Handboek voor patiëntanamnese. voor de orthetische verzorging van de onderste extremiteiten

Transcriptie

1 Handboek voor patiëntanamnese voor de orthetische verzorging van de onderste extremiteiten

2 B C x A Patiëntanamnese De eerste stap naar een orthese op maat Een individuele EVO, KEVO of KO wordt uitsluitend voor de gebruiker ervan vervaardigd. Lichaamsmaten en spierstatus zijn voorbeelden voor individuele patiëntgegevens die bij de anamnese worden vastgesteld. De hoeveelheid en nauwkeurigheid van de verzamelde gegevens hebben een blijvende invloed op de orthese. Noteer alle waarden die u tijdens de patiëntanamnese vaststelt, in het verzorgingsformulier. Indicatie Schoenmaat Gesellschaft für Entwicklung und Vertrieb von orthopädietechnischen Systemen mbh Verzorgingsformulier 03/2017 EVO/KEVO/KO Technicus: Klantnummer: Naam patiënt Varusstand Maximaal Dorette-von-Stern-Strasse Lüneburg (Duitsland) Geslacht w m Firma: Datum: Lichaamsgewicht kg Lichaamslengte cm info@fior-gentz.de Wij wijzen erop dat persoonlijke gegevens van patiënten worden opgeslagen en gebruikt voor de verwerking van de opdracht en voor een statistische analyse. Denk eraan dat de berekening van de belasting van de orthese betrekking heeft op de hier aangegeven gegevens. Tijdens het gebruik van de orthese kunnen deze gegevens veranderen. Houd reeds bij het invullen van dit verzorgingsformulier rekening met veranderingen die zullen optreden (bijv. m.b.t. lichaamsgewicht, groei of veranderingen van de spierstatus). GEGEVENS PATIËNT Vanwege privacyredenen gelieve uitsluitend de eerste twee letters van de voornaam en van de familienaam opgeven. Gecorrigeerd Geboortejaar AP-maat (voor het mechanische kniedraaipunt bij een KEVO of KO) ap Gebruik voor patiënten met cerebrale parese en apoplexie het daarvoor bestemde verzorgingsformulier. Gecorrigeerd mm Been Linkerbeen Rechterbeen Gebruik twee verzorgingsformulieren wanneer de volgende punten bij beide benen van elkaar verschillen. Schoenmaat (Europese standaardmaat) Zooldikte (B) mm Heel drop (x = A - B) mm Hoogtecompensatie (C) mm Valgusstand Hyperextensie Maximale extensie Maximaal Maximaal Heup Gecorrigeerd Knie In dit handboek zijn alle stappen van de patiëntanamnese overzichtelijk en chronologisch beschreven. De daarvoor relevante handelingen worden beeldend weergegeven en toegelicht. Om een vakoverkoepelende communicatie gemakkelijker te maken, is bij de bepaling van de spierstatus de beoordeling volgens Janda gekozen. De opbouw van het handboek is gebaseerd op het verzorgingsformulier. Raadpleeg voor de indicaties apoplexie en cerebrale parese de desbetreffende handboeken en gebruik de speciaal daarvoor bestemde verzorgingsformulieren. De patiëntanamnese vindt u ook onder de online-tutorials op onze website Daar vindt u in de vorm van online-tutorials een overzichtelijke indeling van alle stappen voor het maken van een orthetische verzorging.

3 Dit concept voor het maken van een orthetische verzorging volgen wij daarnaast bij onze seminars in Lüneburg. Theoretische en praktische kennis wordt bij de diverse seminars conceptioneel overgebracht. Vraag vrijblijvend informatiemateriaal over onze seminars aan: Gebruik het handboek als leidraad, naslagwerk, persoonlijke controlelijst of basis voor het verloop van uw patiëntanamnese. Het team van FIOR & GENTZ

