Kwalificatievraagstukken: de praktijk- en de stageovereenkomst bezien in het licht van de arbeidsovereenkomst.

Transcriptie

1 Kwalificatievraagstukken: de praktijk- en de stageovereenkomst bezien in het licht van de arbeidsovereenkomst. N.C.M. Claassens ANR: Masterthesis Rechtsgeleerdheid accent Arbeidsrecht Inleverdatum: 19 mei 2016 en te verdedigen op een nader te bepalen datum. Masterthesisbegleider: mr. dr. N. Zekic Tilburg University

2 Inhoudsopgave Lijst met afkortingen... 3 Hoofdstuk 1 Inleiding... 4 Hoofdstuk 2 De arbeidsovereenkomst, de praktijkovereenkomst en de stageovereenkomst nader beschouwd Inleiding De arbeidsovereenkomst (art. 7:610 BW) Inleiding Definitie Belang kwalificatie Rechtsvermoeden Jurisprudentie De praktijkovereenkomst Inleiding Definitie Wettelijk kader Standaardjurisprudentie De stageovereenkomst Inleiding Definitie Wettelijk kader Standaardjurisprudentie Vergelijking Conclusie Hoofdstuk 3 De kwalificatiediscussie Inleiding Elementen

3 3.2.1 Arbeid Loon In dienst van Toen (vanaf 1907) Recent verleden & heden ( ) Toekomst (2017 en verder) Conclusie Hoofdstuk 4 De praktijkovereenkomst en de stageovereenkomst bezien in het licht van de kwalificatiediscussie Inleiding Jurisprudentieonderzoek De praktijkovereenkomst De stageovereenkomst Vergelijking Belangen Conclusie Hoofdstuk 5 Conclusie Conclusie Aanbevelingen Bibliografie Jurisprudentielijst Overige bronnen Parlementaire stukken Overig

4 Lijst met afkortingen ArbeidsRecht BBL BOL BW CRvB HR MvT NJ NJB PvdA RAR SMA SR SZW TAP TRA UvA WEB WIA WML WW ZW ArbeidsRecht, maandblad voor de praktijk Beroepsbegeleidende leerweg Beroepsopleidende leerweg Burgerlijk Wetboek Centrale Raad van Beroep Hoge Raad Memorie van Toelichting Nederlandse Jurisprudentie Nederlands Juristenblad Partij van de Arbeid Rechtspraak Arbeidsrecht Sociaal Maandblad Arbeid Nederlands Tijdschrift voor Sociaal Recht Sociale Zaken en Werkgelegenheid Tijdschrift voor de Arbeidsrechtpraktijk Tijdschrift Recht en Arbeid Universiteit van Amsterdam Wet educatie en beroepsonderwijs Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag Werkeloosheidswet Ziektewet 3

5 Hoofdstuk 1 Inleiding Wie aan een stagiair denkt, denkt vaak aan de jongere die bij een bedrijf komt om koffie te halen voor de andere werknemers, aan de persoon die het kopieerwerk doet en de persoon die weinig of niets betaald krijgt voor zijn werkzaamheden. 1 Minder vaak wordt er gedacht aan de persoon die precies dezelfde werkzaamheden uitoefent als de werknemers in het bedrijf en eveneens niet, of weinig, betaald krijgt voor zijn werkzaamheden. Wat is de rechtspositie van deze stagiair? Hoe verhoudt deze zich tot de rechtspositie van werknemers? Daarnaast zijn er ook stagiairs die in het kader van een beroepsopleiding werkzaam zijn bij bedrijven. Hoe verhoudt de positie van deze stagiairs zich ten opzichte van werknemers? Welke belangen spelen hierbij een rol? In deze masterthesis wordt aandacht besteed aan de kwalificatie van de praktijkovereenkomst en de stageovereenkomst. Vraag is of deze overeenkomsten gekwalificeerd kunnen worden als arbeidsovereenkomst. De arbeidsovereenkomst biedt veel bescherming aan de werknemers, maar hoe zit dat met de praktijkovereenkomst en de stageovereenkomst? De vraag die beantwoord zal worden is de volgende: Wat is de rechtspositie van de stagiair die werkzaam is op grond van een praktijkovereenkomst of een stageovereenkomst, in vergelijking tot de rechtspositie van de werknemer die werkzaam is op grond van een arbeidsovereenkomst bezien in het licht van de theoretische kwalificatiediscussie? Moeten deze rechtsposities in overeenstemming worden gebracht? Hebben werknemers en stagiairs dezelfde belangen? De onderzoeksvraag zal beantwoord worden aan de hand van een aantal deelvragen. In hoofdstuk 2 zullen de definities van de arbeidsovereenkomst, de praktijkovereenkomst en de stageovereenkomst gegeven worden. Daarnaast wordt ook het wettelijk kader uiteengezet. Tevens wordt de standaardjurisprudentie besproken. De verschillende overeenkomsten zullen vervolgens met elkaar vergeleken worden. Hoofdstuk 3 zal zich richten op de kwalificatiediscussie die speelt ten opzichte van de arbeidsovereenkomst. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de elementen van de arbeidsovereenkomst, de rechtshistorie en andere achtergronden. Vervolgens wordt in hoofdstuk 4 de kwalificatiediscussie die bestaat ten aanzien van 1 Zie ook: J. Leijten, Lekker voor niks werken (want dat staat zo leuk op je CV), VOX Magazine, nr. 6, 02/205, p

6 de arbeidsovereenkomst vergeleken met kwalificatieproblemen die spelen bij de praktijkovereenkomst en de stageovereenkomst. Hierbij wordt aan de hand van jurisprudentieonderzoek bekeken in hoeverre de kwalificatiediscussie die bestaat omtrent de arbeidsovereenkomst gelijkenissen vertoond met de kwalificatie van de praktijk en de stageovereenkomst. Daarnaast worden ook de belangen van de stagiairs nadrukkelijk naar voren gebracht. Er wordt besloten met een conclusie waarin antwoord wordt gegeven op de onderzoeksvraag. 5

