Hoofdstuk I Algemeen...5 I. 1 Algemene gegevens:... 5 I. 2 Organisatie Stichting... 5 I. 3 Organisatiestructuur... 6 I. 4 Personeel... 6 I.4.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Hoofdstuk I Algemeen...5 I. 1 Algemene gegevens:... 5 I. 2 Organisatie Stichting... 5 I. 3 Organisatiestructuur... 6 I. 4 Personeel... 6 I.4."

Transcriptie

1

2 2

3 Hoofdstuk I Algemeen...5 I. 1 Algemene gegevens:... 5 I. 2 Organisatie Stichting... 5 I. 3 Organisatiestructuur... 6 I. 4 Personeel... 6 I.4.a Formatieplaatsen per ultimo I.4.b Onderverdeling Personeelsbestand Per Ultimo I.4.c Overlegstructuren... 7 I.5 Doelstellingen, Beleid En Toekomstplannen... 7 I. 5.a Personeelsbeleid... 7 I. 5.b Jaaroverzicht Cytologie... 7 I. 5.c Jaaroverzicht Histologie I. 5.d Jaaroverzicht Moleculaire pathologie I.6 Jaaroverzicht BedrijfsHulpVerlening I.7 Relevante Investeringen I.8 Bibliotheek I.8.a Boeken I.8.b Tijdschriften Hoofdstuk II Verrichtingen...17 II. 1 Algemeen Overzicht II. 2 Histologie II. 3 Cytologie II.3. a Inzendingen Punctiecytologie II. 3.b Cervixcytologie II. 3.c Niet-gynaecologische cytologie II. 4 Obducties II. 4.a Obducties II. 4.b Obducties gerelateerd aan aantal overledenen per ziekenhuis II. 5 Bevolkingsonderzoeken II.5.a Bevolkingsonderzoek borstkanker II.5.b Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker II.6 Verrichtingen per Ziekenhuis II.7 Verrichtingen eerste lijn Hoofdstuk III Kwaliteit & Arbo...26 III.1 Kwaliteit III.2 ARBO III.3 Follow-up Cervix Cytologie III.4 Doorlooptijden III.4.a Doorlooptijd van onderzoeken III.4.b Doorlooptijd obducties III.5 Patiëntgebonden Besprekingen III.6 Specifieke Activiteiten III.6.a Lidmaatschappen III.6.b Bestuurswerkzaamheden III.6.c Nascholing Medische Staf III.6.d Nascholing Overige medewerkers: III.6.e Wetenschappelijke Activiteiten III.6.f Wetenschappelijk onderzoek en samenwerkingsverbanden III.6.g Opleiding Hoofdstuk IV Financiën...40 IV. 1 Algemene Beschouwing IV. 2 Balans IV. 3 Resultatenrekening

4 Het verslagjaar 2009 ligt in het verlengde van de voorgaande jaren. De productie is weer aanzienlijk toegenomen, de formatie van analisten resp. pathologen is uitgebreid en de moleculaire afdeling is verder uitgebouwd. Het tempo waarin de productie toeneemt is zorgwekkend. Een dergelijke groei doet een behoorlijk groot beroep op de zittende medewerkers, omdat uitbreiding van formatie vrijwel steeds impliceert dat er analisten worden aangetrokken, die langdurig ingewerkt moeten worden, voordat ze hun bijdrage kunnen leveren. Om die reden hebben we in 2009 geen stagiaires aangenomen, omdat het totaal te belastend zou worden voor de medewerkers. Er is veel tijd en aandacht besteed aan het uitwerken van de businessplannen mbt de nieuwbouw, waarin de verschillende opties zijn uitgewerkt. In 2009 hebben de beide directies van beide labs een voorgenomen besluit tot verhuizing naar Hengelo genomen, welk in voorjaar 2010 is bekrachtigd door de Raden van Toezicht van beide labs. ir. H. van der Veen

5 HOOFDSTUK I ALGEMEEN De Stichting Laboratorium Pathologie Oost Nederland (verder genoemd Laboratorium) is een zelfstandig laboratorium. Oorspronkelijk maakte het laboratorium deel uit van het Streeklaboratorium, doch is daarvan afgesplitst op 20 december De Raad van Toezicht is samengesteld uit vertegenwoordigers vanuit het TAZDO-verband en uit de 1 e lijn. Het Laboratorium maakt samen met het Laboratorium Medische Microbiologie Twente en Achterhoek, gebruik van dezelfde huisvesting en infrastructuur. I. 1 ALGEMENE GEGEVENS: Geregistreerd: Kamer van Koophandel nr Statutaire Naam: Stichting Laboratorium Pathologie Oost Nederland Statutaire vestigingsplaats: Enschede Adres: Burg. Edo Bergsmalaan 1, Postbus 377, 7500 AJ Enschede Datum oprichting: 20 december 1995 Datum beëindiging: Onbepaald Het laboratorium werkt voor drie algemene ziekenhuizen en huisartsen in de regio. De drie ziekenhuizen zijn: Medisch Spectrum Twente (locaties Enschede, Oldenzaal, Losser en Haaksbergen); Ziekenhuisgroep Twente (locaties Almelo en Hengelo); Koningin Beatrix Ziekenhuis te Winterswijk. I. 2 ORGANISATIE STICHTING Raad van Toezicht: Benoemd door en uit TAZDO: A.C. van Alphen (voorzitter RvB Ziekenhuisgroep Twente) tot 30 april 2009 A.H. Hilbers (lid RvB Medisch Spectrum Twente) vanaf 24 maart 2009 M.J.P. Schmidt (voorzitter RvB Ziekenhuisgroep Twente) vanaf 12 mei 2009 Benoemd uit de eerste lijn: J. de Jong De Raad van Toezicht heeft in het verslagjaar 2009 vier keer vergaderd. De belangrijkste thema s waren de jaarrekening 2008, de begroting 2010 en de huisvesting. Directie: ir. H. van der Veen, directeur Medische staf: mw. C.D. Heymans, voorzitter mw. A. Krukkert L. Naudin ten Cate, secretaris mw. Dr. S. Riemersma Mw. R. Aliredjo mw. H. Shirango J. van Baarlen J.G. Somsen tot A. Baidoshvili vanaf mw. dr. L. M.Th. Sterk tot mw. dr. M. Brinkhuis mw. dr. M. Tebar E. Eijken dr. G.J. Toes C. Jansen vanaf R. Vink Ondernemingsraad : Mw. N. Vergeest-Egberink (voorzitter) H. Rolle (secretaris) Mw. H. Wentink Mw. A. ten Brinke, vanaf Mw. M. van Boekel Leidinggevenden: mw. Y. Beerens, medische administratie mw. A. Bosch, histologie F. Roozekrans, cytologie 5

6 I. 3 ORGANISATIESTRUCTUUR De organisatiestructuur van het Laboratorium ziet er als volgt uit: Raad Raad van van Toezicht Toezicht Directie Directie Het laboratorium bestaat uit drie units en de medische staf. Elke unit kent een hoofd unit. De ondersteunende diensten en de personeelsfunctionaris vallen formeel onder het Laboratorium Microbiologie. De medische staf kent een stafbestuur. Stafbestuur Stafbestuur Ondersteunende Ondersteunende diensten diensten Personeels Personeels functionaris functionaris directiesecretariaat directiesecretariaat KAM KAM Fotografie Fotografie Het Laboratorium kent een managementteam, waarin naast de directeur, tevens de hoofden unit, de secretaris van het stafbestuur, de personeelsfunctionaris en het hoofd Facilitaire Dienst plaats hebben. Het managementteam heeft een adviserende rol t.a.v. de directie. Histologie Histologie Cytologie Cytologie Medische Medische Administratie Administratie Medische Medische Staf Staf I. 4 PERSONEEL I.4.A FORMATIEPLAATSEN PER ULTIMO 2009 Afdeling werkelijk begroting Unit histologie 35, Unit cytologie 14,23 14,38 Unit medische administratie 12,73 13,80 Pathologen 12,71 12,40 Medische fotografie 0,60 0,60 Directie 0,75 0,92 Kwaliteit en arbo 0,44 0,58 76,54 76,20 I.4.B ONDERVERDELING PERSONEELSBESTAND PER ULTIMO 2009 naar sexe vrouwen mannen naar dienst jaren < 18 jaar - - < 3 jaar jaar jaar jaar jaar jaar 23 9 > 10 jaar medewerkers naar aard dienst verband medewerkers 20 Voltijd Deeltijd Oproepkracht - 37 Totaal Totaal 94 Totaal 94 6

7 I.4.C OVERLEGSTRUCTUREN Overleg Deelnemers Frequentie Medische staf Pathologen, directie 1x per maand Stafbestuur stafbestuur, directie 1 x per maand Ondernemingsraad O.R. leden 1x per 2 maanden OR overlegvergadering OR, directie 1x per 2 maanden Managementteam Werkoverleg Directie, unitleiders, patholoog, hoofd facilitaire dienst, personeelsfunctionaris Pathologen Analisten histologie Analisten cytologie Medische administratie 1x per 2 weken 2x per maand 2x per maand 1x per maand 1x per maand I.5 DOELSTELLINGEN, BELEID EN TOEKOMSTPLANNEN I. 5.A PERSONEELSBELEID Vanwege de wisseling van personeelsfunctionaris is er voor verslagjaar 2009 geen toegesneden verslag rondom het personeelsbeleid. I. 5.B JAAROVERZICHT CYTOLOGIE Computer Ondersteund Screenen (COS) NVVP validatietest bij introductie computer assisted screening (COS) in BVO BMHK Door: Rudi Evers, Frank Roozekrans, Martin Kok, Johan Bulten (RCP). In de periode juli augustus 2009 werd bij de introductie van computer assisted screening (COS) in het bevolkings onderzoek naar baarmoederhalskanker (BVO BMHK) de NVVP validatietest uitgevoerd (zie de website van de NVVP voor het volledige validatieprotocol; Onder voorwaarde van het goed doorlopen van deze validatietest kan het laboratorium COS inzetten voor Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker (BVO). De vraagstelling: Levert het gebruik van computer-ondersteund screenen (COS) met behulp van de BD FocalPoint Slide Profiler/ BD FocalPoint GS een vergelijkbaar screenproduct op ten opzichte van regulier screenen van dunnelaagcytologie preparaten? De opzet van de validatie: De opzet is een geanonimiseerde achteraf-analyse waarbij resultaten van de COS screening worden vergeleken met resultaten van de reguliere dunnelaagcytologie. De monsters waarop deze retrospectieve analyse wordt verricht zijn afkomstig uit het eigen laboratorium en geanonimiseerd onder auspiciën van de RCP. Om de kans op afwijkingen groter te laten zijn dan bij het reguliere BVO screenen is het cohort verrijkt tot een afwijkingspercentage van 16. De uitkomstmaat is de kappa-waarde. Methode validatie: Samenstellen testset Voor de samenstelling van de testset zijn er na het maken van de reguliere preparaten voor de primaire screening ca. 300 extra preparaten gemaakt uit het resterende materiaal met behulp van de BD prepstain. In normale omstandigheden zullen er in deze batch ca. 4 % afwijkende preparaten aanwezig zijn. Om uiteindelijk aan een percentage van 16 % afwijkende preparaten te komen werden na het stellen van de definitieve diagnose pap 2 en hoger op de reguliere preparaten ook van deze preparaten extra preparaten gemaakt. Bij deze verrijking is rekening gehouden met de normale situatie, namelijk de verhouding 3:1 Pap 2/3a1:>Pap 2/3a1 en afkomstig uit het leeftijdscohort De uiteindelijke testset bestaat uit 280 preparaten (N=280) met 16.4 % afwijkende preparaten (n=46). Alle extra gemaakte preparaten werden in eerste instantie voorzien van het oorspronkelijke onderzoeksnummer. 7

8 Uitvoering. Het beoordelen van de validatietestset werd uitgevoerd door 2 ervaren cytologisch analisten. Elk preparaat werd zowel door middel van COS als ook manueel (conventioneel) bekeken door beide analisten. Tijdens de beoordeling werden er geen markeringen op de preparaten aangebracht. Om herkenning te voorkomen werd een met de COS beoordeeld preparaat met een interval van ca. 2 weken manueel beoordeeld. Een daarvoor aangewezen coördinerend analist was belast met de verdeling van de preparaten. Het resultaat van de beoordeling werd aangekruist op een inlegvel per map/per beoordelaar zonder dat de beide beoordelaars van elkaars bevindingen op de hoogte waren. Na afwerken van een map werd het inlegvel met bevindingen direct afgeleverd bij de coördinerend analist. Alle preparaten werden alleen gescoord op pluis versus niet pluis. COS stelt zelf immers geen diagnosen maar is alleen behulpzaam in het schiften tussen afwijkend versus niet afwijkend. Het is daarom niet nodig om een onderscheid te maken tussen herhaaladviezen en verwijsadviezen. Voor de validatie werden voor beide sets de preparaten alleen gesorteerd in pluis versus niet pluis. Uitkomstmaat: kappa voor observer agreement Mede na overleg met M Prins, methodoloog verbonden aan de Universiteit van Maastricht, is gekozen voor de kappa als uitkomst maat. Maar hoe hoog moet de kappa zijn om als acceptabel voor deze validatie toets te beschouwen? Altman wijdt hier in zijn boek een tabel aan. Deze ziet er als volgt uit. Tabel. Overzicht waarde kappa uit boek Altman Value of Kappa Strength of agreement < 0,20 Poor Fair Moderate Good Very good Het NVVP bestuur acht een kappa van 0,60 of hoger aanvaardbaar (dus voor twee analisten een gemiddelde van 0,6 of hoger). Indien dit gemiddelde tussen 0,41 en 0,6 valt, moet de gemiddelde relatieve sensitiviteit worden berekend tov het testcohort (wegens anonimisering kan het oorspronkelijke cohort niet gebruikt worden). Deze relatieve sensitiviteit moet 0.95 of hoger zijn van de uitgangswaarde. Dus met COS moet tenminste 95% van de conventioneel gedetecteerde afwijkingen opgespoord worden. De relatieve sensitiviteit moet berekend worden aan de hand van een 2x2 tabel zoals in de tabel hieronder. Resultaten Gebruikte formules kappa bepaling: C: Pap 1 C: >Pap 1 COS: pap 1 A B A+B COS: >pap 1 C D C+D A+C B+D A+B+C+D Berekening ruwe concordantie Berekening kans concordantie (E) Kappa: RC = (A+D) / (A+B+C+D) 1. (A+B)*(A+C) / (A+B+C+D) 2. (C+D)*(B+D) / (A+B+C+D) E = (1+2) / (A+B+C+D) = ( RC-E) / (1-E) 8

