Centric. Minister Donner over data van de overheid. Mike Chung: 'Bedrijven moeten zich richten op hun core business'

Transcriptie

1 Centric MAGAZINE OVERHEID Jaargang 10, nummer 4, Minister Donner over data van de overheid Mike Chung: 'Bedrijven moeten zich richten op hun core business' Centric samen met de klant in de wolken XCENT bestaat 12,5 jaar Melodies 3.0 zorgt voor een nabije en compacte overheid

2 Centric MAGAZINE OVERHEID Colofon Eindredactie Martin Polder Redactie Noor Ferket Ben van Lier Lidwien Meijers Silvia Thape Wilt u zich abonneren op onze elektronische nieuwsbrief Centric e-magazine, mail dan naar e-magazine.overheid@centric.eu o.v.v. abonnement e-magazine. Met medewerking van Sander de Graaf Bonny van Bokkem Renata van Burgel Robbie Vogelezang Fotografie Hans Menop Mirjam van der Linden Ton Kastermans Fotografie Ontwerp Offermans Design bv Valkenswaard Druk Drukkerij Atlas BV Soest Redactieadres Centric IT Solutions Postbus AH Gouda tel: (0182) martin.polder@centric.eu Verschijning Het magazine voor de overheid verschijnt vier keer per jaar. Abonnementen en adreswijzigingen Centric Binnendienst Lokale Overheid Postbus AH Gouda tel: (0182) Reacties Reacties op artikelen, gepubliceerd in dit blad, zijn altijd welkom. De redactie houdt zich echter wel het recht voor ingezonden stukken in te korten in geval van ruimtegebrek. Copyright Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie. 3 Voorwoord 4 Minister Donner over het in eigen beheer houden van overheidsdata 6 Bedrijven moeten zich richten op hun core business Mike Chung van KPMG: We staan nog maar aan het begin van de cloud computing 10 Samen met de klant in de wolken Leen Blom van Centric: De vraag is of je alles wel in de cloud wilt 12 Centric Melodies 3.0 Het belang van cloud computing voor het verbinden van een nabije en compacte overheid 14 'Cloud computing brengt het waardeketendenken in stroomversnelling Dick van Gaalen van Hewlett-Packard over IT als bedrijfsmiddel 17 XCENT ondersteunt gemeente Dronten met detachering en advies We zijn vol lof over de medewerkers van XCENT 20 De gemeente Doetinchem over informatiebeveiliging Wel met de tijd mee, maar geen onnodige risico s lopen 23 Evenementen november/december 2011

3 Voorwoord Het begrip cloud computing is niet meer weg te denken in de huidige discussies over ICT-dienstverlening. Het is een ontwikkeling die uiteindelijk ons denken over ICT en de dienstverlening gaat veranderen. De recente gebeurtenissen met DigiNotar en bijvoorbeeld BSN geven ook aan dat we nog verder moeten gaan in het regelen van de beveiliging en privacy. Vandaar dat cloud computing een belangrijke plek inneemt in onze roadmap van Melodies 3.0. In dit magazine leest u welke rol cloud computing speelt voor het realiseren van een compacte en nabije overheid. Om met de privacy te beginnen. Logisch dat hierbij vragen worden gesteld, want er zijn gegevens die om bescherming vragen. Denk bijvoorbeeld aan persoonsgegevens die burgers bij de overheid achterlaten. Opstellen van regels om de privacy te beschermen in de cloud is een must. We hebben hierbij niet alleen te maken met Nederlandse wetgeving, maar ook met die van andere Europese landen. De Nederlandse overheid wil als beheerder van de informatie graag dat deze data onder Nederlandse wetgeving valt. De beveiliging van gegevens en websites is ook een belangrijk aandachtspunt. De recente crisis bij DigiNotar maakt dit pijnlijk duidelijk. Het heeft ons niet alleen op het feit gewezen dat beveiliging de volle aandacht vraagt, maar het heeft ook het vertrouwen geschaad. Adviseur Mike Chung van KPMG, die meeschreef aan de strategie van de overheid op het gebied van cloud computing, benadrukt in zijn verhaal dan ook de noodzaak van regelgeving en kaderstelling. Wanneer we over regelgeving en kaderstelling in de cloud spreken, kijkt iedereen naar de overheid om het voortouw te nemen. De overheid, zelf een grootgebruiker in databeheer, wil haar eigen gegevens beschermen door voorlopig een gesloten cloud te vormen. Minister Donner legt uit wat de gedachten achter deze keus van de rijksoverheid zijn. Cloud computing brengt ook diverse voordelen met zich mee. Voordelen als het sneller kunnen opschalen, het makkelijk kunnen beheren van gegevens en de daarbij horende kosten. Leen Blom, manager Research & Development bij Centric, gaat in op een aantal belangrijke aspecten voor de dienstverlening van Centric in de rol van softwareleverancier. Hij geeft aan dat we in een transitie zitten richting cloudservices en dat dit samen met onze klanten moet worden vormgegeven. We hopen met het magazine u te informeren over dit actuele onderwerp. Heeft u een reactie op een artikel of goede ideeën voor een komend magazine, mail het gerust naar mij, noor.ferket@centric.eu. Noor Ferket Directeur Public Sector Solutions 3