7 Hoofdstuk 2 De arbeidsovereenkomst, de praktijkovereenkomst en de stageovereenkomst nader beschouwd. 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de definities gegeven van de arbeidsovereenkomst, de praktijkovereenkomst en de stageovereenkomst. Daarnaast zal aandacht worden besteed aan het wettelijk kader. Vervolgens wordt de jurisprudentie die samenhangt met het onderwerp besproken. In dit hoofdstuk wordt een antwoord gegeven op deelvraag 1: Wat maakt de praktijkovereenkomst een andere overeenkomst dan de arbeidsovereenkomst en wat maakt de stageovereenkomst bijzonder ten opzichte van de arbeidsovereenkomst?. Het antwoord op deze vraag is van groot belang bij de beantwoording van de hoofdvraag omdat er een duidelijk onderscheid gemaakt moet worden tussen de praktijkovereenkomst, de stageovereenkomst en de arbeidsovereenkomst op zich. Allereerst wordt de arbeidsovereenkomst besproken, waarna achtereenvolgens wordt ingegaan op de praktijkovereenkomst en de stageovereenkomst. Tevens worden de verschillende overeenkomsten met elkaar vergeleken. Er wordt besloten met een (deel)conclusie. 2.2 De arbeidsovereenkomst (art. 7:610 BW) Inleiding De arbeidsovereenkomst is een van de drie overeenkomsten waarop in Nederland arbeid kan worden verricht. Arbeid kan verricht worden op grond van een arbeidsovereenkomst (art. 7:610 BW), een opdrachtovereenkomst (art. 7:400 BW) en een overeenkomst tot aanneming van werk (art. 7:750 BW). 2 Het grootste aantal arbeiders is werkzaam op grond van een arbeidsovereenkomst (art. 7:610 BW). 3 De arbeidsovereenkomst is de kern van het individuele arbeidsrecht en daarmee van groot belang voor werknemer en werkgever. 4 In de volgende subparagrafen wordt aandacht besteed aan de definitie van de arbeidsovereenkomst, het belang van de 2 J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p W.H.A.C.M. Bouwens, W.L. Rozendaal & M.S. Houwerzijl, H.L. Bakels Schets van het Nederlandse arbeidsrecht. Deventer: Kluwer 2015, p J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p

8 kwalificatie als arbeidsovereenkomst, het wettelijk kader en de jurisprudentie ten aanzien van dit begrip Definitie De definitie van de arbeidsovereenkomst is te vinden in art. 7:610 van het BW: De arbeidsovereenkomst is de overeenkomst waarbij de ene partij, de werknemer, zich verbindt in dienst van de andere partij, de werkgever, tegen loon gedurende zekere tijd arbeid te verrichten. De arbeidsovereenkomst bestaat uit vier elementen, te weten: arbeid, loon, in dienst van en gedurende zekere tijd. 5 Het element arbeid ziet op het beschikbaar stellen van arbeid van de werknemer aan de werkgever. 6 De arbeid die verricht wordt kan zowel fysiek als geestelijk van aard zijn. 7 Van groot belang is dat er sprake moet zijn van productieve arbeid, de werknemer moet een reële prestatie leveren. 8 Vanaf het moment dat de arbeid economisch voordeel voor de werkgever gaat inhouden, kan er sprake zijn van productieve arbeid, zo oordeelde de Rechtbank Almelo in Het element loon ziet op de betaling van een vergoeding door de werkgever, aan de werknemer, ten aanzien van de verrichte arbeid. 10 Vervolgens moet de arbeidsovereenkomst worden aangegaan gedurende zekere tijd. Dit element heeft echter geen onderscheidende betekenis. 11 Tot slot het element in dienst van. Dit element ziet op de gezagsverhouding die moet bestaan tussen werkgever en werknemer. 12 De werkgever die de bevoegdheid heeft om aanwijzingen te geven aan zijn werknemer met betrekking tot de uitoefening van de werkzaamheden, heeft in beginsel een gezagsverhouding. 13 De Hoge Raad oordeelde dat wanneer werknemers een bepaalde vrijheid krijgen bij het uitvoeren van hun werkzaamheden, dit niet impliceert dat een gezagsverhouding ontbreekt. 14 De werkgever kan de werknemer instructies geven ten aanzien van de invulling van 5 J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p Asser/Heerma van Voss, 7-V, 2015, nr J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p Rb. Almelo, 1 oktober 1962, SMA 1963 (p ), p J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p Asser/Heerma van Voss, 7-V, 2015, nr. 25. Zie ook: J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p E. Verhulp, Commentaar op artikel 610 Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek, in Tekst & Commentaar Arbeidsrecht, Deventer: Kluwer 2015 (online bijgewerkt tot ). 14 HR 12 september 2014, ECLI:NL:HR:2014:2653, r.o

9 zijn werkzaamheden of met betrekking tot de bevordering van de goede orde in de onderneming, zoals blijkt uit art. 7:660 BW. 15 Door middel van het element in dienst van onderscheidt de arbeidsovereenkomst zich van de opdrachtovereenkomst en de overeenkomst tot aanneming van werk. 16 Indien een overeenkomst alle vier de elementen bevat, kan gesproken worden van een arbeidsovereenkomst. 17 Op het moment dat er sprake is van een arbeidsovereenkomst, zijn alle bepalingen van titel 10 van boek 7 BW van toepassing op die overeenkomst Belang kwalificatie Sinds 1907 is de definitie van de arbeidsovereenkomst inhoudelijk ongewijzigd gebleven. 19 De belangen voor werknemers zijn in de twintigste eeuw echter steeds groter geworden. Het hebben van een arbeidsovereenkomst zorgt voor een betere rechtspositie voor de arbeider. 20 Werknemers zijn in grote mate economisch afhankelijk van de werkgever. Het loon dat zij ontvangen voor hun werkzaamheden hebben zij nodig om van te leven, denk hierbij aan het onderhouden van een gezin en het aanschaffen of huren van een huis. Dit wordt ook wel loonafhankelijkheid genoemd. 21 Op de werknemer die een arbeidsovereenkomst heeft zijn alle regels die opgenomen zijn in titel 10 van boek 7 BW van toepassing. 22 Het is dus voor arbeiders van groot belang dat hun overeenkomst tot het verrichten van arbeid gekwalificeerd wordt als een arbeidsovereenkomst. Deze bepalingen zorgen voor een zekere bescherming. 23 Het hebben van een arbeidsovereenkomst zorgt ervoor dat een werknemer toegang krijgt tot vele andere wettelijke regelingen, denk hierbij 15 W.H.A.C.M. Bouwens, W.L. Rozendaal & M.S. Houwerzijl. H.L. Bakels Schets van het Nederlandse arbeidsrecht. Deventer: Kluwer 2015, p Asser/Heerma van Voss, 7-V, 2015, nr J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p E. Verhulp, Een arbeidsovereenkomst? Dat maak ik zelf wel uit!, SR , p Zie ook: J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p C.J. Loonstra & M. Westerbeek, Honderd jaar definitie van de arbeidsovereenkomst: moet het anders?, SMA 2007, p. 414 e.v. 20 C.J. Loonstra & M. Westerbeek, Honderd jaar definitie van de arbeidsovereenkomst: moet het anders?, SMA 2007, p. 414 e.v. 21 T. van Peijpe, Het gelijkheidsbeginsel in het arbeidsrecht in C.W. Maris, Gelijkheid en recht Deventer: Van Loghum Sleterus, Zwolle: W.E.J. Tjeenk Willink, 1988, p E. Verhulp, Een arbeidsovereenkomst? Dat maak ik zelf wel uit!, SR , p Zie ook: J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p P.F. van der Heijden, 'De definitie van de arbeidsovereenkomst in art. 610 boek 7 NBW', p. 42 in: P.F. Van der Heijden (red.), Sociaal en arbeidsrechtelijke reeks 26: De arbeidsovereenkomst in het NBW, Deventer: Kluwer