9 Tabel resultaten validatie Er is gevalideerd met 2 analisten: Analist 1 C: Pap 1 C: >Pap 1 COS: pap COS: >pap Berekening ruwe concordantie RC: 265 / 278 = 0,95 Berekening kans concordantie 1. (238*233) / 278 = 199, (40*45) / 278 = 6, ,47 + 6,475 = 205,95 E = 205,95 / (278) = 0,7408 Bereken Kappa volgens formule: (0.95-0,7408) / (1-0,7408) = 0,82 Analist 2 C: Pap 1 C: >Pap 1 COS: pap COS: >pap Berekening ruwe concordantie RC: 273 / 278 = 0,98 Berekening kans concordantie 1. (238*241) / 278 = 206,32 2. (40*37) / 278 = 5, ,32+5,324 = 211,65 E = 211,65 / 278 = 0,7613 Bereken Kappa volgens formule: (0.98 0,7613) / (1 0,7613) = 0,92 Het gemiddelde van twee kappa s (twee analisten) (0,82+0,92)/2 = 0,87 Conclusie Aangezien de gemiddelde van twee kappa s (twee analisten) voor ons Laboratorium 0.87 was is het niet noodzakelijk de relatieve sensitiviteit te berekenen. Een kappawaarde van 0.87 wordt in de tabel van Altman omschreven als Very Good. Op basis van de resultaten heeft ons Laboratorium COS ingevoerd bij het beoordelen van de onderzoeken in het kader het Bevolkingsonderzoek op Baarmoederhalskanker. Reorganisatie werkzaamheden en logistiek De invoering van COS biedt mogelijkheden de diverse werkzaamheden op andere momenten te doen. De baarmoederhals uitstrijken zonder afwijkingen kunnen vlot en met minder analisten worden afgehandeld. De druk voorheen op het eerste deel van de ochtend neemt hierdoor af, waardoor ruimte ontstaat om een deel van de diagnostiek van niet-gynaecologische cytologie te doen.ook met de herinrichting van de laboratoriumtaken in de middag is een begin gemaakt, waarbij het uitgangspunt is dat alle niet-gynaecologische cytologie die op dag 1 binnenkomt ook diezelfde dag in behandeling wordt genomen en de diagnostiek daarvan op dag 2 plaatsvindt. Zoveel mogelijk analisten worden ingewerkt om deze laboratoriumtaken uit te kunnen voeren. Het resultaat is dat een werkdag roostertechnisch uit 4 delen van elk grofweg 2 uur bestaat. De belangrijkste werkzaamheden waarvoor per deel kan worden ingeroosterd zijn in de ochtend met name COS, diagnostiek van nietgynaecologische cytologie en verwerking gynaecologische dunnelaagcytologie. In de middag ligt het accent op de labtechnische verwerking van niet-gynaecologische cytologie. De diagnostiek van de afwijkende gynaecologische cytologie vindt plaatst op de momenten dat niet voor specifieke werkzaamheden is ingeroosterd. 9

10 Voor 2010 staat verder invoering van het fixatief CytoRich Red op het programma, wat ertoe zal leiden dat van vrijwel alle ingezonden niet-gynaecologische cytologie dunnelaag-preparaten gemaakt kunnen worden. De cellen worden dan op een volgens een uniforme werkwijze geconcentreerd op een glaasje aangebracht en het restantmateriaal wordt niet standaard ingeblokt, maar bewaard voor eventueel aanvullend onderzoek. Senioranalisten De kortere screentijd van de cervixonderzoeken door de invoering van COS heeft ertoe geleid dat er met minder analisten meer focus is op afwijkingen. Dit biedt ruimte voor analisten om zich verder te ontwikkelen op diagnostisch gebied. Dit sluit bovendien aan op de behoefte van de analisten, die vrijwel zonder uitzondering ruim ervaren zijn in de cytologie. Uitbreiding van het aantal senioranalisten is hiertoe een mogelijkheid. Naar verwachting krijgt deze ontwikkeling in 2010 nader gestalte. Verbouwing In 2009 wordt duidelijk dat het laboratorium op de huidige locatie voor de lange termijn te krap is gehuisvest. In afwachting wat dit voor de toekomstige huisvesting gaat betekenen wordt de voorgenomen herplaatsing van de screenruimte uitgesteld. Frank Roozekrans, hoofd unit Cytologie I. 5.C JAAROVERZICHT HISTOLOGIE Histologisch Laboratorium De implementatie van de aanbevelingen van adviesbureau HHM in 2008 heeft in 2009 plaatsgevonden. In 2009 zijn er 5 nieuwe analisten aangenomen. In 2009 is begonnen te denken over de aanschaf van een automatische doorvoer machine en daarnaast ook over de aanschaf van een automatische inbedder. Dit alles om een continue werk proces te realiseren. Tevens zouden hiermee de doorlooptijden verkort kunnen worden. In augustus heeft het toenmalige hoofd unit histologie haar functie neergelegd en deze is tijdelijk opgevangen door de senioranalisten totdat er een nieuw hoofd is aangetrokken. Eind 2009 is begonnen met het werven van 2 lab. assistenten, die hand en span diensten op het lab gaan verrichten. Uitsnijkamer In 2009 is een groep van 6 analisten ingewerkt en begeleid, door een aantal pathologen, in het uitsnijden van groot materiaal. Er is een start gemaakt met het aanschaffen van een nieuwe zaagmachine. Immuunpathologie Om de kwaliteit van de onderzoeken te verbeteren is er een bezoek aan het Radboud ziekenhuis in Nijmegen gebracht om daar naar de stainers te kijken. Naar aanleiding daarvan zijn er aanpassingen aangebracht aan de stainers wat tot een kwaliteit verbetering heeft geleid. In november is begonnen om te gaan kijken naar nieuwe stainers in combinatie met een nieuwe manier van werken, het continue processing.. Aantal personen wat werkzaam was op de immunologie was 9, waarvan 4 personen continue op de immunologie ingeroosterd waren, 4 personen wisselden tussen het histologisch lab en de immunologie en 1 persoon wisselde tussen de KAM en immunologie. Alle antilichamen zijn opnieuw gevalideerd. Standaard worden vanaf 2009 de antilichamen gevalideerd wanneer er een nieuw antilichaam binnenkomt. Jacqueline van Kesteren, hoofd unit Histologie I. 5.D JAAROVERZICHT MOLECULAIRE PATHOLOGIE Formatie Eind september werd de formatie voor moleculaire analisten uitgebreid naar 4fte. Inge Raspe en Nicole de Waal zijn het team komen versterken. Momenteel zijn er 6 analisten werkzaam op de afdeling die vanaf 1 februari 2010 iedereen volledig op de moleculaire afdeling werkzaam zullen zijn (ca. 5fte). Sinds 14 december is Pieter Becq in dienst getreden als research analist. Per maart 2009 is één patholoog aan de afdeling toegevoegd Maria Tebar die daarvoor een halve dag per week is vrijgesteld van de overige diagnostiek. Ondersteuning door Moleculair Bioloog In het afgelopen jaar werden wij geadviseerd door Dr. E. Schuuring (UMCG) bij het opzetten van de B-cel clonaliteits analyse en de FISH assays voor breuken in IgH en c-myc in het kader van lymfomendiagnostiek. Dr. W. Dinjens en Dr. E. Dubbink (Erasmus MC) stonden ons bij bij het opzetten van de MSI analyse en de mutatie analyse van KRAS en EGFR. Voor de validatie van deze assays werden tevens een aantal casus geanalyseerd in Rotterdam. Sinds 1 november is Clemens Prinsen (CWZ) voor 1 dag in de week als moleculair bioloog bij ons werkzaam. 10

11 Stages Vanaf september 2008 tot en met juni 2009 heeft Desiree Sanderman (3 e jaars student Saxion Hogeschool) stage gelopen gedurende 2 dagen per week. Haar project bestond uit het (deels) opzetten van de multiplex HPV test met behulp van real time PCR. Vanaf september 2009 tot heden loopt Miranda Gouma stage gedurende 4 dagen per week. Zij heeft ISH assays opgezet om breuken te detecteren in Bcl-2 en Bcl-6 en de translocatie IgH/Bcl2 ten behoeve van de lymfomen diagnostiek. Miranda zal vanaf 1 febr starten met haar afstudeerproject betreffende het opzetten van High Resolution Melting analyse ten behoeve van de KRAS en EGFR diagnostiek. Voordrachten Tijdens de pathologendagen en op de landelijke dag voor FISH gebruikers, georganiseerd door Abbott, heeft Sietske Riemersma een voordracht gehouden over UroVysion. Kim Olde Boerrigter en Sandra Wienk hebben samen een voordracht in het lab gehouden over B-cel clonaliteit en translocatiedetectie m.b.v. FISH ten behoeve van de lymfomendiagnostiek. Studies In september zijn we begonnen met een studie voor Qiagen waarbij de cervix samples die positief zijn in de Hybrid Capture II verder getypeerd worden voor HPV 16, 18 en/of 45. Er zullen 500 patiënten worden geïncludeerd. De follow-up periode van de Pro-ExC studie is in oktober afgelopen. De data worden binnenkort geanalyseerd. Kwaliteit en Service De afdeling is gericht op het leveren van goede kwaliteit en een hoog serviceniveau. Nieuwe testen zijn steeds pas ingevoerd nadat een validatietraject heeft plaatsgevonden. Voor de meeste testen zijn SOP s geschreven. Er moeten echter nog wel een aantal validatierapporten geschreven worden. Dit onderdeel zal extra aandacht krijgen in De uitslag van KRAS en EGFR mutatie-analyses worden binnen 1 week geleverd. Sinds juni is het aantal ISH onderzoeken voor Her2neu fors toegenomen. Om meer service te verlenen hebben we besloten de frequentie te verhogen naar 2x/week. De afdeling blijft steeds op zoek naar betere, snellere en goedkopere testen. Externe kwaliteitscontrole In 2009 hebben we in de SKML rondzending meegedaan met de EBER en de Her2Neu ISH. De resultaten waren goed. Aan de Europese rondzending voor HPV konden we helaas niet deelnemen aangezien de samples niet in het voor ons juiste medium werden aangeleverd. In het laatste kwartaal van 2009 hebben we ons tevens aangemeld voor de Nordicq rondzending voor Her2Neu en de Europese rondzending voor KRAS mutatie-analyse. De uitslag van de Her2Neu FISH rondzending was goed. De uitslag van de KRAS rondzending volgt in het eerste kwartaal van Bij- en nascholing analisten Ook in 2009 hebben we weer veel aandacht besteed aan bij- en nascholing om goede kwaliteit te garanderen. - Landelijke moleculaire dag NVVP (Sandra Wienk, Martine Bult, Kim Olde Boerrigter, Etelka Harmsen) - Pathologendagen (Sandra Wienk, Kim Olde Boerrigter) - Cursus stagebegeleiding, NUMC (Sandra Wienk) - Primer en Probe design, Leidse Hogeschool (Etelka Harmsen) - HRM voor EGFR./ KRAS mutatiedetectie, VUMC (Martine bult, Kim Olde Boerrigter) - In Situ Hybridisatie (Inge Raspe) - Training Qiagen Typering-test voor Hybrid Capture (Nicole de Waal, Etelka Harmsen) - Kwantitatieve Real-Time PCR, Leidse Hogeschool (Nicole de Waal) - Landelijke dag voor FISH gebruikers georganiseerd door Abbott (SW) - Werkbezoek Erasmus MC t.b.v. MLH-1 methylering (Kim Olde Boerrigter, Martine Bult) - Werkbezoek Erasmus MC t.b.v. MSI analyse (Martine Bult) - Werkbezoek UMCG t.b.v. B-cel clonaliteit (Kim Olde Boerrigter) - SKML dag (Sandra Wienk) - Cursus structuur en functie van het immuunsysteem, In Situ Hybridisatie en real-time PCR (Martine Bult, Nicole de Waal, Sandra Wienk) Laboratoriumruimtes en apparatuur Aangezien de verbouwingsplannen voorlopig niet doorgaan, zijn we voor de PCR gebaseerde testen nog steeds aangewezen op de ruimtes van het laboratorium microbiologie. Hierbij ontstaan af en toe knelpunten met name voor het gebruik van de apparatuur. Mede hierom zijn het afgelopen jaar een Light Cycler (real-time PCR apparaat), een centrifuge en een PCR apparaat aangeschaft. Omdat het aantal ISH onderzoeken sterk is toegenomen werden een extra Thermobrite (hybridisatie apparaat) en een extra waterbad aangeschaft. In het komende jaar zal een nieuwe pipetteerrobot worden aangeschaft, hetgeen noodzakelijk is om over te kunnen gaan naar een 384-wells format in de Light Cycler (nu 96-wells). In Situ Hybridisatie UroVysion Ter opsporing van urotheelcelcarcinoom in urinemonsters wordt naast conventionele cytologie in sommige gevallen ook ISH gedaan m.b.v. de UroVysion Bladder Cancer Kit (Abbott). De test wordt alleen toegepast op aanvraag van de uroloog, meestal in het geval van atypie of soms als de cytologie duidelijk positief is bij een negatieve cystoscopie. De 11

