Samenvatting Richtlijn Behandeling van het mammacarcinoom

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Samenvatting Richtlijn Behandeling van het mammacarcinoom"

Transcriptie

1 Samenvatting Richtlijn Behandeling van het mammacarcinoom Richtlijn Behandeling van het mammacarcinoom, 2005 Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO en Vereniging van Integrale Kankercentra (VIKC). Datum vaststelling: oktober 2005 (enkele aanpassingen, september 2006). Website: Strekking van de richtlijn De richtlijn beoogt een leidraad te geven voor de dagelijkse praktijk van de behandeling van het mammacarcinoom. Aangegeven wordt wat in het algemeen de beste zorg is voor de patiënt met mammacarcinoom. De richtlijn heeft een brede strekking en bespreekt uiteenlopende aspecten van het mammacarcinoom, waaronder diagnostiek, behandeling, ondersteunende zorg, voorlichting en communicatie en psychosociale aspecten. In deze samenvatting ligt de nadruk op de richtlijnen die betrekking hebben op de systemische behandeling. Doelgroepen Deze richtlijn is een multidisciplinaire richtlijn. Wetenschappelijke onderbouwing De richtlijn is opgesteld volgens de EBRO-methodiek (Evidence Based Richtlijn Ontwikkeling). Definities en afkortingen Locoregionaal uitgebreid mammacarcinoom: irresectabel op basis van de klassieke irresectabiliteitscriteria: huidoedeem (peau d orange), ulceratie, huidsatellieten, inflammatoir carcinoom, ingroei in de thoraxwand (T4), aan elkaar en/of diepgelegen structuren, gefixeerde lymfkliermetastasen en/of klinisch detecteerbare parasternale, infraclaviculaire en/of supraclaviculaire lymfkliermetastasen (N2-3). Daarnaast vallen grote primaire tumoren (> 5 cm; T3) in deze categorie (T3, T4, elke N, M0; Elke T, N2 of 3, M0). Operabel infiltrerend mammacarcinoom: T1-2 N0-1 M0 AC: doxorubicine + cyclofosfamide CMF: cyclofosfamide + methotrexaat + fluorouracil DCIS: ductaal carcinoma in situ ER: oestrogeenreceptor FAC: fluorouracil + doxorubicine + cyclofosfamide GRM: gemodificeerde radicale mastectomie LCIS: lobulair carcinoma in situ MST: mammasparende therapie OKD: okselklierdissectie PgR: progestageenreceptor SWK: schildwachtklier

2 Algemeen beleid Lobulair carcinoma in situ (LCIS) Behandeling van het LCIS is niet geïndiceerd. Jaarlijkse mammografieopnamen worden wel aanbevolen. Ductaal carcinoma in situ (DCIS) De behandeling van DCIS is ablatio mammae of mammasparende therapie (MST), bestaande uit microscopisch complete tumorexcisie en radiotherapie, waarbij een boost-dosis kan worden overwogen. Contra-indicaties voor MST zijn: multicentriciteit (de aanwezigheid van DCIS in meer kwadranten van de borst); residuale ziekte; mammografisch aangetoond of een tumorpositief resectievlak. Een okselstadiërende ingreep wordt niet geadviseerd, maar kan worden overwogen bij grote tumoren (> 5 cm) omdat de kans op het hebben gemist van invasieve foci dan groter is. Adjuvante (hormonale) behandeling wordt niet geadviseerd. Operabel infiltrerend mammacarcinoom Lokale behandeling kan bestaan uit MST of een ablatio mammae en wordt gecombineerd met een okselklierstadiërende ingreep. Een ablatio wordt verricht als de patiënt hieraan de voorkeur geeft of als er een contraindicatie bestaat voor MST. Een okselklierdissectie (OKD) wordt verricht bij een positieve schildwachtklier (SWK) of contra-indicatie voor het verrichten van een SWK-procedure. Radiotherapie is een inherent onderdeel van MST; als voor MST wordt gekozen, mogen er geen contra-indicaties zijn voor radiotherapie. Een aanzienlijk deel van de patiënten met operabel infiltrerend mammacarcinoom komt in aanmerking voor adjuvante hormonale en/of chemotherapie. Factoren die de optimale volgorde van adjuvante chemotherapie en radiotherapie bepalen, zijn de effectiviteit van de combinatiebehandeling uitgedrukt in de overleving (en de ziektevrije overleving) en het profiel van bijwerkingen op korte en lange termijn. Regionale klierstations Als een sensitiviteit van 95% haalbaar is en er geen contra-indicaties zijn, dient de oksel te worden gestadieerd door middel van een SWK-procedure. Contra-indicaties voor een SWK-procedure zijn: voor maligniteit verdachte/aangetoonde okselklieren; tumoren > T2; multipele tumorhaarden; mogelijk verstoorde lymfafvloed door recente okselchirurgie of een grote biopsieholte na tumorexcisie. Bij elke vorm van kliermetastasering bij pt1a of hoger invasief mammacarcinoom (behoudens uitsluitend immunohistochemisch geïdentificeerde solitaire aankleurende cellen) in een SWK, is behandeling van de oksel geïndiceerd. Primaire radiotherapie kan als behandeling van de oksel worden overwogen bij een klinisch negatieve oksel, als de kans op kliermetastasen > 5% is en het kennen van de okselklierstatus geen invloed heeft op de beleidskeuze. Lokaal uitgebreid mammacarcinoom Patiënten met een locoregionaal uitgebreid mammacarcinoom worden multidisciplinair en met een curatieve intentie behandeld. De behandeling bevat de volgende componenten: Neoadjuvante chemotherapie, bij voorkeur zes kuren antracyclinebevattend. Chirurgie ter vermindering van de tumorload. Het is niet duidelijk of beperkte of radicale chirurgie beter is. Bij een klinisch onverdachte oksel lijkt achterwege laten van een OKD gerechtvaardigd.* Locoregionale radiotherapie. Hormonale adjuvante behandeling, als de hormoonreceptoren positief zijn. Aangezien niet bewezen is dat de bovengenoemde intensieve multidisciplinaire behandeling een betere overlevingskans geeft dan een minder intensieve behandeling, kunnen in geval van bijkomende omstandigheden die een relatieve contra-indicatie vormen voor (onderdelen van) de multidisciplinaire aanpak, minder intensieve alternatieven worden aangeboden. * Bij inflammatoir mammacarcinoom is de rol van chirurgie naast neoadjuvante chemotherapie en radiotherapie onduidelijk. Gemetastaseerd mammacarcinoom De behandeling van gemetastaseerd mammacarcinoom omvat: systemische therapie: - hormonale behandeling; - chemotherapie; - immunotherapie; - behandeling met bisfosfonaten. overige therapieën (radiotherapie); ondersteunende zorg. Mammacarcinoom bij de man Mammacarcinoom bij de man wordt op dezelfde wijze behandeld als bij de vrouw. Als een SWK-procedure niet mogelijk is, dient een complete OKD van niveau I en II te worden uitgevoerd. 2 3

