De kansen van goederenvervoer over water in de provincie Noord-Holland

Transcriptie

1 De kansen van goederenvervoer over water in de provincie Noord-Holland Kees Verweij TNO, Business Unit Mobiliteit & Logistiek, Delft Congres Wegen om te Bevaren, Haarlem, 7 december 2006

2 Onderwerpen presentatie 1 Doel van de inventarisatie 2-3 Vraag en aanbod binnenvaartvervoer Noord-Holland 4-5 Huidige situatie en groeipotentie binnenvaart container overslag 6-7 Huidige situatie en groeipotentie binnenvaart huisvuil 8-13 Overzicht binnenvaartinitiatieven: van AMSbarge tot pontvervoer 14 Case: Praktijkervaringen bij realisatie initiatief Conclusies en aanbevelingen voor groei binnenvaart in Noord-Holland

3 1. Binnenvaart in Noord-Holland: een wenkende toekomst? Toename files op wegennet in/rond Noord-Holland Files leiden tot toenemende economische schade bij het bedrijfsleven Betrouwbaarheid van distributie van, naar en in de Noordvleugel in het geding Binnenvaart alternatief voor betrouwbare distributie tegen aantrekkelijke prijs Daling volume binnenvaart Noord-Holland Binnenvaart: 67,5 65,1 miljoen ton: - 3% Daling binnenvaart ondanks toename files Economische schade in miljoenen Snelwegtrajecten A2 Holendrecht - Oudenrijn A4 Burgerveen - Leiden A1 Diemen - Eemnes Top-20 files met economische schade in Nederland Bron: EVO/TLN, aug 2006 Doel inventarisatie 1. Inventarisatie huidig gebruik binnenvaart 2. Aangeven praktische kansen om gebruik te verbeteren 3. Aanbevelingen voor beleid overheden op Noordvleugel Opdrachtgever: Bestuursplatform Masterplan Noordzeekanaalgebied

4 2. Gebruik binnenvaart Noord-Holland: volume en kansen Lichte daling volume via binnenvaart Volume daling vooral door daling in droge bulk Daling vooral in zand- en grindvervoer met enkele miljoenen tonnen (gehele provincie) Ook forse daling in overslag voeding producten in bulk (oa. industrie Zaan) Sterke groei in natte bulk, vooral aardolie in Amsterdam, Den Helder, Zaanstad Containervervoer via binnenvaart is sterk groeiende van TEU (03) TEU (06) Amsterdam kent veruit meeste overslag: Bron: TNO, aug Binnenvaart (in miljoen ton) Amsterdam Velsen Zaanstad Helder, Den Lelystad Haarlem Texel Haarlemmermeer Almere Edam-Volendam ,24 11,59 2,73 1,87 1,58 1,13 1,07 0,94 0,66 0, ,23 11,92 3,39 2,15 1,64 0,73 1,27 0,47 0,82 0 Bron data: CBS 2006

5 3. Bedrijven Noord-Holland: nog potentie voor binnenvaart Bedrijf Huidig gebruik binnenvaart Potentie (verder) gebruik binnenvaart 1. DHL Exel Supply Chain, Schiphol Nauwelijks, wellicht voor invoer Grotendeels onmogelijk door eisen aan lading, mogelijk alleen voor inkomende/uitgaande containers EU 2. Duyvis Production Zaandam Nee, wel potentie In principe open voor containervervoer per binnenvaart, nog nooit onderzocht 3. Pipelife NL, Enkhuizen Nee, wel potentie In principe open voor gebruik binnenvaart 4. Simon Loos, Wognum Ja, gebruik CT Zaandam waar mogelijk Waar mogelijk al gebruik van container terminal Zaandam, rest vervoer lastig voor binnenvaart 5. Sigma Coatings Uithoorn Nee, wellicht voor emballage Bedrijf ziet zelf weinig mogelijkheden, alleen voor emballage. Locaties staan echter aan water 6. Corus Staal, Velsen Ja, vooral voor afvoer staalproducten Corus probeert sinds 7 jaar actief binnenvaart in te zetten, groot volume 7. SCA Packaging, Zaandam Nee, wellicht potentie invoer Bedrijf ziet weinig kansen, alleen inkomend transport containers uit havens kan wellicht via binnenvaart 8. Nestlé Purina Petcare, Ijmuiden Ja, gebruik CT Beverwijk voor uitgaande stroom Rotterdam Gebruik binnenvaart van Beverwijk naar Rotterdam, mogelijk gebruik binnenvaart richting Duitsland 9. Bart Smit, Volendam Ja, gebruik CT Zaandam voor Gebruik uitgaande stromen geen optie ingaande stromen 10. C.J. Hendriks, Amsterdam Nauwelijks tot niet Nauwelijks gebruik binnenvaart, bedrijf doet vooral pendelen van containers 11. Albert Heijn DC, Zaandam Nee Geen interesse vanwege korte levertijden, AH was betrokken bij Distrivaart maar is afgehaakt. 12. W. van Rijn Electro, A dam Nee, wel potentie in aanvoer Nog geen gebruik, maar wel interesse in aanvoer witgoed per binnenvaart vanuit Zuid-Duitsland Bron: EVO 2005 Conclusies: Bij steekproef bedrijven in Noord-Holland blijkt dat potentie lang niet altijd wordt ingevuld Aan/afvoer per container lijkt aantrekkelijk voor bedrijven focus onderzoek