12 glaasjes worden middels cytospin gemaakt door een cytologisch of een moleculaire analist en gehybridiseerd op de moleculaire afdeling. Moleculaire analisten scoren de preparaten waarna ze worden verslagen door een patholoog. In 2009 werden 80 onderzoeken verricht. EBER Om Epstein-Barr Virus aan te tonen gebruiken we van (EBER) PNA probe (DAKO) in combinatie met de PNA ISH detection kit. In 2009 werden 98 onderzoeken verricht. Mola De mola diagnostiek wordt uitgevoerd middels CISH met probes voor centromeer 1, chromosoom X en Y. Aangezien de kwaliteit van de X-probe (Kreatech) niet optimaal was zijn we overgestapt naar een andere probe (Zymed) met een aanzienlijk beter resultaat. De CISH wordt beoordeeld samen met een immunohistochemische kleuring p57kip. De preparaten worden door een analist gescored en door een patholoog verslagen. In 2009 werden 30 onderzoeken verricht. Her2Neu Om te bepalen of er in mammacarcinomen sprake is van amplificatie van het Her2Neu gen gebruiken we ISH. Tot juni gebruikten we hiervoor chromogene ISH met 1 probe voor het Her2Neu gen (ZytoDot SPEC HER2 Probe Kit,Zytovision). Omdat in een deel van de tumoren er sprake is van polysomie van chromosoom 17 en dit zo niet beoordeeld kan worden is per besloten over te gaan naar een twee-kleuren FISH assay met een probe voor het Her2neu gen en 1 voor centromeer 17 (Poseidon, Kreatech). Tevens werd het indicatie gebied uitgebreid naar de gevallen met immunoscore 3+ en indien getwijfeld wordt tussen 1+ en 2+. Dit naar aanleiding van literatuur en voordrachten op de SKML dag 2009 waarbij er sprake zou zijn van vals positieve en vals negatieve casus met immunohistochemie. In diezelfde tijd zijn we overgestapt naar een nieuw antilichaam voor Her2Neu (oud: E B5, Thermo Scientific; nieuw: A0485, DAKO) hetgeen in het begin waarschijnlijk tot extra ISH aanvragen heeft geleid. In het kader van de kwaliteit is tevens besloten de immuno door 1 van 4 daartoe aangewezen pathologen te scoren. De FISH wordt gescoord door een moleculaire analist waarna controle door een patholoog plaatsvindt. De score wordt vastgelegd in een database. Aangezien de signalen niet altijd makkelijk te scoren waren is gewerkt aan verbetering van het resultaat d.m.v. aanpassingen aan het protocol en door gebruik te maken van andere probes. Uiteindelijk is na een validatie traject besloten per een andere probe set te gaan gebruiken (PathVysion Her-2 DNA probe kit, Abbott) In 2009 hebben we 341 onderzoeken verricht waarvan 84 met CISH. IgH breuken (B-celclonaliteit) Voor de ISH wordt gebruik gemaakt van de Vysis LSI IGH dual color break apart rearrangement probe waarmee breuken kunnen worden aangetoond op chromosoom 14q32, waar het IgH-gen zich bevindt. Een breuk in dit gen is vaak onderdeel van een translocatie met oncogenen waaronder c-myc, Bcl2 en cyclined1. De validatie van de assay werd in het eerste kwartaal van 2009 afgerond en per werd de test operationeel. De FISH wordt gescoord door een moleculaire analist (SW) met controle door een patholoog. In 2009 hebben we 25 onderzoeken gedaan. c-myc breuken Met name in Burkitt lymfomen maar ook in een klein percentage van DLBCL worden breuken gevonden in c-myc (8q24), meestal als onderdeel van een translocatie. Om een breuk in c-myc aan te tonen wordt gebruik gemaakt van de Vysis LSI MYC dual color break apart rearrangement probe. De validatie van de assay werd in het eerste kwartaal van 2009 afgerond en de test werd operationeel per De FISH wordt gescoord door een moleculaire analist met controle door een patholoog. In 2009 hebben we 8 onderzoeken gedaan. Bcl-2 breuken In het laatste kwartaal van 2009 werd een FISH assay opgezet en gevalideerd voor breuken in Bcl-2 ten behoeve van de lymfomendiagnostiek. Er wordt gebruik gemaakt van de Vysis LSI Bcl-2 dual color break apart rearrangement probe. Breuken in Bcl2 worden met name gevonden in folliculaire lymfomen en DLBCL. De FISH wordt gescoord door een moleculaire analist met controle door een patholoog. De test is operationeel sinds Bcl-6 breuken In het laatste kwartaal van 2009 werd een FISH assay opgezet en gevalideerd voor breuken in Bcl-6 ten behoeve van de lymfomendiagnostiek. Er wordt gebruik gemaakt van de Vysis LSI Bcl-6 dual color break apart rearrangement probe. Breuken in Bcl-6 worden met name gevonden in DLBCL. De FISH wordt gescoord door een moleculaire analist met controle door een patholoog. De test is operationeel sinds

13 Translocatie (14q32;18q21) In een enkel geval is het, ook met behulp van immunohistochemie, lastig om een folliculair lymfoom te onderscheiden van een reactief proces. In meer dan 90% van de gevallen is in een folliculair lymfoom de karakteristieke t(14;18) aanwezig waarbij de promotor van IgH voor het Bcl-2 oncogen terecht komt waardoor de lymfocyt niet in apoptose gaat. Er wordt gebruik gemaakt van de Vysis LSI IGH/BCL2 Dual Color, Dual Fusion Translocation Probe. De assay werd opgezet en gevalideerd aan de hand van een aantal casus waarin de translocatie aanwezig was hetgeen eerder was vastgesteld middels cytogenetisch onderzoek. Als negatieve controle werden tonsillen gebruikt. De FISH wordt gescoord door een moleculaire analist met controle door een patholoog. De test is operationeel sinds Hybrid Capture II De Hybrid Capture wordt 2 keer per week gedaan waarvan 1 keer door de afdeling cytologie. In 2009 hebben we 3922 testen gedaan. PCR Kwantitatieve Real-time PCR voor HPV In het afgelopen jaar is hard gewerkt aan het opzetten van een eigen HPV test met behulp van kwantitatieve real-time PCR. Het is gelukt om m.b.v. 5 multiplexreacties in totaal 16 high-risk types (HPV16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 53, 56, 58, 59, 66, 68 en 73) en 2 low-risk types (HPV6 en 11) te detecteren. Er worden tevens twee controles meegenomen, B-globine voor de hoeveelheid humaan DNA en cyano voor de kwaliteit van de DNA isolatie. Na uitgebreide controle van de specificiteit en sensitiviteit van de verschillende reacties is begonnen met de validatie. Daartoe zullen ca samples worden getest, inclusief ca HPV negatieve casus, volgens een voorstel voor Europese richtlijnen (Int J Cancer Feb 1;124(3):516-20). De resultaten zullen worden vergeleken met de resultaten van de Hybrid Capture II. Indien de test aan alle eisen voldoet zal deze in de loop van 2010 in gebruik worden genomen. Weefselidentificatie Voor weefselidentificatie maken we gebruik van de forensische Powerplex 16 System kit van Promega. In 2009 zijn 10 casussen geanalyseerd voor de diagnostiek met vraagstelling weefselverwisseling waarbij 1 casus werd geanalyseerd voor de microbiologie. MSI analyse In maart van dit jaar is de MSI analyse operationeel geworden. De test wordt steeds gedaan in combinatie met de immunohistochemische kleuringen voor MLH-1, PMS2, MSH2 en MSH6. Om geen casus te missen die voor analyse in aanmerking komt heeft Martin Kok een programma ontwikkeld, de MSI checker, dat op basis van vastgestelde criteria de PALGA database doorloopt op zoek naar casus die daar aan voldoen. De DNA analyse wordt eens per drie weken uitgevoerd door MAR en KB. De coupes worden gekleurd op de afdeling immuno. De resultaten worden verslagen door TEB of RIE. Bij afschakeling van MLH-1 en PMS2 bestaat er grote kans op hypermethylering van het MLH-1 gen. De assay om dit aan te tonen is nog in ontwikkeling. In 2009 hebben we 53 testen uitgevoerd. B-celclonaliteit In september 2008 is door KB begonnen met het opzetten van de clonaliteitsanalyse voor B-cellymfomen middels PCRassays voor de FR1, FR2 en FR3 (Framework) van de zware keten van het immuunglobuline (IgH). De test werd in samenwerking met het UMCG gevalideerd in eerste instantie op vriesmateriaal, aan de hand van ca. 15 bekende casus. In tweede instantie werd de test ook geoptimaliseerd op paraffinemateriaal. De test werd operationeel. In 2009 hebben we 58 testen uitgevoerd. KRAS Gezien de ontwikkelingen op het gebied van anti-egfr therapie bij de behandeling van gemetastaseerd coloncarcinoom zijn KB en MAR in april begonnen met het opzetten van de KRAS mutatiedetectie. Patienten komen alleen in aanmerking voor deze therapie indien er GEEN oncogene mutatie in KRAS in de tumor aanwezig is. In ca. 40% van de colontumoren is een dergelijke mutatie aanwezig. De mutaties in codon 12 en 13 van exon 1 worden opgespoord middels direct sequencing. Voor de DNA isolatie wordt er verrijkt voor tumor middels micro-dissectie.voor de validatie zijn 20 casus gebruikt die elders al geanalyseerd waren. Daarnaast zijn 20 casus geanalyseerd afkomstig ut ons eigen archief. Van deze casus zijn er 10 vervolgens ook in het Erasmus MC geanalyseerd. De test is operationeel sinds In 2009 hebben we 51 testen uitgevoerd. 13

14 EGFR De behandeling met Tyrosine-kinase remmers (Tki/remmers) van het niet-operabele longcarcinoom wordt steeds belangrijker en zal binnenkort als een van de eerste-lijns behandelingen gaan gelden. Om in aanmerking te komen voor deze therapie dient er een ACTIVERENDE mutatie in het EGFR gen aanwezig te zijn en GEEN KRAS mutatie. De activerende mutaties zijn beschreven in de exonen 18, 19, 20 en 21. Volgens de literatuur worden in ca. 10% van de adenocarcinomen en in 3% van de plaveiselcarcinomen activerende mutaties in EGFR gevonden. De detectie vindt momenteel plaats door middel van direct sequencing. De assay is gevalideerd in 20 casus waarvan 10 elders geanalyseerd waren en waarvan 10 afkomstig zijn ut het eigen archief. De eigen casus zijn vervolgens ook geanalyseerd in het Erasmus MC. Voor elke casus worden de exonen 18, 19, 20 en 21 van EGFR en exon 1 van KRAS getest. De test is operationeel sinds In 2009 hebben we 16 testen uitgevoerd start EBER UroVysion Mola Her2 CISH Her2 FISH IgH FISH c-myc FISH weefselidentificatie MSI + immuno B-cel clonaliteit HPV cervix HPV overig KRAS mutatie colon EGFR mutatie long Totaal laag mol. tarief ( 305) hoog mol. tarief ( 866) immuno tarief ( 149) EBER 98 UroVyion 80 Mola 30 Her2 ISH 341 IgH FSIH 25 c-myc FISH 8 MSI 53 B-cel clonaliteit 58 HPV 3922 KRAS 51 EGFR 16 Totaal Sietske Riemersma, aandachtspatholoog moleculaire pathologie 14

15 I.6 JAAROVERZICHT BEDRIJFSHULPVERLENING Dit jaar heeft de BHV getracht de herhalingscursus intern te organiseren. Voordeel was de eigen omgeving en professionele begeleiding. Het geheel verdient een grondige evaluatie. Al met al een leerzaam jaar waarin we t.a.v. onze eigen organisatie worden gewezen op verbeterpunten. Cursussen als reanimatie, hoofd -en ploegleider BHV vonden allemaal normaal doorgang. Wel werd er aangedrongen op extra scholing betreffende omgang gevaarlijke stoffen. Hier wordt begin 2010 dan ook invulling aan gegeven. Het bestand leden BHV blijft onverminderd iets boven de 20 hangen. Door alle verschuivingen in huis van werkplekken dient de BHV wel alert te blijven op een evenwichtige verdeling van de BHV in huis. Tot nog toe levert het geen probleem op. Men is gezien de opkomst op oefenavonden (4x) zeer positief. De oefeningen met personeel op beide locaties zijn vlotjes verlopen. Er zullen net als bij de cursus altijd punten van kritiek zijn. Telkens wordt getracht op lijnen bij te sturen indien dit noodzakelijk wordt geacht. Hoofdpunt is en blijft de moeizame aanwezigheidsregistratie met 2 locaties. Door de nog altijd voortkabbelende intentie/discussie van verbouwingen en/of nieuwbouw, zal dit vooralsnog niet wijzigen. In de 5 vergaderingen is er regelmatig over gesproken. Hierdoor weten we het overzicht te behouden. Het is echter verre van ideaal. In 2010 gaan we verder op de ingeslagen weg van scholing en bereiden we ons voor op een mogelijke verhuizing of nodige verbouwingen. Wim Zwiers, hoofd BHV I.7 RELEVANTE INVESTERINGEN De belangrijkste investeringen in 2009 waren: Cytologie: - Prepmate system - PC s, printers ed. - meubilair Histologie: - PC s, printers ed. - Cryostaat - Rotatiemicrotoom - Vriezer - Waterbaden (8) - Inrichting uitsnijkamer Medische Administratie: - meubilair - apparatuur videoconferencing Pathologen: - DMD digitale microscoop - microscoop - digitale camera - PC s ed ICT - Software Moleculaire pathologie - LightCycler - PT module - Vriezer Immunologie - diverse 15

16 I.8 BIBLIOTHEEK I.8.A BOEKEN In het verslagjaar werd de bibliotheek van het Laboratorium Pathologie Oost Nederland aangevuld met de volgende boekwerken: WHO clas. Of tumours of haematopoetic and lymphoid tissues (2 ex.) TNM classification of malignant tumour, 7 th. Ed. (12 ex.) Sobin e.a Thyroid cytology S. Kini Oral and maxillofacial pathology B. Neville Anatomische atlas Prometheus hoofd en zenuwstelsel Schunke Anatomische atlas Prometheus algemene anatomie Schunke Neuropathology Techniques Pathology of melanocytic disorders (2 ex.) Mooi AJCC Cancer staging manual (2 ex.) S.B. Edge e.a. AJCC cancer staging atlas C.C. Compton Cancer grading manual I. Damjanov Embryo and fetal pathology Gilbert-Barness e.a. Transbronchial and endobronchial biopsies Calge Essentials of diagnostic breast pathology Moinfar Diagnosis of endometrial biopsies and curetting: M. Mazur Genitourinary pathology: a volume in foundations in diagnostic path. Ming Zhou Breast pathology: a volume in foundations in diagnostic pathology O Malley Hematology: a volume in foundations in diagnostic pathology E. His Gynaecologic pathology: a volume in foundations in diagnostic. Path Nucci Head and Neck pathology: a volume in foundations in diagnostic Thompson Biopsy interpretation of gastrointestinal tract mucosa Montgomery Biopsy interpretation of the prostate Epstein Biopsy interpretation of the breast Schnitt Pathotaal 2x. Wegener Fine-Needle Biopsy of Superficial and Deep Masses Gherardi Thyroid cytology S. Kini I.8.B TIJDSCHRIFTEN Om alle medewerkers in staat te stellen, de ontwikkelingen op hun vakgebied bij te houden, heeft het laboratorium op de navolgende media een abonnement: Acta Cytologica American Journal of Clinical Pathology American Journal of Dermatopathology American Journal of Pathology American Journal of Surgical Pathology Analyse Archives of Pathology and Laboratory Medicine Biotechnic and Histochemistry Cancer & Cytopathology Dermatopathology Focus Gut Histopathology Human Pathology International Journal of Gynecological Pathology Journal of Molecular Diagnostics (AJP) Journal of Pediatrics Modern Pathology Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde New England Journal of Medicine Pediatric and Developmental Pathology Seminars in Diagnostic pathology Virchows Archiv 16