10 bijvoorbeeld aan het recht op loondoorbetaling bij ziekte (art. 7:629 lid 1 BW). 24 Daarnaast zijn ook andere wetten van toepassing op de arbeidsovereenkomst. Een voorbeeld hiervan is de Wet minimumloon en minimum vakantiebijslag (art. 2 lid 1 WML). Het hebben van een arbeidsovereenkomst is tevens van belang voor de werknemersverzekeringen. 25 In beginsel zijn alleen werknemers die in privaatrechtelijke of publiekrechtelijke dienstbetrekking of in een daarmee gelijkgestelde arbeidsverhouding werkzaam zijn, verzekerd voor deze socialezekerheidsregelingen. 26 De privaatrechtelijke dienstbetrekking is hier dan de arbeidsovereenkomst zoals deze is geregeld in art. 7:610 BW. 27 Voorbeelden van werknemersverzekeringen zijn de Werkloosheidwet (WW), de Ziektewet (ZW) en de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA). 28 Hierdoor komt ook de Centrale Raad van Beroep voor kwalificatievraagstukken te staan. Op 23 maart 2016 oordeelde de Centrale Raad nog over het al dan niet bestaan van een arbeidsovereenkomst in het kader van de vaststelling van de hoogte van het dagloon bij een WIA-uitkering. 29 Verder wordt de werknemer die in het bezit is van een arbeidsovereenkomst beschermd tegen de sterkere positie van de werkgever, denk hierbij aan de ontslagbescherming. 30 Er is sprake van ongelijkheidscompensatie 31, omdat in de regel wordt aangenomen dat de werkgever een sterkere maatschappelijke positie heeft dan de werknemer Rechtsvermoeden In titel 10 van boek 7 BW wordt de arbeidsovereenkomst besproken. De arbeidsovereenkomst bevat vier elementen, arbeid, loon, in dienst van en gedurende zekere tijd. Toch bestaat er niet altijd duidelijkheid omtrent het bestaan van een arbeidsovereenkomst. Hier heeft de wetgever iets op bedacht, het rechtsvermoeden van arbeidsovereenkomst ex art. 7:610a BW. Dit rechtsvermoeden is ingevoerd om 24 J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p S. Klosse & G.J. Vonk, Socialezekerheidsrecht. Deventer: Kluwer: 2014, p S. Klosse & G.J. Vonk, Socialezekerheidsrecht. Deventer: Kluwer: 2014, p. 27 en S. Klosse & G.J. Vonk, Socialezekerheidsrecht. Deventer: Kluwer: 2014, p S. Klosse & G.J. Vonk, Socialezekerheidsrecht. Deventer: Kluwer: 2014, p CRvB 23 maart 2016, ECLI:N:CRVB:2016: E. Verhulp, Commentaar op artikel 610 Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek, in Tekst & Commentaar Arbeidsrecht, Deventer: Kluwer 2015 (online bijgewerkt tot ). 31 E. Verhulp, Een arbeidsovereenkomst? Dat maak ik zelf wel uit!, SR , p W.H.A.C.M. Bouwens, W.L. Rozendaal & M.S. Houwerzijl. H.L. Bakels Schets van het Nederlandse arbeidsrecht. Deventer: Kluwer 2015, p

11 de arbeider een betere rechtspositie te verschaffen. 33 De arbeider die gedurende drie opeenvolgende maanden, wekelijks of 20 uur per maand voor een ander arbeid tegen beloning verricht, wordt vermoed deze arbeid te verrichten op grond van een arbeidsovereenkomst (art. 7:610a BW). 34 Dit vermoeden kan echter door de werkgever worden weerlegd. 35 Het is dan aan de werkgever om aan te tonen dat er geen sprake is van een arbeidsovereenkomst. 36 Indien er op grond van art. 7:610a BW aangenomen wordt dat er sprake is van een arbeidsovereenkomst in de zin van art. 7:610 BW, zijn alle regels die opgenomen zijn in titel 10 van boek 7 BW op die overeenkomst van toepassing Jurisprudentie Helaas zorgen de vier elementen niet altijd voor een duidelijke afbakening van de arbeidsovereenkomst, waardoor een beroep op de rechter noodzakelijk is. De Nederlandse rechter heeft al vele malen moeten oordelen over overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. De rechter heeft hierop een aantal gezichtspunten geformuleerd. Het eerste gezichtspunt waaraan aandacht wordt besteed is de bedoeling van partijen. Voor 1997 was het zo dat iedere overeenkomst die de kenmerken van een arbeidsovereenkomst bevatte, werd gekwalificeerd als arbeidsovereenkomst. Ongeacht of dit door partijen gewenst was of niet. 38 De Hoge Raad heeft in het Groen/Schoevers-arrest van 1997 geoordeeld dat de kwalificatievraag beoordeeld moet worden aan de hand van de feiten en omstandigheden van het geval. 39 Partijen kunnen de overeenkomst inrichten op verschillende wijze, waardoor hetgeen hun bij het sluiten van de overeenkomst voor ogen stond en de wijze waarop zij feitelijke aan de overeenkomst uitvoering en inhoud hebben gegeven van belang zijn bij de kwalificatie van een overeenkomst als arbeidsovereenkomst. 40 De Hoge Raad 33 J.J.M. de Laat, De rechtsvermoedens van het bestaan en de omvang van de arbeidsovereenkomst, SR , p J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p E. Verhulp, Een arbeidsovereenkomst? Dat maak ik zelf wel uit!, SR , p HR 14 november 1997, NJ 1998, 149 (Groen/Schoevers), ECLI:NL:HR:1997:ZC HR 14 november 1997, NJ 1998, 149 (Groen/Schoevers), ECLI:NL:HR:1997:ZC2495, r.o Zie ook: E. Verhulp, Een arbeidsovereenkomst? Dat maak ik zelf wel uit!, SR