3 Systemische behandeling Adjuvante behandeling - operabel lymfklierpositief (N+) mammacarcinoom Iedere patiënt met een N+-mammacarcinoom komt in principe in aanmerking voor adjuvante systemische therapie. De keuze van de soort therapie hangt af van de leeftijd en menopauzale status van de patiënt, de hormoonreceptorstatus en de HER2-neu-status van de tumor. Premenopauzale N+-patiënten krijgen chemotherapie geadviseerd. Als de tumor ER+ en/ of PgR+ is, wordt aanvullend endocriene therapie geadviseerd. Postmenopauzale N+-patiënten van jaar met een tumor die ER- en PgR- is, krijgen ook chemotherapie geadviseerd. Postmenopauzale N+-patiënten ouder dan 50 jaar met een tumor die ER+ en/of PgR+ is, krijgen hormonale therapie geadviseerd. Bij N+-patiënten van jaar (in goede conditie) wordt de hormonale therapie ook voorafgegaan door chemotherapie. Bij patiënten van jaar is toevoeging van chemotherapie te overwegen bij gemotiveerde fitte patiënten met een slechte prognose door een groot aantal (bijvoorbeeld vier of meer) positieve klieren. Aan patiënten van 70 jaar of ouder kan geen standaardadvies met betrekking tot chemotherapie worden gegeven. Patiënten met een tumor met HER2-neu-overexpressie die voor adjuvante chemotherapie in aanmerking komen, kunnen in geselecteerde gevallen ook in aanmerking komen voor behandeling met trastuzumab. Voor de keuze van de verschillende chemotherapieregimes en hormonale manipulaties wordt verwezen naar tabel 1 en 2. De chemotherapie dient optimaal te worden gedoseerd. Het gelijktijdig toedienen van radiotherapie en chemotherapie wordt ontraden. Dit geldt met name voor antracyclinebevattende schema s. Gezien de cardiotoxiciteit van trastuzumab, antracyclines en radiotherapie is voorzichtigheid geboden bij gelijktijdige toediening. Tabel 1 Richtlijn adjuvante systemische therapie bij N+-mammacarcinoom zonder HER2-neuoverexpressie Hormoonreceptoren ER+ en/of PgR+ ER- en PgR- Leeftijd/Menopauzale status/aantal positieve klieren (N) Premenopauzaal Postmenopauzaal jaar jaar 70 jaar N 1: 5 FEC 1,2 + 5 jr tam. of LHRH of tam. + LHRH N 1: 5 FEC jr tam. gevolgd door 3-2 jr N1-3: 2-3 jr tam. gevolgd door 3-2 jr N 4: 5 FEC jr tam. gevolgd door 3-2 jr N 1: 2-3 jr tam. gevolgd door 3-2 jr N 1: 5 FEC 1,2 N 1: 5 FEC N 1: 5 FEC N 1: advies mogelijk 1 Voor patiënten jonger dan 50 jaar met 4 positieve klieren is hogedosis-chemotherapie te overwegen, bij voorkeur in onderzoeksverband. 2 Voor hoogrisico-n+-patiënten jonger dan 50 jaar zijn zes kuren TAC (met primaire profylaxe met hematopoïetische groeifactoren, G-CSF) te overwegen, mits verantwoord gezien conditie en comorbiditeit. tam. = tamoxifen. Tabel 2 Richtlijn adjuvante systemische therapie bij N+-mammacarcinoom met HER2-neuoverexpressie Hormoonreceptoren Leeftijd/Menopauzale status/aantal positieve klieren (N) Premenopauzaal Postmenopauzaal jaar jaar 70 jaar ER+ en/of PgR+ N1-3: 5 jr N 1: 5 jr (1 jr) 1,2 tevens 5 jr tam. of LHRH of tam. + LHRH (1 jr) 1 tevens 5 jr N 4: 4 AC P (1jr) 1 tevens 5 jr ER- en PgR- N 1: advies mogelijk (1 jr) 1,2 (1 jr) 1 (1 jr) 1 1 Vijf kuren FEC gevolgd door trastuzumab gedurende een jaar kunnen als alternatief worden beschouwd. 2 Patiënten < 50 jaar met een N+-mammacarcinoom kunnen ook in aanmerking komen voor TAC-chemotherapie (met primaire profylaxe met hematopoïetische groeifactoren, G-CSF), mits verantwoord gezien conditie en comorbiditeit. Er zijn echter nog geen gegevens over TAC gevolgd door trastuzumab. P (12 wkn) = vier kuren à drie weken of 12 wekelijkse kuren paclitaxel; Tras = trastuzumab. Adjuvante behandeling - operabel lymfkliernegatief mammacarcinoom N0-patiënten ouder dan 35 jaar met een tumor < 1 cm en SBR graad I-III, een tumor van > 1-2 cm SBR graad I/II en een tumor 2-3 cm SBR graad I krijgen standaard geen systemische therapie geadviseerd. Voor N0-patiënten van 35 jaar of jonger is bij deze tumorgrootte en graad (uitgezonderd de graad-i-tumoren < 1 cm) systemische therapie wel te overwegen. (zie schema s). N0-patiënten ouder dan 35 jaar met een tumor met ongunstige kenmerken ( 3 cm, of > 1 cm en SBR III of 2-3 cm graad II) komen voor systemische therapie in aanmerking. Premenopauzale patiënten krijgen chemotherapie geadviseerd gevolgd door endocriene therapie als de tumor ER+ en/of PgR+ is. Postmenopauzale patiënten krijgen endocriene therapie geadviseerd als de tumor ER+ en/of PgR+ is. (De toevoeging van chemotherapie is individueel te overwegen bij slechte prognose door grote tumor, uitgebreide angio-invasie of maligniteitsgraad III) Postmenopauzale patiënten met een tumor die ER- en/of PgR- is, krijgen tot de leeftijd van 70 jaar chemotherapie geadviseerd. Aan patiënten van 70 jaar of ouder kan geen standaardadvies met betrekking tot chemotherapie worden gegeven. Voor de keuze van de verschillende chemotherapieregimes en hormonale manipulaties wordt verwezen naar tabel 3 en 4. De chemotherapie dient optimaal te worden gedoseerd. Het gelijktijdig toedienen van radiotherapie en chemotherapie wordt ontraden. Dit geldt met name voor antracyclinebevattende schema s. Gezien de cardiotoxiciteit van trastuzumab, antracyclines en radiotherapie is voorzichtigheid geboden bij gelijktijdige toediening. 4 5

4 Tabel 3 Richtlijn adjuvante systemische therapie bij N0-mammacarcinoom zonder HER2-neuoverexpressie Tumorgrootte Differentiatiegraad (SBR), leeftijd SBR I SBR II SBR III 1 cm > 1-2 cm 2-3 cm Als N+-patiënten tabel 1 1 Als N+-patiënten tabel 1 1 Als N+-patiënten tabel cm Als N+-patiënten tabel 1 1 Als N+-patiënten tabel 1 1 Als N+-patiënten tabel Voor postmenopauzale patiënten met een ER+- en/of PgR+-tumor is de toevoeging van chemotherapie individueel te overwegen bij slechte prognose door grote tumor, uitgebreide angio-invasie of graad III. Tabel 4 Richtlijn adjuvante systemische therapie bij N0-mammacarcinoom met HER2-neuoverexpressie Adjuvante systemische therapie tijdens zwangerschap Adjuvante chemotherapie met AC of FAC tijdens het derde (en tweede) trimester van de zwangerschap lijkt te verdedigen als uitstel voor de moeder niet verantwoord is. Behandeling van een zwangere vrouw dient in nauw overleg met de gynaecoloog te gebeuren. Bij zwangerschap mag geen methotrexaat worden gegeven. Neutropenie bij de partus dient te worden voorkomen. Behandeling met adjuvante systemische therapie (endocriene therapie, chemotherapie of beide) dient te geschieden door daarvoor gekwalificeerde internisten-oncoloog en verpleegkundigen in een voor deze behandelingen geoutilleerd ziekenhuis. Behandeling locoregionaal recidief mammacarcinoom Patiënten met een geïsoleerd locoregionaal recidief mammacarcinoom worden als volgt behandeld, met een curatieve intentie: Bij een lokaal recidief na gemodificeerde radicale mastectomie (GRM) en/of een geïsoleerd regionaal recidief na GRM of MST, in tevoren onbestraald gebied: hooggedoseerde radiotherapie, zo mogelijk voorafgegaan door chirurgische verwijdering van de tumor. Bij een locoregionaal recidief in voorheen bestraald gebied: herbestraling, met hyperthermie. Bij recidief in de gespaarde borst: salvage-mastectomie. Als de hormoonreceptoren positief zijn: secundair adjuvante hormonale behandeling. Secundaire adjuvante chemotherapie kan in een aantal situaties worden overwogen. Tumorgrootte Differentiatiegraad (SBR), leeftijd SBR I SBR II SBR III 1 cm > 1-2 cm 2 3 cm Als N+-patiënten, tabel 2 Als N+-patiënten, tabel 2 Als N+-patiënten, tabel 2 3 cm Als N+-patiënten, tabel 2 Als N+-patiënten, tabel 2 Als N+-patiënten, tabel 2 Osteoporosepreventie Met betrekking tot de opsporing en behandeling van door therapie geïnduceerde osteoporose bij vrouwen met oestrogeendepletie (ovariëctomie of LHRH-analogen) op jonge leeftijd (< 40 jaar) en postmenopauzale vrouwen met extra oestrogeendepletie (gebruik van s) wordt het volgende geadviseerd: calciuminname (> 1000 mg per dag), voldoende lichaamsbeweging, adequate vitamine-d-status. Om osteoporose te monitoren bij deze hoogrisicopatiënten kan een uitgangsmeting van de botmineraaldichtheid (BMD) worden verricht. Bij een T-score van -1 tot -2,5: herhalen BMD-meting na een jaar adequate maatregelen. Bij geen verbetering of verslechtering T-score: bisfosfonaten gedurende twee tot maximaal vijf jaar. Bij een T-score < -2,5: bisfosfonaten gedurende twee tot maximaal vijf jaar. Behandeling gemetastaseerd mammacarcinoom Systemische therapie Patiënten met een gemetastaseerd ER+- en/of PgR+-mammacarcinoom komen in aanmerking voor hormonale therapie. Dit geldt ook als de receptorstatus onbekend is. De keuze van de soort hormonale therapie wordt bepaald door de menopauzale status van de patiënt en het toxiciteitsprofiel van de medicamenten. Bij snelle progressie, met name bij viscerale metastasen, verdient behandeling met chemotherapie de voorkeur. Bij botmetastasering wordt (ook) behandeling met bisfosfonaten geadviseerd. Voor patiënten met een gemetastaseerd mammacarcinoom met sterke overexpressie (IHC 3+) van HER2 dient de combinatie trastuzumab met een taxaan te worden overwogen als eerstelijnschemotherapie, met name bij die patiënten die antracyclinebevattende adjuvante chemotherapie hebben gehad. De tumormarkers CA 27.29, CA 15.3 en CEA kunnen bij het ontbreken van meetbare/ evalueerbare ziekte worden gebruikt om het effect van de behandeling te evalueren. Hormonale behandeling De aanbevolen volgorde van hormonale manipulatie bij het gemetastaseerde mammacarcinoom is samengevat in tabel 5: 6 7