17 HOOFDSTUK II VERRICHTINGEN II. 1 ALGEMEEN OVERZICHT Onderstaande tabel geeft het aantal onderzoeken, verdeeld over de verschillende soorten verrichtingen aan. Hierbij wordt het verslagjaar 2009 vergeleken met Tevens is het aantal productie-eenheden weergegeven. Productieeenheden worden berekend door het aantal onderzoeken te vermenigvuldigen met een weegfactor, de zgn. CTG-factor (2 e kolom). aantal aantal aantal aantal productie productie weeg onderzoeken onderzoeken eenheden eenheden mutatie AARD ONDERZOEK factor Cytologie Cervix-bvo 0, , ,8-6,74% Cervix-ind 0, ,6 3553,6 5,02% Cytologie 1, ,09% Punctie 0, ,45 106,6-15,03% Punctie echogeleide 1, ,5 110,25-10,00% Totaal cytologie , ,25-2,21% Moleculaire technieken Lmol 7, CISH 7, ,10% Eber 3, , ,43% HPV-bepaling 3, , ,5 20,87% C-myc FISH 7, Urovision 7, ,49% Mola 7, IGH FISH 7, Hmol 21, Weefselidentificatie 21, B-cel clonaliteit 21, EGFR 21, MSI 21, Totaal mol. technieken ,08% Immunologie Her2Neu 3, ,5 Im.Fluor 3, , ,21% Im.Perox 3, ,99% Immuno door derden Totaal immunologie ,58% Histologie Hist.ond door derden Histologie 1, ,48% Kwant./morfometrie d. derden Morfometrie 2, ,69% Sectie 10, ,27% Sectie foet 15, ,79% Specimen 2, ,5 1,37% Vriescoupe 1, ,19% Totaal histologie ,30% Totaal ,69% 17

18 II. 2 HISTOLOGIE Onderstaande tabel geeft de histologische productie van het verslagjaar 2009, vergeleken met Paraffine inbedding T-nummers ,63% blokjes ,41% blokjes per T-nummer 2,66 3,26 22,56% Bijzondere kleuringen paraffine ,85% Immuunpathologie onderzoeken ,29% coupes totaal ,52% coupes per onderzoek ,05 16,90% In-situ-hybridisatie* Her2cish nummers * 158,17% Her2cish coupes ,74% coupes per onderzoek 1,5 1,0-33,33% De herceptest wordt routinematig verricht op immuunpathologie. * deels CISH en deels FISH EBER nummers ,39% EBER coupes ,52% coupes per onderzoek ,00-16,20% II. 3 CYTOLOGIE II.3. A INZENDINGEN PUNCTIECYTOLOGIE Onderstaande tabel geeft het aantal puncties over 2008 en 2009 weer. In de kolom zelf staat weergegeven welke deel daarvan door pathologen is afgenomen zelf 2009 zelf Mamma Mammacyste Tepelvocht Lever Weke delen Bot Huid/subcutis Speekselklier Hoofd/hals Lymfklier Schildklier Overig Totaal

19 II. 3.B CERVIXCYTOLOGIE Onderstaande tabel geeft de procentuele onderverdeling van de cervixcytologische verrichtingen over de verschillende PAP-klassen weer. Er wordt daarbij onderscheid gemaakt tussen bevolkingsonderzoek (BVO)en Medische Indicatie (MI). Classificatie BVO MI Pap 0 1,49 1,23 1,30 1,60 1,2 1,42 Pap 1 95,92 94,40 94,15 86,48 79,9 80,88 Pap 2 1,60 3,07 3,29 6,48 12,5 11,86 Pap 3 a 0,71 0,90 0,80 3,81 4,9 4,42 Pap 3 b 0,29 0,30 0,36 1,05 0,9 0,95 Pap 4 0,00 0,12 0,10 0,36 0,3 0,20 Pap 5 0,00 0,00 0,00 0,23 0,3 0,26 Totaal 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 Geen endocervix epitheel 10,8 9,2 9,5 10,4 9,0 9,0 II. 3.C NIET-GYNAECOLOGISCHE CYTOLOGIE Onderstaande tabel geeft de productie en procentuele onderverdeling van de niet-gynaecologische boekingen aan, ingedeeld naar de aard van het materiaal. Onvoldoende materiaal benigne dubieus verdacht maligne totaal Materiaal n % n % N % n % n Urine 12 0,3% ,0% ,7% 316 7,1% 4480 Vagina 0 0,0% ,3% 11 7,3% 2 1,3% 150 Bronchus 21 1,5% ,0% 88 6,1% ,4% 1440 Sputum 1 14,3% 5 71,4% 1 14,3% 0 0,0% 7 Longpunctie 2 15,4% 8 61,5% 1 7,7% 2 15,4% 13 Pleura 5 0,7% ,3% 48 7,0% ,0% 688 Peritoneum 5 2,0% ,5% 12 4,9% 50 20,5% 244 Pericard 0 0,0% 19 61,3% 1 3,2% 11 35,5% 31 Liquor 11 6,4% ,7% 8 4,7% 9 5,2% 172 Gewrichtsvocht 0 0,0% 11 91,7% 0 0,0% 1 8,3% 12 Overig 0 0,0% 21 70,0% 6 20,0% 3 10,0% 30 Ovariumcyste 0 0,0% 9 81,8% 2 18,2% 0 0,0% 11 Mamma (incl. cysten, tepelvochten) 26 8,0% ,4% 26 8,0% 5 1,5% 323 Schildklier ,8% ,5% 13 3,6% 8 2,2% 363 Speekselklier 18 14,3% 91 72,2% 8 6,3% 9 7,1% 126 Hoofd/hals gebied 18 20,9% 42 48,8% 5 5,8% 21 24,4% 86 Lymfklier 82 16,9% ,3% 36 7,4% ,4% 485 Lever 0 0,0% 1 100,0% 0 0,0% 0 0,0% 1 Weke delen 1 7,1% 10 71,4% 2 14,3% 1 7,1% 14 Huid / subcutis 15 30,6% 31 63,3% 3 6,1% 0,0% 49 Bot 3 75,0% 1 25,0% 0 0,0% 0 0,0% 4 Overige locaties 13 18,8% 23 33,3% 9 13,0% 24 34,8% 69 Totaal 341 3,9% ,8% ,2% ,1% 8798 Opmerking: het overzicht is gebaseerd op diagnoseregels. In een aantal gevallen leiden meerdere verrichtingen tot 1 diagnoseregel, waardoor dit aantal afwijkt van het totaal aantal verrichtingen. 19

20 Punctiecytologie mamma per jaar op diagnose: Cytologische diagnose Maligne Suspect Benigne Geen diagnose totaal II. 4 OBDUCTIES II. 4.A OBDUCTIES Onderstaande tabel geeft aantal obducties weer over het verslagjaar 2009, afgezet tegen meerdere voorgaande jaren totaal aantal: Waarvan: Perinataal Neuropathologie Verbijzondering van de neuropathologische obducties*: Paraffineblokjes Blokjes per obductie 16,70 27,36 31,29 34,42 15,48 12,08 24,45 32,63 Paraffinecoupes Coupes per obductie 28,53 39,51 76,70 95,47 51,04 14,37 25,63 46,84 PEG blokjes** PEG coupes * protocol: geprotocolleerd uitnemen en bewerken van hersenen en ruggenmerg bij de ziekte van Parkinson, met of zonder dementie. ** PEG methode: speciaal inbedmedium, naast de gebruikelijke paraffineblokjes bij vraagstelling dementie. Coupedikte 100µ tot 200µ. II. 4.B OBDUCTIES GERELATEERD AAN AANTAL OVERLEDENEN PER ZIEKENHUIS Ziekenhuis aantal overledenen aantal obducties als % van overledenen MST Enschede ,3% TBZ Almelo ,7% SMT Hengelo ,7% SKB Winterswijk ,9% 20

21 II. 5 BEVOLKINGSONDERZOEKEN II.5.A BEVOLKINGSONDERZOEK BORSTKANKER Opgeroepen vrouwen in Totale regio IKST Werkelijk verrichte onderzoeken % van de opgeroepen vrouwen 84,76% 83,05% 84,08% Voor verdere informatie wordt verwezen naar het jaarverslag van de SVOB Enschede II.5.B BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER Aantal opgeroepen vrouwen Werkelijk verrichte onderzoeken % van de opgeroepen vrouwen 72,67% 67,36% 71,5% 73,2 % 74,7% 74,3% De gegevens hebben betrekking op het gehele werkgebied van het Laboratorium Pathologie Oost Nederland Voor verdere informatie wordt verwezen naar de jaarverslagen van de SBBT (Enschede) resp. SBBS (Beekbergen) 21

22 II.6 VERRICHTINGEN PER ZIEKENHUIS II.6.a Medisch Spectrum Twente, locatie Enschede/Oldenzaal Specialisme B-cel clonaliteit Cervix Cytologie Eber EGFR FISH/ IGH Fish Immuno Fluor Histologie HPVbepaling Immuno Perox Mola Morfometrie MSI Onder- Zoek derden Punctie Echogeleide Punctie Obductie Obductie Foet Specimen Radiografie Anaesthesist Cardioanesthesioloog Cardioloog Cardiothoracaal chirurg Chirurg Dermatoloog Gastro-enteroloog Gynaecoloog huisarts Internist K.N.O.-arts Kinderarts Longarts Mond/kaak-chirurg Neurochirurg Neuroloog Onbekend Oogarts Orthopaedisch chirurg Plastisch chirurg Radiotherapeut Reumatoloog Uroloog Totaal Urovysion Vriescoupe Totaal 2009 Totaal Totaal

23 II.6.b Ziekenhuisgroep Twente, locatie Almelo / Hengelo Specialisme B-cel clonaliteit/ C-myc Cyto- FISH Cervix logie Eber EGFR FISH/ IGH Fish Immuno Fluor Histologie HPVbepaling Immuno Perox Mola Morfometrie MSI Onder- Zoek derden Punctie Echogeleide Punctie Obductie Obductie Foet Specimen Radiografie Urovysion Vries- Weefcoupe sel Identificatie anaesthesist cardioloog chirurg dermatoloog gastro-enteroloog geriater gynaecoloog huisarts intensivist internist k.n.o.-arts kinderarts longarts mond/kaakchirurg neuroloog onbekend oogarts orthopaedisch chirurg plastisch chirurg radioloog reumatoloog uroloog Totaal Totaal 2009 Totaal Totaal

24 Specialisme II 6.c Streekziekenhuis Koningin Beatrix, Winterswijk B-cel clonaliteit/ Cyto- Hmol Cervix logie Eber FISH/ IGH Fish Immuno Fluor Histologie HPVbepaling Immuno Perox Lmol Mola Morfometrie MSI Onder- Zoek derden Obductie Obductie Foet Specimen Radiografie Urovysion Vries- Weefcoupe sel Identificatie anaesthesist cardioloog chirurg dermatoloog gynaecoloog huisarts internist k.n.o.-arts kinderarts longarts mond/kaakchirurg neuroloog onbekend oogarts orthopaedisch chirurg plastisch chirurg radioloog 5 5 uroloog Totaal Totaal 2009 Totaal Totaal

25 II.7 VERRICHTINGEN EERSTE LIJN Onderstaande tabellen geeft de aantallen verrichtingen resp. productie-eenheden weer, zoals uitgevoerd voor de eerste lijn, waarbij het verslagjaar 2009 is afgezet tegen VERRICHTINGEN B-cel BVO clonaliteit Cytologie Cervix Cytologie Her2 Neu Histologie Immuno Fluor Cytologie HPVbepaling Immuno Perox Morfo metrie Onder- Zoek derden Punctie Urovysion Totaal PRODUCTIE-EENHEDEN B-cel BVO clonaliteit Cytologie Cervix Cytologie Her2 Neu Histologie Immuno Fluor Cytologie HPVbepaling Immuno Perox Morfo metrie Onder- Zoek derden Punctie Urovysion Totaal

26 HOOFDSTUK III KWALITEIT & ARBO ALGEMEEN KAM-jaarplan Het KAM-jaarplan versie 2008 is in het MT vastgesteld en is een regelmatig terugkerend punt op de agenda van het MT waardoor de bewaking gewaarborgd is. Intercollegiale KAM-bijeenkomsten In 2009 is gestart met intercollegiale KAM-bijeenkomsten. De KAM-functionarissen van de pathologische laboratoria van VUmc Amsterdam, UMC Utrecht, Gelre Ziekenhuizen locatie Gelre Apeldoorn en Laboratorium Pathologie Oost Nederland komen twee keer per jaar bij elkaar om ervaringen uit te wisselen. Dit wordt door de betrokkenen als zeer nuttig ervaren. Cursussen Jaarlijkse Conferentie milieu en veiligheid in ziekenhuislaboratoria van Borger & Burghouts (overname conferentie van Cycle Systems Consultancy) (O. Hampsink Slotman) Pathologie en kwaliteit, VAP (O. Hampsink Slotman) Cursus GHS en etikettering, Arboplan (O. Hampsink Slotman) III.1 KWALITEIT Interne audit Er zijn in 2009 door 7 medewerkers en 1 externe auditor van het laboratorium voor microbiologie in totaal 7 interne audits uitgevoerd. Het betrof de volgende onderwerpen en de locaties waar ze zijn uitgevoerd: Onderwerp Locatie Voorzieningen (ICT) Facilitaire dienst Bewerken gyn. materiaal Cytologie Medische administratie Medische administratie Beoordelen niet-gyn. materiaal Cytologie Uitsnijden organen/weefsels Pathologen. Histologie Chemicaliënbeheer/afval KAM, Cytologie, Histologie, Facilitaire dienst Kwaliteitsbeleid/Managementreview Directie, KAM Knelpunten voortkomend uit audits worden ingevoerd in de web-based applicatie RieService zodat opvolging gewaarborgd is. Klachten,fouten en afwijkingen Klachten, fouten en afwijkingen worden op verschillende manieren vastgelegd. Een fout gemaakt tijdens werkzaamheden of een afwijking van de geldende procedures/werkwijzen tijdens een van de fasen in het (laboratorium- of administratief) proces of het officieel kenbaar maken van onvrede over de gevolgde werkwijze/handelswijze of over (werk)omstandigheden wordt sinds gemeld en afgehandeld via RieService. Tekortkomingen met betrekking tot het inzenden van een monster worden bij het betreffende onderzoeksnummer geregistreerd als signalering. Meldingen In totaal zijn er 201 meldingen, waarvan 1 extern, geregistreerd en afgehandeld. Onderstaande tabel geeft de verdeling van de meldingen weer per afdeling. Meldingen Pathologen Unit administratie Unit histologie Unit cytologie Diversen Totaal