12 oordeelde daarnaast dat bij de kwalificatievraag niet één element doorslaggevend is, maar dat alle elementen tezamen bepalen of er sprake is van een arbeidsovereenkomst. 41 Indien er gekeken wordt naar wat partijen voor ogen stond bij het sluiten van de arbeidsovereenkomst moet er altijd worden gelet op de feitelijke uitvoering van de overeenkomst. In twee opvolgende arresten van de Hoge Raad, te weten Van der Male/Den Hoedt 42 en Diosynth/Groot 43 heeft de Hoge Raad de lijn van Groen/Schoevers doorgetrokken. 44 In het Van der Male/Den Hoedt-arrest oordeelde de Hoge Raad dat partijen nooit de bedoeling hebben gehad om aan de schriftelijke arbeidsovereenkomst feitelijke uitvoering te geven, ook al duidde de schriftelijke tekst op een arbeidsovereenkomst. Er werd geen arbeidsovereenkomst aangenomen nu vaststond dat er nooit arbeid was verricht en er ook nooit arbeid verricht zou gaan worden. 45 In rechtsoverweging 3.5 van het Diosynth/Groot-arrest bekrachtigt de Hoge Raad haar redenering van het Groen/Schoevers-arrest, indien beide partijen hebben beoogd dat de overeenkomst niet als een arbeidsovereenkomst diende te worden aangemerkt, is dat van groot belang voor de kwalificatievraag. 46 De feitelijke uitvoering van de overeenkomst gaat voor op de tekst van de overeenkomst, waarbij de bedoeling van partijen eveneens van groot belang is. 47 De Hoge Raad oordeelde in het Groen/Schoevers-arrest eveneens dat er bij de beoordeling van de partijbedoeling ook gekeken moet worden naar de maatschappelijke positie van partijen. 48 Tot slot heeft de Hoge Raad in het al eerder genoemde Van der Male/Den Hoedt-arrest geoordeeld dat er naar alle omstandigheden van het geval moet worden gekeken bij de beoordeling van een overeenkomst. 49 De gezichtspunten die naast de elementen van art. 7:610 BW gebruikt worden bij de kwalificatie van een overeenkomst als arbeidsovereenkomst zijn de volgende; de partijbedoeling, het feitelijke uitvoeringscriterium, de maatschappelijke positie van partijen en alle overige omstandigheden van het geval HR 14 november 1997, NJ 1998, 149 (Groen/Schoevers), ECLI:NL:HR:1997:ZC2495, r.o HR 10 oktober 2003, NJ 2007, 446 (Van der Male/Den Hoedt), ECLI:NL:HR:2003:AF HR 10 december 2004, NJ 2005, 239 (Diosynth/Groot), ECLI:NL:HR:2004:AP C.J. Loonstra & M. Westerbeek, Honderd jaar definitie van de arbeidsovereenkomst: moet het anders?, SMA 2007, p. 414 e.v. 45 HR 10 oktober 2003, NJ 2007, 446 (Van der Male/Den Hoedt), ECLI:NL:HR:2003:AF9444, r.o HR 10 december 2004, NJ 2005, 239 (Diosynth/Groot), ECLI:NL:HR:2004:AP2651, r.o C.J. Loonstra & M. Westerbeek, Honderd jaar definitie van de arbeidsovereenkomst: moet het anders?, SMA 2007, p. 414 e.v. 48 HR 14 november 1997, NJ 1998, 149 (Groen/Schoevers), ECLI:NL:HR:1997:ZC2495, r.o HR 10 oktober 2003, NJ 2007, 446 (Van der Male/Den Hoedt), ECLI:NL:HR:2003:AF9444, r.o J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p

13 2.3 De praktijkovereenkomst Inleiding De praktijkovereenkomst wordt gebruikt bij stages in het kader van de beroepsopleiding. 51 De beroepsopleiding is erop gericht om leerlingen voor te bereiden op de uitoefening van beroepen door middel van theoretisch en praktisch onderwijs. Hieronder valt niet het hoger onderwijs. 52 De beroepsopleiding kan worden gevolgd op verschillende niveaus, de assistentenopleiding, de basisberoepsopleiding, de vakopleiding en de middenkaderopleiding of wel specialistenopleiding. 53 In de volgende subparagrafen worden achtereenvolgens de definitie van de praktijkovereenkomst, het wettelijk kader en de jurisprudentie ten aanzien van dit onderwerp uiteengezet Definitie Op grond van art van de Wet Educatie en Beroepsonderwijs (hierna: WEB) is het beroepsonderwijs in Nederland gericht op het theoretisch en praktisch voorbereiden van leerlingen op de uitoefening van beroepen. Leerlingen die een beroepsopleiding volgen, dienen werkervaring op te doen bij bedrijven. 54 Leerlingen kunnen de beroepsopleiding niet afronden zonder het met goed gevolg afsluiten van de beroepspraktijkvorming en natuurlijk het met goed gevolg afsluiten van het theoretische gedeelte van de opleiding, zo blijkt uit art WEB. De definitie van de praktijkovereenkomst is te vinden in art lid 2 aanhef van de WEB: De beroepspraktijkvorming wordt verzorgd op grondslag van een overeenkomst, gesloten door de in artikel genoemde partijen. De overeenkomst regelt de rechten en verplichtingen van partijen en omvat met inachtneming van het dienaangaande bij of krachtens deze wet bepaalde, ten minste bepalingen over. Uit art WEB volgt dat een praktijkovereenkomst gesloten wordt tussen de onderwijsinstelling, de deelnemer (hierna: de leerling) en het bedrijf dat, of de organisatie die, de beroepspraktijkvorming verzorgt. De praktijkovereenkomst is aldus een driepartijenverhouding tussen de onderwijsinstelling, het bedrijf en de 51 G.A. Diebels e.a., Praktijkgids Arbeidsrecht 2014, Alpen aan den Rijn: Vakmedianet 2013, p Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, Wet Educatie en Beroepsonderwijs, Brochure 4: Termen en definities, p Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, Wet Educatie en Beroepsonderwijs, Brochure 4: Termen en definities, p G.J. Mulder, Werken en leren, gaat dat samen?, Arbeidsrecht , p