5 Tabel 5 Aanbevolen volgorde van hormonale behandeling bij het gemetastaseerde mammacarcinoom Hormonale lijn Behandeling of medicament Premenopauzaal 1 Inductie postmenopauzale status (indien LH-RH combineren met tamoxifen)* 2 Als bij postmenopauzale patiënten (indien tamoxifen in de eerste lijn gehad, lijn 2 -anti-oestrogenen overslaan) Postmenopauzaal A: Niet-steroïdale s B: Steroïdale s Anti-oestrogenen 3** Progestagenen A: Steroïdale s B: Niet-steroïdale s Fulvestrant * Bij gebruik van LH-RH-analogen is aangetoond dat combinatie met het anti-oestrogeen tamoxifen voordeel biedt. ** Er zijn geen gegevens bekend over de optimale volgorde van hormonale interventie in de derde lijn. In uitzonderlijke situaties kan nog worden overwogen in laatste instantie farmacologische doseringen oestrogenen of androgenen te geven. Chemotherapie Chemotherapie is de behandeling van keuze als: hormonale therapie niet meer werkt; de ziekte snel progressief is; viscerale metastasering bestaat, met name uitgebreide diffuse long- en levermetastasering; ernstige cytopenie als gevolg van massale beenmergmetastasering aanwezig is; de hormoonreceptoren negatief zijn; Bij behandeling met chemotherapie wordt vaak sneller resultaat gezien dan bij behandeling met hormonale maatregelen. Als het mammacarcinoom minstens 6-12 maanden na beëindiging van adjuvante chemotherapie recidiveert en er een indicatie is voor chemotherapie, kan dezelfde combinatie worden overwogen met voldoende kans op respons. Voor patiënten met een tumor met HER2-neu-overexpressie: zie immunotherapie. Eerstelijns palliatieve chemotherapie kan bestaan uit een antracyclinebevattend schema of CMF. De antracycline/paclitaxelcombinaties (vier onderzoeken) zijn ten minste even effectief als de standaard antracyclinebevattende schema s, met een trend tot hogere responspercentages op antracycline/paclitaxel. In vergelijking met standaard antracyclinebevattende chemotherapie blijkt dat de antracycline/docetaxelcombinatie leidt tot significant hogere responspercentages (vier onderzoeken) en ook tot een langere ziektevrije overleving (drie onderzoeken). De combinatie antracycline/docetaxel is daarom een effectieve chemotherapie voor het gemetastaseerde mammacarcinoom. De verhoogde kans op neutropene koorts bij deze nieuwe combinatie in vergelijking met de standaardkuren maakt het schema echter niet zonder meer toepasbaar bij alle patiënten. Dosisverhoging (met of zonder groeifactoren) dient buiten onderzoeksverband alleen bij uitzondering te worden toegepast. Dosisadherentie is van belang bij de behandeling van gemetastaseerde ziekte. Patiënten die in de eerste lijn zijn behandeld met antracyclinebevattende standaardtherapie en die hiervoor resistent zijn geworden, komen in aanmerking voor behandeling met taxanen als tweedelijnschemotherapie. Patiënten die in de eerste lijn zijn behandeld met een antracycline/ taxaanschema komen bij progressie in aanmerking voor CMF of hernieuwde behandeling (mits zinvol) met een antracycline of taxaan. Na behandeling met een antracycline en een taxaan is er geen standaard vervolgbehandeling meer. Bij patiënten met een goede performance-status kan behandeling met vinorelbine of capecitabine worden overwogen. Bij het bereiken van een remissie of stabiele situatie kan de behandeling na de eerste zes kuren worden voortgezet, mits de bijwerkingen van de behandeling de kwaliteit van leven niet in belangrijke mate aantasten. Immunotherapie Patiënten met overexpressie van het HER2-eiwit kunnen in aanmerking komen voor behandeling met trastuzumab. Combinaties van paclitaxel/trastuzumab, doxorubicine/ trastuzumab en docetaxel/trastuzumab tonen een langere (progressievrije) overleving ten opzichte van chemotherapie alleen. Alle patiënten met een mammacarcinoom met sterke HER2-overexpressie (IHC3+ of FISH-positief) komen in aanmerking voor behandeling met trastuzumab. Patiënten met een tumor met HER2-overexpressie die antracyclinebevattende adjuvante chemotherapie hebben gehad, komen in aanmerking voor eerstelijnsbehandeling met een combinatie van een taxaan en trastuzumab. Een combinatie met antracyclines dient echter te worden vermeden vanwege de verhoogde kans op cardiotoxiciteit. Als na behandeling met trastuzumab eventueel antracyclines zullen worden gegeven, dient een LVEF-meting te worden overwogen. Behandeling met bisfosfonaten Bij patiënten met botmetastasen is aangetoond dat behandeling met bisfosfonaten, oraal of intraveneus toegediend, resulteert in een significante afname van de frequentie van het optreden van fracturen, pijn of hypercalciëmie. In diverse onderzoeken is aangetoond dat de kwaliteit van leven verbetert en dat de progressievrije periode wordt verlengd. De optimale dosis en duur van de behandeling met bisfosfonaten zijn nog onbekend. Overige therapieën Bij (pijn-)klachten op basis van metastasering dient radiotherapie te worden overwogen. Radiotherapie speelt een belangrijke rol bij de behandeling van botmetastasen; een eenmalige bestraling van 8 Gy resulteert bij het overgrote deel van de patiënten in een klinisch significante afname van de pijn. Radiotherapie kan verdere neurologische uitval als gevolg van hersenmetastasering voorkomen en leidt tot een beperkte toename van de overleving. Radiotherapie kan verdere neurologische uitval als gevolg van epidurale myelumcompressie voorkomen. Ondersteunende zorg De richtlijn formuleert geen specifieke aanbevelingen. Voor algemene aanbevelingen over psychosociale ondersteuning wordt verwezen naar de tekst van de volledige richtlijn. Op basis van een publicatie in de literatuur wordt geconcludeerd dat fysiotherapie in de palliatieve fase nuttig kan zijn om ADL-functies te herwinnen. 9