4 Minister Donner wil Data van de overheid in eigen beheer houden Bij nieuwe ontwikkelingen in de maatschappij wordt al snel naar de overheid gekeken. Wat doet de overheid? Zo ook op het gebied van cloud computing. De leden van de Tweede Kamer hebben de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Piet Hein Donner, gevraagd om een strategie voor de Nederlandse overheid voor cloud computing te ontwikkelen. Eerder dit jaar kwam Donner met de strategie met als belangrijkste conclusie: de overheid wil een gesloten overheidscloud inrichten. Het beheer wordt gedaan door een eigen rijksbrede organisatie binnen een eigen beveiligd netwerk. Reden om minister Donner een aantal vragen te stellen over cloud computing en de overheid. 4

5 De overheid kiest als het gaat om cloud computing voor een gesloten rijkscloud. Waarom is voor deze strategie gekozen bij het gebruik van cloud computing door de overheid? Het Rijk kiest voor de interne toepassing van cloud computing voor het gebruik van een gesloten rijkscloud. De belangrijkste reden daarvoor is dat de markt op dit moment onvoldoende kan voorzien in de beveiligingseisen die aan verwerking van informatie binnen de rijksdienst worden gesteld. Voor het gebruik van cloud computing buiten de rijksdienst wordt een programma ingericht bij mijn collega van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. In hoeverre stelt de overheid met betrekking tot cloud computing andere eisen dan het bedrijfsleven? Het Rijk stelt ten aanzien van de vertrouwelijkheid van bepaalde informatie hoge eisen aan de beveiliging. Ondernemingen stellen vergelijkbare eisen aan de beveiliging van hun bedrijfskritische informatie. In die zin verschilt het Rijk niet van andere branches. Bij ondernemingen spelen daarbij commerciële belangen een grote rol. Bij de overheid gaat het bijvoorbeeld veel meer om vragen rond de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Maar ook om de bescherming van informatie die bij openbaarmaking de staatsveiligheid in gevaar kan brengen. In dat opzicht verschilt het Rijk van ondernemingen. Hoe sluit de keuze van het kabinet voor een gesloten rijkscloud aan op de Europese richtlijnen en ontwikkelingen? Met de EU vindt goed contact plaats om ervoor te zorgen dat Nederland voldoet aan EU-richtlijnen enerzijds en anderzijds mede richting geeft aan de Europese ontwikkelingen. Beveiliging van gegevens is een hot item als het gaat om cloud computing. Hoe gaat de Nederlandse overheid om met privacyregels, ook gezien de regelgeving in andere landen? De Nederlandse regelgeving op het gebied van privacy en beveiliging is geheel in lijn met de EU-regelgeving. U spreekt bij de ontwikkeling van cloud computing voor de overheid over de Rijksoverheid. Hoe ziet u de mogelijkheden voor lokale overheden om gebruik te maken van cloud computing? Ook lokale overheden kunnen voorzieningen inrichten om cloud computing toe te passen. Hergebruik is daarbij mogelijk. Welke voordelen kan cloud computing de overheid bieden? De gesloten rijkscloud maakt het beschikbaar stellen van hulpmiddelen binnen de hele rijksdienst eenvoudiger. Medewerkers kunnen snel van nieuwe hulpmiddelen gebruik maken. Hoe ziet u de toekomst van cloud computing in relatie tot de overheid? Voor de toepassing binnen de rijksdienst blijven we de marktontwikkelingen periodiek volgen om desgewenst bijstellingen te doen. De beelden voor de verre toekomst ontbreken (zowel binnen als buiten het Rijk). 5