14 leerling. 55 Op grond van art lid 1 WEB kunnen vijf verschillende soorten beroepsopleidingen worden onderscheiden; de entreeopleiding, de basisberoepsopleiding, de vakopleiding, de middenkaderopleiding en de specialistenopleiding. Leerlingen kunnen deze opleidingen volgen in de vorm van de beroepsopleidende leerweg (BOL) en de beroepsbegeleidende leerweg (BBL), zo blijkt uit art lid 2 WEB. Leerlingen die hun opleiding volgen in de beroepsopleidende leerweg gaan voornamelijk naar school. Leerlingen in de beroepsbegeleidende leerweg zijn vaker op hun stageadres te vinden dan in het leslokaal, zij gaan slechts één à twee dagen in de week naar school. 56 De leerlingen zijn op hun stageadres altijd werkzaam op grond van de hiervoor besproken praktijkovereenkomst. De literatuur maakt een onderscheid tussen twee verschillende soorten praktijkovereenkomsten, te weten: de zuivere praktijkovereenkomst en de gemengde praktijkarbeidsovereenkomst. 57 De leerling die aanwezig is op het stageadres om slechts kennis en vaardigheden op te doen, heeft een zuivere praktijkovereenkomst, hierbij wordt weinig productieve arbeid verricht. 58 Vaak zullen leerlingen die hun opleiding in BOL-variant volgen te maken hebben met een zuivere praktijkovereenkomst, nu zij vaker op school te vinden zijn dan op het stageadres. 59 Een andere vorm van de praktijkovereenkomst is de gemengde praktijkarbeidsovereenkomst. 60 Leerlingen die het BBL-traject volgen kunnen hiermee te maken krijgen. De leerling volgt op het stageadres een deel van zijn opleiding, maar zal aldaar ook productieve arbeid verrichten. 61 Het leeraspect overheerst hierbij dan niet. De praktijkovereenkomst en de arbeidsovereenkomst staan hierbij naast elkaar, waardoor zowel de bepalingen uit de WEB als de bepalingen uit het BW van toepassing kunnen zijn. 62 Een leerovereenkomst die puur 55 D.J.B. de Wolff, Arbeid, opleiding of re-integratie: de reikwijdte van artikel 7:610 BW, ArbeidsRecht 2012/16, p G.A. Diebels e.a., Praktijkgids Arbeidsrecht 2014, Alpen aan den Rijn: Vakmedianet 2013, p Zie ook: G.J. Mulder, Werken en leren, gaat dat samen?, Arbeidsrecht , p G.A. Diebels e.a., Praktijkgids Arbeidsrecht 2014, Alpen aan den Rijn: Vakmedianet 2013, p Zie ook: G.J. Mulder, Werken en leren, gaat dat samen?, Arbeidsrecht , p G.A. Diebels e.a., Praktijkgids Arbeidsrecht 2014, Alpen aan den Rijn: Vakmedianet 2013, p Zie ook: G.J. Mulder, Werken en leren, gaat dat samen?, Arbeidsrecht , p G.A. Diebels e.a., Praktijkgids Arbeidsrecht 2014, Alpen aan den Rijn: Vakmedianet 2013, p Zie ook: G.J. Mulder, Werken en leren, gaat dat samen?, Arbeidsrecht , p G.A. Diebels e.a., Praktijkgids Arbeidsrecht 2014, Alpen aan den Rijn: Vakmedianet 2013, p

15 gericht is op het vergroten van eigen kennis en vaardigheden en het opdoen van werkervaring kan echter niet als arbeidsovereenkomst gekwalificeerd worden Wettelijk kader Zoals hierboven reeds geschetst, wordt de praktijkovereenkomst gesloten tussen drie partijen; de onderwijsinstelling, de leerling en het bedrijf. Voordat men kan overgaan tot het sluiten van een praktijkovereenkomst is het van belang dat er eerst tussen de onderwijsinstelling en de leerling een onderwijsovereenkomst gesloten wordt. 64 In art WEB is de onderwijsovereenkomst wettelijk geregeld. Eerst kiest de leerling voor een BBL- of een BOL-opleiding. Vervolgens wordt er tussen de onderwijsinstelling, de leerling en het bedrijf een praktijkovereenkomst gesloten op grond van art lid 2 jo WEB. De partijen die betrokken zijn bij de praktijkovereenkomst moeten zich aan de regels uit de WEB houden. Bij een zuivere praktijkovereenkomst zijn slechts de regels uit de WEB van belang. Indien er sprake is van een gemengde praktijkarbeidsovereenkomst zijn zowel de regels van de WEB als de bepalingen van titel 7.10 BW van toepassing. 65 In de memorie van toelichting bij de WEB heeft de wetgever aangegeven dat afhankelijk van de aard van de arbeid, er in sommige gevallen ook sprake kan zijn van een arbeidsovereenkomst. 66 Het arbeidsrecht geldt hierbij alleen voor het gedeelte waarbij de leerling is aan te merken als werknemer en het bedrijf is aan te merken als werkgever. 67 Verder zijn in art lid 2 WEB nog een aantal formele vereisten ten aanzien van de praktijkovereenkomst opgenomen. Zo moet er op grond van art lid 2 sub a WEB in de praktijkovereenkomst een aanvangsdatum en een einddatum van de beroepspraktijkvorming worden overeengekomen. Daarnaast voorziet art lid 2 sub d WEB in een mogelijkheid om een ontbindende voorwaarde in de praktijkovereenkomst op te nemen. Tot slot kunnen ook cao s bepalingen bevatten die dingen regelen omtrent de leer-, de arbeids- of de leerarbeidsovereenkomst Standaardjurisprudentie Ten aanzien van de praktijkovereenkomst zijn twee standaardarresten gewezen door de Hoge Raad. Een klassieker op dit gebied is het Hesseling/Stichting Ombudsman- 63 J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p G.J. Mulder, Werken en leren, gaat dat samen?, Arbeidsrecht , p G.A. Diebels e.a., Praktijkgids Arbeidsrecht 2014, Alpen aan den Rijn: Vakmedianet 2013, p Kamerstukken II, 1993/1994, , nr. 3 (MvT), p G.A. Diebels e.a., Praktijkgids Arbeidsrecht 2014, Alpen aan den Rijn: Vakmedianet 2013, p G.J. Mulder, Werken en leren, gaat dat samen?, Arbeidsrecht , p