4 Patiëntanamnese Inhoud Lichaamsgewicht en -lengte Lichaamsgewicht 6 Lichaamslengte 6 Bewegingsvrijheid in BSG Heel drop schoen en hoogtecompensatie 7 Beenlengte-/hoogtecompensatie 7 Schoenmaat 8 Bewegingsvrijheid in BSG in dorsaalextensie 8 Bewegingsvrijheid in BSG in plantairflexie 9 Gewrichtshoeken Verkeerde standen 9 Verkeerde varusstand maximaal en gecorrigeerd 10 Verkeerde valgusstand maximaal en gecorrigeerd 10 Hyperextensie maximaal en gecorrigeerd 11 Extensiebeperking van de heup 11 Extensiebeperking van de knie 12 Spierstatus voet Dorsaalextensie spierstatus 5 en 4 13 Dorsaalextensie spierstatus 3 13 Dorsaalextensie spierstatus 2 14 Dorsaalextensie spierstatus 1 en 0 14 Plantairflexie spierstatus 5 en 4 15 Plantairflexie spierstatus 3 16 Plantairflexie spierstatus 2 16 Plantairflexie spierstatus 1 en 0 17 Spierstatus knie Pagina Knie-extensie spierstatus 5 en 4 18 Knie-extensie spierstatus 3 18 Knie-extensie spierstatus 2 19 Knie-extensie spierstatus 1 en

5 Pagina Knieflexie spierstatus 5 en 4 20 Knieflexie spierstatus 3 21 Knieflexie spierstatus 2 21 Knieflexie spierstatus 1 en 0 22 Spierstatus heup Heupflexie spierstatus 5 en 4 23 Heupflexie spierstatus 3 23 Heupflexie spierstatus 2 24 Heupflexie spierstatus 1 en 0 24 Heupextensie spierstatus 5 en 4 25 Heupextensie spierstatus 3 26 Heupextensie spierstatus 2 26 Heupextensie spierstatus 1 en 0 27 Activiteit Activiteit 28 AP-maat AP-maat op kniehoogte 29 Verklarende woordenlijst vindt u vanaf pagina 30 5

6 Patiëntanamnese 1 [kg] Lichaamsgewicht Bepaal het lichaamsgewicht. Er dient rekening te worden gehouden met afzienbare veranderingen zoals een gewichtstoename door groei. 2 [ cm] Lichaamslengte Bepaal de lichaamslengte. Er dient rekening te worden gehouden met afzienbare veranderingen zoals een verandering van lengte door groei. 6

7 3 [ mm] C B x A Heel drop schoen en hoogtecompensatie Bepaal de heel drop x van de schoen (verschil tussen hakhoogte A en zooldikte B bij de bal van de voet). Meet A en B en pas de formule x = A B toe. Breng daarna de bepaalde heel drop over op de h-cast. 4 Beenlengte-/hoogtecompensatie De patiënt staat op de h-cast. Controleer of de patiënt loodrecht staat, bijvoorbeeld met behulp van een laser-loodlijn. De loodlijn moet van de 7e halswervel (C7) door de bilnaad en het midden van het ondersteuningsvlak van beide voeten vallen. Als dit niet het geval is, dan heeft de patiënt een hoogtecompensatie nodig (bijv. op grond van een eenzijdige contractuur). Bepaal deze (zie C in afb. 3) en breng deze over op de h-cast. Controleer het resultaat. 7

8 Patiëntanamnese 5 Schoenmaat Bepaal de schoenmaat. De afrollijn van de voet verschuift bijvoorbeeld door een eenzijdige beenlengte-/hoogtecompensatie aan de getroffen zijde naar posterior, waardoor de hefboomwerking van de voorvoet korter wordt. Om een gelijkzijdig gangbeeld te bereiken, is dezelfde hefboomwerking van de voorvoet nodig. Let hierop bij de latere werkstappen van de gipswerkzaamheden. Noteer daarvoor de grotere schoenmaat voor beide zijden. 6 [ ] [ ] Bewegingsvrijheid in BSG in dorsaalextensie De bewegingsvrijheid in BSG wordt vanuit de individuele uitgangspositie gemeten. Zet de patiënt met inachtneming van de beenlengte-/hoogtecompensatie en de heel drop van de schoen op de h-cast. Meet uitgaande van de individuele uitgangspositie de bewegingsvrijheid in het bovenste spronggewricht in dorsaalextensie. 8

