR107 ketel Mechanische afzuiging HR Gasboiler Geen Sector 2: Alle ruimtes niet genoemd bij sector 1. Verwarming Ventilatie Warm tapwater Koeling HR107 ketel Mechanische balansventilatie met warmteterugwinning HR-combiketel Geen Sector 1 Netto gebruiksopperv lakte [m2] Netto inhoud [m3] Specifieke thermische capaciteit [Wh/(m2.K)] C_koeluit [-] Constructies (excl. ramen): Opperv lakte [m2] Orientatie Grenst aan U-waarde [W/m2.K] 6.2 Zuid-West Buitenlucht of water Zuid-West Buitenlucht of water Zuid-West Buitenlucht of water Noord-West Buitenlucht of water Noord-West Buitenlucht of water Noord-West Buitenlucht of water Noord-West Buitenlucht of water Noord-Oost Buitenlucht of water Noord-Oost Buitenlucht of water Noord-Oost Buitenlucht of water Zuid-Oost Buitenlucht of water Noord-Oost Buitenlucht of water Horizontaal Grond Horizontaal Grond Horizontaal Grond Horizontaal Buitenlucht of water Horizontaal Onverwarmde bovenliggende verdieping Horizontaal Buitenlucht of water Zuid-West Buitenlucht of water Zuid-Oost Buitenlucht of water Zuid-Oost Buitenlucht of water Ramen:

16 Opperv lakte [m2] Orientatie Zonwering Reductiefactor beschaduwing U-waarde [W/m2.K] ZTA[-] 11.0 Zuid-West Geen/binnen zonwering zomer 1.0 winter Zuid-West Geen/binnen zonwering zomer 1.0 winter Noord-West Geen/binnen zonwering zomer 1.0 winter Noord-West Geen/binnen zonwering zomer 1.0 winter Noord-Oost Geen/binnen zonwering zomer 1.0 winter Zuid-Oost Geen/binnen zonwering zomer 1.0 winter Sector 2 Netto gebruiksopperv lakte [m2] Netto inhoud [m3] Specifieke thermische capaciteit [Wh/(m2.K)] C_koeluit [-] Constructies (excl. ramen): Opperv lakte [m2] Orientatie Grenst aan U-waarde [W/m2.K] 55.5 Noord-Oost Buitenlucht of water Zuid-Oost Buitenlucht of water Zuid-Oost Buitenlucht of water Zuid-Oost Buitenlucht of water Zuid-Oost Buitenlucht of water Zuid-Oost Buitenlucht of water Horizontaal Grond Horizontaal Buitenlucht of water Noord-Oost Onverwarmde naastliggende ruimte 74.4 Zuid-West Buitenlucht of water Noord-Oost Buitenlucht of water Horizontaal Buitenlucht of water Horizontaal Onverwarmde bovenliggende verdieping Horizontaal Grond 1.28 Ramen: Opperv lakte [m2] Orientatie Zonwering Reductiefactor beschaduwing U-waarde [W/m2.K] ZTA[-] 20.1 Zuid-Oost Geen/binnen zonwering zomer 1.0 winter Zuid-Oost Geen/binnen zonwering zomer 1.0 winter Zuid-West Geen/binnen zonwering zomer 1.0 winter Pagina 16 van 16