Marché Opus. Mengal Ensemble XL. Een muzikale revolutie op historische instrumenten

Transcriptie

1 Marché Opus Mengal Ensemble XL Een muzikale revolutie op historische instrumenten

2 Les sons du cor transportent l esprit au loin, dans les libres espaces, au sein des vastes fôrets, sous l ombrage des chênes séculaires, ou dans les pays charmants du rêve et de la féerie, aux bords des claires fontaines où l on entend par les belles nuits d été résonner les notes mystérieuses du cor d Obéron. Uit F.A. Gevaert, Traité d instrumentation 1885, p.210 De muzikale rijkdom van beide octetten staat symbool voor de bloeiperiode van de Belgische lyrische hoornschool. MIM Brussel Onder de walmende schoorstenen van het 19de eeuwse West-Europa werkten componisten, musici en instrumentenbouwers aan hun eigen muzikale revolutie. De woelige context van politiek, wetenschappelijke evolutie en nieuwe artistieke ideeën deed de muzikale wereld op zijn grondvesten daveren. In Parijs en Brussel poogden ateliers als Sax, Mahillon en Van Cauwelaert een deel van de steeds uitdijende instrumentenmarkt in te palmen met hun nieuwste blaasinstrumenten. De hoornoctetten van Martin-Joseph Mengal ( Gent, ) en Léon Du Bois ( Brussel 1859-Bosvoorde 1935) zijn een perfecte illustratie van de metamorfose die de muziek voor blaasinstrumenten, én de instrumenten zelf in deze periode doormaakten. Hoornist Mengal, een leerling van Antonin Reicha ( Praag 1770-Parijs 1836), schreef zijn octetten in Parijs voor 6 natuurhoorns in verschillende stemmingen in combinatie met twee trombones. Het gebruik van handstoptechniek resulteert in een explosie aan klankkleuren maar tevens ook in een "tour de force" voor het oude klassieke instrument. Léon Du Bois voltooide zijn 3 octetten voor 8 chromatische hoorns in 1895, overduidelijk geïnspireerd door de tot Brussel doorgesijpelde stijlinzichten van Wagner en Brückner. De componist zet hier een magistraal dubbel hoornkwartet in lyrische stijl neer en het hoeft dan ook niet te verbazen dat dit octet een geliefd concertstuk was voor vele generaties hoornisten. Tot aan de 2de wereldoorlog was het een veelgespeeld werk op de vele kiosken van onze steden en dorpen. Tien gereputeerde Belgische vriendenhoornisten en trombonisten met een passie voor oude instrumenten gaan opnieuw de confrontatie met de instrumenten van hun stamvaders aan. Ze brachten zes Franse natuurhoorns uit de tijd van Mengal samen: instrumenten van de Parijse bouwers Courtois en Raoux uit de eerste decennia van de 19de eeuw aangevuld met trombones naar Johann Georg Eschenbach, origineel in het bezit van de Universiteit van Leipzig (inventarisnr.1899) gebouwd door Geert Jan Van der Heyde. Voor de uitvoering van Dubois' octet koesteren ze acht originele ventielhoorns, gebouwd rond 1880 door de gerenommeerde Brusselse ateliers Ferdinand Van Cauwelaert. 2

3 1 2 Conservatoire Royal de Liège Mengal Ensemble Het Mengal Ensemble werd in 2008 opgericht door 4 gereputeerde hoornisten met een passie voor avontuurlijk repertoire en historisch instrumentarium. Kernleden Jeroen Billiet, Frank Clarysse, Bart Indevuyst en Mark De Merlier, allen oud-leerlingen van Luc Bergé, hebben een mooie carière uitgebouwd als solist, orkestmuzikant, leerkracht en onderzoeker. In hun zoektocht naar de ziel van hun instrument omringen ze zich geregeld met gelijkgestemde musici zoals organisten Ignace Michiels en Frank Heye, pianist Jan Huylebroeck, harpiste Marjan de Haer, trompettist Steven Bossuyt, zangeres Veerle Verhaegen, het kamerkoor Orpheon en vele anderen. In zijn zes-jarig bestaan wist het ensemble het publiek te prikkelen met zeer diverse programma s gaande van 19de eeuwse duo s voor hoorn en harp tot groot historisch koperensemble. 3 Het Mengal Ensemble is te horen op diverse Belgische concertpodia, waaronder de Bijloke te Gent, het Concertgebouw Brugge en Amuz in Antwerpen en is een regelmatige gast op diverse festivals. De première van Marché Opus, deze zomer tijdens het MA-festival in Brugge én op het 46ste International Horn Symposium in London, werd een veel besproken succes! Onderzoek en experiment zijn de basis van een grote variatie aan concertprogramma's. Het ensemble wil zich blijven profileren als pionier in deze ontdekkingstocht, als hoornkwartet én als groter ensemble voor historische instrumenten. Voor "in Flanders Fields" nam het ensemble in 2010 de internationaal gesmaakte CD "de Herfst blaast op den Horen" op met onbekende 19de eeuwse Vlaamse hoornmuziek (Phaedra nr. 65).