6 Gemetastaseerd mammacarcinoom bij de man De richtlijn formuleert geen specifieke aanbevelingen. De behandeling van het gemetastaseerde mammacarcinoom bij de man is afgeleid van het beleid bij de vrouw. Betreffende de hormonale behandeling dient de richtlijn geldend voor de premenopauzale vrouw te worden gevolgd

7 Deze service is mede mogelijk gemaakt door een educational grant van sanofi-aventis Netherlands B.V. Productie: Van Zuiden Communications B.V. Postbus CC Alphen aan den Rijn , Van Zuiden Communications B.V., Alphen aan den Rijn Alle rechten voorbehouden. enkel bestanddeel van deze uitgave noch de gehele uitgave mag worden verveelvoudigd, openbaar gemaakt of bewaard in een documentatiesysteem door middel van druk, fotokopie, microfilm of enige andere techniek dan na schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel bij het vervaardigen van deze publicatie de uiterste zorgvuldigheid is betracht, kunnen de uitgever, auteur en de sponsor geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor zetfouten of andere onjuistheden. Aan deze uitgave kunnen dan ook geen rechten worden ontleend. 12

Individualized treatment in Breast Cancer op het scherpst van de snede

Individualized treatment in Breast Cancer op het scherpst van de snede 19 mei 2009 Jaarbeurs Utrecht Individualized treatment in Breast Cancer op het scherpst van de snede Hella Bosch Verpleegkundig specialist oncologie Máxima medisch centrum Eindhoven Opening ONS: Lezing

Nadere informatie

Gemetastaseerd mammacarcinoom

Gemetastaseerd mammacarcinoom Gemetastaseerd mammacarcinoom Is helaas een niet curabele ziekte Mediane overleving ongeveer 2 jaar Grote heterogeniteit in overleving 5 jrs overleving verbeterd van 15% (1989-1994) naar 23%(2005-2009)

Nadere informatie

NABON Breast Cancer Audit. Pathologie

NABON Breast Cancer Audit. Pathologie NABON Breast Cancer Audit Pathologie Dr. P.J. Westenend, patholoog, pathologisch laboratorium Dordrecht Drs. A.C.M. van Bommel, arts-onderzoeker, DICA DICA Congres 25 juni 2013 Pathologie Volledige verslaglegging

Nadere informatie

Samenvatting 129. Samenvatting

Samenvatting 129. Samenvatting Samenvatting 128 Samenvatting 129 Samenvatting Het mammacarcinoom is de meest voorkomende maligniteit bij vrouwen, met wereldwijd een jaarlijkse incidentie van 1,67 miljoen. De prognose van patiënten met

Nadere informatie

NABON Breast Cancer Audit (NBCA)

NABON Breast Cancer Audit (NBCA) NABON Breast Cancer Audit (NBCA) Beschrijving Dit overzicht toont de kwaliteitsindicatoren welke per 1 april 2014 ontsloten zullen worden in het kader van het getrapte transparantiemodel van DICA. De ontsluiting

Nadere informatie

KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: BORSTKANKER Fase 1: validatie van de individuele resultaten Ziekenhuis 86

KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: BORSTKANKER Fase 1: validatie van de individuele resultaten Ziekenhuis 86 1 KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: BORSTKANKER Fase 1: validatie van de individuele resultaten Ziekenhuis 86 2 1. BESCHRIJVENDE STATISTIEK Tabel 1: Invasieve borstkanker en ductaal carcinoma in situ

Nadere informatie

Evaluatie gebruik richtlijnen voor diagnostiek en behandeling van het mammacarcinoom

Evaluatie gebruik richtlijnen voor diagnostiek en behandeling van het mammacarcinoom Evaluatie gebruik richtlijnen voor diagnostiek en behandeling van het mammacarcinoom Vanuit de VIKC: Margriet van der Heiden, VIKC, IKMN Harriët Blaauwgeers, VIKC, IKA Laetitia Veerbeek, VIKC, IKW Otto

Nadere informatie

Factsheet NABON Breast Cancer Audit (NBCA)

Factsheet NABON Breast Cancer Audit (NBCA) Factsheet NABON Breast Cancer Audit () [1.0.; 15-09-] Registratie gestart: 2011 Als algemene voorwaarde voor het meenemen van een patiënt in de berekening van de kwaliteitsindicatoren is gesteld dat ten

Nadere informatie

LANDELIJK REGISTRATIEFORMULIER MAMMATUMOREN. Zkh reg.nr: SIG code zkh: pagina 1 van 5. Datum:. Paraaf:.

LANDELIJK REGISTRATIEFORMULIER MAMMATUMOREN. Zkh reg.nr: SIG code zkh: pagina 1 van 5. Datum:. Paraaf:. Zkh reg.nr: SIG code zkh: pagina 1 van 5 IDENTIFICATIE 1. Geboortenaam: Voorvoegsels: 2. Naam partner: Voorvoegsels: 3. Voorletters: 4. Geslacht (1=man, 2=vrouw, 3=overig) 5. Geboortedatum: 6. Geboorteplaats

Nadere informatie

CHAPTER XII. Nederlandse Samenvatting

CHAPTER XII. Nederlandse Samenvatting CHAPTER XII Nederlandse Samenvatting Dit proefschrift behelst een aantal klinische en translationele studies met betrekking tot de behandeling van het primair operabel mammacarcinoom. Zowel aspecten van

Nadere informatie

De indicatoren omtrent borstkanker, die in kader van het VIP²-project worden opgevolgd zijn :

De indicatoren omtrent borstkanker, die in kader van het VIP²-project worden opgevolgd zijn : Indicatoren VIP²-project Oncologie In België is, net als in Europa, borstkanker de meest voorkomende oorzaak van overlijden door kanker bij vrouwen (20,6 % van alle overlijdens ingevolge kanker). In 2009

Nadere informatie

nr Indicator Intern/extern*

nr Indicator Intern/extern* Indicatorenset NABON mammaregistratie Versie 17 januari 2013 (aangepast vanuit versies 29 juli 2011 en 17 januari 2011) nr Indicator Intern/extern* 1 Deelname aan de NABON mammaregistratie Extern 2 Gestandaardiseerde

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2018

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2018 Factsheet en NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2018 NBCA 2018.3 Registratie gestart: 2009 Datum Versie Mutatie Eigenaar 01-07-2016 2017.1 Aanpassingen conform indicatorendagen juli DICA 2016. Verwijderen

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2018

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2018 Factsheet en NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2018 NBCA 2018.2 Registratie gestart: 2009 Datum Versie Mutatie Eigenaar 01-07-2016 2017.1 Aanpassingen conform indicatorendagen juli DICA 2016. Verwijderen

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2017

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2017 Factsheet en NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2017 Registratie gestart: 2009 Datum Versie Mutatie Eigenaar 23-10-2017 2017.1 Vrijwillig/ verplicht toegevoegd DICA 27-11-2017 2017.2 Schrappen van indicatoren

Nadere informatie

Gemetastaseerd mammacarcinoom. Jolien Tol, internist- oncoloog Jeroen Bosch ziekenhuis

Gemetastaseerd mammacarcinoom. Jolien Tol, internist- oncoloog Jeroen Bosch ziekenhuis Gemetastaseerd mammacarcinoom Jolien Tol, internist- oncoloog Jeroen Bosch ziekenhuis 19 maart 2018 Inhoud o Cijfers over borstkanker o Verschillende behandelmogelijkheden o casus o quiz Cijfers over borstkanker

Nadere informatie

Vroegstadium borstkanker Medicamenteuze behandeling. Jan Drooger Internist-oncoloog Huisartsensymposium 20 september 2017

Vroegstadium borstkanker Medicamenteuze behandeling. Jan Drooger Internist-oncoloog Huisartsensymposium 20 september 2017 Vroegstadium borstkanker Medicamenteuze behandeling Jan Drooger Internist-oncoloog Huisartsensymposium 20 september 2017 Disclosures spreker (potentiële) belangenverstrengeling Nothing to disclose Voor

Nadere informatie

Incidentie Behandeling Kostprijs

Incidentie Behandeling Kostprijs Borstcarcinoom 2002 Incidentie Behandeling Kostprijs AZ Groeninge Philippe Vercruysse - Gynaecologie Borstcarcinoom 2002 Incidentie Behandeling Kostprijs Borstcarcinoom 2002» Incidentie» n=201 Borstcarcinoom