6 4. Overzicht containerstromen binnenvaart Nederland Containervervoer binnenvaart Nederland Per jaar ca. 3,2 miljoen TEU in Nederland via binnenvaart In totaal 0,75 miljoen TEU worden geladen én gelost in Nederland Overslag containers in Noord-Holland geconcentreerd aan Noordzeekanaal: Amsterdam, Zaanstad, Beverwijk Alkmaar: containeroverslag betreft huisvuilcontainers Sterke stijging overslag containers in Noord- Holland in laatste drie jaar: +140% Meeste overgeslagen containers komen van/ gaan naar Rotterdam, Antwerpen of het Duitse achterland Bron: AVV 2005 Conclusie: Noord-Holland maakt inhaalslag met overslag containers in laatste jaren Vraag is of er op langere termijn voldoende overslag- en terminalcapaciteit is?

7 5. Belangrijkste terminals voor containeroverslag in Noord-Holland Potentie: TEU Nu: TEU Potentie jr. 1: TEU Nu: TEU Potentie jr. 1: TEU Almere/Lelystad: Potentie ieder Nu: TEU TEU Bron: TNO, aug 2006 Huidige en mogelijke containerterminals 1. Ceres Terminal en United Stevedores Amsterdam - ca. 40% overslag gaat via de binnenvaart ( TEU) 2. Container Terminal Vrede, Zaandam - overslag 2006: TEU, operationeel Container Terminal Beverwijk - overslag 2006: ca TEU, operationeel HVC Alkmaar - overslag maritieme containers: 0 TEU, alleen huisvuil 5. Potentiële binnenvaart terminal Schiphol LP - overslagprognoses ca TEU eerste jaar 6. IJmondhaven IJmuiden - kans voor vis/shortsea, prognose TEU eerste jaar

8 6. Overzicht Huisvuilstromen per binnenvaart Huisvuilstromen in Noord-Holland Verzorgingsgebied Huisvuilcentrale Alkmaar Lelystad tot juni 05 Harderwijk vanaf jan 06 Huisvuilcentrale Alkmaar Afval vanuit Flevoland wordt verzameld in Harderwijk en per binnenvaart naar Alkmaar vervoerd (sinds 2001) Totale afvalverwerking HVC: ton per jaar, 30% vervoer over water ( TEU per jaar) Intentieverklaring aanleg container terminal Lelystad i.c.m. industrieterrein aan Flevokust (realisatie ) Afvalenergiebedrijf Amsterdam Totale afvalverwerking: ton Uitbreiding naar ton (2007) 60% afval uit regio groot Amsterdam Tot op heden ingezet op wegtransport vanwege compact verzorgingsgebied Proef inzet AMSbarge oktober 2006 traject Amsterdam Nieuwegein geslaagd, start tweede proef in 2007

9 7. Toekomstmogelijkheden huisvuil per binnenvaart Potentiële huisvuilstromen per binnenvaart Huisvuilcentrale Alkmaar Afval vanuit Noord-Holland per binnenvaart: 70% van ton nu nog over de weg Afvalenergiebedrijf Amsterdam Vergroting capaciteit door ingebruikname HR centrale mag niet leiden tot meer wegkilometers Inzet railvervoer en binnenvaart wordt bekeken met name op de langere afstanden. Efficiënter transport gestimuleerd door gebruik perscontainers en walking floors Kansen voor uitbreiding omdat gemeenten ook opdrachtgevers zijn voor huisvuilvervoer