4 4 Sinds 2012 bezit het Mengal Ensemble ook drie originele alpenhoorns wat het repertoire gevoelig uitbreidt. Regelmatig kan het publiek genieten van de zoetgevooisde klanken van deze unieke instrumenten. Bij het TV-programma Vanthilt on Tour weerklonken de alpenhoorns zelfs op het strand van Zeebrugge. Naast concerteren heeft het ensemble ook een belangrijke pedagogische werking, en organiseert het op regelmatige basis activiteiten rond de hoorn. Zo verzorgt het ensemble de organisatie van de hoorndag, een groots evenement voor hoornisten uit alle windstreken, van alle leeftijden en van alle speelniveaus. Na succesvolle edities in Lichtervelde (2005), Tielt (2006), Deinze (2007) en Gent (2010), verzamelde de hoorndag in februari 2012 meer dan 200 hoornisten in Roeselare. Het Mengal Ensemble heeft in het kader van de hoorndagen al meermaals compositieopdrachten gegeven. In 2012 heeft de Frans componist Pascal Proust het werk Les Eperons d Or geschreven voor hoornensemble en alpenhoorns. De bijzondere klank van dit werk hier uitgevoerd op ventielhoorns, alpenhoorn en trombone - zorgt voor een verrassende maar zeer geslaagde reflectie tegenover de historische octetten. Geluidsfragmenten Beluister enkele fragmenten van de werken : Marché Opus audio index.html Hoorn Jeroen Billiet ( Tielt, 1977) hoorn-solo le Concert d'astrée, Insula Orchestra, Il Fondamento - hoornist les Musiciens du Louvre-Grenoble, B'Rock - leerkracht hoorn SAMW Tielt en Stedelijk Conservatorium Brugge, docent SLO en onderzoeker Artesis- Plantijn Hogeschool Antwerpen Frank Clarysse ( Roeselare, 1968) het Symfonieorkest Vlaanderen, l'orchestre des Champs Elysées - leraar hoorn SAMWD Roeselare Bart Indevuyst ( Poperinge, 1979) Jef Neve-ensemble, freelance Nationaal Orkest van België, Brussels Philharmonic, Vlaamse Opera - leraar hoorn SAMWD Deinze en Lede, MAGO Gent Mark De Merlier ( Oudenaarde, 1966) Freelance Il Fondamento, le Concert d'anvers, l'arte del Mondo - leraar hoorn Kunstacademie Ronse Trombone Gunter Carlier ( Halle, 1967) l'orchestre des Champs Elysées, Anima Eterna Brugge - directeur Stedelijk Conservatorium Brugge Simen Van Mechelen ( Ekeren, 1962) Concerto Palatino, Huelgas Ensemble, Bach Collegium Japan, Oltremontano, la Petite Bande Uitvoerders Bart Cypers ( Antwerpen, 1983) hoorn-solo Vlaamse Opera Quintet Eburon, Sinfonia Rotterdam, Nationaal Orkest van België, La Petite Bande, De Munt, Orchestre de Chambre de Wallonie Jean-Pierre Dassonville ( Soignies, 1963) hoorn-solo de Munt, Orchestre des Champs Elysées - docent (natuur)hoorn aan de Koninklijke Conservatoria van Mons en Brussel, leraar muziekacademie van Sint-Lambrechts- Woluwe - laureaat van de internationale alphoornwedstrijd van Nendaz (Zwitserland) Johan Van Neste ( Roeselare, 1962) Hoorn-solo bij Symfonieorkest. Vlaanderen tot 2012, freelance Brussels Filharmonic, Il Fondamento, Combattimento Consort Amsterdam - leraar hoorn academies van Diksmuide, Izegem en Gentbrugge. Bert Vanderhoeft ( Antwerpen, 1979) De Munt docent hoorn Lemmensinstituut, docent kamermuziek koperblazers Koninklijk Conservatorium Brussel

