De Raad van het Instituut van de Bedrijfsrevisoren, met zetel te 1000 Brussel, Arenbergstraat 13;

Transcriptie

1 0349/07/N Tuchtcommissie van 8 januari 2008 (tussenbeslissing) Commissarisverslag niet conform het gebrek aan interne controle en aan interne organisatie, onder meer door zeer belangrijke achterstanden in de facturatie en de afwezigheid van een sluitend voorraad-beheersysteem; Het niet organiseren van de voorraadtelling of de afwezigheid van de commissaris bij die voorraadtelling bij gebreke aan een sluitend voorraadsysteem in de te controleren onderneming; gebrek aan onafhankelijkheid in de uitoefening van een commissarismandaat; het niet rapporteren van een belangrijk klantenrisico; gebrek aan respect voor een confrater en het bekritiseren van zijn werkzaamheden zonder hem daarvan onmiddellijk te hebben in kennis gesteld. (...) In de zaak met dossiernummer 0349/07/B(...)/N: De Raad van het Instituut van de Bedrijfsrevisoren, met zetel te 1000 Brussel, Arenbergstraat 13; tegen: [X] en de burg. BVBA [Y], bedrijfsrevisor ingeschreven op tabel A van de leden van het Instituut onder nummer A(...) sedert (...), wonende te (...) en oefent zijn beroepsactiviteit uit in de burg. BVBA [Y] gevestigd op hetzelfde adres, ingeschreven bij het IBR onder nummer B(...). Gelet op het verslag van de Raad aan de Tuchtcommissie van 30 maart Gelet op de stukken van het door de Raad samengestelde en aan de Tuchtcommissie toegezonden dossier; Gelet op de beslissing van 30 maart 2007 van de Raad om het dossier over te maken aan de Tuchtcommissie; Gelet op de oproeping van de heer [X] met aangetekende zending van 2 juli 2007 om te verschijnen voor de Tuchtcommissie op 18 september Gelet op de afspraken ter zitting gemaakt om de heer [X] in de mogelijkheid te stellen nog bijkomende stukken neer te leggen tegen de zitting van 2 oktober Gelet op de afspraken ter zitting van 18 september 2007 gemaakt om de vertegenwoordiger van de Raad in de mogelijkheid te stellen om tegen de zitting van 13 november het standpunt van de Raad kenbaar te maken nopens de ondertussen nog neergelegde stukken. Gelet op de afspraken ter zitting van 18 september 2007 gemaakt om de zaak uit te stellen voor behandeling op de zitting van 11 december /9

2 Gelet op de kennisgeving van dat uitstel aan de heer [X] bij aangetekende zending van 6 november Verslag van 30 maart 2007 van de raad van het IBR in de zaak met nummer 0349/07/B(...)/N Aan de betrokkene kunnen volgens het voormeld verslag van de Raad aan de Tuchtcommissie volgende deontologische en/of tuchtrechtelijke inbreuken ten laste worden gelegd: - Inzake de belangrijke achterstand in de facturatie. o Inbreuken op de artikelen 2, 15 en 17 van het K.B. van 10 januari 1994 betreffende de plichten van de bedrijfsrevisoren. - Inzake de controlewerkzaamheden in afwezigheid van een sluitend voorraadsysteem. o Inbreuken op artikel 2 en 15 van het K.B. van betreffende de plichten van de bedrijfsrevisoren. - Inzake de afwezigheid van de commissaris bij de voorraadtelling. o Inbreuken op artikel 2 en 15 van het K.B. van betreffende de plichten van de bedrijfsrevisoren. - Inzake de veranderingen in het standpunt van de commissaris mbt de financiële en boekhoudkundige situatie van de gecontroleerde vennootschap over het boekjaar o Inbreuk op dwingende wettelijke bepalingen uit de wet van 22 juli 1953 en uit het wetboek van vennootschappen m.n. art. 7 bis 4 en art. 8 1 van de wet van 22 juli 1953 samen met art. 133 lid 1 van het wetboek van vennootschappen. o Inbreuken op artikel 2, 6, 7, 8 en 15 van het K.B. van betreffende de plichten van de bedrijfsrevisoren. - Inzake de houding aangenomen tegenover zijn confrater. o Inbreuken op artikel 25 en 3 van het K.B. van betreffende de plichten van de bedrijfsrevisoren. - Inzake het niet rapporteren van het belangrijk klantenrisico [B]. o Inbreuken op artikel 2 en 15 van het K.B. van betreffende de plichten van de bedrijfsrevisoren. - Een overtreding van art. 3 van K.B. van betreffende de plichten van de bedrijfsrevisoren door het niet-respecteren van de toepasselijke wetgeving en reglementering die de uitoefening van het beroep van bedrijfsrevisor regelt wat een houding vormt die onwaardig is voor een bedrijfsrevisor. o Inbreuk op artikel 3 en a25 van het K.B. van betreffende de plichten van de bedrijfsrevisoren aangezien alle voornoemde inbreuken in strijd zijn met de beginselen van waardigheid, rechtschapenheid en kiesheid die ten grondslag liggen aan de uitoefening van het beroep van bedrijfsrevisor en met het respect dat een bedrijfsrevisor aan zijn confraters verschuldigd is. Rechtspleging De betrokkene is bij aangetekende brieven van 2 juli 2007 uitgenodigd om voor de Tuchtcommissie te verschijnen. 2/9