9 7 [ ] [ ] Bewegingsvrijheid in BSG in plantairflexie De bewegingsvrijheid in BSG wordt vanuit de individuele uitgangspositie gemeten. Zet de patiënt met inachtneming van de beenlengte-/hoogtecompensatie en de heel drop van de schoen op de h-cast. Meet uitgaande van de individuele uitgangspositie de bewegingsvrijheid in het bovenste spronggewricht in plantairflexie. 8 Verkeerde standen De patiënt staat op de h-cast. Stel vast in welke richting de beenas eventueel uit de neutrale nulstand afwijkt. 9

10 Patiëntanamnese 9 [ ] [ ] Verkeerde varusstand maximaal en gecorrigeerd Als er sprake is van een afwijking in varus, corrigeer deze dan zover mogelijk en bepaal de waarde van de gecorrigeerde verkeerde varusstand. Als de verkeerde stand niet kan worden gecorrigeerd, adviseren wij het veld in het verzorgingsformulier toch te gebruiken voor het documenteren van de bepaalde waarde. Bepaal vervolgens in onbelaste toestand de maximale verkeerde varusstand. Als de waarden overeenstemmen, dan is er sprake van een verkeerde stand, echter niet van instabiliteit. 10 [ ] [ ] Verkeerde valgusstand maximaal en gecorrigeerd Als er sprake is van een afwijking in valgus, corrigeer deze dan zover mogelijk en bepaal de waarde van de gecorrigeerde verkeerde valgusstand. Als de verkeerde stand niet kan worden gecorrigeerd, adviseren wij het veld in het verzorgingsformulier toch te gebruiken voor het documenteren van de bepaalde waarde. Bepaal vervolgens in onbelaste toestand de maximale verkeerde valgusstand. Als de waarden overeenstemmen, dan is er sprake van een verkeerde stand, echter niet van instabiliteit. 10

11 11 [ ] Hyperextensie maximaal en gecorrigeerd Meet de maximale hyperextensie in de knie. Corrigeer de stand, indien mogelijk, zodat een fysiologische kniehoek wordt bereikt en bepaal de waarde. Alle waarden die boven 0 liggen, bijvoorbeeld een flexie van 4, vormen een opheffing van de hyperextensie en worden als 0 genoteerd. 12 [ ] Extensiebeperking van de heup Pas de Thomas-test toe om de extensiebeperking van de heup te bepalen. De patiënt ligt op de rug. Leg een hand onder de lendenwervels om de delordosering van de lendenwervels te testen. Breng het niet te testen been met gebogen knie in de heupbuiging. Aan de te testen zijde wordt de heupflexiehoek gemeten. Denk eraan dat de bepaalde extensiebeperking van de heup de individuele uitgangspositie in het sagittale vlak kan beïnvloeden. 11

12 Patiëntanamnese 13 [ ] Extensiebeperking van de knie De patiënt staat op de h-cast. Stel deze dienovereenkomstig in om rekening te houden met alle invloedsfactoren, zoals de extensiebeperking van de heup. Meet de kniehoek. Deze wijkt van de fysiologische hoek af, wanneer een extensiebeperking in knie en/of heup bestaat. Ook pijn kan resulteren in een afwijking. 14 Dorsaalextensie 12

13 15 Dorsaalextensie spierstatus 5 en 4 De patiënt ligt op de buik, de voet van het te testen been steekt buiten de rand van de onderzoekstafel uit. Fixeer met een hand het onderbeen zonder de spierfunctie te beperken. Druk met de andere hand tegen de voetrug. Laat de patiënt de voet in dorsaalextensie brengen. Bij een volledige krachtsontplooiing tegen sterke weerstand is de spierstatus 5. Bij een krachtsontplooiing tegen lichte weerstand is de spierstatus Dorsaalextensie spierstatus 3 De patiënt zit, de onderbenen hangen over de rand van de onderzoekstafel omlaag. Fixeer met een hand het onderbeen zonder de spierfunctie te beperken. Laat de patiënt de voet in dorsaalextensie brengen. Bij een krachtsontplooiing tegen de zwaartekracht is de spierstatus 3. 13