27 De voortgang van de afhandeling van de meldingen wordt in principe 1 x kwartaal in het Managementteamoverleg besproken. Doordat de applicatie Rieservice nog in ontwikkeling is konden in 2009 nog geen volledige kwartaaloverzichten gemaakt worden. Bespreking heeft ad hoc plaatsgevonden. Ook de medewerkers hadden een gewenningsperiode nodig met als gevolg dat melden en afhandelen niet altijd op de juiste plaats is vastgelegd. Een tweede voorlichting over de applicatie heeft inmiddels plaatsgevonden. Signaleringen Signaleringen zijn tekortkomingen t.a.v. de inzendingen veroorzaakt door de inzender die veelal storend zijn voor de organisatie. Deze signaleringen worden rechtstreeks ingevoerd in U-DPS van PALGA, bij het betreffende onderzoeksnummer. De kwartaaloverzichten zijn periodiek in het Managementteam overleg besproken. Signaleringen e kwartaal e kwartaal e kwartaal e kwartaal Totaal Bij de signaleringen wordt vooral gelet op trends in de aantallen, zodat eventuele tekortkomingen tijdig worden gesignaleerd en eventueel aanleiding kunnen zijn tot verbeteracties. De toename van het aantal meldingen in het 4 e kwartaal is veroorzaakt door toename van de meldingscode Potje/ buis niet goed afgesloten waardoor lekkage. Mogelijk monsterverlies en laboratoriummedewerkers werden blootgesteld aan gevaarlijke stof (fixatief). Een inzender was overgeschakeld op het gebruik van alternatieve monsterpotjes. Na contact met betreffende inzender zijn de potjes vervangen door de oorspronkelijke potjes. Inzenders van monsters waarbij het vereiste uitnodigingsnummer voor het Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker ontbreekt, ontvangen een standaard brief. In deze brief wordt medewerking gevraagd om de gesignaleerde tekortkomingen te verminderen dan wel te voorkomen. In 2009 zijn 18 brieven verstuurd. Externe consulten en revisies e Totaal kwartaal kwartaal kwartaal kwartaal 2009 Externe consulten Totaal Discordant e Externe revisies Totaal Discordant e 4 e Rondzendingen Het laboratorium voor pathologie heeft in 2009 wederom deelgenomen aan diverse rondzendingen: landelijke rondzendingen van de Stichting Kwaliteitstoetsing Klinische Pathologie (SKKP). De SKKP is in 2009 opgenomen in Stichting Kwaliteitsbewaking Medische Laboratoriumdiagnostiek (SKML). rondzendingen georganiseerd door Nordic immunohistochemical Quality Control (NordiQC) KRAS kwaliteitsrondzending, geïnitieerd vanuit de European Society of Pathology (ESP) SBO (Stichting Bevolkingsonderzoek) rondzending cervicale cytologie Klinipath rondzending dunnelaag cervicale cytologie Het laboratorium participeerde in de rondzendingen voor cervixcytologie, algemene cytologie, algemene histologie, immunohistochemie en moleculaire pathologie. Voor de resultaten en de ondernomen acties van deze rondzendingen zie onderstaande tabellen. 27

28 Resultaten en uitgevoerde acties Cytologie Rondzending Onderwerp Instantie Resultaat / Score Cervix-cytologie Cilinderafwijking SKML (6) voorafgaand aan adenoca in situ Algemene cytologie Lymfeklierpuncties SKML (12) Actie Algemene cytologie Schildklierpunctie SKML Voldoende (voldoende) SBO Divers SBO Geen scoring Klinipath Pap 2 Klinipath Geen scoring () maximaal te behalen score Van de SKML zijn nog geen definitieve rapporten ontvangen. Nog geen acties ondernomen. Bij de SBO en Klinipath rondzendingen worden preparaten bekeken en met de deelnemende laboratoria tijdens een gezamenlijke bijeenkomst besproken. Er zijn geen actiepunten uit voortgekomen. Histologie Onderwerp Instantie Resultaat / Score Actie Zilverkleuring schimmel (Grocott) SKML 0-5 (6) Geen definitief rapport ontvangen, nog geen actie. Coupe SKML afgespoeld, eigen contr. goed. () maximaal te behalen score Immunohistochemie Onderwerp Instantie Resultaat / Score Actie ER + Her2-neu SKML ER: 12 (12) Her2-neu: 7 (12) Validatie bepaling, overstap ander antilichaam. CD117, CD34, Actine, Desmine SKML CD117: 6 (6) CD34: 6 (6) Actine: 6 (6) Desmine: 6 (6) Geen actie noodzakelijk TTF-1, Calretinine, EMA, CEA SKML TTF-1: 0 (6) Calretinine: 6 (6) EMA: 6 (6) CEA: 6 (6) CD15, CD30, PAX5 SKML CD15: 6 (6) CD30: 4 (6), achtergrond Geen, technische storing tijdens uitvoering. Geen actie noodzakelijk Geen actie noodzakelijk Geen actie noodzakelijk Geen actie noodzakelijk Besproken in werkoverleg, geen acties noodzakelijk, kleuring is adequaat. PAX5: 6 (6) Her2-neu, ER NordiQC Her2-neu: bordeline Geen actie noodzakelijk Diverse testen, geen verbetering. Huidige protocol handhaven, blijft aandachtspunt. Vanaf score 1+ uitvoeren FISH. () maximaal te behalen score ER: optimal Geen actie noodzakelijk Op de afdeling Immunohistochemie is in 2009 begonnen met het valideren van bepalingen van alle antilichamen. Eind 2009 was dit grotendeels gerealiseerd. Moleculaire pathologie Onderwerp Instantie Resultaat / Score Actie EBV ISH SKML 8 samples concordant Coupedikte verhoogd van 2 naar 4µ (landelijk) Controlecoupe bij casus op het objectglas HER2neu ISH (FISH) SKML KRAS ESP 10 (10) Geen actie noodzakelijk HER2neu ISH (FISH) NordiQC Score onze FISH vergeleken met score CISH/SISH NordiQC, komt overeen () maximaal te behalen score 28

29 III.2 ARBO Meldingen bedrijfsaccidenten Ook bedrijfsaccidenten worden vanaf 2009 gemeld in RieService. Er werden 19 bedrijfsaccidenten aan de KAM gemeld waarvan 14 met letsel: 10 meldingen van snij-, prikwond, oppervlakkig 3 meldingen van brandwond 1 melding van overige verwonding Bij de snij-, prikwonden was het bieden van eerste hulp voldoende. Het relatief grote aantal wordt waarschijnlijk veroorzaakt door aanstelling van groot aantal nieuwe medewerkers die niet bekend waren met het snijden van coupes. De brandwonden zijn veroorzaakt door onoplettendheid bij het trimmen van paraffineblokjes. Streven is deze processtap in de toekomst door automatisering te elimineren. De meldingen zonder letsel betrof uitglijden op gladde vloer. Er zijn acties geweest om de vloeren minder glad te maken. Medewerkers hebben de mogelijkheid tot het aanschaffen van werkschoenen. Dit blijft een aandachtspunt. Uitgebrachte adviezen Adviezen zijn uitgebracht betreffende de volgende onderwerpen: Daglicht GS-ruimte Adviezen n.a.v. rondgang door KAM na werktijd Advies aanpassingen uitsnijkamer Metingen Metingen van concentraties van dampvormige stoffen zijn verricht d.m.v. het dragen van badges en in eigen beheer m.b.v. een meetapparaat (CMS van Dräger Safety). De aandacht heeft daarbij gelegen op formaldehyde en xyleen. Resultaten van beide metingen laten zien dat bij een aantal werkzaamheden in de uitsnijkamer de gemeten concentratie formaldehyde boven de wettelijke grenswaarden uitkomt. Plannen voor aanpassing/realisatie nieuwe werkplek zijn in gang gezet. Persoonlijke beschermingsmiddelen Een aantal medewerkers vindt de huidige veiligheidsbrillen vervelend om te dragen. In 2010 wordt begonnen met aanschaf alternatieven monturen. Lichtvoorziening / klimaatbeheersing In het laboratorium histologie is alle verlichting vervangen volgens het in 2006 opgestelde lichtplan. Er zijn desondanks nog enkele mensen die regelmatig hoofdpijn ontwikkelen tijdens het werken in het laboratorium. Door gebouwbeheerder zijn enkele aanpassingen in luchtverversing aangebracht (bijv. eerder op de dag vol vermogen). In dit gebouw kunnen geen verdere uitbreidingen/ aanpassingen aan de klimaatbeheersing doorgevoerd worden. Geluidsoverlast Uit het in 2006 verrichte geluidsonderzoek blijkt dat het geluidsniveau binnen laboratorium histologie boven de streefwaarde ligt. Alle mogelijke aanpassingen om het geluidsniveau te verlagen, zijn uitgevoerd. In 2009 zijn nieuwe metingen zijn door een andere instantie uitgevoerd met een andere methode waardoor vergelijking niet goed mogelijk is. I.v.m. verhuizing in nabije toekomst is besloten dit onderwerp te laten rusten. Wel wordt bij aanschaf van nieuwe apparatuur op de geluidsproductie gelet. Milieu Het afvalwater van ons bedrijf is bemonsterd door het Waterschap Regge en Dinkel. Uit de resultaten van deze bemonstering blijkt dat de gehaltes van de gemeten stoffen voldoen aan de gestelde normen in de verleende vergunning. Odette Hampsink, Rudi Evers (KAM-functionarissen) 29

30 III.3 FOLLOW-UP CERVIX CYTOLOGIE De follow-up van de cervix-cytologie wordt wekelijks uitgevoerd. Indien van de onderzoeken met een (herhaal)advies nog geen vervolgonderzoeken bekend zijn wordt er een herinneringsbrief gestuurd naar de betreffende inzender. Met behulp van deze brief kan de inzender nadere bijzonderheden aangeven met betrekking tot het (nog) niet opvolgen van het (herhalings)advies. De diverse differentiatiemogelijkheden van afwijkingen binnen het KOPAC-systeem (squameus [P] en endocervicaal [C]) zijn uitgewerkt in de onderstaande tabellen, die het jaar 2008 betreffen. Er wordt een follow-up termijn aangehouden van 1,5 jaar vanaf de datum dat de uitslag van het betreffende onderzoek werd verzonden. In de tabellen zijn als vervolgonderzoek bij voorkeur de histologische- en/of hoogste gradering als gegeven gebruikt. squameus 2008 Totaal geen Cytologie Histologie Cytologische diagnose relevante Pap 0 Pap 1 Pap 2 Pap3a Pap3a Pap3b Pap 4 Pap 5 GD CIN 0 CIN I CIN II CIN III Carcinoom Andere Follow licht matig malign. up Geen diagnose (P0) Geen afwijkingen (P1) Atypie (p2,p3) Lichte dysplasie (P4) Matige dysplasie (P5) Ernstige dysplasie (P6) Carcinoma In Situ (P7) Plaveiselcelcarcinoom (P9) Totaal In deze tabel zijn de cervixcytologische diagnoses van het squameuze type volgens het KOPAC-systeem (X-as) afgezet tegen de histologische of cytologische follow-up in absolute aantallen (Y-as). 30

31 31

Hoofdstuk I Algemeen...5 I. 1 Algemene gegevens:... 5 I. 2 Organisatie Stichting... 5 I. 3 Organisatiestructuur... 6 I. 4 Personeel... 6 I.4.

Hoofdstuk I Algemeen...5 I. 1 Algemene gegevens:... 5 I. 2 Organisatie Stichting... 5 I. 3 Organisatiestructuur... 6 I. 4 Personeel... 6 I.4. 2 Hoofdstuk I Algemeen...5 I. 1 Algemene gegevens:... 5 I. 2 Organisatie Stichting... 5 I. 3 Organisatiestructuur... 6 I. 4 Personeel... 6 I.4.a Formatieplaatsen per ultimo 2008... 6 I.4.b Onderverdeling

Nadere informatie

Hoofdstuk I Algemeen... 4 I. 1 Algemene gegevens:... 4 I. 2 Organisatie Stichting... 4 I. 3 Organisatiestructuur... 5 I. 4 Personeel... 5 I.4.

Hoofdstuk I Algemeen... 4 I. 1 Algemene gegevens:... 4 I. 2 Organisatie Stichting... 4 I. 3 Organisatiestructuur... 5 I. 4 Personeel... 5 I.4. Hoofdstuk I Algemeen... 4 I. 1 Algemene gegevens:... 4 I. 2 Organisatie Stichting... 4 I. 3 Organisatiestructuur... 5 I. 4 Personeel... 5 I.4.a Formatieplaatsen per ultimo 2011... 5 I.4.b Onderverdeling

Nadere informatie

Hoofdstuk I Algemeen... 4 I. 1 Algemene gegevens:... 4 I. 2 Organisatie Stichting... 4 I. 3 Organisatiestructuur... 5 I. 4 Personeel... 5 I.4.