3 De heer [X] is ter openbare zitting van 18 september en 11 december 2007 verschenen in persoonlijke naam. Namens de Raad van het Instituut is de heer (...) verschenen en werd hij gehoord. De heer [X] werd gehoord in zijn verdediging en hij verwijst eveneens naar zijn volledig schriftelijk verweer zoals gevoegd bij het dossier. De Feiten en standpunten van de Raad A. Oorsprong van het dossier De heer [X] diende op 16 december 2004 een klacht in bij het Instituut van de Bedrijfsrevisoren tegen bedrijfsrevisor (...) aangezien deze laatste volgens hem artikel 25 van het K.B. van had overtreden. Het dossier werd zonder gevolg geklasseerd door de commissie van toezicht. Een onderhoud vond plaats op 15 april Waarbij werd afgesproken dat in toepassing van art. 18 quinquies het bestaan van een gerechtelijke procedure aan het IBR zou worden meegedeeld. Een dagvaarding was immers uitgebracht door N.V. [A]. Gevolg gevend aan de gevoerde gesprekken en de inhoud van de dagvaarding werd door de commissie van toezicht beslist de controlewerkzaamheden die bedrijfsrevisor [X] had uitgevoerd ten tijde van de uitoefening van zijn commissarismandaat in N.V. [A] aan een onderzoek te onderwerpen. Het onderzoek had vooral betrekking op de jaarrekening over het boekjaar eindigend op 31 december 2001 en de boekjaren die daaraan onmiddellijk vooraf gingen. Op 7 april 2006 legde N.V. [A] per aangetekende zending klacht neer bij het IBR tegen bedrijfsrevisor [X] omdat hij beweerdelijk ernstige anomalieën voornamelijk in de jaarrekening 2001, niet zou hebben opgemerkt. B. Voorgeschiedenis BVBA [Y] vertegenwoordigd door bedrijfsrevisor [X] werd tot commissaris benoemd in N.V. [A] vanaf 1 januari 1993 tot 19 mei 2004, ogenblik waarop bedrijfsrevisor (...) hem opvolgde. Aandelen van de vennootschap N.V. [A] waren in handen van mevrouw (...) en de heer (...). De heer (...) werd op 18 februari 1991 als algemeen directeur aangeworven waarna hij op 25 maart 1991 ook bestuurder van N.V. [A] werd. 3/9

4 Op 28 mei 1993 werd door hoger vermelde personen een contracthoudende verkoop van aandelen gesloten waarbij 10% van de aandelen eigendom werd van de heer (...). Op 27 februari 2002 deelde de heer (...) aan beide andere aandeelhouders mee dat hij zijn 10% aandelen van N.V. [A] terug wenste te verkopen. De commissaris, [Y] diende de waarde van de aandelen te bepalen. Voor de boekjaren 1997, 1998, 1999 en 2000 leverde de commissaris telkens een commissarisverslag zonder voorbehoud af. Over het boekjaar eindigend per 31 december 2001 leverde commissaris [X] een commissarisverslag af met verklaring zonder voorbehoud. Deze jaarrekening werd neergelegd op 7 juni 2002 met enkel door (...) ondertekend jaarverslag over Het jaarverslag over het boekjaar 2001 werd niet formeel goedgekeurd door de raad van bestuur. De jaarrekening voor 2001 werd getekend door (...) (...) voor S.A. (...) die eveneens de notulen van de algemene vergadering van 15 mei 2002 ondertekenden. Op 17 december 2002 werd de heer (...)ontslagen. Over het boekjaar 2002 werd een jaarrekening neergelegd met een ongetekend en ongedateerd jaarverslag, niet formeel goedgekeurd door de raad van bestuur en een commissarisverslag zonder voorbehoud gedagtekend. Op 11 maart 2005 brachten de meerderheidsaandeelhouders van N.V. [A] mevrouw (...) en de heer (...) een dagvaarding uit lastens de vennootschap zelf, de heer (...), de heer [X] en BVBA [Y] met de intentie schadevergoeding te ontvangen op grond van beweerde fouten in de jaarrekeningen over de boekjaren 2001, 2002 en Over de boekjaren 2001, 2002 en 2003 werden later verbeterde jaarrekeningen door de buitengewone algemene vergadering van 15 april 2005 goedgekeurd en neergelegd. Op 7 april 2006 werd door N.V. [A] een deontologische klacht neergelegd tegen bedrijfsrevisor [X] en de burg. BVBA [Y] op grond van de bewering dat de commissaris zijn controlewerkzaamheden niet met voldoende zorg en nauwkeurigheid heeft vervuld zodat hij bepaalde boekhoudkundige manipulaties niet heeft weten te achterhalen. Hierop ontstond een onderzoek door het IBR, werden gesprekken gevoerd en briefwisseling tussen het IBR en heer [X]. C. Bevindingen Bij het onderzoek van het dossier kwam de Raad tot het eindbesluit dat er een tegenstrijdig vermogensrechterlijk belang ontstond in hoofde van een bestuurder vanaf het ogenblik dat de heer (...) een voorstel formuleerde om tot verkoop van zijn aandelen over te gaan en hij er 4/9