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2016

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2016 Factsheet en NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2016 Registratie gestart: 2009 Inclusie en exclusie criteria Inclusie Primaire mammacarcinomen waarbij de volgende tumorsoorten geïncludeerd worden: Alle tumorstadia,

Nadere informatie

Richtlijn Behandeling van het mammacarcinoom 2008 (herziening)

Richtlijn Behandeling van het mammacarcinoom 2008 (herziening) voor de praktijk Richtlijn Behandeling van het mammacarcinoom 2008 (herziening) H.Struikmans, J.W.R.Nortier, E.J.Th.Rutgers, H.M.Zonderland, M.Bontenbal, P.H.M.Elkhuizen, G.van Tienhoven, V.C.G.Tjan-Heijnen,

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2017

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2017 Factsheet en NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2017 Registratie gestart: 2009 Inclusie en exclusie criteria Inclusie Primaire mammacarcinomen waarbij de volgende tumorsoorten geïncludeerd worden: Alle tumorstadia,

Nadere informatie

Medische Workshop 2: De oncologische zorg: stap voor stap

Medische Workshop 2: De oncologische zorg: stap voor stap Medische Workshop 2: De oncologische zorg: stap voor stap Sara van Marle-Jeurissen, Huisarts Barbara van der Berg, Verpleegkundig specialist Danny Houtsma, Internist-Oncoloog Birgit Hollmann, Radiotherapeut-Oncoloog

Nadere informatie

Algemene informatie over het pathologieverslag bij borstkanker

Algemene informatie over het pathologieverslag bij borstkanker Algemene informatie over het pathologieverslag bij borstkanker De patholoog onderzoekt het weefsel dat tijdens de operatie is weggenomen. In het pathologieverslag wordt beschreven: de grootte van de tumor

Nadere informatie

7.4. Borsttumoren. Borsttumoren

7.4. Borsttumoren. Borsttumoren 7.4. 1. TNM classificatie (UICC 2009) 1.1. Klinische classificatie 1.1.1 Primaire tumor (T) TX T0 Tis primaire tumor kan niet worden beoordeeld geen evidentie voor primaire tumor Carcinoma in situ T1 Tis

Nadere informatie

Mijn pathologieverslag begrijpen

Mijn pathologieverslag begrijpen Mijn pathologieverslag begrijpen Deze brochure bevat zeker niet alle gedetailleerde informatie over uw pathologieverslag. We geven u vooral de belangrijkste en juiste informatie mee over de resultaten

Nadere informatie

Oncologische zorg bij ouderen

Oncologische zorg bij ouderen Oncologische zorg bij ouderen Balanceren tussen over- en onderbehandeling Johanneke Portielje, HagaZiekenhuis Kring ouderenzorg AMC & partners 12 juni 2013 mamma carcinoom

Nadere informatie

Vlaams Indicatoren Project VIP²

Vlaams Indicatoren Project VIP² Vlaams Indicatoren Project VIP² Het initiatief voor het Vlaams Indicatoren Project VIP² gaat uit van de Vlaamse overheid, de Vlaamse vereniging van hoofdartsen en de ziekenhuiskoepels Zorgnet en Icuro.

Nadere informatie

longcarcinoom: stadiëring en behandeling

longcarcinoom: stadiëring en behandeling Hoe actueel is de CBO richtlijn? Niet-kleincellig longcarcinoom: stadiëring en behandeling Prof. dr. Harry J.M. Groen UMCG Groningen Wat moet er veranderen? TBNA? Plaats van EUS-FNA? Plaats van EBUS-FNA?

Nadere informatie

Systeemtherapie bij mammacarcinoom. Symposium Ontwikkelingen bij borstkanker 20 juni 2013 Utrecht

Systeemtherapie bij mammacarcinoom. Symposium Ontwikkelingen bij borstkanker 20 juni 2013 Utrecht Systeemtherapie bij mammacarcinoom Symposium Ontwikkelingen bij borstkanker 20 juni 2013 Utrecht Welke therapieën zijn er anno 2013? Chemotherapie Targeted therapy Hormonale therapie MTOR remming Her2

Nadere informatie

Richtlijn. Behandeling van het mammacarcinoom

Richtlijn. Behandeling van het mammacarcinoom Richtlijn Behandeling van het mammacarcinoom RICHTLIJN BEHANDELING VAN HET MAMMACARCINOOM Colofon Richtlijn Behandeling van het mammacarcinoom ISBN 90-76906-45-9 2002, Nationaal Borstkanker Overleg Nederland

Nadere informatie

VIP²: resultaten borstkankerindicatoren

VIP²: resultaten borstkankerindicatoren VIP²: resultaten borstkankerindicatoren Borstkanker 1: Statusbepaling Aandeel van patiëntes met invasieve borstkanker waarbij een ER, PR en/of HER2 statusbepaling werd uitgevoerd vóór enige systemische

Nadere informatie

Less is more: Axillaire stagering en behandeling bij het mammacarcinoom

Less is more: Axillaire stagering en behandeling bij het mammacarcinoom Less is more: Axillaire stagering en behandeling bij het mammacarcinoom Sabrina Maaskant, Chirurg oncoloog Hetty van den Berg, Radiotherapeut oncoloog Borstkanker in de 20 e eeuw William Halsted (1852-1923)

Nadere informatie

Borstcentrum Bernhoven. Yvonne Paquay Chirurg

Borstcentrum Bernhoven. Yvonne Paquay Chirurg Borstcentrum Bernhoven Yvonne Paquay Chirurg Klachten van de borst? Verwijzing naar het borstcentrum voor analyse en zonodig behandeling 2 3 4 Verwijsredenen: > Knobbeltje voelbaar > BOBZ (de bus) > Controle

Nadere informatie

De patholoog en de marges

De patholoog en de marges De patholoog en de marges Guiding the surgeon s hand Jelle Wesseling, patholoog j.wesseling@nki.nl Rode draad Kennis Kunde Correlatie Communicatie De hamvragen Wat zijn de risico s op terugkerende of

Nadere informatie

Adjuvante systeemtherapie Patiënte: DM type 2

Adjuvante systeemtherapie Patiënte: DM type 2 Take home messages Een 59 jarige vrouw met mammacarcinoom en diabetes. An Reyners Internist-oncoloog UMCG Kankerbehandeling: houd rekening met bijwerkingen op korte en langere termijn Stem af wie waarvoor

Nadere informatie

PALLIATIEVE (CHEMO)THERAPIE JA OF NEE?

PALLIATIEVE (CHEMO)THERAPIE JA OF NEE? PALLIATIEVE (CHEMO)THERAPIE JA OF NEE? Astrid Demandt Internist-hematoloog OMC 10 November 2011 CHEMOTHERAPIE/ TARGETED THERAPY Curatief (Neo)-adjuvant Palliatief: geen locale therapie mogelijk of gemetastaseerde

Nadere informatie

Staat de radiotherapie indicatie ook vast na een complete respons op NAC?

