Wet- en regelgeving bij hijsen, heffen en verticaal transport Gaat het mis bij de wetgever of bij het toezicht houden?

Transcriptie

1 Wet- en regelgeving bij hijsen, heffen en verticaal transport Gaat het mis bij de wetgever of bij het toezicht houden? Auteur: Peter Verhoef Hijsen en heffen, beiden vallend onder de noemer verticaal transport zijn zeer risicovolle activiteiten. Uit onderzoek van de Onderzoeksraad Voor Veiligheid blijkt onder meer, dat er gemiddeld per jaar 7 dodelijke ongevallen zijn, 36 ongevallen met blijvend letsel en 107 ongevallen met letsel. Dat zijn minimaal 2 ongevallen met letsel per week en elke twee maanden een dodelijk ongeval. Getallen die geen enkele veiligheidskundige als acceptabel zal ervaren. De vraag is echter, waardoor wordt dit veroorzaakt: Is het een gebrek aan: 1) wetgeving? of 2) naleving van de wetgeving? De omgeving waarin de werkzaamheden worden uitgevoerd Met een duidelijk zicht op bovenstaande verdeling wordt het houden van toezicht op een veilige uitvoering van hijs- en hefwerkzaamheden eenvoudiger. Dit geldt zowel voor toezicht van de zijde van opdrachtgevers als toezicht van de zijde van uitvoerende bedrijven, zoals kraanverhuurbedrijven. Alle medewerkers die betrokken zijn bij het uitvoeren van de hijsen hefwerkzaamheden De hijs- en hefmiddelen, welke zijn onder te verdelen in: 1. Hijs- en hefmachines 2. Hijs- en hefgereedschappen 3. Datgene wat men hijst of heft, ofwel de last Hijs- en hefwerkzaamheden zijn nooit identiek. Zelfs dagelijks voorkomende, volkomen routinematige werkzaamheden, zoals bijvoorbeeld beton storten met een kabel, hijsen van stalen balken of tunnel elementen zijn elke dag anders. De wind komt uit een andere richting, de kraan staat op een andere bouwplaats, de kraan wordt door een andere machinist bedient, het regent, de ondergrond is geen zand maar veengrond etc. etc. Toch zijn er een aantal elementen die wel altijd identiek zijn. De werkzaamheden worden achtereenvolgens: 1. Gedefinieerd; 2. Gepland; 3. Uitgevoerd. De uitvoering is vervolgens op te delen in een aantal elementen die we terug vinden in de wetgeving: Resultaten en discussie Na afloop van de presentatie zullen de congres deelnemers hoofdlijnen in de wetgeving voor hijsen en heffen herkennen. Dat de wetgever ruimschoots in complexe regelgeving heeft voorzien zal duidelijk worden. De vragen en discussie die loskomt zal vooral gaan over de verdeling van de verantwoordelijkheden tussen de toezichthouders van opdrachtgevers en opdrachtnemers bij het uitvoeren van hijs- en hefwerkzaamheden. Opmerking: De beschikbare tijd van 20 minuten is weliswaar te kort voor het volledig verkrijgen van inzicht in alle wettelijke aspecten die aan de orde komen bij de veilige uitvoering van hijs- en hefwerkzaamheden. De congresdeelnemers zullen echter na de presentatie een grove hoofdlijn herkennen in de bestaande wet- en regelgeving en met name in de wijze waarop daar efficiënt toezicht op kan worden gehouden.