16 arrest van de Hoge Raad. 69 Dit arrest is gewezen voordat de WEB van kracht werd en ziet nog op het oude systeem van de leerovereenkomst uit de Wet op het Leerlingwezen. De WEB is de opvolger van deze wet, waardoor de arresten die zijn gewezen met betrekking tot de leerovereenkomst nog steeds een rol spelen. In deze zaak was er sprake van een overeenkomst tussen Hesseling en Stichting Ombudsman. Hesseling liep 30 uur per week stage bij de stichting. Daarnaast volgde hij één dag in de week onderwijs aan de Sociale Academie De Horst. Hesseling stelde dat er naast de stageovereenkomst een arbeidsovereenkomst bestond. Stichting de Ombudsman stelde echter dat er sprake was van een stageovereenkomst in een driepartijenverhouding (Stichting Ombudsman Hesseling Sociale Academie De Horst). De rechtbank oordeelde dat het de bedoeling van beide partijen was dat de activiteiten van Hesseling uitsluitend gericht zouden zijn op het uitbreiden van de eigen kennis en ervaring. Dit met name met het oog op de voltooiing van de opleiding van Hesseling aan de Sociale Academie. 70 Geconcludeerd werd dat er sprake was van een stageovereenkomst, nu de activiteiten van Hesseling overwegend gericht waren op het uitbreiden van eigen kennis en ervaring. 71 De Hoge Raad heeft dit in 1983 bevestigd, naast de leerovereenkomst was ook hier geen plaats voor een arbeidsovereenkomst. 72 Een ander standaardarrest met betrekking tot de leerovereenkomst (krachtens de Wet op het Leerlingwezen) is het arrest gewezen door de Hoge Raad op 28 juni De Hoge Raad oordeelde hier dat een verschuiving van het accent van het leeraspect naar het aspect van productieve arbeid, niet met zich meebrengt dat de leerovereenkomst stilzwijgend wordt omgezet in een arbeidsovereenkomst De stageovereenkomst Inleiding De stageovereenkomst wordt met name gebruikt voor personen die graag hun kennis en ervaring willen uitbreiden door middel van het verrichten van activiteiten in een 69 HR 29 oktober 1982, NJ 1983, 230 (Hesseling/Ombudsman), ECLI:NL:HR:1982:AC HR 29 oktober 1982, NJ 1983, 230 (Hesseling/Ombudsman), ECLI:NL:HR:1982:AC0442, r.o HR 29 oktober 1982, NJ 1983, 230 (Hesseling/Ombudsman), ECLI:NL:HR:1982:AC0442. Zie ook: Asser/Heerma van Voss, 7-V, 2015, nr HR 10 juni 1983, NJ 1984, 60 (Groen/RK Ziekenverpleging), ECLI:NL:HR:1983:AG HR 28 juni 1996, NJ 1996, 771, ECLI:NL:HR:1996:ZC HR 28 juni 1996, NJ 1996, 771, ECLI:NL:HR:1996:ZC2118. r.o

17 bepaald bedrijf of in een bepaalde sector. Vaak gebeurt dit in samenhang met een bepaalde opleiding, niet zijnde een beroepsopleiding, dit kan op eigen initiatief gedurende de opleiding, of na afronding van de studie. 75 Een voorbeeld van zo n eerste categorie stage is de WO-student rechten die in de zomer twee maanden stage gaat lopen bij een advocatenkantoor. Deze stage wordt niet door de universiteit verplicht en er staan geen studiepunten tegenover. De student kiest hier zelf voor. Daarnaast kan de stageovereenkomst ook gebruikt worden in het kader van het opdoen van werkervaring na afronding van de studie, op de zogenaamde werkervaringsplek. 76 Aan deze werkervaringsplekken zal eveneens aandacht worden besteed. In de volgende subparagrafen worden achtereenvolgens de definitie, het wettelijke kader en de relevantie jurisprudentie ten aanzien van de stageovereenkomst besproken Definitie Een stageovereenkomst is een overeenkomst die wordt gesloten tussen de stagegever en de stagenemer (hierna: de stagiair). 77 In tegenstelling tot de praktijkovereenkomst wordt de stageovereenkomst gesloten tussen twee partijen. Minister Asscher heeft in antwoord op Kamervragen gesteld door Kamerlid Hamer (PvdA) gesteld dat er sprake is van een stage indien het leeraspect bij het verrichten van activiteiten, door de stagiair, voor de stagegever voorop staat. 78 Het leeraspect heeft in deze zin dan niet persé betrekking op een opleiding, maar op de persoonlijke ontwikkeling van de stagiair. De minister heeft op 2 maart 2015 gezegd dat het niet noodzakelijk is dat de stagiair een opleiding volgt bij een onderwijsinstelling. 79 Onder het Nederlandse recht zoals dat nu geldt, is er geen officiële regeling voor de stageovereenkomst opgenomen in het BW of aanverwante regelingen. 80 Minister Asscher heeft echter in antwoord op de Kamervragen van Kamerlid Hamer een tiental kenmerkende criteria van een stage opgesomd, te weten dat; er sprake moet zijn van een stage-overeenkomst; er een moet leerplan zijn waarin leerdoelen benoemd zijn; de stage gericht is op leren, niet op werken; het leeraspect centraal staat; de stagiair geen productief werk verricht; de stagiair begeleid wordt met het 75 Asser/Heerma van Voss, 7-V, 2015, nr NOS op 3, Een werkervaringsplek: doen of niet?, 17 juni 2015, via: nos.nl/op3/artikel/ eenwerkervaringsplek-doen-of-niet.html 77 G.A. Diebels e.a., Praktijkgids Arbeidsrecht 2014, Alpen aan den Rijn: Vakmedianet 2013, p Aanhangsel Handelingen II 2013/2014, 339, p Aanhangsel Handelingen II 2014/2015, , p G.A. Diebels e.a., Praktijkgids Arbeidsrecht 2014, Alpen aan den Rijn: Vakmedianet 2013, p

18 oog op het leeraspect; de stagiair een eigen positie heeft in de onderneming; er een overeenkomst kan worden gesloten waarin afspraken worden gemaakt tussen opleidingsinstelling en bedrijf (dit is echter niet noodzakelijk, omdat de stage niet altijd wordt verricht in het kader van de opleiding); er een tussentijdse en een slotevaluatie plaats vindt en er moet worden aangegeven welke leerdoelen de stagiair heeft behaald. 81 Het leeraspect en de leerdoelen zijn dan voornamelijk gericht op de ervaring en de kennis die de stagiair opdoet in het kader van werkervaring. Het gaat hierbij niet persé om leerdoelen die vastgesteld zijn door een onderwijsinstelling zoals bij de praktijkovereenkomst Wettelijk kader Voor de stageovereenkomst is geen wettelijke regeling opgenomen, noch in boek 7 van het BW (bijzondere overeenkomsten) noch in de WEB. Indien de stageovereenkomst voldoet aan de wettelijke eisen van art. 7:610 BW kan er echter toch sprake zijn van een arbeidsovereenkomst. Op dat moment zijn de regels van titel 7.10 BW wel van toepassing op de stageovereenkomst en kan er ook een beroep worden gedaan op overige wet- en regelgeving die op de arbeidsovereenkomst van toepassing is, zoals bijvoorbeeld de WML. 82 Omdat de stageovereenkomst tussen een stagiair en een stagegever niet wettelijk geregeld is, kan voor de beoordeling van het feit of er sprake is van een stageovereenkomst, gebruik worden gemaakt van de criteria zoals deze door minister Asscher zijn opgesteld Standaardjurisprudentie Op het gebied van de kwalificatie van een stageovereenkomst als arbeidsovereenkomst zijn ook een aantal arresten gewezen, waarvan twee standaardarresten. Net als bij de praktijkovereenkomst is ook hier het arrest Hesseling/Stichting Ombudsman van groot belang, omdat de stageovereenkomst afgebakend wordt ten opzichte van de arbeidsovereenkomst. 84 Indien een overeenkomst gericht is op het uitbreiden van eigen kennis, vaardigheden en het opdoen van ervaring, kan de overeenkomst niet gekwalificeerd worden als 81 Aanhangsel Handelingen II 2013/2014, 339, p G.A. Diebels e.a., Praktijkgids Arbeidsrecht 2014, Alpen aan den Rijn: Vakmedianet 2013, p Aanhangsel Handelingen II 2013/2014, 339, p HR 29 oktober 1982, NJ 1983, 230 (Hesseling/Ombudsman), ECLI:NL:HR:1982:AC