10 8. Overzicht initiatieven voor stimuleren binnenvaart Noord-Holland Categorieën Mogelijke initiatieven Doel initiatief 1 Vaarwegen Vaart in de Zaan - verbeteren vaarweg Ringvaart bevaarbaarheid - verbeteren vaarweg Draaikom Alkmaar - bekorten vaartijd 2 Logistieke concepten AMSbarge - uitbouw initiatief Distrivaart Zaanstad - start initiatief 3 Overslagpunten Schiphol container terminal - opzetten overslagpunt Pick up & delivery AMSbarge - herinrichten loswallen HVC Alkmaar maritieme containers - gebruik bestaand overslagpunt 4 Goederenstromen Huisvuil containers - intensiever gebruik binnenvaart Natte bulk / Den Helder - intensiever gebruik binnenvaart Bloembollen - start gebruik binnenvaart 5 Quick wins Pont Buitenhuizen - uitbouw initiatief Blauwe Golf bruggen - stroomlijnen bestaande situatie Conclusies: Noord-Holland: provincie waar veel initiatieven aanwezig zijn Initiatieven met verschillende invalshoek: van infrastructuur tot markt Voorbeeldinitiatief uit elk van 5 categorieën wordt toegelicht

11 9. Initiatief (1) Vaarwegen: Vaart in de Zaan Verbeteren vaarweg om bereikbaarheid bedrijven te verbeteren Zaan: Door dichtslibben steeds minder bevaarbaar Verbetering vaarweg: vervoerskosten 10-20% lager en betere belading schepen Daarnaast: verbetering vaardiepte bij kade verschillende bedrijven Nu: uitwijk bedrijven naar containerterminals, voor/natransport over weg Verbetering vaarweg Zaan: ca vrachtwagenritten per jaar minder Financiering: totale kosten 111 miljoen, gevraagde bijdrage Rijk 40 miljoen Project gedeeltelijk al uitgevoerd (o.a. baggeren, vernieuwing bruggen) Bron: TNO 2005 Benodigde investeringen Vaart in de Zaan Uitbreiding bediening sluis en bruggen Uitbaggeren Zaan CEMT Klasse 5 Vernieuwen aantal bruggen Verbreding en verdieping Wilhelminasluis Status 2004 Reeds uitgevoerd Ergste knelpunten zijn aangepakt Vernieuwing Bernard- en Julianabrug momenteel gaande (Bernardbrug 15 dec. in gebruik). Financiering Zaanbrug nog vraagteken. Moet nog gebeuren, bijdrage rijksoverheid noodzakelijk

12 10. Initiatief (2) innovatieve concepten: AMSbarge AMSbarge: zelfladend en lossend containerschip Concept 1. innovatief binnenvaartschip met eigen kraan (130 TEU) 2. logistiek door-to-door concept 3. passende infrastructuur in vorm van afzet/ophaal plaatsen langs vaarwater: pick up & delivery points 4. het projectteam AMSbarge, waaronder het AMSbarge boekingskantoor. Pilot gestart januari 2006 Tot zomer 2006 vooral ingezet als lijndienst tussen Amsterdam en Rotterdam/Antwerpen Sep. 2006/begin 2007: test AMSbarge in pick up & delivery concept volgens dienstregeling Eerste resultaten AMSbarge veelbelovend Toekomst Uitdaging aanwezigheid pick up & delivery points zodat betrouwbare dienst geboden kan worden Mogelijke ondersteuning provincies Noord-Holland en Flevoland in opzetten benodigde infrastructuur

13 11. Initiatief (3) overslagpunten: Schiphol Container Terminal Schiphol: Potenties voor containerterminal binnenvaart Schiphol Rijk Veel verladers/edc s Schiphol: goederen uit zeehavens Potentie verladers/edc s regio Schiphol > TEU Daarnaast op termijn potentie gebruik binnenvaart voor snijbloementransport Schiphol Logistics Park (gepland) Schiphol Container Services wil starten met bouw terminal bij Schiphol LP Schiphol-Oost Schiphol-terminal Veiling Aalsmeer Samenwerkingsverband 16 logistieke dienstverleners en Dura Vermeer Capaciteit TEU Investering ca. 6 miljoen in terminal Echter: realisatie terminal niet eenvoudig te realiseren