2 Veiligheidstheorieën, -modellen en metaforen in de twee decennia na de Tweede Wereldoorlog, in de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Nederland Auteur: Dr. Paul Swuste (dr.ir. Coen van Gulijk, Walter Zwaard, Yvette Oostendorp) Dit artikel bestrijkt de periode vanaf de Tweede Wereldoorlog tot begin jaren 70 en behandelt de ontwikkeling in de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Nederland. Net als de twee eerdere artikelen zijn de onderstaande onderzoeksvragen leidend geweest. o Binnen welke context heeft de theorie- en modelvorming plaats gevonden? o Waar zijn de theorieën, modellen en metaforen op gebaseerd en indien beschikbaar, welke dataverzameling is de basis voor geweest voor de theorieën? Een uitgebreid literatuuronderzoek is de basis geweest voor de beantwoording van de vragen. Veel van de oorspronkelijke referenties en bronnen zijn aanwezig in de Centrale Bibliotheek van de Technische Universiteit Delft. Indien daar niet aanwezig zijn internationale bibliotheken geraadpleegd In de periode na de Tweede Wereldoorlog en begin jaren 70 heeft de Nederlander arts Willem Winsemius in 1951 de theorie van de taakdynamiek ontwikkeld. Deze theorie is gebaseerd op de analyse van 1300 ongevallen bij de toenmalige Hoogovens. De theorie verklaart en voorspelt ongevallen uit reflexreacties en improvisaties van werknemers tijdens processtoringen en andere onverwachte gebeurtenissen. Deze relatie tussen processtoringen en ongevallen is al eerder in de jaren 20 geopperd. Preventie van ongevallen wordt gezocht in het ergonomisch ontwerp van werkplekken en installaties, waar werknemers zich niet moeten aanpassen aan de techniek, maar waar het ontwerp rekening houdt met de menselijke mogelijkheden en beperkingen. De relatie tussen taak, handelingen en ongevallen is eveneens in een uitgebreid Brits observatie onderzoek naar meer dan 2000 ongevallen aangetoond. Ook hier is ergonomisch herontwerp de sleutel tot de preventie van ongevallen. Oorzaken van ongevallen moeten, volgens de onderzoekers, gezocht worden in de slechte managementondersteuning. Verder laat het onderzoek zien dat wet- en regelgeving ter preventie van ongevallen geen merkbare invloed op de incidentie van ongevallen geeft gehad. De beschouwde periode heeft eveneens een model opgeleverd, gebaseerd op de epidemiologische driehoek toegepast op veiligheid en het daarmee verbonden hazard barrier target model. Het model is een reactie op de beschamend slechte kwaliteit van veiligheidskundig onderzoek en de beperkte resultaten die tot dan toe behaald zijn in ongevalspreventie. Deze epidemiologische benadering uit begin jaren 60 is afkomstig uit de medische sector en de naam van de Amerikaans earts William Haddon Jr is verbonden aan het model en aan een logische indeling van tien, hiërarchisch geordende preventie strategieën. Deze preventiestrategieën lijken op de late ontwikkelde arbeidshygiënische strategie. De Deming cirkel is een metafoor die geen directe relatie heeft met een presentatie van het ongevalsproces. Deze cirkel is ontwikkeld als een hulpmiddel om besluitvorming over de kwaliteit van product en proces te structureren. Deming, een gepromoveerde Amerikaanse wis- en natuurkundige, is een van de grondleggers van het Total Quality Management, een benadering om processtoringen te reduceren en door een actieve inbreng van alle managementlagen.

3 Straffen is onzin, volgens Deming, managers moeten werknemers actief ondersteunen om hun werk slimmer uit te voeren. De kwaliteitsbenadering is vlak na de oorlog in Japan ontwikkeld en zal pas een kleine dertig jaar later gemeengoed in het Westen worden. In diezelfde tijd wordt de Deming cirkel een vast onderdeel van veiligheidsmanagement. Tussen eind jaren 40 en eind jaren 60 worden een aantal veiligheidskundige technieken ontwikkeld, zoals de Energie Analyse, de foutenboom (FTA), de Failure Mode and Effect Analysis (FMEA), de Hazard and Operability studies (HAZOP) en de Management Oversight and Risk Tree (MORT). Deze technieken zijn niet op systematisch onderzoek gebaseerd, maar zijn een gecodificeerde verzameling van praktische ervaringen

4 Heinrich's bijdrage en verantwoording voor veiligheid Historisch perspectief op veiligheidskunde Auteur: Dr.ir. Coen van Gulijk (dr. Paul Swuste, Walter Zwaard) De ontwikkeling van het vakgebied veiligheid heeft veel te maken met verantwoording die ontwikkelaars in het verleden op zich genomen hebben. De vakgroep veiligheidskunde van de TU Delft heeft zich tot doel gesteld om dit verleden te reconstrueren om te begrijpen waarom het vakgebied zich ontwikkeld heeft. In het kader van dit congres willen we ons concentreren op het werk van Herbert Heinrich die tussen 1927 en 1956 een belangrijke bijdrage leverde aan de veiligheid. We focusseren op zijn bijdragen en hoe hij in zijn tijd met zijn verantwoording voor veiligheid is omgegaan en wat wij daar vandaag nog van kunnen leren. Het probleem is gestart aan de hand van een zo volledig mogelijk documentonderzoek van het werk van Heinrich en zijn context in het interbellum. Het onderzoek maakt deel uit van een reeks publicaties over de historie van de veiligheidskunde, waarbij de nadruk ligt op wetenschappelijke vooruitgang in het gebied. Resultaten en discussie Heinrich heeft een buitengewone bijdrage geleverd aan de veiligheidskunde in de VS en in Nederland. Hij heeft modellen en metaforen ontwikkeld die tot op de dag van vandaag herkend worden en zelfs ook nog gebruikt worden. Wat hem bijzonder voor zijn tijd maakt is dat hij de enige auteur is die zijn veiligheidswerk na WWII voortzet. WWII heeft de ontwikkeling van het veiligheidsgebied weinig goeds gedaan en hij was de enige die zijn werk na de oorlog weer heeft opgepakt. In die zin toont hij het doorzettingsvermogen dat een veiligheidskundige vandaag de dag ook nodig heeft. Op wetenschappelijk gebied zijn er toch wat tekortkomingen. Het originele werk van Heinrich kan niet worden geëvalueerd door andere onderzoekers, veelal omdat hij zijn data niet prijsgeeft. Het lijkt erop dat hij er speciaal voor gekozen heeft om zijn werk buiten de wetenschappelijke discussie te houden: hij voelde zich verantwoordelijk voor veiligheid, niet voor wetenschap. Dit sterke verantwoordingsgevoel voor veiligheid voor alles is vandaag de dag nog steeds actueel.