14 Patiëntanamnese 17 Dorsaalextensie spierstatus 2 De patiënt ligt op de kant van het te testen been. Leg een hand onder de voet, zodat deze niet meer op de onderzoekstafel rust. Laat de patiënt de voet in dorsaalextensie brengen. Bij een krachtsontplooiing zonder inwerking van de zwaartekracht is de spierstatus Dorsaalextensie spierstatus 1 en 0 De patiënt ligt op de kant van het te testen been. Leg een hand onder de voet, zodat deze niet meer op de onderzoekstafel rust. Laat de patiënt de voet in dorsaalextensie brengen. Palpeer of spieractiviteit aanwezig is. Bij zicht-/voelbare spieractiviteit met onvolledige bewegingsomvang is de spierstatus 1. Bij ontbrekende contractie is er sprake van een volledige verlamming en de spierstatus is 0. 14

15 19 Plantairflexie 20 Plantairflexie spierstatus 5 en 4 De patiënt ligt op de buik, de voet van het te testen been steekt buiten de rand van de onderzoekstafel uit. Fixeer met een hand het onderbeen zonder de spierfunctie te beperken. Druk met de andere hand van onderaf tegen de voorvoet. Laat de patiënt de voet in plantairflexie brengen. Bij een volledige krachtsontplooiing tegen sterke weerstand is de spierstatus 5. Bij een krachtsontplooiing tegen lichte weerstand is de spierstatus 4. 15

16 Patiëntanamnese 21 Plantairflexie spierstatus 3 De patiënt ligt op de buik, het te testen been is geflecteerd. Laat de patiënt de voet in plantairflexie brengen. Bij een krachtsontplooiing tegen de zwaartekracht is de spierstatus Plantairflexie spierstatus 2 De patiënt ligt op de kant van het te testen been. Leg een hand onder de voet, zodat deze niet meer op de onderzoekstafel rust. Laat de patiënt de voet in plantairflexie brengen. Bij een krachtsontplooiing zonder inwerking van de zwaartekracht is de spierstatus 2. 16

17 23 Plantairflexie spierstatus 1 en 0 De patiënt ligt op de kant van het te testen been. Leg een hand onder de voet, zodat deze niet meer op de onderzoekstafel rust. Laat de patiënt de voet in plantairflexie brengen. Palpeer of spieractiviteit aanwezig is. Bij zicht-/voelbare spieractiviteit met onvolledige bewegingsomvang is de spierstatus 1. Bij ontbrekende contractie is er sprake van een volledige verlamming en de spierstatus is Knie-extensie 17

18 Patiëntanamnese 25 Knie-extensie spierstatus 5 en 4 De patiënt zit, de onderbenen hangen over de rand van de onderzoekstafel omlaag. Fixeer met een hand het bovenbeen zonder de spierfunctie te beperken. Druk met de andere hand boven de voet tegen het onderbeen. Laat de patiënt de knie in extensie brengen. Bij een volledige krachtsontplooiing tegen sterke weerstand is de spierstatus 5. Bij een krachtsontplooiing tegen lichte weerstand is de spierstatus Knie-extensie spierstatus 3 De patiënt zit, de onderbenen hangen over de rand van de onderzoekstafel omlaag. Fixeer met een hand het bovenbeen zonder de spierfunctie te beperken. Laat de patiënt de knie in extensie brengen. Bij een krachtsontplooiing tegen de zwaartekracht is de spierstatus 3. 18

19 27 Knie-extensie spierstatus 2 De patiënt ligt op de kant van het niet te testen been. Ondersteun en til het bovenliggende been op. Fixeer met de andere hand het bekken zonder de spierfunctie te beperken. Het te testen been is licht geflecteerd. Laat de patiënt de knie in extensie brengen. Bij een krachtsontplooiing zonder inwerking van de zwaartekracht is de spierstatus Knie-extensie spierstatus 1 en 0 De patiënt ligt op de rug, het te testen been is in heup en knie licht geflecteerd. Het andere been blijft gestrekt. Laat de patiënt de knie in extensie brengen. Palpeer of spieractiviteit aanwezig is. Bij zicht-/voelbare spieractiviteit met onvolledige bewegingsomvang is de spierstatus 1. Bij ontbrekende contractie is er sprake van een volledige verlamming en de spierstatus is 0. 19