14 12. Initiatief (4) goederenstromen: Huisvuil Onbenutte potentie huisvuilstromen binnenvaart HVC Alkmaar Potentie: meerderheid afval Noord-Holland nu nog over de weg 1. Binnen provincie Noord-Holland Binnen de provincie nog ton afval over weg deel is potentie voor binnenvaart Vervoer afvalstromen over de weg vaak nog een goedkoper alternatief op korte afstanden Optie: huisvuil van IJmond, Haarlem en Zaanstad via binnenvaart aan te voeren 2. Van buiten provincie naar Noord-Holland Ca. 3/8 ste afval AEB komt nu van buiten gebied Groot Amsterdam (na uitbreiding > 50%) AEB: Potentieel voor binnenvaart ton per jaar uit huidige afvalstromen, ton uit toekomstige afvalstromen Potentie: meerderheid regio Groot A dam nu nog over weg AEB Amsterdam Potentie: ton bestaand ton uitbreiding 2007 (van buiten A dam) Kans: Gemeenten kunnen als opdrachtgever van afvaltransporten kiezen voor binnenvaart om ook maatschappelijke baten te kunnen realiseren

15 13. Initiatief (5) Quick win: Tweede Pont Buitenhuizen Stimuleren inzet tweede Pont Buitenhuizen voor vrachtvervoer Huidige pont is geschikt voor vrachtvervoer, maar frequentie 3 x per uur te weinig voor betrouwbare verbinding. Inzet tweede veer nodig voor verbinding iedere 10 minuten, anders rijden vrachtwagens vaker om Project geen binnenvaartproject, maar kan bijdragen aan doelstelling verminderen transportkm s Potentiële besparing: vrachtwagens per jaar x 15 km = voertuigkm per jaar Vraag is of tweede pont in toekomst kostendekkend te exploiteren is

16 14. Praktijkervaringen initiatiefnemers Schiphol Container Services kantoren Ervaringen met overheden: 1. Beperkte visie op aan/afvoer containers rond Schiphol (alleen op lange termijn Werkstad A4) 2. Verschillende instanties, verschillende regelgeving investering veel hoger 3. Doorlooptijden processen zijn lang 4. Lastig om gebruik te maken van bestaande binnenvaartregelingen Noord-Holland Gevolg: Realisatie terminal duurt veel langer dan gepland Enkele conclusies: Behoefte aan helder binnenvaart beleid provincie Noord-Holland (nu nog versnipperd) Bij bevordering binnenvaart: afstemming van wet- en regelgeving instanties Behoefte aan projectmanager vanuit overheid

17 15. Conclusies mogelijkheden binnenvaart Noordvleugel Zeven conclusies TNO 1. Veranderende markt binnenvaart in Noordvleugel zorgt voor dynamiek in sector 2. Enkele knelpunten op vaarwegen, vooral in diepgang kleine vaarwegen 3. Huidige overslagmogelijkheden omvangrijk, maar niet gericht op groeisegment containervervoer 4. Latente vraag naar binnenvaart bij bedrijven in de Noordvleugel, maar lastig te ontginnen 5. Specifieke kansen groei binnenvaart bij bestaande (Alkmaar, Beverwijk, Zaanstad, Amsterdam) en nieuwe (Schiphol) containerterminals 6. Kansen voor innovatieve concepten: vooral AMSbarge 7. Kansen voor uitbreiding vervoer huisvuil over water

18 16. Aanbevelingen voor regionale overheid in bevordering binnenvaart Mogelijke rollen overheid Functie overheid Wat speelt er? 1 Onderhouden infrastructuur Ja Afstemming landelijke/regionale/nationale overheden (Vaarwegen, havens) Financiering tov. Andere vormen mobiliteit 2 Opdrachtgever Ja, beperkt deel stromen Economische criteria vs. duurzaamheid binnenvaartvervoer (vooral huisvuil) Samenwerking partijen 3 Afstemming wet/regelgeving Ja Conflicterende regelgeving (loket) Andere wensen tav. gebruik ruimte 4 Stimuleren van projecten Ja, bij wens actief beleid Bereiken van ondernemers via programma's Afstemming met andere initiatieven 5 Financiele deelname Ja, bij wens actief beleid Inperken financiele risico's middels PPS Inhoud afspraken met bedrijfsleven Aanbevelingen TNO: Meer pro-actieve opstelling regionale overheid in binnenvaart om opgaande trend volume in te zetten Huidige praktische kansen: onder meer ondersteuning containerterminal Schiphol en AMSbarge Inhoud ondersteuning afhankelijk van positie die regionale overheid wil innemen Bij pro-actief beleid: in ieder geval rollen 1 t/m 4 en voor snellere realisatie ook rol 5 Invulling beleid binnenvaart: inpassen in multimodaal beleid provincie ook stimuleren spoor en shortsea om betrouwbaarheid van distributie in Noord-Holland te garanderen

19 Meer informatie? Sandra Krupe en Kees Verweij Adviseurs logistiek en transport TNO, Business Unit Mobiliteit & Logistiek Delft