M Snelle groeiers zijn ambitieus. Snelle groeiers versus niet-snelle groeiers

Transcriptie

1 M Snelle groeiers zijn ambitieus Snelle groeiers versus niet-snelle groeiers drs. Dick Snel drs. Petra Gibcus Zoetermeer, oktober 2007

2 Snelle groeiers zijn ambitieus De ondernemers van snelgroeiende bedrijven zijn ambitieus en bereid risico s te nemen. Dit uit zich niet alleen in woorden, maar ook in daden. Ze volgen een actievere strategie: de snelle groeier wil nog verder groeien, wil regelmatig nieuwe producten introduceren en nieuwe markten betreden. Dit wil niet zeggen dat alles op eigen houtje wordt gedaan. In veel gevallen zoekt men partners om gezamenlijk markten te bewerken. Om deze doelen te bereiken is goed personeel van essentieel belang. Op dit punt lopen ze tegen de muur. Het is vaak moeilijk om gekwalificeerd personeel te vinden. Ook de komende jaren zullen de snelgroeiende bedrijven sterk blijven groeien. Een belangrijk deel zal minstens net zo sterk groeien. 1 Inleiding Tegenwoordig zijn bedrijven steeds meer genoodzaakt om te werken in een snel veranderende omgeving. Er is steeds meer nationale en internationale concurrentie, er doen zich nieuwe technologische mogelijkheden voor en de individualisering neemt alleen maar toe. Deze factoren pushen bedrijven om flexibeler en innovatiever te zijn. Bedrijven die kunnen inspelen op de snelle veranderingen, dus de kansen zien en grijpen, zijn de snelle groeiers. Snelle groeiers zijn belangrijk voor de economische groei. Zij brengen innovatie en dynamiek in de economie. Snelle groeiers prikkelen de concurrentie en dagen uit tot vernieuwing. Maar snelle groeiers creëren ook veel nieuwe banen. Zij zijn verantwoordelijk voor een derde van de banencreatie 1. Het aantal snelle groeiers vormt een indicator voor het aanpassings- en vernieuwingsvermogen van de Nederlandse economie. Wat onderscheidt deze snelgroeiende bedrijven van niet-snelgroeiende bedrijven? Om antwoord te geven op deze vraag is een telefonisch onderzoek gehouden onder circa 500 MKB-bedrijven met personeel in de sectoren in nijverheid (industrie en bouw), handel en diensten (inclusief transport) die minstens vijf jaar actief zijn. Een bedrijf is als snelle groeier aangemerkt, wanneer de werkgelegenheid in een bedrijf in een periode van vijf jaar met minimaal 60% is toegenomen 2. Er is gekeken naar de periode Van de onderzochte MKB-bedrijven met personeel geeft bijna de helft aan dat het aantal werknemers in de afgelopen vijf jaar is gegroeid. Ongeveer 1 Ministerie van Economische Zaken en EIM (2007), Entrepreneurship in the Netherlands: High growth enterprises; Running fast but still keeping control, Den Haag/Zoetermeer. 2 Onder een normale groeier worden de bedrijven met werkgelegenheidsgroei tot 60% in vijf jaar verstaan. De niet-groeiers hadden te maken met een gelijkblijvende of dalende werkgelegenheid in de afgelopen vijf jaar 2