19 arbeidsovereenkomst en is er sprake van een stageovereenkomst. 85 Een andere klassieker op dit gebied is het Beurspromovendi-arrest. 86 In deze zaak oordeelde de Hoge Raad dat er een arbeidsovereenkomst bestaat tussen beurspromovendi en de Universiteit van Amsterdam (UvA). Deze beurspromovendi dragen door middel van het wettenschappelijk onderzoek dat zij verrichten, bij aan de verwezenlijking van het primaire doel van de UvA. 87 Het primaire doel van een universiteit omvat het verzorgen van wetenschappelijk onderwijs en het verrichten van wetenschappelijk onderzoek. 88 De universiteit heeft daarnaast een financieel belang bij het afronden van het promotieonderzoek door de beurspromovendi. 89 De UvA krijgt van het Rijk voor iedere dissertatie van een promovendus een bepaald bedrag. 90 Hierdoor is er sprake van economisch voordeel voor de universiteit, waardoor de arbeid ook productief is. 91 Dit is in lijn met de uitspraak van de Rechtbank Almelo die werd genoemd in paragraaf 2.2.2, namelijk dat er sprake is van productieve arbeid indien de werkgever economisch voordeel geniet Vergelijking De arbeidsovereenkomst wordt gezien als het entreebiljet van het arbeidsrecht. Van der Heijden noemt de arbeidsovereenkomst ook wel het kompas waarmee werknemers toegang verkrijgen tot het sociaalrechtelijk systeem. 93 Wanneer de praktijkovereenkomst en de stageovereenkomst vergeleken worden met de arbeidsovereenkomst, moeten alle elementen nagegaan worden. Zoals hiervoor al beschreven is, bestaat een arbeidsovereenkomst uit vier elementen (art. 7:610 BW): arbeid, loon, in dienst van en gedurende zekere tijd. 94 Allereerst het element arbeid. Bij stageovereenkomsten is het vaak de vraag of er sprake is van productieve arbeid. Zoals hiervoor reeds besproken is, is er slechts 85 HR 29 oktober 1982, NJ 1983, 230 (Hesseling/Ombudsman), ECLI:NL:HR:1982:AC HR 14 april 2006, RAR 2006, 74 (Beurspromovendi), ECLI:NL:HR:2006:AU HR 14 april 2006, RAR 2006, 74 (Beurspromovendi), ECLI:NL:HR:2006:AU9722, r.o en HR 14 april 2006, RAR 2006, 74 (Beurspromovendi), ECLI:NL:HR:2006:AU9722, Conclusie A-G mr. Huydecoper, ECLI:NL:PHR:2006:AU HR 14 april 2006, RAR 2006, 74 (Beurspromovendi), ECLI:NL:HR:2006:AU9722, r.o HR 14 april 2006, RAR 2006, 74 (Beurspromovendi), ECLI:NL:HR:2006:AU9722, r.o HR 14 april 2006, RAR 2006, 74 (Beurspromovendi), ECLI:NL:HR:2006:AU9722, r.o Rb. Almelo, 1 oktober 1962, SMA 1963 (p ), p P.F. van der Heijden, 'De definitie van de arbeidsovereenkomst in art. 610 boek 7 NBW' in: P.F. Van der Heijden (red.), Sociaal en arbeidsrechtelijke reeks 26: De arbeidsovereenkomst in het NBW, Deventer: Kluwer 1991, p J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p

20 sprake van productieve arbeid indien de overeenkomst niet slechts is gericht op het vergroten van eigen kennis en het opdoen van vaardigheden en ervaringen. 95 Bij praktijkovereenkomsten, en dan met name bij praktijkarbeidsovereenkomsten, is het element arbeid vaak wel aanwezig of verschuift het primaire doel steeds meer in de richting van productieve arbeid. 96 Ten tweede het element loon. Bij onbetaalde stages zal het element loon in de overeenkomst ontbreken. 97 Dit kan anders zijn indien er wel een vergoeding wordt betaald. Hoe hoger de vergoeding, hoe eerder het element loon kan worden aangetoond. 98 Ten derde het element in dienst van. Met betrekking tot de gezagsverhouding kan geconcludeerd worden dat de leerling die stage loopt op grond van een praktijkovereenkomst begeleiding en instructies krijgt van de stagegever. 99 De stagiair die op grond van een stageovereenkomst actief is binnen een bedrijf, heeft zich te houden aan de voorschriften gesteld door de stagegever. 100 Tot slot het element gedurende zekere tijd. Dit element heeft geen onderscheidende betekenis. 101 Dit element kan voor nu buiten beschouwing worden gelaten. De arbeidsovereenkomst is opgenomen in het BW, de stageovereenkomst, die in het geheel niet wettelijk gedefinieerd is, en de praktijkovereenkomst, die geregeld is in de WEB, niet. De praktijk- en de stageovereenkomst kunnen echter wel aangemerkt worden als arbeidsovereenkomst indien er wordt voldaan aan alle elementen van art. 7:610 BW. Het probleem hierbij is echter dat sommige stage- en praktijkovereenkomsten wél de volle bescherming genieten van titel 7.10 BW en de overige wettelijke regelingen, en andere soortgelijke overeenkomsten niet, dit blijkt uit de hiervoor aangehaalde jurisprudentie. 95 M.J. Hietkamp, De stage-overeenkomst: een juridisch zwart gat?, TRA , p M.J. Hietkamp, De stage-overeenkomst: een juridisch zwart gat?, TRA , p M.J. Hietkamp, De stage-overeenkomst: een juridisch zwart gat?, TRA , p CRvB 23 maart 2016, ECLI:NL:CRVB:2016:1088, r.o Zie ook: G.A. Diebels e.a., Praktijkgids Arbeidsrecht 2014, Alpen aan den Rijn: Vakmedianet 2013, p G.J. Mulder, Werken en leren, gaat dat samen?, Arbeidsrecht , p M.J. Hietkamp, De stage-overeenkomst: een juridisch zwart gat?, TRA , p Asser/Heerma van Voss, 7-V, 2015, nr. 25. Zie ook: J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p