20 Patiëntanamnese 29 Knieflexie 30 Knieflexie spierstatus 5 en 4 De patiënt ligt op de buik, de ene voet steekt buiten de rand van de onderzoekstafel uit en het te testen been is geflecteerd. Fixeer met een hand het bovenbeen zonder de spierfunctie te beperken. Druk met de andere hand dichtbij de voet tegen het onderbeen. Laat de patiënt de knie in flexie brengen. Bij een volledige krachtsontplooiing tegen sterke weerstand is de spierstatus 5. Bij een krachtsontplooiing tegen lichte weerstand is de spierstatus 4. 20

21 31 Knieflexie spierstatus 3 De patiënt ligt op de buik, de ene voet steekt buiten de rand van de onderzoekstafel uit en het te testen been is geflecteerd. Fixeer met een hand het bovenbeen zonder de spierfunctie te beperken. Laat de patiënt de knie in flexie brengen. Bij een krachtsontplooiing tegen de zwaartekracht is de spierstatus Knieflexie spierstatus 2 De patiënt ligt op de kant van het niet te testen been en het bovenste been is licht geflecteerd. Ondersteun en til het bovenliggende been op. Fixeer met de andere hand het bekken zonder de spierfunctie te beperken. Laat de patiënt de knie in flexie brengen. Bij een krachtsontplooiing zonder inwerking van de zwaartekracht is de spierstatus 2. 21

22 Patiëntanamnese 33 Knieflexie spierstatus 1 en 0 De patiënt ligt op de buik, de ene voet steekt buiten de rand van de onderzoekstafel uit en het te testen been is licht geflecteerd. Ondersteun met een hand het geflecteerde been. Laat de patiënt de knie in flexie brengen. Palpeer met de vrije hand of spieractiviteit aanwezig is. Bij zicht-/voelbare spieractiviteit met onvolledige bewegingsomvang is de spierstatus 1. Bij ontbrekende contractie is er sprake van een volledige verlamming en de spierstatus is Heupflexie 22

23 35 Heupflexie spierstatus 5 en 4 De patiënt ligt op de rug, de onderbenen hangen over de rand van de onderzoekstafel. Fixeer met een hand het bekken zonder de spierfunctie te beperken. Druk met de andere hand dichtbij de knie tegen het bovenbeen. Laat de patiënt de heup in flexie brengen. Bij een volledige krachtsontplooiing tegen sterke weerstand is de spierstatus 5. Bij een krachtsontplooiing tegen lichte weerstand is de spierstatus Heupflexie spierstatus 3 De patiënt ligt op de rug, de onderbenen hangen over de rand van de onderzoekstafel. Fixeer met een hand het bekken zonder de spierfunctie te beperken. Laat de patiënt de heup in flexie brengen. Bij een krachtsontplooiing tegen de zwaartekracht is de spierstatus 3. 23

24 Patiëntanamnese 37 Heupflexie spierstatus 2 De patiënt ligt op de kant van het niet te testen been, het te testen been is in heup en knie licht geflecteerd. Ondersteun en til met een hand het bovenliggende been op. Fixeer met de andere hand het bekken zonder de spierfunctie te beperken. Laat de patiënt de heup in flexie brengen. Bij een krachtsontplooiing zonder inwerking van de zwaartekracht is de spierstatus Heupflexie spierstatus 1 en 0 De patiënt ligt op de rug, heup en knie zijn licht geflecteerd. Ondersteun met een hand de geflecteerde knie. Laat de patiënt de heup in flexie brengen. Palpeer met de vrije hand of spieractiviteit aanwezig is. Bij zicht-/voelbare spieractiviteit met onvolledige bewegingsomvang is de spierstatus 1. Bij ontbrekende contractie is er sprake van een volledige verlamming en de spierstatus is 0. 24