5 Aboma's Veiligheidsmonitor Een jaar bouwgerelateerde veiligheidsbeoordelingen in cijfers Auteur: Ing. Cor van den Berg Voorstel voor deelname aan het NVVK Veiligheidscongres (N)iemand verantwoordelijk voor Veiligheid?! (16 en 17 maart 2011) Aboma s Veiligheidsmonitor: een jaar bouwgerelateerde veiligheidsbeoordelingen in cijfers Aboma+Keboma In Nederland is het midden van de vorige eeuw is in veiligheidskundig opzicht een interessante periode. Het accent van de veiligheidswetgeving verschuift langzaam maar zeker van repressie naar preventie: niet alleen brandjes blussen, maar ook aandacht voor brandpreventie. In 1952 treedt de Wet op de gevaarlijke werktuigen in werking, die het onder meer verplicht maakt bepaalde machines voor gebruik te laten keuren. Goedkeuren, wel te verstaan. Bevatte de wetgeving tot dat moment uitsluitend eisen van technische aard, vanaf dan worden daarnaast ook steeds vaker organisatorische maatregelen verlangd. Het is de periode waarin het Veiligheidsinstituut begint met een jaarlijkse Cursus Ongevallenbestrijding. Bouwplaatsveiligheid krijgt hierbij ruimschoots de aandacht. Aandacht die noodzakelijk is gezien de ontwikkelingen in de snel veranderende bouwnijverheid. In 1960 richt de NVWB (Nederlandse Vereniging van Wegenbouwers) een Technische en Veiligheidsdienst op die zich bezig gaat houden met de veiligheidstechnische voorlichting en advisering van haar bedrijven. We beschouwen deze gebeurtenis als het oprichtingsmoment van Aboma. Nu, meer dan vijftig jaar later, een bedrijf met ruim honderd medewerkers, dat zich richt op het verhogen van de veiligheid in de gehele bouwnijverheid. De kernactiviteiten zijn certificering (Cluster Certificering), keuring en periodieke inspectie van materieel (Cluster Techniek) en bouwproject- en bedrijfsbegeleiding in ontwerp- en uitvoerings- en exploitatiefase (Cluster Veiligheid). Veiligheidsadviesbezoeken De Cluster Veiligheid van Aboma bezoekt jaarlijks een grote hoeveelheid bouwplaatsen. Vrijwel altijd gebeurt dit in opdracht van de hoofdaannemer die daar werkt. Tijdens deze veiligheidsadviesbezoeken beoordeelt een veiligheidskundige van Aboma zowel de kwaliteit van de veiligheidsprojectorganisatie, als de genomen veiligheidsmaatregelen. Een advies over mogelijke verbeteringen van de bestaande situatie en de veiligheidskundige aanpak van de komende bewerkingen zijn vaste onderdelen van zo n veiligheidsadviesbezoek. In 2009 brachten onze veiligheidskundigen meer dan 3000 keer een veiligheidsadviesbezoek aan een bouwplaats. Het rapport dat Aboma+Keboma tijdens de veiligheidsadviesbezoeken hanteert, biedt de mogelijkheid om aan de hand van een gestandaardiseerde aandachtspuntenlijst over 35 onderwerpen te rapporteren. Hierbij moet u denken aan onderwerpen als bekistingen, steigers en hijsen. Elk onderwerp is onderverdeeld in subonderwerpen. Afhankelijk van de relevantie voor het betreffende werk worden deze onderwerpen tijdens een veiligheidsadviesbezoek beoordeeld en vervolgens met de bouwplaatsleiding besproken. Concrete acties ter verbetering worden afgesproken. Veiligheidsmonitor Jaarlijks maken we in onze Veiligheidsmonitor een samenvatting van onze bevindingen. Gebaseerd op alle waarnemingen die wij tijdens onze veiligheidsadviesbezoeken deden, schetsen we daarin een beeld van het veiligheidsniveau in de Nederlandse bouwnijverheid. Per onderwerp verwerken we onze bevindingen in grafieken, waarin we ook de resultaten van het voorafgaande jaar aangeven, zodat een vergelijk tussen beide jaren mogelijk is.