Staat de radiotherapie indicatie ook vast na een complete respons op NAC? Staat de radiotherapie indicatie ook vast na een complete respons op NAC? Nina Bijker, radiotherapeut AMC BBB symposium 7 september 2017 No conflict of interest Focus op postmastectomie radiotherapie (PMRT)

Nadere informatie

Borstkanker B1: Bepalen van ER/PR/Her2/Neu. Definitie: Aandeel van patiënten gediagnosticeerd met invasieve borstkanker bij wie

Borstkanker B1: Bepalen van ER/PR/Her2/Neu. Definitie: Aandeel van patiënten gediagnosticeerd met invasieve borstkanker bij wie Borstkanker B1: Bepalen van ER/PR/Her2/Neu Definitie: Aandeel van patiënten gediagnosticeerd met invasieve borstkanker bij wie systemische therapie (hormoon- en/of chemotherapie) voorafgegaan werd door

Nadere informatie

Osteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik

Osteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik Osteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik 101-106 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum 27 mei 2013

Nadere informatie

KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: INVASIEVE BORSTKANKER ( ) Individueel feedbackrapport Ziekenhuis 75

KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: INVASIEVE BORSTKANKER ( ) Individueel feedbackrapport Ziekenhuis 75 1 KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: INVASIEVE BORSTKANKER (2007-2008) Individueel feedbackrapport Ziekenhuis 75 2 1. BESCHRIJVENDE STATISTIEK Tabel 1: Invasieve borstkanker (2007-2008) - Beschrijving

Nadere informatie

KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: INVASIEVE BORSTKANKER ( ) Individueel feedbackrapport Ziekenhuis 78

KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: INVASIEVE BORSTKANKER ( ) Individueel feedbackrapport Ziekenhuis 78 1 KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: INVASIEVE BORSTKANKER (2007-2008) Individueel feedbackrapport Ziekenhuis 78 2 1. BESCHRIJVENDE STATISTIEK Tabel 1: Invasieve borstkanker (2007-2008) - Beschrijving

Nadere informatie

KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: INVASIEVE BORSTKANKER ( ) Individueel feedbackrapport Ziekenhuis 85

KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: INVASIEVE BORSTKANKER ( ) Individueel feedbackrapport Ziekenhuis 85 1 KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: INVASIEVE BORSTKANKER (2007-2008) Individueel feedbackrapport Ziekenhuis 85 2 1. BESCHRIJVENDE STATISTIEK Tabel 1: Invasieve borstkanker (2007-2008) - Beschrijving

Nadere informatie

KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: INVASIEVE BORSTKANKER ( ) Individueel feedbackrapport Ziekenhuis 16

KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: INVASIEVE BORSTKANKER ( ) Individueel feedbackrapport Ziekenhuis 16 1 KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: INVASIEVE BORSTKANKER (2007-2008) Individueel feedbackrapport Ziekenhuis 16 2 1. BESCHRIJVENDE STATISTIEK Tabel 1: Invasieve borstkanker (2007-2008) - Beschrijving

Nadere informatie

Osteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik

Osteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik Osteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik 101-106 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum 27 mei 2013

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) NBCA 2015 [2015.3.ZIN besluit verwerkt; 05-11- 2015]

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) NBCA 2015 [2015.3.ZIN besluit verwerkt; 05-11- 2015] Factsheet en NABON Breast Cancer Audit () 2015 [2015.3.ZIN besluit verwerkt; 05112015] Inclusiecriteria Nabon Breast Cancer Audit Inclusie Alle primaire invasieve mammacarcinomen volgens de WHO classificatie

Nadere informatie

Hormonale therapie bij kanker. Basiscursus oncologie M. Bontenbal, ErasmusMC Rotterdam

Hormonale therapie bij kanker. Basiscursus oncologie M. Bontenbal, ErasmusMC Rotterdam Hormonale therapie bij kanker Basiscursus oncologie M. Bontenbal, ErasmusMC Rotterdam HORMONALE AFHANKELIJKHEID mamma ; endometrium ; prostaat en tumoren normaal carcinoom gereguleerde groei en apoptose

Nadere informatie

Medische Publieksacademie

Medische Publieksacademie Medische Publiekacademie Medisch Centrum Leeuwarden Leeuwarder Courant Aan de winnende hand Borstkanker 27 oktober 2015 Welkom! #mclmpa 1 Borstkanker aan de winnende hand Marloes Emous, oncologisch chirurg

Nadere informatie

J. Mamma aandoeningen. Inhoudsopgave 01 J 02 J 03 J 04 J 05 J 06 J 07 J 08 J 09 J 10 J 11 J 12 J 13 J 14 J 15 J 16 J 17 J 18 J 19 J

J. Mamma aandoeningen. Inhoudsopgave 01 J 02 J 03 J 04 J 05 J 06 J 07 J 08 J 09 J 10 J 11 J 12 J 13 J 14 J 15 J 16 J 17 J 18 J 19 J J. Mamma aandoeningen nhoudsopgave 1 J 2 J 3 J 4 J 5 J 6 J 7 J 8 J 9 J 1 J 11 J 12 J 13 J 14 J 15 J 16 J 17 J 18 J 19 J Screening: vrouwen jonger dan 4 jaar zonder genetisch risico... 1 Screening: vrouwen

Nadere informatie

Wat brengt 2015 voor de borstkliniek? Dr. Hetty Sonnemans Gynaecoloog 28-02-2015

Wat brengt 2015 voor de borstkliniek? Dr. Hetty Sonnemans Gynaecoloog 28-02-2015 Wat brengt 2015 voor de borstkliniek? Dr. Hetty Sonnemans Gynaecoloog 28-02-2015 Huisartsensymposium Borstkanker 35% van kankers bij vrouwen 1989-1993 5 jaars overleving borstkanker: 77% inmiddels 5 jaars

Nadere informatie

Sarcoma State of the art deel 2

Sarcoma State of the art deel 2 19 mei 2009 Jaarbeurs Utrecht Sarcoma State of the art deel 2 Jan Ouwerkerk Research Coördinator Oncologie Leids Universitair Medisch Centrum Osteosarcoom Osteosarcoom is een primaire botkanker die zijn

Nadere informatie

Project Kwaliteitsindicatoren Borstkanker 2007-2008

Project Kwaliteitsindicatoren Borstkanker 2007-2008 Project Kwaliteitsindicatoren 2007-2008 De borstkliniek: Iedere nieuwe diagnose van een borsttumor dient door de borstkliniek te worden geregistreerd bij het Nationaal Kankerregister. Het Project Kwaliteitsindicatoren

Nadere informatie

Richtlijn BEHANDELING VAN HET MAMMACARCINOOM

Richtlijn BEHANDELING VAN HET MAMMACARCINOOM Richtlijn BEHANDELING VAN HET MAMMACARCINOOM Organisatie: Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO In samenwerking met: BorstkankerVereniging Nederland Institute for Medical Technology Assessment

Nadere informatie

Wijzigingsdocument NBCA november 2015

Wijzigingsdocument NBCA november 2015 Wijzigingsdocument NBCA november 2015 Aanstaande maandag staat de nieuwe versie van de NBCA life. Hierin zitten vooral veel nieuwe variabelen, die van belang zijn voor de indicatoren over 2016. Het is

Nadere informatie

Fantasienaam Sterkte Farmaceutische vorm. Femara 2.5mg Tablets 2,5 mg filmomhulde tablet Oraal

Fantasienaam Sterkte Farmaceutische vorm. Femara 2.5mg Tablets 2,5 mg filmomhulde tablet Oraal Lidstaat EU/EEA Houder van de vergunning voor het in de handel brengen Fantasienaam Sterkte Farmaceutische vorm Toedieningsweg Verenigd Koninkrijk Novartis Pharmaceuticals UK Limited Trading as Ciba Laboratories

Nadere informatie

Lymfeknoop dissectie in borstcarcinoom, diagnostiek of therapie? Wim Demey, medische oncologie, Borstkliniek voorkempen

Lymfeknoop dissectie in borstcarcinoom, diagnostiek of therapie? Wim Demey, medische oncologie, Borstkliniek voorkempen Lymfeknoop dissectie in borstcarcinoom, diagnostiek of therapie? Wim Demey, medische oncologie, Borstkliniek voorkempen 85% via de axilla Mammaria interna alleen aantasting is zeldzaam

Nadere informatie

Oncologie en Fysiotherapie

Oncologie en Fysiotherapie Oncologie en Fysiotherapie Voorprogramma Regionale Ledenvergadering RGF Maasvallei Hub Dautzenberg & Piet Slangen, 19 mei 2010 Wat gebeurt er achter de schermen. Wat gebeurt er voor de schermen. IKL IKL-

Nadere informatie

Vlaams Indicatorenproject VIP²: Kwaliteitsindicatoren Borstkanker

Vlaams Indicatorenproject VIP²: Kwaliteitsindicatoren Borstkanker Vlaams Indicatorenproject VIP²: Kwaliteitsindicatoren Borstkanker INDICATOR B1 Proportie van patiënten gediagnosticeerd met invasieve borstkanker bij wie een systeembehandeling voorafgegaan werd door ER/PR-