Hoofdstuk I Algemeen... 4 I. 1 Algemene gegevens:... 4 I. 2 Organisatie Stichting... 4 I. 3 Organisatiestructuur... 5 I. 4 Personeel... 5 I.4. JAARVERSLAG 2012 Hoofdstuk I Algemeen... 4 I. 1 Algemene gegevens:... 4 I. 2 Organisatie Stichting... 4 I. 3 Organisatiestructuur... 5 I. 4 Personeel... 5 I.4.a Formatieplaatsen per ultimo 2012... 5 I.4.b

Nadere informatie

Hoofdstuk I Algemeen...5 I. 1 Algemene gegevens:... 5 I. 2 Organisatie Stichting... 5 I. 3 Organisatiestructuur... 6 I. 4 Personeel... 6 I.4.

Hoofdstuk I Algemeen...5 I. 1 Algemene gegevens:... 5 I. 2 Organisatie Stichting... 5 I. 3 Organisatiestructuur... 6 I. 4 Personeel... 6 I.4. 2 Hoofdstuk I Algemeen...5 I. 1 Algemene gegevens:... 5 I. 2 Organisatie Stichting... 5 I. 3 Organisatiestructuur... 6 I. 4 Personeel... 6 I.4.a Formatieplaatsen per ultimo 2007... 6 I.4.b Onderverdeling

Nadere informatie

Hoofdstuk I Algemeen...5 I. 1 Algemene gegevens:... 5 I. 2 Organisatie Stichting... 5 I. 3 Organisatiestructuur... 6 I. 4 Personeel... 6 I.4.

Hoofdstuk I Algemeen...5 I. 1 Algemene gegevens:... 5 I. 2 Organisatie Stichting... 5 I. 3 Organisatiestructuur... 6 I. 4 Personeel... 6 I.4. 2 Hoofdstuk I Algemeen...5 I. 1 Algemene gegevens:... 5 I. 2 Organisatie Stichting... 5 I. 3 Organisatiestructuur... 6 I. 4 Personeel... 6 I.4.a Formatieplaatsen per ultimo 2010... 6 I.4.b Onderverdeling

Nadere informatie

Hoofdstuk 3 KWALITEIT & ARBO... 28 3.1 Kwaliteit... 28 3.2 ARBO... 34 3.3 Follow-up Cervix Cytologie... 36 3.4 Doorlooptijden... 39 3.4.

Hoofdstuk 3 KWALITEIT & ARBO... 28 3.1 Kwaliteit... 28 3.2 ARBO... 34 3.3 Follow-up Cervix Cytologie... 36 3.4 Doorlooptijden... 39 3.4. JAARVERSLAG 2013 Inhoudsopgave Voorwoord.. 3 Hoofdstuk 1 ALGEMEEN... 4 1.1 Algemene gegevens... 4 1.2 Organisatie Stichting... 4 1.3 Organisatiestructuur... 5 1.4 Personeel... 6 1.4.1 Formatieplaatsen

Nadere informatie

Werkgroep Moleculaire Diagnostiek in de Pathologie (NVVP) Werkgroep Moleculaire Diagnostiek in de Pathologie (NVVP)

Werkgroep Moleculaire Diagnostiek in de Pathologie (NVVP) Werkgroep Moleculaire Diagnostiek in de Pathologie (NVVP) 1 15 februari 2008 3de Moleculaire Dag Ed Schuuring Doel: stimuleren moleculaire diagnostiek binnen pathologie in NL borging en verbetering van kwaliteit vernieuwing moleculaire diagnostiek inventarisatie

Nadere informatie

Patient tailored medicine: moleculaire biologie onontbeerlijk Moleculaire Pathologie in een veranderende wereld

Patient tailored medicine: moleculaire biologie onontbeerlijk Moleculaire Pathologie in een veranderende wereld Patient tailored medicine: moleculaire biologie onontbeerlijk Moleculaire Pathologie in een veranderende wereld Dr. Judith Jeuken Klinisch moleculair bioloog in de pathologie (KMBP) Moleculaire Diagnostiek

Nadere informatie

Stand van zaken zomer 2013: CCKL accreditatie: 29/65 labs

Stand van zaken zomer 2013: CCKL accreditatie: 29/65 labs Stand van zaken zomer 2013: CCKL accreditatie: 29/65 labs ISO15189: stand van zaken 2013 2013 taakgroep NVVP (Amélie Dendooven, Mieke Jonker, Hilda Keuning, Philip Kluin (vz), Joost Oudejans): Participatie

Nadere informatie

Taakherschikking in de pathologie

Taakherschikking in de pathologie Taakherschikking in de pathologie Wat is haalbaar? Patholoog Radboudumc Nijmegen Dag van de pathologie 13-04-2018 Geen belangenconflicten Geen betalingen door commerciële bedrijven Geen belangen bij commerciële

Nadere informatie

Werkgroep Moleculaire Diagnostiek in de Pathologie (NVVP)

Werkgroep Moleculaire Diagnostiek in de Pathologie (NVVP) Werkgroep Moleculaire Diagnostiek in de Pathologie (NVVP) 31 januari 2012 SKML deelnemersbijeenkomst SKML-Sectie Pathologie -QC-commissie Ed Schuuring Werkgroep Moleculaire Diagnostiek in de Pathologie

Nadere informatie

KWALITEITS JAAR VERSLAG PATHOLOGIE FRIESLAND 2013

KWALITEITS JAAR VERSLAG PATHOLOGIE FRIESLAND 2013 KWALITEITS JAAR VERSLAG PATHOLOGIE FRIESLAND 2013 KWALITEITS JAARVERSLAG PATHOLOGIE FRIESLAND 2011 Inhoud 1. Algemeen 6 1.1. Personeel 6 1.2. Organisatiestructuur 8 1.2.1. Organogram 8 1.2.2. Toelichting

Nadere informatie

In Situ Hybridisatie in de routine pathologie diagnostiek

In Situ Hybridisatie in de routine pathologie diagnostiek In Situ Hybridisatie in de routine pathologie diagnostiek Winand Dinjens Afdeling Pathologie Josephine Nefkens Instituut (JNI) Erasmus MC, Rotterdam Pathologendagen; 11 april 2007, Ede In Situ Hybridisatie

Nadere informatie

Next Generation Sequencing: meer met minder

Next Generation Sequencing: meer met minder Next Generation Sequencing: meer met minder Robert van der Geize Klinisch Moleculair Bioloog in de Pathologie (KMBP) Xs2HiTek-workshop 'Diagnostiek in de Pathologie' 2015 www.labpon.nl Boerhaavelaan 59

Nadere informatie

Moleculaire Diagnostiek in de Pathologie

Moleculaire Diagnostiek in de Pathologie Moleculaire Diagnostiek in de Pathologie Informatiebrochure Afdeling Pathologie VU medisch centrum Amsterdam Inhoudsopgave Pagina Inleiding 3 Indicatiegebieden en bijbehorende Moleculaire Diagnostiek:

Nadere informatie

Baarmoederhalskanker screening

Baarmoederhalskanker screening Baarmoederhalskanker screening Wat gaat er veranderen? Lex Makkus, Patholoog PAL Geschiedenis BVO-BMHK Huidige BVO - hrhpv Triage Sterfte cervix carcinoom absolute aantallen/cohort 45 40 35 30 25 20 15

Nadere informatie

NVVP validatietest COS

NVVP validatietest COS NVVP validatietest bij introductie computer assisted screening (COS) in BVO BMHK. 1. Doel. Eenduidig voorschrift voor validatie die laboratoria, onder auspiciën van RCP, dienen te volgen bij introductie

Nadere informatie

BRAF rondzending SKML 2012

BRAF rondzending SKML 2012 BRAF rondzending SKML 2012 Presentatie van de resultaten op de deelnemersbijeenkomst 5 februari 2013 Riki Willems Patricia Groenen Willeke Blokx Adriaan van den Brule Casus 1 Langerhanscel histiocytose

Nadere informatie

8 e Symposium Stichting Baarmoederhalskanker. preventie Oost

8 e Symposium Stichting Baarmoederhalskanker. preventie Oost 8 e Symposium Stichting Baarmoederhalskanker preventie Oost Diagnostiek en etiologie van endocervicale afwijkingen Donderdag 9 november 2006 Nationaal Sportcentrum Papendal, Arnhem Mede onder auspiciën

Nadere informatie

ADAS3 - Vragenlijst 6: Diagnostiek Vragenlijst voorbeeld

ADAS3 - Vragenlijst 6: Diagnostiek Vragenlijst voorbeeld Vragenlijst voorbeeld Nederlandse Vereniging Voor Pathologie ADAS Visitatie B.V. ADAS Visitatie B.V.Vragenlijst voorbeeld Pagina 1 ADAS3 - Vragenlijst 6: Diagnostiek Vrije vragenlijst 1 - Cytohistodiagnostiek

Nadere informatie

De accreditatie werd uitgereikt aan/ L'accréditation est délivrée à/ The accreditation is granted to/ Die akkreditierung wurde erteilt für:

De accreditatie werd uitgereikt aan/ L'accréditation est délivrée à/ The accreditation is granted to/ Die akkreditierung wurde erteilt für: Bijlage bij accreditatie-certificaat Annexe au certificat d'accréditation Annex to the accreditation certificate Beilage zur Akkreditatierungszertifikat 374-MED Versie/Version/Fassung 6 Uitgiftedatum /

Nadere informatie

Rol van de pathologische anatomie in de oncologie. 16 maart 2013 Dr. Pascale De Paepe AZ St Jan Brugge-Oostende AV

Rol van de pathologische anatomie in de oncologie. 16 maart 2013 Dr. Pascale De Paepe AZ St Jan Brugge-Oostende AV Rol van de pathologische anatomie in de oncologie 16 maart 2013 Dr. Pascale De Paepe AZ St Jan Brugge-Oostende AV De oncologische patiënt Multidisciplinaire benadering: huisarts patholoog chirurg oncoloog

Nadere informatie

Inhoudsopgave: Voorwoord... 2. Programma... 3. Abstracts... 5 t/m 10

Inhoudsopgave: Voorwoord... 2. Programma... 3. Abstracts... 5 t/m 10 Inhoudsopgave: Voorwoord... 2 Programma... 3 Abstracts... 5 t/m 10 VOORWOORD Dit is het 13 e Papendalsymposium dat zoals gebruikelijk in samenwerking met de 7 laboratoria uit regio Oost en mede onder auspiciën

Nadere informatie

SKML rondzending FISH MYC, BCL2 en BCL6 translocatie detectie (2016.2)

SKML rondzending FISH MYC, BCL2 en BCL6 translocatie detectie (2016.2) SKML rondzending FISH MYC, BCL2 en BCL6 translocatie detectie (2016.2) Elise van der Logt Week van de pathologie Workshop Hematologie 28-03-2017 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Een aangepast tariefsysteem. Waarom en hoe? (CBB oktober 2012)

Een aangepast tariefsysteem. Waarom en hoe? (CBB oktober 2012) Een aangepast tariefsysteem Waarom en hoe? (CBB oktober 2012) Huidige situatie (histologie) 501 503 507 512 513 514 Standaard HE s en extra kleuringen Immuno Morfometrie Moleculair complex (EGFR etc) HPV

Nadere informatie

Inventarisatie Moleculaire Diagnostiek

Inventarisatie Moleculaire Diagnostiek Inventarisatie Moleculaire Diagnostiek 2004-2009 De enquête Inventarisatie Moleculaire Diagnostiek 2008 en 2009, gezonden aan alle pathologie laboratoria eind 2009, is door 28 laboratoria ingevuld teruggezonden

Nadere informatie

Richtlijn verslaglegging moleculaire diagnostiek

Richtlijn verslaglegging moleculaire diagnostiek Richtlijn verslaglegging moleculaire diagnostiek Juni 2012 Werkgroep Moleculaire Diagnostiek in de Pathologie Dr. Ir. Saskia van den Berg van Erp De Toren van Babel- Pieter Bruegel de Oudere (ca. 1560)

Nadere informatie

Resultaten Moleculaire Pathologie ronde Additionele moleculaire testen bij MLH1-negatieve tumoren met Lynch syndroom vraagstelling

Resultaten Moleculaire Pathologie ronde Additionele moleculaire testen bij MLH1-negatieve tumoren met Lynch syndroom vraagstelling Resultaten Moleculaire Pathologie ronde 2016.1 Additionele moleculaire testen bij MLH1-negatieve tumoren met Lynch syndroom vraagstelling Albertina Dirkx-van der Velden & Ina Geurts-Giele, KMBP afdeling

Nadere informatie

BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER Monitor 2016

BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER Monitor 2016 a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER Monitor

Nadere informatie

Gebruik van nieuwe technieken in de moleculaire pathologie. John Hinrichs, klinisch moleculair bioloog

Gebruik van nieuwe technieken in de moleculaire pathologie. John Hinrichs, klinisch moleculair bioloog Gebruik van nieuwe technieken in de moleculaire pathologie John Hinrichs, klinisch moleculair bioloog Gebruik van nieuwe technieken in de moleculaire pathologie 1. Introductie moleculaire pathologie 2.

Nadere informatie

26-2-2009. Chromosomale translocatie detectie in sarcomen d.m.v. reverse-transcriptase PCR (RT-PCR) Marjolijn Ligtenberg

26-2-2009. Chromosomale translocatie detectie in sarcomen d.m.v. reverse-transcriptase PCR (RT-PCR) Marjolijn Ligtenberg Aanvraag voor Moleculaire Diagnostiek Door patholoog Chromosomale translocatie detectie in sarcomen d.m.v. reverse-transcriptase PCR (RT-PCR) Marjolijn Ligtenberg Uitgangsmateriaal: Paraffineweefsel Vriesweefsel

Nadere informatie

Ontwikkelingen binnen de moleculaire pathologie. Bastiaan Tops Klinisch moleculair bioloog i.o. UMC St Radboud

Ontwikkelingen binnen de moleculaire pathologie. Bastiaan Tops Klinisch moleculair bioloog i.o. UMC St Radboud Ontwikkelingen binnen de moleculaire pathologie Bastiaan Tops Klinisch moleculair bioloog i.o. UMC St Radboud Binnen het UMC St Radboud: - Stroomlijnen van de diagnostiek (automatiseren) - Zoveel mogelijk

Nadere informatie

Digitaliseren FISH en automatisch scoren

Digitaliseren FISH en automatisch scoren igitaliseren FH en automatisch scoren r. lise van der ogt Klinisch moleculair bioloog in de pathologie (in opleiding) Universitair Medisch Centrum roningen / Moleculaire Pathologie Pathologie Friesland

Nadere informatie

In 2009 werden vrouwen en in vrouwen uitgenodigd om deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek.

In 2009 werden vrouwen en in vrouwen uitgenodigd om deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek. 1. SAMENVATTING De Stichting Bevolkingsonderzoek Oost, hierna genoemd SBO, is in de regio Oost verantwoordelijk voor de opzet, uitvoering en procesmatige kwaliteit van het bevolkingsonderzoek voor de opsporing

Nadere informatie

BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER

BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER Monitoring Het Bevolkingsonderzoek (BVO) Baarmoederhalskanker wordt gecoördineerd door het RIVM. De jaarlijkse Landelijke Monitoring van het Bevolkingsonderzoek

Nadere informatie

KWALITEITS JAAR VERSLAG PATHOLOGIE FRIESLAND 2012

KWALITEITS JAAR VERSLAG PATHOLOGIE FRIESLAND 2012 KWALITEITS JAAR VERSLAG PATHOLOGIE FRIESLAND 2012 KWALITEITS JAARVERSLAG JAARVERSLAG PATHOLOGIE FRIESLAND 2012 2011 Inhoud 1. Algemeen 6 1.1. Personeel 6 1.2. Organisatiestructuur 8 1.2.1. Organogram 8

Nadere informatie

Kwaliteit: ISO 15189 een nieuwe richting?

Kwaliteit: ISO 15189 een nieuwe richting? Kwaliteit: ISO 15189 een nieuwe richting? Paul van der Valk Patholoog VUMC Auditor CCKL en RvA Dank aan Danielle Heideman & Peter Snijders None to declare Conflicts of interest Uitgangspunt van dit verhaal

Nadere informatie

Resultaten Moleculaire Pathologie ronde Additionele moleculaire testen bij MLH1-negatieve tumoren met Lynch syndroom vraagstelling

Resultaten Moleculaire Pathologie ronde Additionele moleculaire testen bij MLH1-negatieve tumoren met Lynch syndroom vraagstelling Resultaten Moleculaire Pathologie ronde 2015.2 Additionele moleculaire testen bij MLH1-negatieve tumoren met Lynch syndroom vraagstelling Albertina Dirkx-van der Velden & Ina Geurts-Giele, KMBPio afdeling

Nadere informatie

Sneldiagnostiek bij verdenking op kanker: de nieuwe norm?

Sneldiagnostiek bij verdenking op kanker: de nieuwe norm? Sneldiagnostiek bij verdenking op kanker: de nieuwe norm? Prof. dr. Paul J van Diest Hoofd afdeling Pathologie, UMC Utrecht p.j.vandiest@umcutrecht.nl De diagnostische keten in de oncologie Anamnese/lichamelijk

Nadere informatie

BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER Monitor 2015

BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER Monitor 2015 a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER Monitor

Nadere informatie

Aanvragen pathologisch onderzoek

Aanvragen pathologisch onderzoek Aanvragen pathologisch onderzoek Informatie voor medisch specialisten verbonden aan Isala Zwolle, Isala Meppel en St. Jansdal Harderwijk Instuurprotocol Index Telefoonnummers Soorten aanvragen: o Histologie

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Afdeling. Klinische Pathologie

PATIËNTEN INFORMATIE. Afdeling. Klinische Pathologie PATIËNTEN INFORMATIE Afdeling Klinische Pathologie Waarover gaat deze folder en waarover niet? Soms neemt een arts bij u wat lichaamsmateriaal af, bijvoorbeeld: een klein stukje uit uw huid, uw borstklier,

Nadere informatie

CERVIXCARCINOOM. Nascholingsavond voor assistenten en poh ers DINSDAG 13 NOVEMBER ROTTERDAM

CERVIXCARCINOOM. Nascholingsavond voor assistenten en poh ers DINSDAG 13 NOVEMBER ROTTERDAM CERVIXCARCINOOM Nascholingsavond voor assistenten en poh ers DINSDAG 13 NOVEMBER ROTTERDAM Nascholing Diagnostiek en behandeling van het Cervixcarcinoom Programma 1. Ontvangst en Welkom 2. Cytologische

Nadere informatie

Stichting Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker Twente. Jaarverslag 2009

Stichting Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker Twente. Jaarverslag 2009 Stichting Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker Twente Jaarverslag 2009 1. Inleiding Voor u ligt het laatste jaarverslag van de Stichting Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker Twente (SBBT) Per 1

Nadere informatie

JAAR BERICHT. Alles voor de diagnose

JAAR BERICHT. Alles voor de diagnose JAAR BERICHT Alles voor de diagnose INHOUD PAG 3 Raad van toezicht aan het woord PAG 4 Bestuurder aan het woord PAG 5 Histologie PAG 6 Cytologie PAG 7 Cervixcytologie Obducties PAG 8 Immunohistochemie

Nadere informatie

Sneldiagnostiek in de oncologische zorg

Sneldiagnostiek in de oncologische zorg Sneldiagnostiek in de oncologische zorg Tessa Bouwhuis, MSc en Martina Hoever, BSc 1 Inhoud presentatie Opdrachtformulering project sneldiagnostiek Werkwijze opzetten sneldiagnostiek Shared resources Uitwerking

Nadere informatie

HET SPECIALISME PATHOLOGIE Onderdeel opleidingsplan 2009

HET SPECIALISME PATHOLOGIE Onderdeel opleidingsplan 2009 HET SPECIALISME PATHOLOGIE Onderdeel opleidingsplan 2009 Inleiding Pathologie betekent ziekteleer. De klinische pathologie is het medisch specialisme dat zich bezighoudt met het stellen van diagnoses

Nadere informatie

Pathologie in een veranderende wereld Thomas Demeyere VAP-dag, 7 november 2017

Pathologie in een veranderende wereld Thomas Demeyere VAP-dag, 7 november 2017 Pathologie in een veranderende wereld Thomas Demeyere VAP-dag, 7 november 2017 Catharina 18000 MMC 16000 Anna 7000 12500 Elkerliek 6500 Huisartsen 60.000 T nummers 10.000 C nummers 10.000 CX nummers 160

Nadere informatie

De accreditatie werd uitgereikt aan/ L'accréditation est délivrée à/ The accreditation is granted to/ Die akkreditierung wurde erteilt für:

De accreditatie werd uitgereikt aan/ L'accréditation est délivrée à/ The accreditation is granted to/ Die akkreditierung wurde erteilt für: Bijlage bij accreditatie-certificaat Annexe au certificat d'accréditation Annex to the accreditation certificate Beilage zur Akkreditierungszertifikat 374-MED EN ISO 15189:2012 Versie/Version/Fassung 13

Nadere informatie

ADAS3 - Vragenlijst 1: Algemeen Vragenlijst voorbeeld

ADAS3 - Vragenlijst 1: Algemeen Vragenlijst voorbeeld Vragenlijst voorbeeld Nederlandse Vereniging Voor Pathologie ADAS Visitatie B.V. ADAS Visitatie B.V.Vragenlijst voorbeeld Pagina 1 ADAS3 - Vragenlijst 1: Algemeen Vrije vragenlijst Als u op opmerking klikt,

Nadere informatie

Jaarverslag SKML-sectie pathologie 2010

Jaarverslag SKML-sectie pathologie 2010 Jaarverslag SKML-sectie pathologie 2010 Heerhugowaard, juli 2011 Voorwoord Het is een wat bewogen jaar geweest met de overgang naar de SKML en het systeem Qbase. Door deze zaken is er een achterstand ontstaan

Nadere informatie

JAAR BERICHT. Alles voor de diagnose

JAAR BERICHT. Alles voor de diagnose JAAR BERICHT 2009 Alles voor de diagnose INHOUD PAG 03 Raad van toezicht aan het woord PAG 04 Bestuurder aan het woord PAG 06 Productie PAG 09 Kwaliteitsborging PAG 10 Doorloopsnelheden PAG 12 P&O PAG

Nadere informatie

Moleculaire Diagnostiek binnen een routine Pathologie Laboratorium

Moleculaire Diagnostiek binnen een routine Pathologie Laboratorium Moleculaire Diagnostiek binnen een routine Pathologie Laboratorium Winand N.M. Dinjens Laboratorium voor Moleculaire Diagnostiek Afdeling Pathologie Josephine Nefkens Instituut (JNI) Erasmus MC, Universitair

Nadere informatie

Jaarverslag SKKP

Jaarverslag SKKP www.skkp.info Jaarverslag SKKP 2008 1 Voorwoord Hierbij het jaarverslag van de SKKP over het jaar 2008. Ook dit jaar heeft de SKKP rondzendingen georganiseerd voor de klinische pathologie welke plaatsvonden

Nadere informatie

Geprotocolleerd herbeoordelen nav een carcinoomaudit Commissie cytologie NVVP

Geprotocolleerd herbeoordelen nav een carcinoomaudit Commissie cytologie NVVP Geprotocolleerd herbeoordelen nav een carcinoomaudit Commissie cytologie NVVP In de praktijkrichtlijn cervixcytologie dienen laboratoria van elk patiënte tussen 29 en 65 waarbij cervixcarcinoom is vastgesteld,

Nadere informatie

ALLES VOOR DE DIAGNOSE

ALLES VOOR DE DIAGNOSE ALLES VOOR DE DIAGNOSE INTRODUCTIE Zoeken, denken en vinden Wat heb ik en wat maakt mij beter? Dat is vaak de kern van wat de patiënt van zijn huisarts of specialist wil weten. Bij het beantwoorden van

Nadere informatie

Q-IHC. Roy Cloots Dienst pathologische anatomie Jessa Ziekenhuis Aalst,

Q-IHC. Roy Cloots Dienst pathologische anatomie Jessa Ziekenhuis Aalst, Q-IHC Roy Cloots Dienst pathologische anatomie Jessa Ziekenhuis Aalst, 01-12-2014 Overzicht Voorstelling dienst PA Q- pre-analytisch traject IHC Validatie IHC apparatuur IHC validatie IHC controle Vragen?

Nadere informatie

De moleculaire diagnostiek van B-NHL: detectie van breuken met behulp van FISH

De moleculaire diagnostiek van B-NHL: detectie van breuken met behulp van FISH De moleculaire diagnostiek van B-NHL: detectie van breuken met behulp van FISH Philip Kluin, UMCG, Daphne de Jong, VUMC Yvonne van Norden, HOVON en Alle deelnemers HOVON kwaliteitsronde De oorsprong en

Nadere informatie

Het bewaren van lichaamsmateriaal door Pathologie laboratoria.

Het bewaren van lichaamsmateriaal door Pathologie laboratoria. Het bewaren van lichaamsmateriaal door Pathologie laboratoria. Waarover gaat deze folder en waarover niet? 1. Soms neemt een arts bij u wat lichaamsmateriaal af, bijvoorbeeld: - een klein stukje uit uw

Nadere informatie

Chapter 9. Nederlandse samenvatting

Chapter 9. Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat baarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door een infectie met een virus, het zogenaamde hoog-risico humaan papillomavirus (hrhpv).

Nadere informatie

Workloadregistratiesysteem voor pathologen

Workloadregistratiesysteem voor pathologen Workloadregistratiesysteem voor pathologen 1. Inleiding Sinds 1 januari 2015 is er een nieuwe workloadregistratiesysteem voor de pathologie (vastgelegd in minuten). Dit systeem is door de NVVP in overleg

Nadere informatie

Implementatie PALGA moleculaire protocolmodule

Implementatie PALGA moleculaire protocolmodule Implementatie PALGA moleculaire protocolmodule Joyce Radersma-van Loon Senior analist Moleculaire Pathologie - UMC Utrecht Gedetacheerd bij PALGA - 1/8/2018 tot medio 2019 Moleculaire pathologie - van

Nadere informatie

SKML E-Cadherine, Calponine, P63 en CD10 rondzending 2011

SKML E-Cadherine, Calponine, P63 en CD10 rondzending 2011 E-Cadherine, Calponine, P63 en CD10 rondzending 2011 Peter Bult Inleiding: De resultaten van de rondzending beoordeeld door het beoordelingsteam De resultaten van uw eigen beoordeling van de door u uitgevoerde

Nadere informatie

BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER. Monitor 2017 EERSTE RESULTATEN VAN HET VERNIEUWDE

BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER. Monitor 2017 EERSTE RESULTATEN VAN HET VERNIEUWDE a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER Monitor

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING Moleculaire analyse van sputum voor de diagnostiek van longkanker Motivering van dit proefschrift Longkanker kent de hoogste mortaliteit van alle kankers. Dit komt doordat de ziekte

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: De Run 6250 5504 DL Veldhoven Locatie(s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Locatie Afkorting Hoofdlocatie De Run 6250 5504 DL Veldhoven Catharina Ziekenhuis Michelangelolaan

Nadere informatie

Toekomst van de. Mehdi Jiwa. 11 februari 2014. founding fathers: Medisch Centrum Alkmaar Zaans medisch centrum Westfriesgasthuis

Toekomst van de. Mehdi Jiwa. 11 februari 2014. founding fathers: Medisch Centrum Alkmaar Zaans medisch centrum Westfriesgasthuis Toekomst van de pathologie Mehdi Jiwa 11 februari 2014 founding fathers: Medisch Centrum Alkmaar Zaans medisch centrum Westfriesgasthuis Stel je eens voor dat.. De obductiepathologie verdwijnt? Personalised

Nadere informatie

JAARVERSLAG 2010 AFDELING PATHOLOGIE ELKERLIEK ZIEKENHUIS HELMOND

JAARVERSLAG 2010 AFDELING PATHOLOGIE ELKERLIEK ZIEKENHUIS HELMOND JAARVERSLAG 2010 AFDELING PATHOLOGIE ELKERLIEK ZIEKENHUIS HELMOND Dhr. M.A.A.M. van Dijk, patholoog en afdelingshoofd Mw. F.J.J.M. van Merriënboer, patholoog Mw. M.C.B.J.E. Tutein Nolthenius-Puylaert,

Nadere informatie

KWALITEITS JAAR VERSLAG PATHOLOGIE FRIESLAND 2014

KWALITEITS JAAR VERSLAG PATHOLOGIE FRIESLAND 2014 KWALITEITS JAAR VERSLAG PATHOLOGIE FRIESLAND 2014 KWALITEITS JAARVERSLAG PATHOLOGIE FRIESLAND 2011 Inhoud 1. Algemeen 6 1.1. Personeel 6 1.2. Organisatiestructuur 8 1.2.1. Organogram 8 1.2.2. Toelichting

Nadere informatie

Nieuwe Richtlijn Cervixcytologie (2016)

Nieuwe Richtlijn Cervixcytologie (2016) (2016) Inleiding, praktisch gebruik Herhalingsadviezen & HPV-test Stand van zaken na 1 jaar BVO Hans Bulten 13 April 2018, Veenendaal Symposium VAP/NVVP Disclosure Hans Bulten (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Chapter 9. Nederlandse Samenvatting

Chapter 9. Nederlandse Samenvatting Chapter 9 Nederlandse Samenvatting Summary and Nederlandse samenvatting SAMENVATTING Baarmoederhalskanker is de vierde meest voorkomende kanker bij vrouwen wereldwijd. Deze ziekte wordt gedurende een periode

Nadere informatie

Manpowerenquete Livia Kalma; Eveline van Beek. Carine Peutz-Kootstra; Evan Boers

Manpowerenquete Livia Kalma; Eveline van Beek. Carine Peutz-Kootstra; Evan Boers Manpowerenquete 2012 Livia Kalma; Eveline van Beek Carine Peutz-Kootstra; Evan Boers Manpowerenquete 2012 Enquetering volgens dezelfde systematiek als in 2009, 2007, 2004 Addendum i.v.m. ervaren werkdruk

Nadere informatie

Kwaliteitsjaarverslag Pathologie Friesland

Kwaliteitsjaarverslag Pathologie Friesland Kwaliteitsjaarverslag Pathologie Friesland 2011 Inhoudsopgave 1. Algemeen... 5 1.1. Personeel... 5 1.2. Organisatiestructuur... 7 1.2.1. Organogram... 7 1.2.2. Toelichting... 7 1.3. Overlegstructuren...

Nadere informatie

Eenvoudig. Efficiënt. Nauwkeurig. Volledig geautomatiseerd Leica HER2 FISH System voor BOND TM

Eenvoudig. Efficiënt. Nauwkeurig. Volledig geautomatiseerd Leica HER2 FISH System voor BOND TM Eenvoudig. Efficiënt. Nauwkeurig. Volledig geautomatiseerd Leica HER2 FISH System voor BOND TM Met PathVysion * FISH Probes geleverd door Abbott Molecular Inc. Eenvoudig Geen ingewikkelde procedures meer

Nadere informatie

Promotor: Prof. dr. E.J. Kuipers Prof. dr. E.W. Steyerberg. Co-promotors: Dr. W.N.M. Dinjes Dr. M.E. van Leerdam Dr. A. Wagner

Promotor: Prof. dr. E.J. Kuipers Prof. dr. E.W. Steyerberg. Co-promotors: Dr. W.N.M. Dinjes Dr. M.E. van Leerdam Dr. A. Wagner Samenvatting van het proefschrift Celine H.M. Leenen Diagnostic strategies for early Lynch syndrome detection Promotiedatum: 28 januari 2015 Universiteit: Erasmus Universiteit Rotterdam Promotor: Prof.

Nadere informatie

T-nrs toedelen volgens een standaard. Wim Timens

T-nrs toedelen volgens een standaard. Wim Timens T-nrs toedelen volgens een standaard Wim Timens Achtergrond Afstudeeronderzoek Erik Bleuel, pathology assistant (Samengevat in: Het toekennen van T-nummers voor histologisch onderzoek: Doelmatiger toekennen

Nadere informatie

Moleculaire diagnostiek: kwalitatief of kwantitatief?

Moleculaire diagnostiek: kwalitatief of kwantitatief? Moleculaire diagnostiek: kwalitatief of kwantitatief? Jaap van Hellemond, parasitoloog Erasmus MC & Havenziekenhuis, Rotterdam Theo Schuurs, moleculair bioloog Izore, Centrum Infectieziekten Friesland,

Nadere informatie

JAAR BERICHT. Alles voor de diagnose

JAAR BERICHT. Alles voor de diagnose JAAR BERICHT Alles voor de diagnose INHOUD PAG 3 Raad van toezicht PAG 4 Bestuurder PAG 5 Histologie PAG 6 Cytologie PAG 7 Cervixcytologie Obducties PAG 8 Immunohistochemie PAG 9 Moleculaire diagnostiek

Nadere informatie

De patholoog. Klinische Pathologie. In het ziekenhuis

De patholoog. Klinische Pathologie. In het ziekenhuis Klinische Pathologie De patholoog In het ziekenhuis Inleiding In deze folder kunt u meer lezen over het specialisme Klinische Pathologie en de rol die de patholoog speelt bij ziekte en behandeling. Daarnaast

Nadere informatie

Inhoud. Hoofdstuk 1 Algemeen

Inhoud. Hoofdstuk 1 Algemeen JAARBERICHT 2012 Inhoud Hoofdstuk 1 Algemeen 1. Voorwoord 3 2. Algemeen 4 3. Personeel 1 Maatschap Pathologie West-Brabant 5 2 Medewerkers stichting 5 4. Organisatiestructuur 6 5. Overlegstructuur 7 6.

Nadere informatie

Nieuwe bevolkings onderzoek baarmoederhalskanker

Nieuwe bevolkings onderzoek baarmoederhalskanker Nieuwe bevolkings onderzoek baarmoederhalskanker 13-april-2016 Dorry Boll, gynaecoloog Lizette Nollen, patholoog Rob Beumer, huisarts In samenwerking met: Els Bovy, Bevolkingsonderzoek Zuid Programma Baarmoederhalskanker

Nadere informatie

Pathologie: Kwaliteitsborging

Pathologie: Kwaliteitsborging Pathologie: Kwaliteitsborging De sporen Cytologie, histologie, immunohistochemie, moleculaire pathologie Diagnose Diagnose Behandeling Meer en meer: Pathologie: Diagnose A, diagnose B of diagnose C Behandeling

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2017

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2017 Factsheet en NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2017 Registratie gestart: 2009 Datum Versie Mutatie Eigenaar 23-10-2017 2017.1 Vrijwillig/ verplicht toegevoegd DICA 27-11-2017 2017.2 Schrappen van indicatoren

Nadere informatie

Diagnostiek in de Pathologie' B.J. Leenders Sales Manager Sanbio B.V.

Diagnostiek in de Pathologie' B.J. Leenders Sales Manager Sanbio B.V. Diagnostiek in de Pathologie' B.J. Leenders Sales Manager Sanbio B.V. Diagnostiek in de Pathologie Binnen het vakgebied van de (moleculaire) diagnostiek in de pathologie laboratoria hebben zich de laatste

Nadere informatie

Uitgeven T-nummers/stempelen Natte archief afvoer weefsel Ontvangst/nummeren strijkjes v/d baarmoederhals/vagina

Uitgeven T-nummers/stempelen Natte archief afvoer weefsel Ontvangst/nummeren strijkjes v/d baarmoederhals/vagina STICHTING STREEKLABORATORIUM "ZEELAND" MOLENWATER 47 4331 SC MIDDELBURG 10 # BEHANDELING EN ANALYSE VAN PAG. 1 VAN 10 INHOUD 14-05-2003 10.0 BELEID 10.1 MATERIAALONTVANGST 10.2 IDENTIFICATIE DEEL 10.2.1

Nadere informatie

HPV test volgens landelijke richtlijn. Heleen Doornewaard, Patholoog Gelre ziekenhuizen, 11 maart 2009

HPV test volgens landelijke richtlijn. Heleen Doornewaard, Patholoog Gelre ziekenhuizen, 11 maart 2009 HPV test volgens landelijke richtlijn Heleen Doornewaard, Patholoog Gelre ziekenhuizen, 11 maart 2009 HPV-vaccinatie Het kan je leven redden, maar ook voor niks zijn NRCnext, dd 03-03-09 1.Wat heeft baarmoederhalskanker

Nadere informatie

Ontwikkelingen in de moleculaire pathologie. Werkgroep Moleculaire Diagnostiek in de Pathologie. Morfologisch. Functioneel

Ontwikkelingen in de moleculaire pathologie. Werkgroep Moleculaire Diagnostiek in de Pathologie. Morfologisch. Functioneel Ontwikkelingen in de moleculaire pathologie Moleculaire dag WMDP Carel van Noesel Utrecht, 29 januari 2010 Morfologisch Functioneel Werkgroep Moleculaire Diagnostiek in de Pathologie Opleiding tot klinisch

Nadere informatie

IMPROVE. Helpt u mee het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker vrouwvriendelijker te maken?

IMPROVE. Helpt u mee het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker vrouwvriendelijker te maken? Kan de zelfafnameset het uitstrijkje vervangen? IMPROVE Helpt u mee het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker vrouwvriendelijker te maken? Uitnodiging voor deelname aan wetenschappelijk onderzoek. www.hpvzelfafname.nl

Nadere informatie

Validatiedossier van een IHC onderzoeksmethode HER2 -

Validatiedossier van een IHC onderzoeksmethode HER2 - Validatiedossier van een IHC onderzoeksmethode HER2 - K Zwaenepoel, klinisch wetenschappelijk medewerker, dienst pathologie, UZ Antwerpen 17 NOV 2018 HER2 IHC klinisch belang HER2 IHC als (pre)screen voor

Nadere informatie

Opdrachtgever: Hoogheemraadschap van Delfland

Opdrachtgever: Hoogheemraadschap van Delfland Opdrachtgever: Hoogheemraadschap van Delfland Projectnr: HHD015-001 Datum: 5 juli 2017 Opdrachtgever: Hoogheemraadschap van Delfland Projectnr: HHD015-001 Rapportnr: HHD015-FFDNA-Def01 Status: Definitief

Nadere informatie

De rol van de pathologie en genetica bij de herkenning van Lynch syndroom

De rol van de pathologie en genetica bij de herkenning van Lynch syndroom De rol van de pathologie en genetica bij de herkenning van Lynch syndroom Marjolijn Ligtenberg Laboratorium specialist klinische genetica Klinisch moleculair bioloog in de Pathologie VAP dag 28-3-2017

Nadere informatie

PROGRAMMA EN ABSTRACTS

PROGRAMMA EN ABSTRACTS PROGRAMMA EN ABSTRACTS 2 e SYMPOSIUM Stichting Baarmoederhalskankerpreventie Oost Donderdag, 12 oktober 2000 Papendal, Arnhem Inhoudsopgave: Voorwoord... 3 Algemene informatie... 4 Programma... 5 2 VOORWOORD

Nadere informatie

Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst

Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst CENTRAAL COLLEGE MEDISCHE SPECIALISMEN BESLUIT CCMS no. 5-2000 OPLEIDINGSEISEN PATHOLOGIE 1 Het Centraal College Medische Specialismen,

Nadere informatie

Vergelijking van 2 TTF-1 clones en de consequentie hiervan voor een juiste classificatie van longtumoren en hun metastasen

Vergelijking van 2 TTF-1 clones en de consequentie hiervan voor een juiste classificatie van longtumoren en hun metastasen Vergelijking van 2 TTF-1 clones en de consequentie hiervan voor een juiste classificatie van longtumoren en hun metastasen A.J.J. Smits AIOS Pathologie 31-01-2012 Inleiding Longkanker is derde meest voorkomend

Nadere informatie

Tumorspecifieke visitatie longcarcinoom. Dhr. R.J.G. Limbeek, adviseur IKNL, Nijmegen Mevr. J.P. Salomé, VS oncologie, SFG, Rotterdam

Tumorspecifieke visitatie longcarcinoom. Dhr. R.J.G. Limbeek, adviseur IKNL, Nijmegen Mevr. J.P. Salomé, VS oncologie, SFG, Rotterdam Tumorspecifieke visitatie longcarcinoom Dhr. R.J.G. Limbeek, adviseur IKNL, Nijmegen Mevr. J.P. Salomé, VS oncologie, SFG, Rotterdam Inhoud presentatie Wat is visitatie? Waarom tumorspecifieke visitatie?

Nadere informatie

Disseminatiediagnostiek bij locoregionaal recidief van mammacarcinoom: klinische praktijk en perspectief voor PET

Disseminatiediagnostiek bij locoregionaal recidief van mammacarcinoom: klinische praktijk en perspectief voor PET Disseminatiediagnostiek bij locoregionaal recidief van mammacarcinoom: klinische praktijk en perspectief voor PET F.J. van Oost 1, J.J.M. van der Hoeven 2,3, O.S. Hoekstra 3, A.C. Voogd 1,4, J.W.W. Coebergh

Nadere informatie

Consultdiensten oncologische zorg Pathologie panels

Consultdiensten oncologische zorg Pathologie panels Consultdiensten oncologische zorg Pathologie panels februari 2012 Colofon Auteur Mw. Dr. Y.E.M. (Yvonne) Snel Mw. Dr. M.L.E.A. (Marlies) Jansen-Landheer In samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor

Nadere informatie

Programma. Teaching Resource Centre Pharmacology Dr. E.A. Dubois, LUMC. Master PRO: Inbrengen perifere canule P.M.

Programma. Teaching Resource Centre Pharmacology Dr. E.A. Dubois, LUMC. Master PRO: Inbrengen perifere canule P.M. Programma Teaching Resource Centre Pharmacology Dr. E.A. Dubois, LUMC Virtual Slide Box Dr. P. de Wilde, Ir. R. Burie, Universiteit Twente Radiologie practicum Drs. A.W. Riedstra, LUMC Clinical Anatomical

Nadere informatie

INHOUD. PAG 03 Voorwoord PAG 04 Histologie PAG 05 Digitale pathologie RAAD VAN TOEZICHT RAAD VAN TOEZICHT

INHOUD. PAG 03 Voorwoord PAG 04 Histologie PAG 05 Digitale pathologie RAAD VAN TOEZICHT RAAD VAN TOEZICHT JAAR BERICHT INHOUD PAG 3 Voorwoord PAG 4 Histologie PAG 5 Digitale pathologie Bevolkingsonderzoek darmkanker PAG 6 Speciële cytologie PAG 7 Cervixcytologie Obducties PAG 8 Immunohistochemie PAG 9 Moleculaire

Nadere informatie