21 2.6 Conclusie Ter beantwoording van de vraag: Wat maakt de praktijkovereenkomst een andere overeenkomst dan de arbeidsovereenkomst en wat maakt de stageovereenkomst bijzonder ten opzichte van de arbeidsovereenkomst? kan geconcludeerd worden dat de arbeidsovereenkomst een belangrijke plaats in het Nederlandse arbeidsrecht inneemt. Het biedt de werknemers bescherming, schept rechten en plichten tussen werkgever en werknemer en geeft toegang tot verschillende andere wettelijke regelingen. 102 Deze rechten en plichten hebben de stagiairs die op grond van een praktijk- of een stageovereenkomst werkzaam zijn veelal niet, of slechts gedeeltelijk. De arbeidsovereenkomst is een wezenlijk andere overeenkomst dan de praktijk- en de stageovereenkomst. Deze overeenkomsten hebben dan ook niet voor niets ieder een eigen definitie en (rechts)karakter. 102 J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p

22 Hoofdstuk 3 De kwalificatiediscussie 3.1 Inleiding Zoals al eerder is aangegeven, is de arbeidsovereenkomst de belangrijkste overeenkomst op grond waarvan arbeid wordt verricht in Nederland. Toch bestaat er vaak discussie over het feit of er sprake is van een arbeidsovereenkomst. Hierbij spelen verschillende belangen. Niet alleen tussen werkgever en werknemer, maar ook tussen overheid en werkgever. In dit hoofdstuk worden deze verschillende belangen uitgelicht, waardoor er een discussie naar voren wordt gebracht. De vraag die in dit hoofdstuk beantwoord zal worden, is de volgende: Welke discussie bestaat er omtrent de kwalificatie van de arbeidsovereenkomst en welke belangen spelen hierbij een belangrijke rol?. Achtereenvolgens wordt ingegaan op de verschillende elementen van de arbeidsovereenkomst en de ontwikkeling van de discussie omtrent de arbeidsovereenkomst. In paragraaf 3.3 komt de geschiedenis van de Wet op de arbeidsovereenkomst aan bod waarna via het recente verleden en het heden wordt toegewerkt naar de toekomst. Hierbij wordt rekening gehouden met de verschillende belangen die spelen. Er wordt besloten met een (deel)conclusie. 3.2 Elementen De dwingendrechtelijke omschrijving van de arbeidsovereenkomst bevat vier elementen. Het gaat om de volgende elementen: arbeid, loon, in dienst van en gedurende zekere tijd (art. 7:610 BW). Het laatste element van art. 7:610 BW, gedurende zekere tijd, heeft geen onderscheidende betekenis en zal hierdoor niet verder worden besproken in deze paragraaf Arbeid Arbeid is het eerste element van de arbeidsovereenkomst (art. 7:610 BW). De werknemer stelt zichzelf beschikbaar aan de werkgever om arbeid te verrichten. 103 Het maakt niet uit of de arbeid moeite kost of niet, of het fysiek of psychisch van aard is. Hierbij moet sprake zijn van een reële prestatie van de werknemer ten opzichte 103 J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p

23 van de werkgever. 104 De werknemer moet productieve arbeid verrichten, welke arbeid vruchten afwerpt voor de werkgever. 105 Op grond van art. 7:659 lid 1 BW is de werknemer verplicht om de arbeid persoonlijk te verrichten. Toch kan er ook sprake zijn van een arbeidsovereenkomst als de werknemer géén arbeid verricht, dit kan bijvoorbeeld zo zijn tijdens een periode van ziekte, de arbeidsovereenkomst blijft dan in stand. 106 De vraag of er wel of geen (productieve) arbeid wordt verricht kan bij een aantal overeenkomsten van doorslaggevende betekenis zijn. Hierbij kan gedacht worden aan de overeenkomst met een stagiair of een overeenkomst met een familielid Loon Loon is de tegenprestatie die werknemers van werkgevers ontvangen voor de geleverde arbeid. 108 Afdeling 2 van titel 10 Boek 7 BW bevat diverse bepalingen omtrent het loon. Verder is de werkgever op grond van art. 7 lid 1 WML verplicht om de werknemer die de leeftijd van 23 jaar heeft bereikt het minimumloon te betalen. Indien er sprake is van een overeenkomst, die niet getypeerd is als arbeidsovereenkomst, maar waarbij wel een zekere vergoeding ten aanzien van de werkzaamheden wordt betaald, kan er toch sprake zijn van een arbeidsovereenkomst. Hierbij geldt het volgende: hoe hoger de vergoeding, hoe eerder het element loon kan worden aangetoond. 109 Niet iedere vergoeding kan aangemerkt worden als loon. Onkostenvergoedingen en fooien vallen bijvoorbeeld niet onder loon ten aanzien van de werkzaamheden. 110 Het loon van een werknemer is doorgaans hoger dan de vergoeding die een andere arbeidskracht voor zijn werkzaamheden krijgt. Dit komt bijvoorbeeld door de sociale premies, loonheffing en pensioenpremies die de werkgever moet inhouden. 111 Indien er geen aanspraak op 104 J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p. 33 en Rb. Almelo, 1 oktober 1962, SMA 1963 (p ), p D.V.E.M. van der Wiel-Rammeloo, De dienstbetrekking in drievoud. Deventer: Kluwer 2008, p Zie ook: J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p G.J.J. Heerma van Voss, Arbeidsovereenkomst, regeling Boek 7 BW, aantekening 1.3, online bijgewerkt tot 1 februari J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p G.A. Diebels e.a., Praktijkgids Arbeidsrecht 2014, Alpen aan den Rijn: Vakmedianet 2013, p Zie ook: CRvB 23 maart 2016, ECLI:N:CRVB:2016: J. van Drongelen & W.J.P.M. Fase, Individueel Arbeidsrecht. Deel 1. De overeenkomsten tot het verrichten van arbeid. Vakantie en Verlof, Zutphen: 2015, p G.A. Diebels e.a., Praktijkgids Arbeidsrecht 2014, Alpen aan den Rijn: Vakmedianet 2013, p