Nadere informatie

Oplegger indicatorset Mammacarcinoom verslagjaar 2016

Oplegger indicatorset Mammacarcinoom verslagjaar 2016 Zorginstituut Nederland Kwaliteitsinstituut Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus 320 1110 AH Diemen www.zorginstituutnederland.nl T +31 (0)20 797 89 20 Transparantiekalender@zinl.nl Oplegger indicatorset Mammacarcinoom

Nadere informatie

Wanneer geen chemo? Sabine Linn Internist-oncoloog NKI-AVL

Wanneer geen chemo? Sabine Linn Internist-oncoloog NKI-AVL Wanneer geen chemo? Sabine Linn Internist-oncoloog NKI-AVL Wanneer geen chemo? Als de patiënt al genezen is na locoregionale behandeling Prognostische factoren Als er geen extra overlevingswinst optreedt

Nadere informatie

Samenvatting en algemene discussie

Samenvatting en algemene discussie Samenvatting en algemene discussie 151 152 In dit hoofdstuk worden de resultaten en conclusies van de studies gepresenteerd in de voorgaande hoofdstukken van dit proefschrift samengevat en besproken in

Nadere informatie

ILC > 3 cm: neoadjuvante chemotherapie heeft geen nut! Sabine C. Linn, MD PhD Divisies Medische Oncologie en Moleculaire Biologie

ILC > 3 cm: neoadjuvante chemotherapie heeft geen nut! Sabine C. Linn, MD PhD Divisies Medische Oncologie en Moleculaire Biologie ILC > 3 cm: neoadjuvante chemotherapie heeft geen nut! Sabine C. Linn, MD PhD Divisies Medische Oncologie en Moleculaire Biologie Heeft neoadjuvant chemotherapie nut bij ILC > 3 cm? Ja Nee Weet niet/geen

Nadere informatie

Vlaams Indicatoren Project VIP²

Vlaams Indicatoren Project VIP² Vlaams Indicatoren Project VIP² Op initiatief van de Vlaamse Vereniging van Hoofdartsen, Icuro, Zorgnet Vlaanderen en de Vlaamse overheid, is het Vlaamse VIP 2 -indicatorenproject opgericht. Samen met

Nadere informatie

KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: BORSTKANKER (2007-2008) Handleiding bij fase 1: Validatie van de individuele resultaten

KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: BORSTKANKER (2007-2008) Handleiding bij fase 1: Validatie van de individuele resultaten KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: BORSTKANKER (2007-2008) Handleiding bij fase 1: Validatie van de individuele resultaten 1 2 Op initiatief van de Vlaamse Overheid, de Vlaamse Vereniging van Hoofdartsen,

Nadere informatie

Hormonale therapie bij borstkanker

Hormonale therapie bij borstkanker Hormonale therapie bij borstkanker Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven Operatie, bestraling en chemotherapie zijn de meest bekende behandelmethoden bij kanker. Bij bepaalde soorten kanker

Nadere informatie

Verslag informatiebijeenkomst 25 januari 2016

Verslag informatiebijeenkomst 25 januari 2016 Verslag informatiebijeenkomst 25 januari 2016 Samenvatting onderzoek Tijdens de informatiebijeenkomst gaven onderzoekers Sabine Siesling en Marissa van Maaren een korte presentatie over het onderzoek aangaande

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/29317 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Nes, Johanna Gerarda Hendrica van Title: Clinical aspects of endocrine therapy

Nadere informatie

Pien de Haas en John de Klerk nucleair geneeskundigen Meander Medisch Centrum Amersfoort. 2e Mammacongres 28 januari 2011 Harderwijk

Pien de Haas en John de Klerk nucleair geneeskundigen Meander Medisch Centrum Amersfoort. 2e Mammacongres 28 januari 2011 Harderwijk Pien de Haas en John de Klerk nucleair geneeskundigen Meander Medisch Centrum Amersfoort 2e Mammacongres 28 januari 2011 Harderwijk Siemens Biograph true point PET/CT 40 slice Sinds 21 januari 2011 Sinds

Nadere informatie

MEDISCH PROTOCOL MINIMALE VARIANT

MEDISCH PROTOCOL MINIMALE VARIANT MEDISCH PROTOCOL MINIMALE VARIANT Onderwerp: Mammacarcinoom Omschrijving: Adjuvante en palliatieve systeemtherapie bij het mammacarcinoom Bevoegdheid: Voorbehouden handeling Doelgroep: Internist-oncologen

Nadere informatie

Pancreascarcinoom en kansen voor de toekomst

Pancreascarcinoom en kansen voor de toekomst 18 mei 2006 Jaarbeurs Utrecht Pancreascarcinoom en kansen voor de toekomst Jan Ouwerkerk Research Coördinator Oncologie Leids Universitair Medisch Centrum Pancreas Carcinoom Incidencie: 33.730 nieuwe patiënten

Nadere informatie

Mammacarcinoom en osteoporose. Petra van Merkestein Verpleegkundig specialist Oncologie Ziekenhuis Rivierenland Tiel

Mammacarcinoom en osteoporose. Petra van Merkestein Verpleegkundig specialist Oncologie Ziekenhuis Rivierenland Tiel Mammacarcinoom en osteoporose Petra van Merkestein Verpleegkundig specialist Oncologie Ziekenhuis Rivierenland Tiel Vroeg ingetreden menopauze, premenopauzaal gebruik van tamoxifen en postmenopauzaal gebruik

Nadere informatie

3.3 Borstkanker bij de man

3.3 Borstkanker bij de man 3.3 Borstkanker bij de man Bij u is zojuist de diagnose borstkanker vastgesteld. Alle patiënten die voor borstkanker worden behandeld in het Catharina-ziekenhuis ontvangen een Persoonlijke Informatie Map.

Nadere informatie

Beleid levermetastasen Colorectaal Carcinoom EMBRAZE REGIO

Beleid levermetastasen Colorectaal Carcinoom EMBRAZE REGIO Beleid levermetastasen Colorectaal Carcinoom EMBRAZE REGIO Opgesteld en Beoordeeld: EMBRAZE, NTG colorectaal carcinoom Datum vaststelling: 12 april 2017 Datum laatste wijziging: 12 april 2017 Categorieën

Nadere informatie

H Hormonale therapie bij borstkanker

H Hormonale therapie bij borstkanker H.40017.0316 Hormonale therapie bij borstkanker Inleiding Hormonen zijn stoffen die ons lichaam zelf maakt en deze stoffen regelen een groot aantal lichaamsfuncties. Hormonen worden in een aantal klieren,

Nadere informatie

Praktijkvariatie: diagnostiek bij Ductaal Carcinoma In Situ

Praktijkvariatie: diagnostiek bij Ductaal Carcinoma In Situ Praktijkvariatie: diagnostiek bij Ductaal Carcinoma In Situ C.J.C. Meurs - Biomedische Wetenschapper - CMAnalyzing M.B.E. Menke-Pluijmers - Mammachirurg - Albert Schweitzer Ziekenhuis R.W. Bretveld - Epidemioloog

Nadere informatie

NBCA: Een eerste stap in de goede richting

NBCA: Een eerste stap in de goede richting NABON Breast Cancer Audit NBCA: Een eerste stap in de goede richting Prof. dr. Vivianne C.G. Tjan-Heijnen, voorzitter NABON en NBCA, hoogleraar Medische Oncologie, Maastricht Universitair Medisch Centrum

Nadere informatie

Verplichte indicatoren die moeten worden aangeleverd aan Zorginstituut Nederland. Indicator nummer Indicatornaam

Verplichte indicatoren die moeten worden aangeleverd aan Zorginstituut Nederland. Indicator nummer Indicatornaam Zorginstituut Nederland Kwaliteitsinstituut Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus 320 1110 AH Diemen www.zorginstituutnederland.nl T +31 (0)20 797 89 20 Transparantiekalender@zinl.nl Oplegger indicatorenset

Nadere informatie

Hfdst 4: Borstkanker

Hfdst 4: Borstkanker Hfdst 4: Borstkanker 1. Radiotherapie voor de behandeling van borstkanker 1.1.Inleiding 1.1.1 Aanpak Prof. Van den Bogaert R/ ~ multidisciplinaire samenwerking Beleid bepaald dr stadium en andere prognostische

Nadere informatie

Richtlijn BEHANDELING VAN HET MAMMACARCINOOM 2005

Richtlijn BEHANDELING VAN HET MAMMACARCINOOM 2005 Richtlijn BEHANDELING VAN HET MAMMACARCINOOM 2005 Organisatie: Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO en Vereniging van Integrale Kankercentra In samenwerking met: BorstkankerVereniging Nederland

Nadere informatie

BORSTKANKER. Wat is borstkanker? kanker < cancer (krab) kanker: ongecontroleerde groei van cellen borstkanker: cellen van borstklierweefsel voorkomen:

BORSTKANKER. Wat is borstkanker? kanker < cancer (krab) kanker: ongecontroleerde groei van cellen borstkanker: cellen van borstklierweefsel voorkomen: BORSTKANKER Apr.Greet Engelmann / Apr.Hilde Augustyns AZ St Maarten campus Duffel Bopp-opleiding assistenten 2009 1) wat is borstkanker 2) diagnose en indeling 3) behandeling therapieplan behandeling per

Nadere informatie

Hersenmetastasen. Jeroen van Eijk Neuroloog JBZ 2 oktober 2014 Symposium Palliatieve Zorg

Hersenmetastasen. Jeroen van Eijk Neuroloog JBZ 2 oktober 2014 Symposium Palliatieve Zorg Hersenmetastasen Jeroen van Eijk Neuroloog JBZ 2 oktober 2014 Symposium Palliatieve Zorg Hersenmetastasen (HM) + Introductie + Enkele cijfers. + Wanneer denken we aan HM? + Behandeling van HM (Landelijke

Nadere informatie

Stadiering en triple diagnostiek van borst en oksel. Dr. P. Berteloot 10/2011

Stadiering en triple diagnostiek van borst en oksel. Dr. P. Berteloot 10/2011 Stadiering en triple diagnostiek van borst en oksel Dr. P. Berteloot 10/2011 Diagnostische beeldvorming Radiologisch onderzoek ter evaluatie van - klinische afwijking screenings gedetecteerde afwijking

Nadere informatie

Aandeel van patiënten met invasieve borstkanker waarbij een ER, PR en/of HER2 statusbepaling werd uitgevoerd vóór enige systemische behandeling

Aandeel van patiënten met invasieve borstkanker waarbij een ER, PR en/of HER2 statusbepaling werd uitgevoerd vóór enige systemische behandeling Status bepaling: 99,4% Aandeel van patiënten met invasieve borstkanker waarbij een ER, PR en/of HER2 statusbepaling werd uitgevoerd vóór enige systemische behandeling Vóór het starten van de behandeling

Nadere informatie

8.1 Intra Operatieve Radiotherapie (IORT) bij borstkanker

8.1 Intra Operatieve Radiotherapie (IORT) bij borstkanker 8.1 Intra Operatieve Radiotherapie (IORT) bij borstkanker Van uw arts heeft u te horen gekregen dat u in aanmerking komt voor Intra Operatieve Radiotherapie (IORT). In dit hoofdstuk leggen we u in het

Nadere informatie

Richtlijn voor richtlijnen in het ONCOLINE format

Richtlijn voor richtlijnen in het ONCOLINE format Richtlijn voor richtlijnen in het ONCOLINE format Tumorwerkgroep: Datum vaststellen: Datum revisie: ALGEMEEN Twee tot drie korte zinnen over epidemiologie en behandeling. Voor de landelijke richtlijnen

Nadere informatie

Vlaams Indicatoren Project VIP²: borstkankerindicatoren

Vlaams Indicatoren Project VIP²: borstkankerindicatoren Vlaams Indicatoren Project VIP²: borstkankerindicatoren Op initiatief van de Vlaamse Vereniging van Hoofdartsen, Icuro, Zorgnet Vlaanderen en de Vlaamse overheid, is het Vlaamse VIP 2 -indicatorenproject

Nadere informatie

Borstkanker. Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven

Borstkanker. Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven Borstkanker Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Vóór het dertigste jaar is borstkanker zeldzaam, maar met het stijgen

Nadere informatie

Het imagen van tumor heterogeniteit bij een patiënte met borstkanker: FEScinerend

Het imagen van tumor heterogeniteit bij een patiënte met borstkanker: FEScinerend Het imagen van tumor heterogeniteit bij een patiënte met borstkanker: FEScinerend Lemonitsa Mammatas, internist-oncoloog in opleiding NVMO Nascholing Targeted Therapy, 31 maart 2015 Geen belangenverstrengeling

Nadere informatie

Neo-adjuvante chemotherapie. Dr. J. Wagemans Dr. K. De Cuyper

Neo-adjuvante chemotherapie. Dr. J. Wagemans Dr. K. De Cuyper Neo-adjuvante chemotherapie Dr. J. Wagemans Dr. K. De Cuyper Neo-adjuvante chemotherapie Indicaties Operabele borsttumoren: Reductie van tumorgrootte om de chirurgische opties te verbeteren. Mogelijkheid

Nadere informatie

Borstkanker indicatoren - Resultaten voor

Borstkanker indicatoren - Resultaten voor Borstkanker indicatoren - Resultaten voor 2009-2011 AZ Sint-Jozef Malle maakt samen met AZ Klina Brasschaat deel uit van de Borstkliniek Voorkempen. Recent werden vanuit het Vlaams Indicatoren Project

Nadere informatie

Gemetastaseerd mammacarcinoom. Jolien Tol, internist- oncoloog Jeroen Bosch ziekenhuis

Gemetastaseerd mammacarcinoom. Jolien Tol, internist- oncoloog Jeroen Bosch ziekenhuis Gemetastaseerd mammacarcinoom Jolien Tol, internist- oncoloog Jeroen Bosch ziekenhuis 1 april 2019 Disclosures Organisatie van gesponsord congres door Novartis en Eisai Ik doe niet (meer) mee aan advisory

Nadere informatie

- incidentele bevinding zonder klachten - weigering van chirurgische behandeling - slechte algehele conditie waardoor chirurgie niet verantwoord is

- incidentele bevinding zonder klachten - weigering van chirurgische behandeling - slechte algehele conditie waardoor chirurgie niet verantwoord is Auteur Soort studie Aantal patiënten Lee 2013 Qurashi Systematic review 1999-2011 Systematic review 1999-2011 Radiotherapie / Chirurgie (meestal gevolgd door ) 377 Conservatief waaronder Inclusiecriteria

Nadere informatie

Borstsparende operatie Lumpectomie

Borstsparende operatie Lumpectomie Borstsparende operatie Lumpectomie Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven Een borstsparende behandeling bij borstkanker of een voorstadium hiervan (DCIS = Ductaal Carcinoom In Situ) bestaat

Nadere informatie

KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: Invasieve borstkanker ( ) Individueel feedbackrapport Ziekenhuis 21

KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: Invasieve borstkanker ( ) Individueel feedbackrapport Ziekenhuis 21 1 KWALITEITSINDICATOREN VOOR ONCOLOGIE: Invasieve borstkanker (2009-2011) Individueel feedbackrapport Ziekenhuis 21 2 1. BESCHRIJVENDE STATISTIEK Tabel 1: Invasieve borstkanker (2009-2011) - Beschrijving

Nadere informatie

Borstkanker. Wat is borstkanker? We leggen het u graag uit. ESMO/AKF Patient Guide Series. Gebaseerd op de medische praktijk aanbevelingen van ESMO

Borstkanker. Wat is borstkanker? We leggen het u graag uit. ESMO/AKF Patient Guide Series. Gebaseerd op de medische praktijk aanbevelingen van ESMO Borstkanker Wat is borstkanker? We leggen het u graag uit. www.antikankerfonds.org www.esmo.org ESMO/AKF Patient Guide Series Gebaseerd op de medische praktijk aanbevelingen van ESMO BORSTKANKER: GIDS

Nadere informatie

Mammareconstructie & Radiotherapie

Mammareconstructie & Radiotherapie Mammareconstructie & Radiotherapie Oncologie in perspectief Focus op kwaliteit 5 juni 2014 Leonie Woerdeman Plastisch chirurg Mamma-reconstructie Slechts bij 15 % borstkanker patiënten t.g.v. onwetendheid

Nadere informatie