25 39 Heupextensie 40 Heupextensie spierstatus 5 en 4 De patiënt ligt op de buik, de voeten steken buiten de onderzoekstafel uit. Druk met de hand dichtbij de knie tegen het bovenbeen. Laat de patiënt de heup in extensie brengen. Let erop dat het bekken op de onderzoekstafel blijft. Bij een volledige krachtsontplooiing tegen sterke weerstand is de spierstatus 5. Bij een krachtsontplooiing tegen lichte weerstand is de spierstatus 4. 25

26 Patiëntanamnese 41 Heupextensie spierstatus 3 De patiënt ligt op de buik, de voeten steken buiten de onderzoekstafel uit. Laat de patiënt de heup in extensie brengen. Let erop dat het bekken op de onderzoekstafel blijft. Bij een krachtsontplooiing tegen de zwaartekracht is de spierstatus Heupextensie spierstatus 2 De patiënt ligt op de kant van het niet te testen been en het bovenste been is licht geflecteerd. Ondersteun en til met een hand het bovenliggende been op. Fixeer met de andere hand het bekken zonder de spierfunctie te beperken. Laat de patiënt de heup in extensie brengen. Bij een krachtsontplooiing zonder inwerking van de zwaartekracht is de spierstatus 2. 26

27 43 Heupextensie spierstatus 1 en 0 De patiënt ligt op de buik. Laat de patiënt de heup in extensie brengen. Palpeer of spieractiviteit aanwezig is. Bij zicht-/voelbare spieractiviteit met onvolledige bewegingsomvang is de spierstatus 1. Bij ontbrekende contractie is er sprake van een volledige verlamming en de spierstatus is 0. 27

28 Patiëntanamnese Activiteit Beoordeel samen met uw patiënt diens mate van activiteit en houd daarbij rekening met afzienbare veranderingen: 1. Binnenshuis lopen De patiënt kan en/of zal een orthese gebruiken voor transferdoeleinden of voortbeweging over een vlakke ondergrond in een rustig looptempo. Loopduur en loopafstand zijn op grond van zijn toestand sterk beperkt. 2. Beperkt buitenshuis lopen De patiënt kan en/of zal zich met een orthese in een rustig looptempo voortbewegen en daarbij lage obstakels in de omgeving overwinnen, zoals stoepranden, afzonderlijke treden of een ongelijke ondergrond. 3. Onbeperkt buitenshuis lopen De patiënt kan en/of zal zich met een orthese in een matig tot snel, ook veranderlijk looptempo voortbewegen en daarbij de meeste obstakels in de omgeving overwinnen. Hij kan bovendien in het open veld lopen en beroepsmatige, therapeutische en andere activiteiten uitoefenen die de orthese niet aan een bovengemiddelde, mechanische belasting blootstellen. 4. Onbeperkt buitenshuis lopen met zeer hoge eisen De patiënt kan en/of zal zich met een orthese voortbewegen als iemand die onbeperkt buitenshuis kan/zal lopen. Bovendien kunnen op grond van de hoge functionele eisen hoge schokbelastingen, spanningen of vervormingen optreden. Dit treedt typisch bij kinderen en sporters op. 28

29 45 [ mm] AP-maat op kniehoogte Bepaal de AP-maat met een schuifmaat. Deze maat is nodig voor de berekening van de positie van het mechanische draaipunt. 29

30 Verklarende woordenlijst Afrollijn Een onder de bal van de voet lopende lijn waarin aan het einde van de standfase een flexie in de basisgewrichten van de tenen plaatsvindt. Analoog aan deze anatomische afrollijn bevindt zich in het voetgedeelte van een orthese een mechanische afrollijn. AP-maat (afk. voor anterior-posterior-maat, Lat. anterior = voor, posterior = achter): zijdelingse maat ter hoogte van de kniegewrichtsspleet die de uitrekking van de knie van zijn voorste (knieschijf) tot zijn achterste begrenzing (knieholte) aanduidt. Beenlengtecompensatie Orthopedisch hulpmiddel in de vorm van een schoenaanpassing, een inlegzool, een losse wig of een opbouw onder het voetgedeelte van een orthese. Een beenlengtecompensatie is erop gericht een bestaand beenlengteverschil te compenseren. Beenlengteverkorting Functioneel of structureel veroorzaakte verkorting van een been die bij gelijktijdige aanwezigheid van een niet of minder sterk getroffen, contralateraal been resulteert in een beenlengteverschil. Beenlengteverschil Meetbaar lengteverschil tussen beide benen van de heup tot aan de voet. Bovenste spronggewricht (afk. BSG, Lat. articulatio talocruralis): samen met het onderste spronggewricht hoort het BSG bij de twee gewrichten tussen onderbeen en voetwortel. Het bestaat als zuiver scharniergewricht uit scheenbeen en kuitbeen bij het onderbeen en het sprongbeen van de voetwortel en wordt door een gewrichtskapsel en meerdere banden gestabiliseerd. Het BSG is voornamelijk verantwoordelijk voor de plantairflexie en de dorsaalextensie van de voet. Contractie (Lat. contractio = het samentrekken): actief verkorten van bijv. een spierstructuur. 30

31 Delordosering Tijdelijk begrensde of permanente terugbrenging van een lordose van de wervelkolom. Distaal (Lat. distare = op afstand liggend): op afstand van het centrum van het lichaam liggend. Tegendeel: proximaal. Dorsaal (Lat. dorsum = achterkant, rug): horend bij de rug of de achterkant, aan de achterkant gelegen. Als bijv. een enkel-voet-orthese met een dorsale schaal wordt gemaakt, dan ligt de schaal tegen de achterkant van het onderbeen, dus de kuit. Dorsaalextensie Optillen van de voet. Tegenovergestelde beweging: laten zakken van de voet ( plantairflexie). In het Engels dorsiflexion genoemd, omdat de hoek tussen onderbeen en voet wordt verkleind ( flexie). Functioneel is er echter sprake van een strekbeweging in de zin van een extensie. EVO (Eng. AFO: ankle-foot orthosis): Enkel-Voet-Orthese. Extensie (Lat. extendere = strekken): actieve of passieve strekbeweging van een gewricht. De strekking is de tegenovergestelde beweging van de buiging ( flexie) en het kenmerkende van deze beweging is dat de hoek van het gewricht groter wordt. Flexie (Lat. flectere = buigen): actieve of passieve buigbeweging van een gewricht. De buiging is de tegenovergestelde beweging van de strekking ( extensie) en het kenmerkende van deze beweging is dat de hoek van het gewricht kleiner wordt. Flexiecontractuur Contractuur (Lat. contrahere = samentrekken): permanente verkorting of inkrimping van een weefsel, bijv. van bepaalde spieren of pezen. Deze leidt tot een reversibele of irreversibele bewegingsbeperking of geforceerde verkeerde stand in de aangrenzende gewrichten. Er zijn elastische en rigide contracturen. 31

32 Verklarende woordenlijst Fysiologisch (Grieks physis = natuur; logos = leer): met betrekking tot de natuurlijke levensprocessen. Heel drop Effectief verschil tussen hielmiddelpunt en bal van de voet. Bij schoenen wordt dit verschil bepaald uit de hakhoogte en de zooldikte bij de bal van de voet. Hoogtecompensatie Orthopedisch hulpmiddel in de vorm van een schoenaanpassing, een inlegzool, een losse wig of een opbouw onder het voetgedeelte van een orthese. Een hoogtecompensatie is erop gericht onafhankelijk van de beenlengtecompensatie een eventueel aanvullende compensatie (bijv. bij contracturen aan beide zijden) te verschaffen. Individuele uitgangspositie Staande positie waarin voor de patiënt optimale verhoudingen van drop heel schoen, enkel-, knie- en heuphoek aanwezig zijn. Mogelijke randvoorwaarden (bijv. contracturen) leggen deze hoeken daarbij geheel of gedeeltelijk vast. Door rekening te houden met de individuele uitgangspositie worden de opbouw en zodoende de biomechanische eigenschappen van de latere orthese aan de individuele behoeften van de afzonderlijke patiënt aangepast: afhankelijk van het feit of een gering of een hoog dynamisch gebruik van de orthese moet worden bereikt, ligt de individuele uitgangspositie in een bereik tussen staand op twee benen en een eenzijdig belaste positie. Nadat de individuele uitgangspositie van de patiënt werd bepaald, volgt het maken van het gipsnegatief in precies deze positie. KEVO (Eng. KAFO knee-ankle-foot orthosis): Knie-Enkel-Voet-Orthese. KO (Eng. knee-orthosis): Knie-orthese. Laser-loodlijn Gereedschap waarmee een verticale of horizontale referentielijn met behulp van een laserstraal wordt bepaald. De precieze oriëntatie van de gewenste referentielijnen kan hierbij worden ingesteld. 32

33 Lordose (Grieks lordós = voorwaarts gebogen): ventrale kromming van de wervelkolom. Een lordose van de lendenwervels wordt ook lendelordose genoemd. Neutrale nulstand De lichaamsstand van een mens die rechtop en met de voeten ongeveer onder de heupen staat. Op basis van de neutrale nulstand worden de bewegingsmogelijkheden van een gewricht bepaald. Palperen (Lat. palpare = tasten, voelen): voelen, aftasten van lichaamsstructuren of -functies. Plantair (Lat. planta = voetzool): met betrekking tot de voetzool, zoolwaarts. Plantairflexie Neerzetten van de voet. Tegenovergestelde beweging: optillen van de voet ( dorsaalextensie). Proximaal (Lat. proximus = dichtstbij): naar het centrum van het lichaam toe liggend. Tegendeel: distaal. Spierstatus De spierstatus is een kengetal waarmee de door een spiergroep (bijv. knieflexoren) opgebrachte kracht wordt beoordeeld. Deze kracht wordt vastgesteld door de spierfunctietest (volgens V. Janda) waarmee bij elke spiergroep wordt getest in hoeverre de desbetreffende beweging kan worden uitgevoerd. Op basis van het feit of daarbij een handmatig veroorzaakte weerstand of de zwaartekracht wordt overwonnen, vindt een indeling in zes beoordelingsklassen plaats. 0 (nul) complete verlamming, geen contractie 1 (spoor) zicht-/voelbare activiteit, bewegingsomvang onvolledig 2 (zeer zwak) beweging zonder inwerking van de zwaartekracht mogelijk 3 (zwak) krachtsontplooiing tegen de zwaartekracht 4 (goed) krachtsontplooiing tegen lichte weerstand 5 (normaal) volledige krachtsontplooiing tegen sterke weerstand 33

34 Verklarende woordenlijst Thomas-test Genoemd naar de Britse chirurg Hugh Owen Thomas ( ). Deze orthopedische onderzoeksmethode wordt toegepast, om het strekvermogen van het been in het heupgewricht te beoordelen. Ventraal (Lat. venter = buik, lijf): buikwaarts, naar voren gelegen. Als bijv. een enkelvoet-orthese met een ventrale schaal wordt gemaakt, dan ligt de schaal tegen de voorkant van het onderbeen, dus het scheenbeen. Verkeerde valgusstand (Lat. valgus = krom): verkeerde bot- en gewrichtsstand waarbij het distale lidmaatuiteinde van de normale as naar buiten afwijkt. Bij een verkeerde valgusstand in de knie wordt ook gesproken van een genua valga. In het algemene spraakgebruik wordt deze asafwijking ook wel X-benen genoemd. Verkeerde varusstand (Lat. varus = gestrekt): verkeerde bot- en gewrichtsstand waarbij het distale lidmaatuiteinde van de normale as in richting van het lichaamsmidden afwijkt. Bij een verkeerde varusstand in de knie wordt ook gesproken van een genua vara. In het algemene spraakgebruik wordt deze asafwijking ook wel O-benen genoemd. 34

35 35

36 Ortheseconfigurator PR0233-NL-09/2017 Gesellschaft für Entwicklung und Vertrieb von orthopädietechnischen Systemen mbh Dorette-von-Stern-Strasse Lüneburg (Duitsland) info@fior-gentz.de