5 aldus persoonlijk belang bij had dat de onderneming zo gunstig mogelijk resultaten zou kunnen voorleggen omdat hierdoor de waarde van zijn aandelenpakket hoog zou kunnen worden ingeschat. De commissaris had dit latent belangenconflict meer aandacht moeten geven bij de vervulling van zijn controlewerkzaamheden over het boekjaar eindigend per 31 december De Raad stelde tevens dat het intern controlesysteem ernstige tekortkomingen bevatte die resulteerden in materiële fouten in de jaarrekening en die niet door de commissaris werden opgenomen in zijn commissarisverslag. De Raad stelde tevens dat de opvolging van de achterstand in de facturatie van geleverde diensten en producten een bestaand gegeven was waarbij op te merken valt dat de bedrijfsrevisor [X] in zijn commissarisverslagen over de jaarrekeningen eindigend op 31 december 1997, 1998, 1999 en 2000 op geen enkele wijze melding maakte van deze materiële achterstanden in facturatie en hij telkens een commissarisverklaring afleverde zonder voorbehoud. Met betrekking tot de belangrijke achterstand in de facturatie dient volgens de Raad te worden aangestipt dat op 25 juni 2001 voor 95 miljoen Belgische franken gefactureerd werd aan de belangrijke klant [B] voor prestaties in 1998, 1999 en De belangrijke discussies hieromtrent tussen N.V. [A] en [B] eindigden in een overeenkomst van december 2001 gedateerd 22 januari De Raad weerhield eveneens het ontbreken van een sluitend en betrouwbaar voorraadsysteem en benadrukt dat de ernst van aan de oppervlakte gebrachte gebreken in de interne organisatie van de N.V. [A] onder geen beding konden worden geminimaliseerd of verbloemd zoals de heer [X] deed en welk standpunt hij bleef volhouden in de loop van de onderzoekswerkzaamheden van de commissie van toezicht. De Raad stelde eveneens dat de door de heer [X] uitgevoerde controlewerkzaamheden onvoldoende waren ondermeer ingevolge het niet bijwonen van een voorraadtelling op 31 december 2001 wanneer een sluitend en betrouwbaar voorraadsysteem ontbreekt. De Raad acht eveneens de inhoud van twee managementbrieven van 18 december 2000 en 23 maart 2001 die belangrijke problemen in het interne controlesysteem van N.V. [A] opwierpen belangrijk. De Raad acht het dan ook onaanvaardbaar dat tengevolge van het door het management uitgevoerde druk, deze brieven werden ingetrokken in een schrijven van 5 juni 2001 waarbij tevens verontschuldigingen werden aangeboden aan het bestuursorgaan. De Raad gaat er tevens van uit dat in casu de verantwoordelijkheid voor de beweerde foutieve zienswijze aangaande de boekhoudkundige en financiële toestand van N.V. [A] werd afgewenteld op de bedrijfsrevisor medewerker, zonder overleg met deze laatste en zonder hiervan in kennis te stellen, noch vooraf noch nadien. 5/9

6 Tenslotte wordt benadrukt dat het belangrijkste klantenrisico "[B]" niet werd gerapporteerd in het jaarverslag en hiervan geen vermelding werd gemaakt in het commissarisverslag. Het faillissement van [B] in mei 2002 had grote gevolgen voor alle betrokkenen. D. Standpunt van de betrokkene De betrokkene nam huidig dossier ernstig en was onmiddellijk op de zitting van 18 september 2007 bereid om verder gevolg te geven aan de ter zitting gestelde vragen en gegeven opmerkingen. Bij schrijven van 26 september 2007 liet de heer [X] een hele reeks documenten geworden met betrekking tot o.a. aangerekende prestaties, tijdvolgingsprogramma's, werkprogramma's, werkpapieren van medewerker (...), documenten uitgaand van N.V. [A], auditbevindingen van (...) maart 2001 en overzichten uitgevoerde werkzaamheden. Met betrekking tot het faillissement stelt de heer [X] onder punt 3.3: "Ook wens ik te onderlijnen dat indien een feit zich voordoet na balansdatum, dat aanleiding geeft tot het faillissement van een klant, de waardevermindering pas na balansdatum mag geboekt worden. Het punt is belangrijk aangezien [B] pas in juni 2002 failliet ging, dus meer dan vijf maanden na balansdatum. Begin 2002 werd nog een deal gesloten en belangrijke bedragen werden aan [A] betaald. Het is dus perfect mogelijk en eerder waarschijnlijk dat [B] failliet ging door een feit dat zich in 2002 heeft voorgedaan. Ik verwijs naar het krantenartikel van (...) mei 2002 zoals opgenomen in bijlage 3 (k) (I.E. na de algemene vergadering, dat te kennen geeft dat [B] geen financiële problemen kende tot maart Tenslotte is tevens het krantenartikel van (...) juni 2002 bijgevoegd (bijlage 3 (l)), waarin het faillissement aangekondigd werd." Al deze documenten en opmerkingen dienen als aanvulling te worden gezien op het verweerschrift dat de heer [X] op 30 augustus 2007 liet toekomen aan het Instituut van de Bedrijfsrevisoren. Ook hierin gaf hij toelichting met betrekking tot de algemene context waarin het faillissement plaatsvond, het belang van derden, alle belangrijke gebeurtenissen na balansdatum, de functie van de heer (...) en van de raad van het bestuur en tevens een grondige toelichting werd gegeven met betrekking tot het voorraadsysteem en de cut-off. In dit verweerschrift benadrukte de heer [X] tevens het feit dat zijn onafhankelijkheid naar zijn mening, nooit in het gedrang is gekomen en hij stelt desbetreffend: "Het is niet omdat mijn zijn verontschuldigingen aanbiedt dat men zich "in het stof wentelt". Welvoeglijkheid houdt eveneens in dat men zich verontschuldigt als men verkeerd is geweest." Ook licht de heer [X] onder punt 8 van zijn verweerschrift zijn relatie toe met confrater (...). Hij noemt dit tot de dag van vandaag "vriendschappelijk". Op pagina 9 van zijn verweerschrift komt de heer [X] tot het volgende besluit: "De aandeelhouders die in 2002 als eersten in de rij stonden om dividenden uit te keren en die de inbaarheid van de vordering op [B] met verve verdedigden, klagen nu dat de commissaris had moeten protesteren. In dit pleidooi worden zij bijgestaan door twee confraters die profeet van 6/9

7 het verleden zijn en die de zaak bovendien aandikken met foutieve beweringen. Partij (...), jeugdvriend van partij (...) heeft afgehaakt omdat hij met de leugens van partij (...) niet meer kan leven. Misschien is dit wel het sluitend bewijs dat de hele zaak verzonnen werd om de hebzucht van partij (...) te bevredigen. U zal begrepen hebben dat ik niet opgetogen ben met het verloop van de zaken, en dit heeft o.a. te maken met het feit dat dit mijn eerste nare ervaring is op professioneel vlak. Dit neemt niet weg dat ik mij bij het oordeel van de Tuchtcommissie zal neerleggen. " Zoals afgesproken ter zitting van 18 september 2007 formuleerde de Raad op 30 oktober 2007, tegen de zitting van 13 november 2007 een weloverwogen commentaar op de door de heer (...) ingenomen standpunten en meegedeelde stukken. Zij achten de stukken met betrekking tot de voorraadtelling van 31 december 2000 ofwel niet ter zake doende ofwel onvoldoende om de oorspronkelijke stellingen en stukken te weerleggen. De Raad gaat er nog steeds van uit dat de stelling dat de commissaris de voorraadtelling van essentiële delen van de voorraad niet heeft bijgewoond op het jaareinde en dat hij zich hierover had moeten uitspreken. Met betrekking tot de auditbevindingen van de heer (...) stelt de Raad dat de heer [X] het dossier heeft nagezien doch dat de neergelegde stukken de vastgestelde inbreuk ter zake niet weerleggen. Inzage de subsequent review gaat de Raad ervan uit geen nieuwe stukken te hebben ontdekt. Ter zitting van 11 december 2007 volgt een verder uitdiepend gesprek waarin de heer [X] toegeeft dat de voorraadopnames misschien niet volledig waren maar hij noemt ze wel voldoende en stelt minstens twee klasseurs ter beschikking te kunnen stellen om dit aan te tonen. Hij stelt zich tevens openlijk de vraag of de heer (...) misschien een weinig teveel vrijheid kreeg ter zake. De heer [X] weet echter dat hij de verantwoordelijkheid moet dragen en doet zulks ook. Hij gedraagt zich desbetreffend naar de wijsheid. Er is duidelijk sprake van goede wil. Hij benadrukt dat het voorraadsysteem misschien niet perfect was maar toch voldoende en zeker afdoende. Hij benadrukt dat er nooit problemen zijn geweest met betrekking tot de voorraadsystemen. De heer [X] stelt een les te hebben geleerd en neemt zich voor voortaan veel korter op de bal te spelen. 7/9

8 Hij verklaart zeer voorzichtig te zijn geworden en in sommige gevallen zelfs achterdochtig. Hij verzekert de Tuchtcommissie van zijn goede bedoelingen en plechtig voornemen om het nodige te doen teneinde zijn werkmethode aan te passen aan de gestelde vereisten en normen. Hij beweert zijn werkmethode reeds vanaf 2004 te hebben aangepast. E. Beoordeling door de Tuchtcommissie De heer [X] diende nog nooit voor de Tuchtcommissie te verschijnen. Het stemt hem verbitterd dat het in dit dossier zover moest komen. Hij is van goede wil en werkte verbeten aan zijn verdediging. De feiten zijn echter onweerlegbaar en de fouten of onzorgvuldigheden in de werkmethode kunnen niet ontkend worden. Ter zake is het van doorslaggevend belang of de werkwijze van de betrokkene werd aangepast aan de bevindingen of opmerkingen die ten grondslag liggen aan de huidige ten laste leggingen. De Tuchtcommissie gaat er immers van uit dat het opportuun is de evolutie van de werkwijze van de betrokkene verder te laten opvolgen teneinde na te gaan of hij zich in de toekomst schikt naar de normen en aanbevelingen die toepasselijk zijn op de activiteiten van de bedrijfsrevisoren en is van oordeel dat het aan te bevelen is de bedrijfsrevisoren die bij een bepaalde controle van bepaalde dossiers niet voldoen aan de vereisten van kwaliteit te begeleiden in plaats van te sanctioneren. De heer [X] stelt dat hij vanaf 2004 zijn werksysteem heeft bijgewerkt, verbeterd, uitgebreid en aangepast. Het interesseert de Tuchtcommissie grondig om te weten of deze aanpassingen voldoende waren en zij verzoekt de Raad dan ook om een bijkomend onderzoek te doen zoals verder beschreven. OM DEZE REDENEN, DE TUCHTCOMMISSIE, Rechtsprekend op tegenspraak. Schort de uitspraak in onderhavige zaak uit en verzoeken ondertussen de Raad om een bijkomend onderzoek te doen over de controlewerkzaamheden van de heer [X] en BVBA [Y] over het boekjaar 2006 met betrekking tot minimum twee dossiers gekozen door de Raad of 8/9

9 zijn vertegenwoordiger en waarbij de rubrieken waar thans duidelijke tekortkomingen zijn vastgesteld een belangrijk bestanddeel uitmaken, teneinde bevestiging te krijgen dat heer [X] zijn controlemethoden en werkzaamheden heeft aangepast, uitgebreid en passend geformaliseerd inzonderheid met betrekking tot voorraden, vorderingen en feiten na balansdatum. Stelt dat het dossier, na het afsluiten van vermeld bijkomend onderzoek, terug voor de Tuchtcommissie zal worden gebracht op de eerste daartoe geschikte datum. Daarna zal de definitieve beoordeling van onderhavig dossier volgen. Aldus gedaan en uitgesproken in de openbare terechtzitting van 8 januari 2008 door de Nederlandstalige Kamer van de Tuchtcommissie van het Instituut van de Bedrijfsrevisoren, zetelend te 1000 Brussel, Arenbergstraat 13, waar aanwezig waren: (...). 9/9