5 Historische instrumenten Instrumentarium octet M.-J. Mengal Natuurhoorns in verschillende stemmingen van de Parijse bouwers Courtois en Raoux. Trombones naar Eschenbach. In de loop van de 18de eeuw ontwikkelde de hoorn zich van een typisch signaalinstrument voor de jacht tot een uiterst verfijnd solo-instrument. Deze evolutie bereikt in het Parijs van de vroege 19de eeuw een virtuoos hoogtepunt. Niet toevallig zijn de beste natuurhoornbouwers in die tijd dan ook terug te vinden in de Franse hoofdstad. Aan de absolute top stonden 2 familiale ateliers: Courtois en Raoux, die instrumenten bouwden voor nagenoeg alle hoornvirtuozen van die tijd. Voor dit programma brachten we 6 originele natuurhoorns samen van deze 2 legendarische bouwers. De trombones gebruikt voor dit programma zijn getrouwe copieën van de originelen uit die tijd, naar een voorbeeld van Johann Georg Eschenbach, origineel in het bezit van de Universiteit van Leipzig (inventarisnr.1899) gebouwd door Geert Jan Van der Heyde. Instrumentarium octet L. Du Bois Ventielhoorns in Fa met 3 ventielen door Van Cauwelaert in Brussel. De Brusselse ateliers van Ferdinand Van Cauwelaert werden bekend voor hun uitstekende ventielhoorns tijdens de stijle opgang van de Belgische hoornschool in de 2de helft van de 19de eeuw. Van Cauwelaert produceerde 2 eigenzinnige hoornmodellen in de Franse stijl, die uiterst populair waren bij Belgische hoornisten. Voor dit programma verzamelden we 8 ventielhoorns in F van het Gantois -type, gekend voor zijn mooie legato en donkere romantische klankkleur. Voor dit project krijgt het Mengal Ensemble vier originele Van Cauwelaert sourdines ter beschikking van het Gentse Conservatorium. Deze worden voor het éérst opnieuw gebruikt en zorgen voor een onevenaarbare subtiliteit en een nooit eerder gehoord klankkleurpallet. 5

6 programma 2u met pauze en duiding Léon Du Bois ( Brussel ) Octuor pour 8 cors chromatiques en fa ( ) Ouverture-allegretto Andante-Rêverie Finale-Rondo Joseph Ryelandt ( Brugge ) Zomeravond voor hoornkwartet (1898) ---- Pauze ---- Martin Joseph Mengal ( Gent ) Grand Octuor pour 6 cors et 2 trombones (1817) Ouverture Menuet à Contretemps Introduction, Thème et Variations Adagio Menuet gracieux Finale Pascal Proust ( Orléans 1959) les Eperons d'or (2012) voor hoornensemble en 2 alpenhoorns 6 programma 1u zonder pauze, met duiding programma 30 Kan meermaals op een dag Léon Du Bois Octuor pour 8 cors chromatiques en fa Léon Du Bois Octuor pour 8 cors chromatiques en fa Andante-Rêverie Finale-Rondo Finale-Rondo J. Ryelandt Zomeravond OF P. Proust les Eperons d'or M.-J. Mengal Grand Octuor pour 6 cors et 2 trombones Introduction, Thême et Variations Adagio Finale J. Ryelandt Zomeravond OF P. Proust les Eperons d'or M.-J. Mengal Grand Octuor pour 6 cors et 2 trombones Introduction, Thême et Variations Finale

7 Mengal Ensemble vzw Beneluxlaan , Tielt T: M: Met de steun van: