Het verenigingsblad van de KNNV - afdeling Eindhoven

Transcriptie

1

2 Venkraai Het verenigingsblad van de KNNV - afdeling Eindhoven (Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, Vereniging voor Veldbiologie) De verschijningsdata zijn: 20 februari, 20 mei, 1 september en 20 december. Kopij kan tot uiterlijk 1 maand voor verschijning ingeleverd worden bij de eindredacteur. Eindredactie Gerard Vos redactie@eindhoven.knnv.nl Redactieleden Jelle Schuurmans Jan Schellekens Frank Toolenaar De KNNV is een landelijke vereniging, opgericht in Het doel is natuurstudie en -bescherming door middel van inventarisaties en activiteiten als excursies, lezingen en cursussen. De afdeling Eindhoven - opgericht in is op al deze terreinen actief, o.a. in een aantal werkgroepen, zie hieronder. Het aantal leden bedraagt ongeveer 250. Het lidmaatschapsgeld voor 2016 is 32,00 voor een gewoon lid, 13,75 voor een huisgenootlid, en 18,50 voor een jeugdlid (jeugdlidmaatschap geldt t/m het jaar waarin men 25 jaar wordt). Bij toetreden na 30 juni geldt de helft van deze bedragen. Over te maken op de rekening van KNNV Afd. Ehv. Gewone leden ontvangen naast het verenigingsblad het landelijke KNNV-tijdschrift Natura 4x per jaar. Een informatiepakket voor toekomstige leden ligt bij de ledenadministratie gereed. Aanmelden en opzeggen kan bij de ledenadministrateur, zie hieronder. Website: Kopij Adressen De volgende Venkraai komt uit op 20 december Kopij hiervoor aanleveren vóór 20 november Per redactie@eindhoven.knnv.nl, of per post aan: Redactie Venkraai. De redactie behoudt zich het recht voor, teksten aan te passen of in te korten. Bestuur Voorzitter Han Monteiro Secretaris Jan Lanters Penningmeester Gerard Vos Mossenwerkgroep Marleen Smulders Paddenstoelenwerkgroep Nel Bulthuis Micro-hydrobiologische werkgroep Joost van de Sande Plantenwerkgroep Petra van Leeuwen Ledenadministratie Henk van der Gaag Lezingen Neske Dupuis Cursussen Wim Wieland Publiciteit Vacant Werkgroepen Vogelwerkgroep Johan Goossen Vogelgroep Willy Meijer Floristische werkgroep Wim v.d. Ven Insectenwerkgroep P.T.H. Tutelaers Commissies Excursiecommissie Trudy Vos Natuurbeschermingscommissie Jacqueline van Heek Stichting Stadsnatuur Eindhoven Voorzitter: Paul Timmermans Natuurhistorisch archief Dit bevat alle Wetenschappelijke Mededelingen, uitgaven van de Stichting Uitgeverij KNNV, inventarisatierapporten, Venkraaien, Dubbelloven, excursieverslagen en andere literatuur. leder lid van de afdeling kan gebruik maken van dit archief. Inlichtingen bij Jelle Schuurmans Bibliotheek Informatie: Harry Nouwen Website Beheer: Harry Nouwen

3 Najaar 2016 Berichten Excursies Lezingen Artikelen Op de hoogte 3 2 In Memoriam Hans van As 3 Wijzigingen ledenbestand 4 Ontheffingen Flora- en Faunawet 4 Operatie Steenbreek 5 Archief van onze afdeling opgeschoond 6 Soortnamen in de Venkraai: met een hoofdletter 7 Za 10 sep Gewestelijke excursie Strand en Duinvallei Veerse Dam 8 Vr 16 sep Horsten en Putten, en Plateaux 8 Za Wijboschbroek 8 okt 9 Za 15 okt Omgeving Landgoed de Wielewaal 10 Za 29 okt Sint-Jansberg bij Plasmolen 10 Za 12 nov Vressels Bos - de Hazenputten 11 Zo 27 nov Soerendonks Goor 11 Za 17 dec Nieuwe Heide tussen Son en Best 12 Excursies Vogelwerkgroep 12 Ma 12 sep Jeneverbessen van de IJstijd tot nu 13 Ma 17 okt Kraanvogels 13 Do 24 nov Geologie van Zuid-Nederland 14 Verslag Ardennenexcursie 21 mei Uit de historie van de Venkraai Aflevering 4 17 Gesprek met ons lid Frits Benjaminsen 18 Mensenschuw 20 Ouderwets weiland 21 Voorblad Bandheidelibel, Den Diel (B), 11 aug Foto: Trudy Vos Tekeningen Annemarie Schrover-van Bokhoven 1

4 Op de hoogte-3 Han Monteiro Voorzitter KNNV afdeling Eindhoven Het is al weer begin september en het nieuwe seizoen van de werkgroepen gaat starten. De inventarisatie van de Genneper Parken heeft hopelijk heel wat gegevens opgeleverd of gaat die nog opleveren. Dat betekent dat die gegevens ook nog verwerkt en geïnterpreteerd moeten worden. Eind december of begin januari hopen we dan bij elkaar te komen en kunnen de resultaten gepresenteerd worden. Ten behoeve van het inventariseren van gebieden hebben we ontheffingen nodig. Deze zijn vijf jaar geldig en worden aan leden verstrekt die deze inventariseringen uitvoeren. Jan Lanters, onze secretaris, is hier mee bezig en binnenkort worden, als alle gegevens binnen zijn, de ontheffingen per verstuurd. Tot vreugde van het bestuur en onze vereniging kan ik mededelen dat Hanneke Pijlman toe wil treden tot het bestuur. Pas in maart 2017 kan dit bekrachtigd worden door de AV. Hanneke wil zich o.a. bezighouden met de PR. In de laatste bestuursvergadering hebben we afscheid genomen van Annemieke van Vucht Houniet. Als voormalig voorzitter heeft ze tot nu toe het bestuur van adviezen voorzien. Bedankt Annemieke! In het kader van meer samenwerking met het IVN en in het bijzonder met IVN VeldhovenEindhoven-Vessem hebben we weer ons gezamenlijk bestuurlijk overleg gehad. Hierin hebben we aangegeven dat deelname aan elkaars werkgroepen mogelijk is. Verder heeft het bestuur van IVN-VEV aangegeven dat ze er naar gaan streven om D n Aard energieneutraal te maken. Een zeer loffelijk streven! Onze KNNVafdeling zou dit graag willen ondersteunen. Helaas kunnen wij als KNNV-afdeling nog niets toezeggen over het permanente verblijf van onze afdeling in D n Aard, zolang de situatie rond het voormalige MEC-gebouw niet duidelijk is. 2 Op 17 juli hebben we ons als KNNV-afdeling gepresenteerd op de open dag van het IVN-VEV, tijdens de open tuindag. We hebben daar ook aandacht gevraagd voor de Operatie Steenbreek. Deze kwam eveneens ter sprake bij een bezoek van uw voorzitter aan een vergadering van regio Zuidoost Brabant van het IVN. Daar bleek dat er nog heel wat werk verzet moet worden, wil deze gezamenlijke actie wat meer bekendheid krijgen. Voor meer informatie zie het verhaal van Jannie Landa in dit nummer Twee keer per jaar vindt er een Gewestelijke Vergadering plaats in Tilburg. De afgevaardigden van de afdelingen van de KNNV in Zeeland en Brabant komen dan bij elkaar. Ook twee keer per jaar wordt er door een afdeling een Gewestelijke Excursie georganiseerd. Op 10 september, kort dag dus, vindt deze plaats bij de Veerse Dam. Vooral het strand en de daaraan gelegen gebieden krijgen de aandacht. Verderop in ons blad is er een uitgebreidere aankondiging. In de laatste Venkraai was te lezen dat we 16 nieuwe leden konden verwelkomen. Wij hebben met behulp van de subsidie van Groen en Doen twee cursussen gratis aan de leden kunnen aanbieden. Als je dus lid werd, kon je ook gebruik maken van deze aanbieding. Vandaar het hoge aantal nieuwe leden, die zo kennis kunnen maken met onze vereniging. Rest mij alle werkgroepen weer een goede opstart van het binnenseizoen toe te wensen.

5 In memoriam Hans van As Martien Helmig Op 27 juni kregen wij het bericht dat Hans die ochtend was overleden. Hij had al enkele jaren Non-Hodgkin-lymfoom. Aanvankelijk sluimerend, maar sinds een jaar agressiever. Behandelingen hebben ondanks de hoop die men koesterde geen baat gehad. Een van de leden had contacten in de Argonne, Noord Frankrijk, waar we gezamenlijk naartoe reisden. Die gedenkwaardige bestemming werd nog vele malen door de Vwg bezocht. In 1987 verhuisde het gezin Van As naar Apeldoorn, maar dat weerhield Hans er niet van contact te houden. Bij excursies naar Zeeland was zijn vraag steeds: waar treffen we elkaar, ik ga mee! Hij is tot zijn dood lid gebleven. Aan de traditionele voor- en najaarskampen van de Vwg werd door de familie Van As vaak deelgenomen. Bijgaande foto van hem is gemaakt tijdens zo'n kamp in de Brenne (mei 2008). Later organiseerde een stel vrienden jaarlijks vogelreizen naar doelen in Europa. Hans nam daar ook aan deel. De laatste trip was die naar de Oderbruch op de grens met Polen, vorig jaar. Wij hebben die reis eerder moeten beëindigen vanwege zijn ziekte. Hans was lid van de Vogelwerkgroep sinds begin jaren '70, net voordat ikzelf lid werd. Hij was toen contactpersoon van de werkgroep. In die tijd bestond het 'werk' vooral uit het bijhouden van nestkasten en ook inventarisaties van broedvogels. In strenge winters werden roofvogels bijgevoerd. Het is nog maar een paar maanden geleden dat we samen een wandeling maakten over zijn geliefde Kootwijkerzand. Het was voorjaar en goed weer, maar vogels lieten zich nauwelijks horen. We zeiden tegen elkaar: wat zou het mooi zijn als nu de Boomleeuwerik ging zingen. Dat heeft zo moeten zijn: nog in diezelfde minuut zong de Boomleeuwerik. Voor mij was dat de laatste keer dat ik Hans heb gezien. De leden van de Vogelwerkgroep, zijn reisvrienden en zeker ikzelf moeten een goed vogelaar, een reismaatje en een vriend missen. 3

6 Wijzigingen ledenbestand van t/m Overleden Dhr. H. van As Nieuw Dhr. B.A.H. Buenen Dhr. J. Cox Mw. S. Meersseman Dhr. H. Tros Verhuisd Mw. J.M.G. van Diesen Dhr. D. Haaksma Geen lid meer per Mw. A. de Haas Stuur wijzigingen naar onze ledenadministrateur: Ontheffingen Flora- en Faunawet Jan Lanters Secretaris KNNV Afd. Eindhoven Flora- en faunawet Wie inventariseert en determineert in de natuur loopt al snel gevaar, de Flora- en Faunawet te overtreden. Problemen kan men echter voorkomen door over een ontheffing te beschikken. Hieronder leest u daarover meer. De Flora- en Faunawet (2002) regelt de bescherming van planten- en diersoorten. In deze wet zijn EU-richtlijnen voor de bescherming van soorten opgenomen (Habitatrichtlijn, Vogelrichtlijn) en het internationale CITES-verdrag voor de handel in bedreigde diersoorten. Beschermde soorten Onder de Flora- en Faunawet zijn als beschermde soort aangewezen: Een aantal inheemse plantensoorten Alle van nature in Nederland voorkomende zoogdierensoorten (behalve de zwarte rat, de bruine rat en de huismuis) Alle van nature op het grondgebied van de Europese Unie voorkomende vogelsoorten Alle van nature in Nederland voorkomende amfibieën- en reptielensoorten Alle van nature in Nederland voorkomende vissoorten (met uitzondering van soorten in de Visserijwet 1963) Een aantal overige inheemse diersoorten Een aantal uitheemse dier- en plantensoorten 4 De wet regelt onder meer beheer, schadebestrijding, jacht, handel, bezit en andere menselijke activiteiten die een schadelijk effect kunnen hebben op beschermde soorten. Doelstelling wet De doelstelling van de wet is de bescherming en het behoud van in het wild levende plantenen diersoorten. Het uitgangspunt van de wet is 'Nee, tenzij'. Dit betekent dat activiteiten met een schadelijk effect op beschermde soorten in principe verboden zijn. Van het verbod op schadelijke handelingen ('nee') kan onder voorwaarden ('tenzij') worden afgeweken. Daarnaast stelt de wet dat ook dieren die geen direct nut opleveren voor de mens van onvervangbare waarde zijn (erkenning van de intrinsieke waarde). Zorgplicht In de Flora- en Faunawet is een zorgplicht opgenomen. Deze houdt in dat menselijk handelen geen nadelige gevolgen voor flora en fauna mag hebben. De zorgplicht geldt voor alle planten en dieren, beschermd of niet. In het geval van beschermde planten of dieren geldt de zorgplicht ook als er een ontheffing of vrijstelling is verleend. De zorgplicht voor dieren betekent niet dat er geen dieren mogen worden gedood, maar wel dat dit, indien noodzakelijk, met zo min mogelijk lijden gepaard gaat.

7 Verbodsbepalingen De Flora- en Faunawet bevat een aantal verbodsbepalingen om ervoor te zorgen dat in het wild levende soorten zoveel mogelijk met rust worden gelaten. Deze verbodsbepalingen houden onder andere in dat (beschermde) planten niet geplukt mogen worden. Dieren (beschermd of niet) mogen niet gedood, verwond of gevangen worden. Ook de plaatsen waar dieren verblijven zijn beschermd. Het uitzetten van dieren of planten in de vrije natuur is niet toegestaan, net zomin als het kopen of verkopen van (beschermde) planten of dieren, of producten die van (beschermde) planten of dieren zijn gemaakt. Ontheffing Inventariseren en determineren zijn activiteiten waarbij al gauw de Flora- en Faunawet zal worden overtreden. U kunt echter problemen voorkomen door in het veld een ontheffing bij U te dragen, samen met een identiteitsbewijs. Om te vermijden dat elke persoon of elke werkgroep steeds opnieuw een ontheffing moet aanvragen heeft de landelijke KNNV geregeld dat alle KNNV leden een langdurige ontheffing kunnen krijgen. Zo n ontheffing wordt verstrekt door de afdeling Eindhoven als gemachtigde van de landelijke KNNV en is te verkrijgen bij de secretaris en geldig tot Onlangs is de nieuwe verlenging van de ontheffingen binnengekomen. Leden die al een ontheffing hadden hebben reeds een nieuwe versie ontvangen. Mochten andere leden ook behoefte hebben aan zo n ontheffing, dan kunnen zij contact opnemen met het secretariaat. Operatie Steenbreek: Tegel eruit, Plant erin Janny Landa In Nederland is de laatste tijd erg veel regen gevallen, dat hebben we in Eindhoven en omgeving goed gemerkt. We hebben ons gerealiseerd dat we actie moeten ondernemen om voorbereid te zijn op perioden met hoosbuien. beplanten i.p.v. te bestraten is een verhaal nodig. Hovenier Jeroen Soontiëns gaf voorbeelden uit de praktijk waaruit blijkt dat er veel onwetendheid is. Hoveniers aan wie wordt gevraagd om een tuin te betegelen dat gaat erg ver. Waterberging en waterinfiltratie zijn onderwerpen die ons zeer ter harte gaan. Regenwater stroomt nu nog te veel de riolering in en komt bij de waterzuivering terecht in plaats van dat het wordt opgevangen om ten goede te komen aan het groen. Eén van de uitdagingen is om aan te sluiten bij wat voor mensen wel mogelijk is. Zo kan een vogel in een kooitje een aanknopingspunt zijn om te praten over vogels in de tuin en wat daarvoor nodig is. Iemand die komt met een bestratingsvraag zal waarschijnlijk niet te overtuigen zijn om een tuinreservaat aan te leggen, maar zal mogelijk toch wel een beperkt aantal heesters of vaste planten willen plaatsen. Een andere uitdaging is om grenzen te stellen: als hovenier ga je geen onnodige tegels leggen. Operatie Steenbreek richt zich op tuinen. In de tuin zien we steeds meer bebouwing. Maar groene tuinen tellen mee om water op te vangen. Als we het water vasthouden in de tuin is dat goed voor de beplanting, en dat helpt de insecten en de vogels. Landelijk zijn nu 11 gemeentes aangesloten bij de campagne Operatie Steenbreek. Eindhoven zit daar bij en naast de gemeente zijn KNNV, IVN Veldhoven- EindhovenVessem en leden van de Wilde Weelde, waaronder hoveniersbedrijf Soontiëns en Tom van Duuren, er vanaf het begin bij betrokken als ambassadeurs. KNNV en IVN waren op 25 februari in Eindhoven aanwezig op een bijeenkomst met o.a. hoveniers om de landelijke campagne van Operatie Steenbreek te vertalen naar plaatselijke acties. Om bewoners ertoe te bewegen hun tuin te Alle aanwezigen gaven zich op als ambassadeur. Dat betekent dat ieder zich verbindt om zich in te zetten voor minder bestrating. Zowel binnen het eigen bedrijf als samen met anderen. Interessant om voorbeeldprojecten met elkaar te delen en waar mogelijk ook ondersteunend te zijn naar bewoners die bijv. samen hun tuin groener willen maken. De gemeente Eindhoven heeft in dat geval wat financiële mogelijkheden voor groepen bewoners die tegels verwijderen. 5

8 Het is fijn dat KNNV en INV meedoen want daar is zoveel kennis aanwezig. Als bewoners of vrijwilligersorganisaties een projectje willen uitvoeren, dan kan er zelfs provinciale subsidie worden aangevraagd onder de noemer buurtnatuur. Intussen heeft de stamtafel biodiversiteit, een informeel netwerk dat bestaat uit mensen die meer biodiversiteit nastreven, kenbaar gemaakt dat ze actief mee willen doen. Dat zou een mooie verbinding worden, onttegelen en gaan voor een goede beplantingskeuze, gericht op biodiversiteit. Want ook wat dat betreft is er nog veel onbekendheid. Welke planten kies je? Stadsnatuur uitbreiden vraagt om delen en verspreiden van kennis. De Wasvenboerderij heeft zich aangesloten als ambassadeur en richt zich o.a. op scholen. Bij basisschool De Boog stelde ik kinderen van groep 8 vragen, zoals wat is de relatie tussen een stoeptegel en een vlinder? Wat leuk om zoveel kennis aan te treffen te vinden bij kinderen, alleen maar goede antwoorden. En dat na een lesje van een uurtje. Wat zou het mooi zijn als iedere leerkracht er wat aandacht aan zou besteden. Helaas zijn er nog veel leerkrachten die er weinig aandacht voor hebben. Laten we allemaal het verhaal uitdragen dat onnodige bestrating in tuinen onverantwoord is en complimenten uitdelen voor levende tuinen. Voor verdere informatie: j.landa@eindhoven.nl Na de zomer is er een vervolg gepland op de ambassadeursbijeenkomst. We zijn dan weer veel hoosbuien en hopelijk veel positieve voorbeelden verder. Archief van onze afdeling opgeschoond Annemieke van Vucht Begin 2015 nam Harry Nouwen het initiatief om het archief van de afdeling eens op te schonen. Het archief bestond op dat moment uit vele dozen met losse vellen, mappen, boeken en tijdschriften, en dat alles stond/lag in een werkkamer bij Jelle Schuurmans. Bij het doornemen van al die A4-tjes - en geloof me, er gaan er heel erg veel in een verhuisdoos bleek dat er een uniforme indeling moest komen om een goed overzicht te krijgen. Over de jaren heen was het archief steeds anders ingedeeld. Een groot deel, meer dan de helft, bestond uit externe correspondentie, mededelingen en rapporten die elders gearchiveerd horen te zijn: van het landelijk bestuur, IVN, Brabantse milieufederatie, de overheid etc. Een uitgangspunt voor een beter behapbaar archief was dat we daarin alleen documenten wilden opslaan die door of met medewerking van de afdeling Eindhoven waren geproduceerd. Niet al het externe materiaal is weggegooid: er is een grote bak met curiosa en een aantal nog relevante rapporten is naar de bibliotheek in D n Aard gegaan. Inmiddels hadden Rob en ik ook onze medewerking toegezegd. Regelmatig zaten we 6 een ochtend of middag bij Jelle te sorteren en maakten zo stapels per onderwerp. Daarbij lagen dan nog wel alle jaren door elkaar, maar het was de eerste grove schifting. Vervolgens werden alle boeken, Wetenschappelijke Mededelingen en andere zaken die interessant kunnen zijn voor leden eruit gehaald. Dat alles staat nu op onze plank in Veldhoven en leden kunnen in overleg met Harry daarvan lenen. Han Monteiro nam het opzetten van die database voor zijn rekening, als bioloog kon hij alles goed rubriceren. Daarnaast namen wij ook regelmatig dozen mee naar huis om daar verder te sorteren. Na ruim een jaar hebben we deze klus kunnen afronden en staat het hele archief weer bij Jelle, nu in afgesloten plastic bakken en gerubriceerd op onderwerp. Als je iets wilt weten over een onderwerp kan je in een digitaal bestand zoeken op alfabet en op het nummer van de bak, drie grote en acht middelgrote bakken. Belangstellenden kunnen het archief nu gemakkelijk inzien. Voor de indeling kun je je wenden tot de secretaris van de afdeling, momenteel Jan Lanters. Het was erg leuk om de convo s van het prille begin van onze afdeling (1945) en zelfs de brieven

9 van voor de officiële oprichting te lezen. Daarnaast is er ook heel leuke correspondentie met allerlei mensen in Nederland o.a. over het geven van lezingen. In de jaren 50 en 60 was het niet ongebruikelijk dat diegene die de lezing verzorgde per trein aankwam, netjes werd afgehaald bij het station en bij een van de bestuursleden bleef slapen. In het archief vind je ook dat de afdeling grote tentoonstellingen (gefaciliteerd door de gemeente Eindhoven) organiseerde, m.n. de paddestoelenwerkgroep was daar zeer actief in. Het inventariseren van het landgoed De Wielewaal begint al in de jaren 40, later zelfs twee maal per jaar. In de beginjaren werden er ook zogenaamde studie-avonden bij leden thuis gehouden, het was dan de bedoeling dat leden die daar in de buurt woonden op zo n avond verschenen. Gezien de beperkte ruimte kon natuurlijk niet iedereen komen, een reden om dergelijke avonden in meerdere delen van Eindhoven te organiseren. De afdeling begon al snel met het opzetten van een vogel- en een plantengroep. We beschikken nog over alle convo s, later opgevolgd door het afdelingsblad De Venkraai dat gedurende haar bestaan ook af en toe van naam veranderde. Vanuit die papieren is nu ook een overzicht gemaakt van alle bestuursleden vanaf de oprichting van de afdeling. In het archief bevonden zich ook nog zaken waarmee we anderen blij konden maken. Zo is er een dik boek vol met vlinderwaarnemingen, keurig op soort, dag etc. genoteerd. Dit is naar de vlinderstichting gestuurd, zij hebben er een kopie van gemaakt en gaan dit nu verwerken in hun database. Het boek is inmiddels weer keurig terug in het archief. De floristen, m.n. Joep Spronk zijn nog bezig met het verwerken van alle losse waarnemingskaartjes van planten. Oude jaarverslagen en handboeken van Natuurmonumenten zijn inmiddels naar die vereniging opgestuurd, zij zijn er blij mee voor hun eigen museumpje dat ze willen oprichten. Begin dit jaar is binnen het bestuur besloten om ons archief alleen nog maar digitaal bij te houden, Gerard en Jan houden zich daarmee bezig. De papieren Venkraai gaat nog wel in de bak, maar verder worden de papierstapels niet meer uitgebreid. Met dank aan Harry die het initiatief nam. Soortnamen in de Venkraai: met een hoofdletter Gerard Vos Redactie Venkraai Soortnamen van dieren en planten kunnen met een kleine letter of een hoofdletter worden geschreven. Wat deze keus betreft had de redactie bij Venkraai erop gelet, dat steeds dezelfde regel werd toegepast. Die hield in, dat soortnamen met een kleine letter beginnen, zoals aangegeven in een algemene regel van het Genootschap Onze Taal. In een reactie op die Venkraai wees Wim van der Ven er echter op, dat enkele jaren geleden in een Algemene Ledenvergadering van onze KNNV-afdeling is afgesproken dat soortnamen van planten in de Venkraai met een hoofdletter zullen beginnen. Dan is namelijk duidelijk of kleuraanduidingen of woorden als kleine en grote deel uitmaken van de naam of niet. Wim voegde hieraan toe, dat het Genootschap Onze Taal om deze reden akkoord gaat met de schrijfwijze met een hoofdletter in "vakteksten". Dit is te zien in: planten-en-dierennamen. Daarom zullen wij soortnamen van planten zowel als dieren in de Venkraai van nu af aan met een hoofdletter laten beginnen. Niet van toepassing is dit voor algemene namen die niet een bepaalde soort aanduiden, zoals eik, vlieg, kikker, reiger. Wetenschappelijke namen schreven we volgens internationaal gebruik steeds al met een hoofdletter, en ook nog eens cursief. 5

10 Excursies Voor deelname aan excursies geldt: Aanmelden bij de excursieleider is noodzakelijk. Er kan een kleine wijziging zijn, en vervoer kan aangepast worden. En mocht een excursie niet doorgaan, dan kunnen degenen die zich hebben aangemeld worden ingelicht. Zorg voor proviand (eten en drinken) en neem regenkleding mee, evt. laarzen. En natuurlijk. een veldkijker, een loepje, je favoriete boek om iets in op te zoeken. Let bij colonne rijden altijd op degenen die volgen, dit om elkaar niet uit het oog te verliezen. De chauffeur kan de route ontvangen van, of vragen aan de excursieleider. Ook niet-knnv-leden zijn van harte welkom. Het KNNV-principe is: We leren van en ontdekken met elkaar, ieder brengt het hare of zijne in. Za 10 sep - Excursie naar Strand en Duinvallei bij de Veerse Dam Thema: Aanmelden: Tijd: Route: Gewestelijke excursie Johan Eckhardt: 10:30 uur verzamelen Excursie duurt gehele dag Ga over de Oost Westweg (N255) voorbij Kamperland, en rijd de rotonde met de afslag naar Neeltje Jans helemaal rond. Dan 100m terug, en rechtsaf. Vervolgens 2km rechtdoor over de parallelweg van de N57, tot het verzamelpunt. Dat is het parkeerterrein bij de surfschool aan de Veerse Dam (betaald parkeren). De afdeling Walcheren nodigt ons uit voor een excursie naar een groot strand- en duingebied dat de laatste dertig jaar ontstaan is door zandsuppleties op de stranden van Walcheren. Daarnaast bezoeken we de Schotsman, een als recreatiegebied bedoelde strandvlakte die geheel een natuurfunctie heeft gekregen. Er groeien veel planten van primaire duinvalleien, en bij mooi weer zijn er veel vlinders en andere insecten. Om 10:30 uur verzamelen we op het parkeerterrein aan de parallelbaan van de N 57 bij de surfschool aan de Veerse Dam. Let op, daar is het betaald parkeren. We gaan via de loopbrug over de N57 naar het strand en houden daar een vloedlijnexcursie. Hierna lopen we naar een volgende duinovergang. Daar op de primaire duinen houden we een veldlunch uit eigen broodtrommel. Voor wie het wat luxer wil: er is ook een strandtent op de Veerse dam. Om 13:00 uur vervolgen we de excursie over de Schotsman, een grote strandvlakte met het karakter van een vochtige duinvallei De excursie heeft een paar hoofdonderwerpen: schelpen en ander aanspoelsel, geologie m.n. duinvorming in allerlei stadia, planten en vlinders. Einde excursie rond uur. De excursie gaat altijd door. Het programma wordt gewoon aangepast aan het weer. Vr 16 sep - Excursie naar Horsten en Putten, en Plateaux Deze excursie was eerder gepland voor 17 juni, maar kon toen niet doorgaan wegens slecht weer. Thema: Leiding: Duur: Start: 6 Vogels en planten Jacques van Kessel Halve dag. 8:30 uur, Gerardusplein

11 We gaan wandelen in de buurt van het gehucht de Achterste Brug ten zuiden van Borkel en Schaft. Het gebied Horsten en Putten Plateaux oost is deels een beekdalgebied van de Dommel, en verder heel afwisselend met overgangen naar heidegebieden en vennen. Dit prachtige gebied grenst aan het waardevolle Hageven-reservaat in België. Beiden zijn Natura 2000 gebieden en eigendom van Natuurmonumenten en Natuurpunt. In de natte heide met vennen vinden we hier vrij veel Kleine zonnedauw, Moeraswolfsklauw, Klokjesgentiaan, Liggende vleugeltjesbloem, Pilvaren en Waterpostelein. Vooral dank zij de inzet van Natuurmonumenten zijn hier vele mooie beheerwerken uitgevoerd. Het meest bijzondere is een groot landbouwgebied dat is afgegraven en omgetoverd tot een nieuw vennengebied. Aan de randen treffen we Buizerd, Havik, Sperwer en Wespendief, Geelgors, Boomleeuwerik. Soms zien we de prachtige Slechtvalk die hier in de buurt broedt. Ook is dit een van de weinige gebieden waar we met een beetje geluk nog Boomvalken kunnen zien jagen. In het beekdal van de Dommel gaan we uiteraard weer zoeken naar beversporen en luisteren naar Sprinkhaanzangers. Langs de gehele Dommel is het Waterschap de Dommel bezig geweest met nieuwe aanplant van Zwarte els en in de Dommel zijn boomstronken geplaatst zodat op termijn de Dommel hier weer kan gaan meanderen. Za 8 okt - Excursie naar het Wijboschbroek Thema: Leiding: Contact: Duur: Start: Paddenstoelen. Ton Hermans Trudy Vos Tot ca. 14:30 uur. 9:00 uur, Gerardusplein, Eindhoven 9:30 uur, parkeerplaats Wijboschbroek, 5482 VH Schijndel (coördinaten: , ). De parkeerplaats ligt aan de Aakendonk, meteen links in het bos. U bent bestemmingsverkeer! Het Wijboschbroek is ontstaan als ontginning van een oorspronkelijk broeklandschap ten oosten van het gehucht Wijbosch in het beekdal van de Aa. Het gebied werd vooral gebruikt voor de aanplant van populieren. Tegenwoordig vindt men naast Populieren ook hakhoutbosjes bestaande uit Wilg en Els en op de hogere delen naaldbos. Dit alles zorgt voor een zeer gevarieerd milieu op een bodem die voornamelijk bestaat uit leem. Het Wijboschbroek staat bekend om zijn 9

12 uitzonderlijke voorjaarsflora bestaande uit velden met Bosanemoon, Slanke sleutelbloem en hier en daar nog Zwartblauwe rapunzel en Knikkend nagelkruid. Ook wat betreft paddenstoelen is het gebied zeer gevarieerd en kunnen we een groot aantal verschillende soorten waaronder tal van bijzonderheden verwachten. Za 15 okt - Excursie naar omgeving van Landgoed de Wielewaal Thema: Contact: Duur: Start: Paddenstoelen Jan Lanters Halve dag 9:00 uur, bij de ingang van het landgoed van de familie Philips, Tegenboschweg 7 in Eindhoven. Het kaartje hieronder laat zien hoe men daar per auto kan komen met als uitgangspunt de Bezuidenhoutseweg waar we verzamelden in eerdere jaren. Dankzij de medewerking van de familie Philips is het ook dit jaar weer mogelijk, onze excursie naar het landgoed gelegen naast De Wielewaal te houden. Het accent ligt zoals gewoonlijk op de paddenstoelen. Maar het betreft hier een bijzonder interessant, normaal niet toegankelijk gebied waar ook veel andere dingen zijn waar te nemen. Hopelijk is het de goede tijd om veel paddenstoelen tegen te komen. Za 29 okt - Excursie naar de Sint-Jansberg bij Plasmolen Thema: Leiding: Contact: Duur: Start: Herfstbos, algemeen Rob en Annemieke van Vucht Rob/Annemieke Driekwart dag 9:00 uur, Orionstraat (AH), Eindhoven. De Sint-Jansberg is een voormalig landgoed en Natura 2000-natuurgebied, gelegen bij Plasmolen en Milsbeek in Noord-Limburg. Tal van overblijfselen in het landschap doen denken aan tijden van weleer, zoals de Drie Vijvers, een ijskelder, poelen, uitgegroeide hagen en een prachtige, grote Sequoiaboom. Op de Jansberg zijn ook nog restanten van een Romeinse villa gevonden. Wij gaan genieten tijdens een herfstdoorstapwandeling van dit stuwwalgebied dat is ontstaan 10 in de voorlaatste ijstijd. Het kenmerkt zich door beboste hellingen en vele beekjes en vormt de verbinding tussen de Mookerheide en het Duitse Reichswald. De twee hoogste hellingen zijn de Kiekberg (77 meter) en de Sint-Maartensberg (66 meter). Enkele vlakke stukken zijn in gebruik voor de landbouw. Bij Plasmolen ligt een kleine stuwdam en staat de bovenste Plasmolen, een oude watermolen. De Sint-Jansberg is ongeveer 250 hectare groot.

13 Za 12 nov - Excursie naar het Vressels Bos - de Hazenputten Thema: Leiding: Contact: Duur: Start: Herfstbos, algemeen Rob en Annemieke van Vucht Rob/Annemieke Halve dag 9:00 uur, Orionstraat (AH), Eindhoven. Het Vressels Bos is gelegen op een stuifzandrug van ruim 250 hectare. Midden in het Vressels Bos ligt vennengebied de Hazenputten. Wie nu door het Vressels Bos (bij Nijnsel) wandelt zal zich maar moeilijk kunnen voorstellen dat hier in de vorige eeuw nauwelijks een boom te bekennen was. Het gebied bestond grotendeels uit zandverstuivingen. Aan de randen van het gebied woonden boeren die veel last hadden van het stuifzand. Om de akkers te beschermen werd daarom besloten de stuifzanden te bebossen. In die tijd werden vrijwel uitsluitend naaldhoutsoorten toegepast. Het hedendaagse beheer door Staatsbosbeheer richt zich meer op het verkrijgen van een meer gevarieerd bosbeeld, met onder meer Zomereik, Linde en Beuk. Het bos bevat enkele belangrijke vennencomplexen, waarvan de Hazenputten het belangrijkste is. Om te voorkomen dat die verdrogen wordt concurrerende beplanting rondom de vennen verwijderd. Daarnaast wordt het gebied rondom de vennen door Schotse hooglanders begraasd. Haas Zo 27 nov - Excursie naar Soerendonks Goor Thema: Contact: Duur: Start: Vogels Carla van Moorsel Halve dag 9:00 uur, Gerardusplein, Eindhoven De plas van het Soerendonks Goor is in deze tijd rijk aan watervogels, de meeste eendensoorten kunnen hier waargenomen worden, evenals Grote Zilverreigers. Na hier uitgebreid te hebben rondgekeken gaan we nog een wandeling over de heide maken, waar grote kans is om de Klapekster te zien. En wie weet wat we verder nog tegenkomen. Klapekster 17

14 Za 17 dec - Excursie naar Nieuwe Heide tussen Son en Best Thema: Leiding: Contact: Duur: Start: Mossen Marleen Smulders Trudy Vos Halve dag 9:00 uur, Gerardusplein, Eindhoven. Zoals de naam al suggereert was dit natuurgebied vroeger een open heide- en stuifzandgebied. Het grootste deel is nu bos. Aanvankelijk was het vooral aangeplant met Grove den maar het beheer is er op gericht om er meer variatie in te brengen en dat begint aardig te lukken. Er zijn ook nog open stukken met heideveldjes en vennen. In de volksmond heet het gebied de bossen bij Joe Mann. Op 18 en 19 september 1944 is in deze bossen fel gevochten, waarbij Amerikaanse en Britse troepen probeerden de Duitsers tegen te houden. Daarbij is onder meer soldaat Joe Mann gesneuveld. Vandaag gaan we op de eerste plaats naar mossen kijken. Vooral tijdens de winterperiode vallen de mossen extra op, omdat ze dan niet overschaduwd worden door grassen en kruiden. We zullen zien dat op een klein perceel veel verschillende soorten kunnen voorkomen en dat een ander biotoop meteen andere mossen te zien geeft. Enkele leden van de mossenwerkgroep zullen present zijn om al jullie vragen te beantwoorden. Dus heb je altijd al gedacht ik wil wel eens wat meer over mossen weten, grijp dan nu je kans en kom naar deze excursie om die wondere wereld van de mossen te bewonderen. Fluweelmos Excursies Vogelwerkgroep Datum Za 10 sep Gebied Hamert Vertrek Wolvendijk Tijd 9:00 uur Contact Jan P Za 1 okt Euro Bird Watch Soerendonk 7:00 uur Martien Za 22 okt Ooijpolder Orionstraat (AH) 8:30 uur Carla Za 5 nov Biesbosch Trudoplein 8:30 uur Jan P Zo 27 nov Soerendonk (KNNV-exc) Gerardusplein 9:00 uur Carla Zo 4 dec Groote Peel Gerardusplein 9:00 uur Riki Do 29 dec Zeeland Orionstraat (AH) 8:00 uur Martien Contactpersoon Carla van Moorsel Jan Pelgrim Martien Helmig Riki Sleegersl 16 Telefoonnummer Tot 11:00 uur

15 Lezingen Ma 12 sep Lezing Jeneverbessen van de IJstijd tot nu Door Marijke Drees 20:00-22:00 uur Gebouw "D'n Aard", Ariespad 5, Veldhoven De Jeneverbes en de Taxus zijn de enige coniferen in Nederland. De jeneverbes was de eerste boom die aan het eind van de laatste ijstijd de stuivende zandvlakten koloniseerde. In deze tijd heeft de jeneverbes het moeilijk. Jeneverbes komt vooral voor op open zandverstuivings- en heidelandschappen, juist daar waar stikstofdepositie en verruiging ook veel effect heeft. In 2004 verscheen er een alarmerend rapport (Knol en Nijhoff), dat het uitsterven van de Jeneverbes voorspelde. Dat lijkt mee te vallen, er vindt tegenwoordig meer natuurlijke verjonging plaats, maar niet overal. Een jeneverbesstruweel is een apart ecosysteem met een eigen microklimaat met 96 mossoorten en 260 macrofungi (bv. de Heideknotszwam, maar ook schimmels aan de onderkant van takken, en roesten). Dieren die op jeneverbes leven zijn o.a. de Jenever-besbronswesp, Schildluis, Jeneverbeswants en de Rode jeneverbesgalmug. Na de pauze zal ik vertellen over het Floron project Populatie-onderzoek, waaraan iedereen kan deelnemen. Ma 17 okt Lezing Kraanvogels Door Cor Huijgens 20:00-22:00 uur Gebouw "D'n Aard", Ariespad 5, Veldhoven Sinds mensenheugenis hebben wij wat met Kraanvogels. Overal ter wereld waar kraanvogels voorkomen zijn er legenden, sagen en verhalen over. Cor Huijgens heeft de Kraanvogels opgezocht tijdens de voor- en najaarstrek, vooral in Zweden, Duitsland en Frankrijk. Ook met eigen geluid- en video-opnamen heeft hij zijn ervaringen verwerkt van dagenlang verblijven tussen de Kraanvogels, Wilde zwanen, Ganzen en het kraanvogeldansen. Maar niet alleen de kraanvogels komen aan bod tijdens de lezing, het is ook een reisverslag naar mooie vakantiegebieden en diverse culturen. Via de heraldiek naar Vincent van Gogh en Poetin, Lufthansa en de koude oorlog, stierenvechten in Spanje, de vredesmissie van het Japanse meisje Sadako Sasaki, naar beschilderde voordeuren en nog veel meer, het heeft allemaal een relatie met kraanvogels. Grus Grus, Jonge Kraanvogel met ouders Duitsland, Günzer See, Laat u meenemen op de vleugels van vervlogen tijden en landen in het heden. 17

16 Do 24 nov - Lezing Geologie van Zuid-Nederland Door Hans de Jong 20:00-22:00 uur Gebouw "D'n Aard", Ariespad 5, Veldhoven Het Maasdal, de heuvels van Zuid-Limburg, het vlakkere gebied van Midden- en Noord-Limburg met zijn kleine, maar markante hoogteverschillen, de Peelhorst en het van noord naar zuid hellende landschap van oostelijk NoordBrabant... Zuid-Nederland heeft landschappelijk veel variatie te bieden. Dit is vooral te danken aan de lange geologische geschiedenis die letterlijk de grondslag van dit gebied vormt. Het huidige beeld en de inrichting van het landschap zijn dan ook niet goed te begrijpen zonder een overzicht van de gebeurtenissen die hier de afgelopen 300 miljoen jaar hebben plaatsgevonden. Limburg heeft de langste aardgeschiedenis achter de rug. Het ligt op de flank van de oude Midden-Europese middelgebergten. Onder Midden-Limburg en oostelijk NoordBrabant ligt in de diepte een verzakkingsgebied met lang-gerekte breuken en flinke hoogteverschillen. De bewegingen van de aardkorst in de ondergrond zijn voor een deel al heel oud. Zij bepalen het reliëf van Zuidoost-Nederland. Langs de Peelrandbreuk vond in 1932 de aardbeving van Uden plaats en op 13 april 1992 die van Roermond. De Maas vormt dwars op die breuklijnen een dal, omzoomd door zogenaamde rivierterrassen. De geologische kaart van Nederland geeft duidelijk het gehele afwateringspatroon weer. Gedurende de laatste drie miljoen jaar van de aardgeschiedenis zijn er tenminste dertig koude perioden geweest, waarbij in zeker twee van die perioden landijs in Nederland lag. Hoewel Zuid-Nederland ijsvrij bleef, is de invloed van het ijs op de vormen van het landschap toch heel groot geweest. Het grind, dat over heel Zuid-Nederland verspreid ligt is een goede boodschapper van deze landschapsvormende gebeurtenissen. 16

17 Artikelen Verslag Ardennenexcursie 21 mei 2016 Marijke van Noort Het heeft 14 benen en beweegt zich voort met minder dan 1 km per uur, rara wat is dat? Het groepje deelnemers aan de Ardennenexcursie van Om kwart voor 10 vertrokken we van het Gerardusplein. Heel wat anders dan de verhalen over "vroeger", toen er om 7 uur 's morgens een bus met wel 50 deelnemers naar de Ardennen vertrok. Het weer was perfect, niet te warm, niet te koud, weinig wind, geen regen. Na een rit van een kleine 2 uur verzamelden we ons op de parkeerplaats van kasteel Modave. De wandeling liep over het terrein van Aquaviva, de onderneming die Brussel van drinkwater voorziet. Het begon met een flinke afdaling naar de Hoyoux. Onderweg veel bosflora met varens. Tongvaren is al bijzonder, daar zagen we hele hellingen met Tongvaren, bijna prehistorisch aandoend. Daarnaast Steenbreekvaren, Naaldvaren, Mannetjesvaren en bijna op het eind van de wandeling ook Muurvaren, met zijn fijne, waaiervormige blaadjes. Bij elkaar hebben we zo'n 140 plantensoorten gespot, en ik had beloofd er een samenvatting van te maken. Voor degenen die van blauw houden: het was een ereprijs-paradijs, we zagen Bosereprijs, Gewone ereprijs en Tijmereprijs, afgewisseld met het blauw van Vergeetmenietjes. En als klap op de vuurpijl de Zwarte rapunzel. Look zonder look, Grootbloemig muur, Engbloem, Akkerhoornbloem, Pinksterbloem, Witte dovenetels, Gewone veldsla, Moerasspirea, veel Fluitekruid en veel Knolsteenbreek. Als je eenmaal weet hoe het eruit ziet, staan de velden er vol mee. Engbloem Knolsteenbreek De geeltjes: Kruisbladwalstro, Speenkruid, Gulden boterbloem, Boswederik, Hopklaver, Stinkende gouwe. Fraai hertshooi stond er ook, maar nog niet in bloei. Wat de exotische bloemen betreft: Kamperfoelie en Eenbes, nu bloeiend. Eenbes is net een polderpas-siebloem. Bij dit rijtje mag de Zwarte rapunzel nog een keer genoemd worden. Zwarte rapunzel Hier en daar Slangenkruid, nog niet in bloei, en longkruid. Ook viel er veel wit te bewonderen, vooral op een later en hoger deel van de wandeling: Bosklaverzuring, Salomonszegel, veel Daslook en Grassen, russen en zegges waren er ook in overvloed, ik noem even Bosgierstgras, Hangende zegge, Boszegge, de bekende Pitrus, Gestreepte witbol, Ruwe smele, Kropaar, Schaduwgras, Parelgras. 17

18 Kruisbladwalstro Vlinders hebben we gezien: een Landkaartje, Oranjetipje, Geaderd koolwitje, een klein Herculesvlindertje. Je kon merken wat de bijzondere soorten waren die in Nederland weinig voorkomen, dan duurde het wat langer voordat onze namenkenners met de oplossing kwamen. Er zijn zelfs een paar soorten onbenoemd gebleven, die zijn 's avonds thuis gedetermineerd, met veel dank aan Trudy: Groene bermzegge, Blaasvaren, Rode kamperfoelie, Vingerzegge, Mannetjesorchis, Klein kaasjeskruid. Al met al ben ik nog niet aan 140, volgende keer toch een streeplijst meenemen? Braam, Brem en Brandnetel, zo kennen we er nog wel meer. Voor degenen die zeker weten dat ze nog wat missen: volgend jaar is er vast weer een Ardennen excursie. In het gebied zouden Waterspreeuwen en Appelvinken voorkomen, we hebben er naar uitgekeken en goed geluisterd, maar ze hebben zich niet laten zien of horen. Wel hebben we (weer) een Zwarte specht gehoord, het hoge geluid van een Boomkruiper, Puttertjes. Boswederik Van de mossen mag struikmos genoemd worden, in hoeveelheden waar we in Nederland van zouden smullen. Over smullen gesproken: Framboos, Hazelaar, Kruisbes en Bosaardbei. En wat betreft distels: Kaardebol en Kale jonker en hogerop natuurlijk Akkerdistels. Moerasparelmoervlinder Euphydryas aurinia (Portugal) Foto: Nicoline Kuurstra 16 Soms hoorden we piepende deuren leek het, maar dat waren hoge smalle Essen die hun takken en stammen lieten rammelen, een vreemd en toch vertrouwd geluid. Aan het eind van de wandeling bewonderden we nog de oude boomgaard die bij het kasteel hoort, vol met korstmossen en Maretak/Vogellijm. Een waardige afsluiter van deze excursie. Platbuik libellula depressa Foto: Nicoline Kuurstra

19 Uit de historie van de Venkraai Aflevering 4 Jelle Schuurmans Van de derde Venkraai met nummer 5 kan de verschijningsdatum niet met zekerheid worden vastgesteld. Het nummer bevat geen inleiding en in de artikelen wordt nergens een datum gebruikt. Maar het lijkt plausibel, dat ook dit nummer nog in 1946 is verschenen. De inhoud bestaat uit vier artikelen: Verwilderde planten rond Eindhoven, met een lijst van namen. Aangevoerde planten rond Eindhoven, met een lijst van namen. Het centrale herbarium. Zoogdieren, reptielen en amphibieën welke in de omgeving van Eindhoven voorkomen, met drie betreffende naamlijsten. De eerste twee zijn geschreven door Dr. A. van der Ziel. Het laatste is geschreven door G. v.d. Zanden. Het derde artikel volgt hieronder. HET CENTRALE HERBARIUM Bij het oprichten van onze "plantengroep" in het voorjaar van 1944 door een stel plantenliefhebbers is meteen ook het plan gemaakt om naast het vastleggen van allerlei plaatselijke gegevens en o.a. het inventariseeren van enkele terreintjes, ook een centraal herbarium van Eindhoven en omgeving aan te leggen. Dit verdient de voorkeur boven een aantal minder volledige particuliere hooiboeken, (om de minder achtenswaar-dige benaming van onze voorzitter te gebruiken!), die bovendien voor enkele zeldzame planten wel eens een bedreiging vormen! Niet alleen voor studie en documentatie is het herbarium van belang. Zelfs voor projectie bij gelegenheid van een onlangs voor de V.U. gehouden lezing bleek het nuttig materiaal te kunnen verschaffen. In die eerste zomer stroomden ons de planten toe van verschillende zijden: van Paris tot Paardebloem, gevonden vanaf Boxtel tot Bergeyk, alles zooveel mogelijk in bloeiende toestand. Aan het einde van het seizoen telden we 325 exemplaaren. De inhoud ervan is indertijd op verschillende lijsten bekend gemaakt. Thans na de tweede zomer tellen we 440 exemplaaren, vooral dank zij de medewerking van enkele ijverige zoekers. Als we rekenen op een aantal van ruim 2000 hoogere planten, die in ons land voorkomen, zijn we voor een gebied als laten we zeggen Oost-Brabant al een eind op weg, maar nog niet klaar! Een twintigtal grassen en enkele zeggen vormen een goed begin, maar zijn nog voor een flinke uitbreiding vatbaar. Tenslotte kan man "de omgeving" van Eindhoven ook ruimer opvatten, ook in verband met betere verkeersmogelijkheden. Het Maasfluviatiel en de Leubeek zijn in een dagtocht te bereiken. De indeeling van van het herbarium is thans volgens de genummerde families en geslachten van de flora van Heukels (9de druk). Een nieuwere wetenschappelijker gefundeerde indeeling kan in de toekomst misschien als grondslag genomen worden. Tot slot zij medegedee1d, dat de zorg voor het centraal herbarium thans berust bij mej. A. Mast, H. Heijersmanslaan 10, waar het voor de leden ter inzage ligt. Ir. H.G. Beljers 17

20 Gesprek met ons lid Frits Benjaminsen Jan Schellekens en Jelle Schuurmans Vanaf het allereerste begin is Frits betrokken geweest bij de paddenstoelenwerkgroep van de afdeling. Maar zijn belangstelling voor de natuur is nog eerder ontstaan. En die belangstelling beperkte zich niet tot de paddenstoelen. (Biologisch Werkkamp voor Onderwijzers), beide werkgroepen van de landelijke vereniging KNNV. Ook was hij voorzitter van de KNNV Afd. Eindhoven. Verder is hij voorzitter geweest van de Nederlandse Mycologische Vereniging, en is hij erelid van die vereniging. Geboren (1923) en getogen in 's-hertogenbosch kwam hij al vroeg in aanraking met leden van de plaatselijke afdeling van de (K)NNV. En tijdens vakanties bij een oom in Limburg leerde die hem al naar de natuur te kijken. Frits was betrokken bij het opzetten van een onderwijscursus voor vernieuwing van het natuuronderwijs, bij Natuurgidscursussen van het IVN, en bij Microscopiecursussen. Die interesse was ook de reden om na zijn opleiding als onderwijzer in eigen tijd ook nog de studie plant-, dier- en delfstofkunde aan de universiteit van Amsterdam te volgen. Wat op andere plekken niet mogelijk was, bleek daar te kunnen: de studie te volgen zonder colleges te lopen. Wel moest hij voor de vereiste praktika steeds naar Ansterdam. Dat betekende op de fiets met de microscoop op de bagagedrager naar het station, de trein naar station Muiderpoort in Amsterdam en dan nog een kwartier lopen naar de Plantage Middenlaan. Na een dag Amsterdam ging hij 's avonds naar de Volksdansclub waar hij zijn vrouw leerde kennen. De studie-inspanning leverde hem in 1952 een volledige bevoegdheid op voor biologie in het middelbaar onderwijs. En daarna onmiddellijk een vraag van rector Knuvelder om les te gaan geven aan het Sint Joriscollege in Eindhoven. In 1953 verhuisde hij naar Eindhoven. Vanuit 's-hertogenbosch kende hij al diverse NNVers uit Eindhoven (foto Zegenwerp 1948, met onder meer Piet Janssen, Wim Westmijze en Koos Zwanenburg). In Eindhoven werd hij dan ook onmiddellijk actief binnen de plaatselijke afdeling. Aanvankelijk vooral gericht op mossen maar ook vogels, planten, insecten en paddenstoelen hadden vanaf het begin zijn belangstelling. Zijn interesse voor vogels uitte zich ook in de fotografie en film (smalfilm dubbel 8). Toen was het nog mogelijk om op Strabrecht liggend in een schuiltent korhoenders, visarend, woudaap en kiekendief te fotograferen en te filmen. Vanaf het begin is Frits ook actief betrokken geweest bij het organiseren van kampen en werkweken. Hij was lid van de ARKC (Algemene Reis en Kampcommissie) en van de BWO Daarnaast werd hij lid van de bergsportvereniging. Hij heeft samen met zijn vrouw veel gewandeld en geklommen in vooral Zwitserland en Oostenrijk, maar ook in de Himalaya. En ook bij deze vereni-ging was hij betrokken bij de organisatie van zomerkampen. De paddenstoelenwerkgroep kreeg eind jaren zestig zijn eerste onderkomen in de opslagruimte van Wim Oversteegen (foto 1968, met onder meer Piet Janssen, Wim Westmijze, Frits Benjaminsen en Koos Zwanenburg). Later verhuisde de werkgroep naar Het Slot in Zeelst, waar ook andere werkgroepen van de KNNV hun bijeenkomsten hielden. Samen met onder meer frater Simon Deltour heeft Frits bij de gemeente Eindhoven gepleit voor oprichting van een natuurcentrum. Dat resulteerde uiteindelijk in de oprichting van het heempark en het MEC in Gennep. Na oprichting van het MEC konden ook de paddenstoelenmensen daar hun wekelijkse werkgroepavonden houden. Naast alle activiteiten van de werkgroep in en om Eindhoven werd ook ieder jaar deelgenomen aan kampen, werkweken en congressen. Zowel in Nederland als daarbuiten. Herhaaldelijk werden de Dreiländertagen in Zwitserland, Duitsland of Luxemburg bezocht. Opvallend voor de Nederlanders was daar dan wel de steeds grote belangstelling voor het eten van paddenstoelen. In Nederland werd dat veel minder gedaan. Recent zijn Frits en Rietje verhuisd naar de Amstelstraat in Eindhoven. Voorafgaand aan die verhuizing heeft hij zijn uitgebreide paddenstoelenherbarium (40 dozen) geschonken aan het Natuurmuseum in Tilburg, waar het voor geïnteresseerden ter inzage beschikbaar is.

21 Foto s afkomstig van Frits Benjaminsen 21

22 Mensenschuw Achilles Cools Wie niet weg is, is gezien. Bangelijk vluchten ze weg, op veilige afstand, uit het zicht of weggekropen. Dieren blijven liever uit onze buurt, want alle mensen bijten. Vooral eetbare soorten moeten op hun hoede zijn. Hazen hollen in slalom weg. Reeën veranderen in een vliegend hert. Konijnen duiken met ingetrokken oren in hun hol. Ze tonen slechts hun wit achterlichtje op de bedremmelde kont. Vooral wie mensen durft bestelen zit met de schrik. Kersendieven!: wielewalen en spreeuwen. En graaneters!: duiven en vinken. Ook wie aan onze goudvissen zit, moet zich uit de voeten maken. Met de stuipen op het lijf flitst de ijsvogel als een vuurpijl weg, gevolgd door een schrille kreet. Reigers wieken in doodschrik op. Angst is niet alleen aangeboren, het wordt vooral aangeleerd. Meegesleurd door het alarm van soortgenoten leren ze wie en wat gevaarlijk is. Stadsreigers hoeven niets te vrezen. Zij komen in Amsterdam aan de voordeur schooien om een haringkop of een stukje hotdog. Reigers aan de boerensloot daarentegen beven als een riet. Houtduiven lopen in het park zonder schroom voor je voeten, terwijl hun soortgenoten in het bos wild opvliegen als er een mens opduikt. Het zijn de wildoogsters die de dieren bang maken! Plezierjagers selecteren dieren op angst voor de mens. De bange overleven en geven dit door via hun genen. Zo blijven alle nakomelingen schuw. Met stoere mannelijkheid presenteren de geweerhelden aan het eind van de dag het tableau van hun jachtbuit. Daarna blazen de hoornblazers de geschoten dieren dood', uit respect, en als heren van stand. Zonder jacht zouden wilde dieren zo tam zijn dat we ze overal konden tegenkomen zonder dat deze ons angstig bekijken. Zie hoe vlug wilde eenden in het park uit de mensenhand eten. Hoe dichtbij merels over het gazon naar je toe wippen, terwijl een bosmerel schetterend wegvliegt bij het eerste gekraak van een voetstap. Ook kraaien en roofvogels werden eeuwenlang bejaagd. Ze zien ons komen en houden een behoorlijke afstand. Wij hebben bij ons de dieren bang gemaakt door hen achterna te zitten. Als we ze niet vangen of doden, als we ze zouden voeren zonder bijbedoeling, worden ze vanzelf tam. Honger is sterker dan angst. Meesjes en roodborstjes benaderen ons. Het lieflijke vogeltje van de kerstkaarten hoeft niets te vrezen. Sommige dieren komen heel dichtbij. Het lieveheers-beestje komt op je hand zitten. Een vlinder is al moeilijker te verschalken. Een hommel of een bij kunnen we gemakkelijk beetpakken, maar wie doet dat? Het zijn niet allemaal vervaarlijk stekende wespen of vette bromvliegen die om je oren vliegen. 20