3 6% van de MKB-bedrijven in deze sectoren is aan te merken als snelle groeier 1. Leeswijzer Hoofdstuk 2 staat stil bij de kenmerken van snelle groeiers, normale groeiers en niet-snelle groeiers. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt naar kenmerken van het bedrijf, kenmerken van de ondernemer en kenmerken van de bedrijfsvoering. Vervolgens gaat hoofdstuk 3 in op het groeiproces. Dit hoofdstuk kijkt naar de factoren die een bijdrage leveren aan de groei en de knelpunten die de bedrijven bij hun groei ondervinden. Ten slotte kijkt hoofdstuk 4 naar de ambities van snelle groeiers voor de toekomst. 2 Kenmerken van snelle groeiers 2.1 Kenmerken van het bedrijf In de dienstensector relatief meer snelle groeiers Naar verhouding zijn er meer snelle groeiers in de dienstensector dan in de andere sectoren (zie Figuur 1). In de nijverheid zijn snelle groeiers ondervertegenwoordigd. 1 Voor het percentage snelle groeiers zijn diverse percentages in omloop. De verschillen liggen in de gehanteerde definities. In Bangma, K.L. (2007), Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid: periode , EIM, Zoetermeer is het percentage snelle groeiers berekend met behulp van de EIM-groeivoet. In de periode 1 januari 2000 tot en met 31 december 2004 kon 6% van de bestaande bedrijven worden gerekend tot de snelle groeiers. De Jong- t Hart, P.M. en W.H.J. Verhoeven (2007), Internationale Benchmark Ondernemerschap: Benchmark ondernemerschap, bedrijvendynamiek en snelle groeiers, EIM, Zoetermeer kijken naar een periode van drie jaar bij het vaststellen van het percentage snelle groeiers. Snelgroeiende bedrijven op basis van werkgelegenheid zijn bij De Jong- t Hart en Verhoeven (2007) bedrijven die in de periode een werkgelegenheidsgroei van meer dan 60 procent realiseren. Het percentage snelle groeiers is 6,6% in de periode

4 Figuur 1 Type groeiers naar sector, in procenten van totaal aantal bedrijven snelle groeiers 21% 38% 42% normale groeiers 28% 38% 34% niet-groeiers 37% 38% 25% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% nijverheid handel diensten Snelle groeiers zijn relatief jonge bedrijven Het verband tussen leeftijd van het bedrijf en snelle groei is sterk. Snelle groeiers zijn overwegend jonge bedrijven in vergelijking met normale groeiers en niet-groeiers (zie Tabel 1). De snelle groeiende bedrijven zijn gemiddeld 14 jaar actief. Bangma (2007) 1 laat zien dat bedrijven tot en met een leeftijd van 17 à 18 jaar vaker dan gemiddeld aan te merken zijn als snelle groeiers. Het gemiddelde van alle onderzochte bedrijven ligt op 22 jaar. Tabel 1 Leeftijd onderneming naar type groeier, in procenten van totaal aantal bedrijven leeftijd niet-groeiers normale groeiers snelle groeiers jaar jaar jaar jaar of ouder totaal Bangma, K.L. (2007), Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid: periode , EIM, Zoetermeer. 4

5 Grootste bedrijfsomvang voor normale groeiers De groeiers, zowel normale als snelle groeiers, zijn in doorsnee grotere bedrijven dan de niet-groeiers. Deze laatste groep bedrijven wil veelal klein blijven, met een overzichtelijke organisatie. Deze bedrijven hebben geen ambitie om te groeien. De normale groeiers zijn gemiddeld duidelijk het grootst. De snelle groeiers zijn nog in de ontwikkelingsfase. Ze zijn nog betrekkelijk jong en zullen nog doorgroeien. Veelal geleidelijke groei De grootste groep groeiers geeft aan geleidelijk over de jaren heen te zijn gegroeid (49%). Een kwart is vooral de afgelopen tijd in personeelsomvang toegenomen. Er zijn geen significante verschillen aan te wijzen tussen normale groeiers en snelle groeiers. Kortom, snelle groeiers zijn. relatief vaker te vinden in de dienstensector relatief jonge bedrijven 2.2 Kenmerken van de ondernemer Ondernemers bij snelgroeiende bedrijven zijn relatief vak er oorspronkelijke oprichter Bij snelle groeiers speelt de oorspronkelijke oprichter in veel gevallen een cruciale rol. Het zijn vooral de ondernemerskwaliteiten van de oorspronkelijke oprichter die bijdragen aan de goede prestaties 1. Bij ruim de helft van de snelgroeiende bedrijven is de ondernemer de oorspronkelijke oprichter. Bij niet-groeiende bedrijven is dit bij vier op de tien bedrijven het geval. Ondernemers bij snelgroeiende bedrijven zijn relatief jong De ondernemers van snelgroeiende bedrijven zijn gemiddeld genomen jonger dan die van de andere typen bedrijven (zie Tabel 2). Ruim een kwart van de ondernemers is jonger dan 40 jaar. De gemiddelde leeftijd bedraagt 47 jaar (totaal gemiddeld 50 jaar). 1 Ministerie van Economische Zaken (1998), Snelgroeiende ondernemingen in Nederland, Den Haag. 5

6 Tabel 2 Leeftijd ondernemers, in procenten van totaal aantal ondernemers leeftijd niet-groeiers normale groeiers snelle groeiers jonger dan 40 jaar tot 50 jaar tot 60 jaar jaar of ouder totaal Ondernemers bij snelgroeiende bedrijven tonen ambitie, crea tiviteit en doorzettingsvermogen De ondernemers van snelgroeiende bedrijven zijn niet alleen jonger, maar ook dynamischer dan ondernemers van niet-snelgroeiende bedrijven. Uit Figuur 2 blijkt dat de ondernemer van een snelgroeiend bedrijf ambitieuzer is, creatiever is en meer doorzettingsvermogen heeft dan ondernemers bij andere bedrijven. Op het gebied van risico s nemen en visie scoren ondernemers bij snelgroeiende bedrijven hetzelfde als ondernemers bij normaal groeiende bedrijven. Ondernemers bij niet-groeiende bedrijven scoren hierop lager. Figuur 2 Eigenschappen van ondernemers per groeitype, in procenten van totaal aantal ondernemers visionair ambitieus risiconemend niet-groeiers normale groeiers snelle groeiers doorzetten creatief flexibel 6

7 Brummelkamp en Te Peele (2007) 1 bevestigen de ondernemerskenmerken van snelle groeiers aan de hand van zeven casestudies van snelle groeiers in Nederland. Zij typeren de ondernemers aan het hoofd van een snelgroeiende onderneming met ambitie, zelfvertrouwen, volharding, energie, toewijding, vindingrijkheid, creativiteit, vooruitziende blik, initiatief, veelzijdigheid, open en toegankelijk. De belangrijkste succesfactor voor snelle groeiers is de sterke ambitie om te groeien aldus Brummelkamp en Te Peele. Kortom, ondernemers van snelgroeiende bedrijven zijn. relatief vaker oorspronkelijke oprichter relatief jong ambitieus risiconemend creatief doorzetters visionair 2.3 Kenmerken van de bedrijfsvoering Snelgroeiende bedrijven zijn beduidend ondernemender ingesteld dan nietsnelgroeiende bedrijven. Dit uit zich op gebieden als doelstellingen, investeringen, innovatie, concurrentiestrategie, samenwerking en export. Snelle groeiers leggen doelen vaker op schrift vast Om doelen te bereiken en tijdig te kunnen ingrijpen/bijsturen bij optredende knelpunten of achterblijven op de doelstellingen, moet teruggegrepen kunnen worden op de vooraf vastgestelde doelen. Ongeveer twee derde van de snelle groeiers heeft doelen schriftelijk vastgelegd. Bij de andere typen bedrijven gebeurt dit minder vaak. Doorgaans kiest de ondernemer bewust voor groei van de onderneming (92%). Snelle groeiers investeren meer in bedrijf en personeel In de afgelopen 12 maanden heeft 88% van de snelle groeiers geïnvesteerd in het bedrijf. Bij niet-groeiende bedrijven ligt dit percentage met 69% beduidend lager. Bij het veroveren van de markt en het aanboren van nieuwe markten wordt door snelgroeiende bedrijven het belang van goed opgeleid personeel duidelijk onderkend: 84% van de snelgroeiende bedrijven heeft hierin geïnvesteerd. Bij de niet-groeiers ligt dit op 56%. Snelle groeiers zijn innovatiever Het ontwikkelen van nieuwe producten en processen is bepalend voor het concurrentievermogen van een bedrijf 2. Snelle groeiers blijken innovatiever 1 Brummelkamp, G.W. en A.M.J. te Peele (2007), Succes in Nederland: Casestudies van zeven succesvolle bedrijven, EIM, Zoetermeer. 2 Ministerie van Economische Zaken (1998), Snelgroeiende ondernemingen in Nederland, Den Haag. 7

8 ingesteld te zijn dan de andere bedrijven 1. In Figuur 3 is te zien dat de meeste bedrijven in de afgelopen drie jaar zowel bedrijfsinterne vernieuwingen (88%) als productvernieuwingen (56%) hebben doorgevoerd. Ruim een derde van de bedrijven wil ook vooroplopen of een van de eerste toepassers zijn als het gaat om het introduceren van nieuwe technologieën. Figuur 3 Innovatie in afgelopen drie jaar, in procenten van totaal aantal ondernemingen snelle groeiers 56% 88% normale groeiers 39% 86% niet-groeiers 32% 60% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% nieuwe producten/diensten op markt in afgelopen drie jaar verbetering/vernieuwing interne bedrijfsprocessen in afgelopen drie jaar Snelle groeiers gericht op unique selling product Het verkrijgen van een unieke positie op de markt door innovaties komt eveneens tot uitdrukking in de concurrentiestrategie die gevoerd wordt: snelle groeiers willen regelmatig nieuwe producten introduceren (40%) en ook nieuwe markten betreden (32%). Ruim de helft van de snelle groeiers biedt, volgens eigen zeggen, op dit moment unieke producten of diensten aan (52%). De snelle groeiers luisteren naar de wensen van de klant en passen daarop de producten of diensten aan. Als gevolg kunnen ze nieuwe concepten toepassen en hun klanten unieke producten aanbieden 2. De actieve groei- en concurrentiestrategie heeft tot nu toe geleid tot een marktleiderschap voor een groot deel van de snelle groeiers. 40% geeft aan marktleider te zijn. 1 Zie ook Ministerie van Economische Zaken (2004), Snelle groeiers & innovatie, Den Haag. 2 Phillipsen, R.L.C. en R.G.M. Kemp (2003), Capabilities for growth: An exploratory study on medium-sized enterprises in Dutch ICT services and life sciences, EIM, Zoetermeer. 8

9 Snelle groeiers betreden vaker nieuwe markten Groeiende bedrijven hebben in de afgelopen drie jaar vaker dan nietgroeiende bedrijven te maken gehad met ingrijpende wijzigingen in de onderneming, die passen in de ontwikkeling van het bedrijf. Denk hierbij aan overname/fusie, veranderingen in huisvesting om uitbreiding mogelijk te maken, veranderingen in het assortiment en het betreden van nieuwe/andere markten die voortkomen uit de groeistrategie. Bij de snelle groeiers springt vooral het betreden van nieuwe of andere markten in het oog (zie Tabel 3). De snelle groeiers noemen dit vaker als ingrijpende wijziging in hun bedrijfsvoering dan de andere groeitypen. Tabel 3 Onderscheidende ingrijpende wijzigingen, in procenten van totaal aantal snelgroeiende bedrijven niet-groeiers normale groeiers snelle groeiers betreden van nieuwe/andere markten assortiment huisvesting overname/fusie met andere bedrijven Snelle groeiers zoeken vaker samenwerking Toetreding tot bepaalde markten, werken met de nieuwste technologieën of een totaal productenpakket aanbieden kan een individueel bedrijf veel geld kosten en/of veel inspanning vergen. Samenwerking kan een middel zijn om een snelle ontwikkeling door te maken. Bijna de helft van de snelle groeiers werkt op dit moment samen met één of meer andere ondernemingen. Bij de niet-groeiers ligt de samenwerkingsgraad met ongeveer een derde aanmerkelijk lager. De samenwerking die snelle groeiers zoeken is in de meeste gevallen gericht op het verbeteren van de positie in de markt. Door samen te werken is men in staat om bijvoorbeeld een uitgebreid diensten-/productpakket aan te bieden, en vormt men dus een interessantere partij. Door schaalvergroting wil men ook de kosten reduceren door allerlei efficiencyvoordelen (zie Figuur 4). Andere doelen die genoemd zijn, zijn onder andere spreiden van risico, betere dienstverlening naar klanten en werk kunnen aanbieden dat men alleen niet kan. 9

10 Figuur 4 Redenen voor samenwerking snelle groeiers, in procenten van samenwerkende snelle groeiers verbeteren van positie in de markt 75% behalen van efficiencyvoordelen 55% creëren van of toegang krijgen tot nieuwe markten 46% kennisvergaring 42% ontwikkelen van nieuwe producten 33% anders 9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Snelle groeiers zijn meer exportgericht Snelle groeiers zijn naar verhouding meer actief op de buitenlandse markt. 44% van deze bedrijven doet aan export. Bij de normale groeiers en de niet-groeiers ligt dit percentage op respectievelijk 38% en 25%. Kortom, snelle groeiers. leggen doelen vaker op schrift vast investeren meer in bedrijf en personeel zijn innovatiever hebben een unique selling position betreden vaker nieuwe markten zoeken vaker naar samenwerking zijn meer exportgericht 3 Het groeiproces Diverse kenmerken van snelle groeiers zijn in het voorgaande hoofdstuk de revue gepasseerd, maar wat zijn nu de factoren die bijdragen aan het groeiproces en welke problemen doen zich voor tijdens het groeiproces? 10

11 3.1 Groeifactoren Goed personeel van groot belang voor groeiproces Aan de ondervraagde snelle groeiers is voorgelegd welke factoren hebben bijgedragen aan de groei van hun bedrijf. Goede mensen weten aan te trekken en het hebben van een sterke marktpositie zijn naar de mening van de snelgroeiende bedrijven de belangrijkste factoren voor een succesvolle groei (zie Figuur 5). Ruim 70% van de snelle groeiers geeft aan dat deze factoren in belangrijke mate bijdragen aan de groei van de onderneming. Brummelkamp en Te Peele (2007) 1 beamen dat personeel als belangrijke factor van succes wordt gezien door ondernemers. Succesvolle bedrijven hebben als overeenkomst dat hun groei is begonnen met het aannemen van de juiste mensen en het afstoten van de verkeerde 2. De ondernemer is vaak nauw betrokken bij de wervings- en selectieprocedure 3. Figuur 5 Belangrijkste factoren die bijdragen aan de groei van het bedrijf, in procenten van totaal aantal snelle groeiers goed personeel aantrekken 72% sterke marktpositie 71% gunstige marktontwikkeling 52% innovativiteit 44% sterke marketing 28% anders 48% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Andere vaak genoemde factoren zijn: durven te investeren, overnames, leveren van kwaliteit (goede prijs-kwaliteitverhouding), aanbieden van unieke producten, nieuwe/goede locatie en mentaliteit en motivatie. 1 Brummelkamp, G.W. en A.M.J. te Peele (2007), Succes in Nederland: Casestudies van zeven succesvolle bedrijven, EIM, Zoetermeer. 2 Collins, J. (2001), Good to great, Why some companies make the leap and other don t, HarperCollins, New York. 3 Ministerie van Economische Zaken en EIM (2007), Entrepreneurship in the Netherlands: High growth enterprises; Running fast but still keeping control, Den Haag/Zoetermeer. 11

12 3.2 Knelpunten Vooral problemen bij vinden personeel Veel bedrijven (twee derde van de snelgroeiende bedrijven) hebben knelpunten ondervonden of hebben te maken gehad met belemmeringen door het groeiproces. De knelpunten wijken in grote lijnen nauwelijks af van de ondervonden knelpunten door normale groeiers. Het belangrijkste knelpunt is het aantrekken van (gekwalificeerd) personeel (zie Figuur 6). Bijna de helft van de snelle groeiers met een knelpunt geeft dit als knelpunt aan. Nieuwe werknemers zijn nodig om de groeiambities te realiseren. Het vinden van gekwalificeerd personeel kost veel tijd, tijd die vaak al schaars is voor de ondernemers. Snelle groeiers kunnen bovendien geen fouten maken bij het aannemen van personeel. Als een werknemer eenmaal in dienst is getreden, is het erg duur om hem te ontslaan. Vaak hebben de snelle groeiers niet de middelen om deze ontslagkosten te betalen 1. Figuur 6 Knelpunten bij groei, in procenten van totaal aantal snelle groeiers met knelpunten aantrekken personeel 47% wet- en regelgeving 29% organisatiestructuur 18% financiële belemmeringen 12% opleidingsniveau 6% ongunstige marktontwikkeling 6% personeelskosten 6% anders 31% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% Wet- en regelgeving wordt door ongeveer een op de drie snelle groeiers als knelpunt ervaren. Problemen in de organisatiestructuur (zoals duidelijke afspraken over de rolverdeling, het gebrek aan strategie en de onderlinge sfeer) worden door een op de vijf ondernemers als knelpunt genoemd. Een ander vaak genoemd knelpunt bij het groeiproces is de huisvesting. De huidige locatie biedt te weinig ruimte of geeft parkeerproblemen. Hierdoor zal men de huidige locatie moeten gaan uitbreiden of op zoek moeten gaan naar een nieuwe locatie. Het vergunningenbeleid speelt een belangrijke rol 1 Ministerie van Economische Zaken en EIM (2007), Entrepreneurship in the Netherlands: High growth enterprises; Running fast but still keeping control, Den Haag/Zoetermeer. 12

13 bij het vinden van een nieuwe locatie; in veel gevallen zorgt dit voor de nodige problemen. Bovengenoemde knelpunten zijn slechts een kleine greep uit knelpunten die zich kunnen voordoen in het groeiproces. Port4Growth heeft met 140 groeiondernemers het Groeimodel ontwikkeld. Het model geeft zes groeithema's (strategie, marktpositionering, automatisering, kapitaal en financiering, business partners, overname en opvolging) waar succesvolle groeiondernemers van hebben aangegeven dat zij op die thema's zaken anders hebben aangepakt, waardoor zij succesvol zijn. Voor iedere groeifase (potentiële snelle groei, snelle groei en formalisatie, stabiele snelle groei en afnemende snelle groei) zijn knelpunten gesignaleerd. Enkele voorbeelden: de bedrijfsstrategie is niet helder, niet vastgelegd of niet up-to-date, ICT-systemen zijn houtje-touwtje en het is onduidelijk in welke klanten geïnvesteerd moet worden. 4 Toekomstverwachtingen Groei in komende jaren bij snelle groeiers Voor de komende jaren hebben de snelle groeiers vrijwel allemaal plannen om verder te groeien. 80% verwacht in de komende vijf jaar te groeien. Zij geven aan dat de afzetmarkten voldoende mogelijkheden bieden om verder te groeien. Driekwart van de snelle groeiers opereert naar eigen zeggen op een (sterk) groeiende markt. Hoewel de snelgroeiende bedrijven in de afgelopen jaren al sterk zijn gegroeid, geeft een kwart aan dat de groei in de komende jaren (veel) sterker zal zijn. 38% meldt dat de groei even sterk zal zijn (zie Figuur 7). 13

14 Figuur 7 Groeiplannen in de komende vijf jaar, in procenten van totaal aantal snelgroeiende bedrijven (veel) sterker 25% even sterk 38% minder sterk 17% geen groei 20% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Bij de normale groeiers verwacht driekwart de komende vijf jaar te groeien. Bij de niet-groeiers is dit slechts een op de drie. Ook groei in komende jaren bij snelle groeiers Gezien het feit dat snelgroeiende bedrijven aangeven dat ze nog flink willen groeien in het aantal personeelsleden, is het niet verwonderlijk dat de (snel)groeiende bedrijven ook een gunstige omzetontwikkeling voorzien. Een kwart van de snelgroeiende bedrijven verwacht dat de omzet dit jaar zeer sterk zal toenemen (zie Figuur 8). 14

15 Figuur 8 Omzetverwachting 2007, in procenten van totaal aantal ondernemingen snelle groeiers 25% 58% 13% 4% normale groeiers 22% 60% 16% niet-groeiers 5% 47% 41% 5% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% sterk stijgen stijgen gelijk blijven dalen sterk dalen 15