6 Bedrijven moeten zich richten op hun core business Mike Chung: We staan nog maar aan het begin van cloud computing Vroeger hadden de mensen thuis een kolenhok en bewaarden ze hun spaarcenten in een kluis of sok. Nu levert de energiemaatschappij warmte en bewaren we ons geld op de bank. Deze vergelijking trekt Mike Chung, adviseur bij KMPG, met de vorming van cloud computing. Bedrijven moeten zich bezighouden met hun core business en dat is zelden de IT, is zijn stelling. Ze moeten hun IT in toenemende mate uitbesteden, net als dat is gebeurd met de energievoorziening en het bewaren van geld. Een gesprek met Mike Chung over waar cloud computing nu staat, wat het betekent en - niet onbelangrijk - wat het volgens hem precies is. De vergelijking met de energiecentrale en banken trekt Chung niet alleen om aan te geven dat bedrijven IT in de toekomst vaker uitbesteden. Het begrip vertrouwen speelt in deze vergelijking een belangrijke factor. Mijn opa was een rijk man in Zuid Korea. Hij had, net na de Koreaanse oorlog, zijn kolen in huis en bewaarde ook zijn geld thuis in kluizen. Het duurde zeker tot tien jaar na de oorlog eer hij zijn geld naar de bank bracht, omdat hij er toen pas genoeg vertrouwen in kreeg. Dat gebeurde ook met de kolen. Inmiddels was de infrastructuur van de energiecentrales op orde en was het betrouwbaar geworden. Als ik nu naar Zuid Korea ga, ken ik niemand die thuis nog kolen of van die grote kluizen heeft. Als ik dit verhaal doortrek naar de IT, zitten we nu nog in de fase dat we de kolen en de kluizen nog in huis hebben. Ik schat dat negentig procent van de bedrijven nog hun eigen IT-infrastructuur hebben. Snel Volgens Mike Chung gaat de trend van outsourcing van IT momenteel best snel. Het is een ontwikkeling die volgens hem sinds de millenniumwisseling is ingezet. We zien dat steeds meer ondernemingen hun IT uitbesteden. We consolideren en standaardiseren en diensten die niet onze core business zijn, besteden we uit. Het gaat in verschillende stappen. De eerste stap is consolideren en standaardiseren. Hier bij KPMG bijvoorbeeld had ieder kantoor zijn eigen IT-centrum, maar nu hebben we er één voor alle kantoren. En in plaats van vijfhonderd verschillende applicaties te gebruiken, zijn we terug naar het gebruik van enkele. Een logische ontwikkeling, want het werkt veel efficiënter. De stap daarna is die van hosting. Waarom werken we niet via een website, die we laten hosten door IT-bedrijven? IT heeft helemaal niets met de core business van ons bedrijf te maken. Dat kunnen we veel beter uitbesteden aan specialisten. Die kunnen dat veel goedkoper en, als het goed is, beter. Daarna komt cloud computing, zeg Cloud computing is de volgende stap in uitbesteding maar de volgende stap in uitbesteding. Hierbij is er sprake van algehele uitbesteding of afname van diensten zonder een eigen IT-infrastructuur. Dat is het proces dat nu gaande is, maar we staan nog aan het begin. Containerbegrip Niet alles wat cloud computing wordt genoemd is volgens Mike Chung ook daadwerkelijk cloud computing. Het is al zo n containerbegrip geworden dat het niets meer zegt. Mike Chung haalt graag de definitie aan van Peter Coffee, head of Platform Services 6

7 7

8 bij salesforce.com. Coffee gaat uit van het zero- one-infinity principe. Zero staat voor geen eigen infrastructuur. Dus totaal geen eigen computerlandschap. One staat voor één gestandaardiseerde versie. Bijvoorbeeld Google biedt in de cloud één versie aan voor meerdere, verschillende gebruikers. Als je vraagt om een gespecialiseerde versie dan is het antwoord van Google nee. Infinity staat voor een oneindig en flexibel schaalbare toepassing, die on demand is te gebruiken. Dit zijn de kenmerken van de volgende stap in ITontwikkeling, en dat kun je cloud computing noemen. Een onafhankelijk orgaan die de spelregels vaststelt De ontwikkelingen gaan momenteel snel, constateert Mike Chung. Hij stelt dat er geen rem op de ontwikkeling zit. De hapering zit m meer in het onvoldoende scheppen van voorwaarden om cloud computing tot wasdom te laten komen. Ik denk dat er nog geen dertig procent van de IT-services in de cloud beschikbaar is. Maar een jaar geleden was het wellicht nog vijftien procent. Het aanbod van diensten in de cloud moet groeien. Wat er nu in de cloud beschikbaar is kunnen we beschouwen als de eerste fase; de standaardservices als (G-mail of Hotmail), crm (salesforce.com of sugarcrm), kantoorautomatisering (Office 365 of Google Apps) en data storage (Terremark of Amazon). Een tweede factor die speelt in de ontwikkeling van cloud computing is de volwassenheid van het systeem, de security en privacy. Ook dat moet nog groeien. Drie factoren Dat er enige aarzeling is bij organisaties en de overheid om volledig in de open cloud te stappen, vanwege de vraagtekens op het gebied van privacy en security, is volgens de adviseur van KPMG niet onterecht. Het gaat om drie wezenlijke factoren. Ten eerste betekent cloud computing dat al je gegevens bij derden staan. Jouw eigen data worden beheerd door een ander. De angst zit m natuurlijk in de omvang van de problemen als er iets misgaat. Want als het misgaat bij een gegevensbeheerder als Google, dan zijn wel heel veel mensen tegelijk de pineut. Dat brengt een grote verantwoordelijkheid van cloudproviders met zich mee. Dus bedrijven denken goed na, welke data ze daar neerzetten. Tweede is dat we moeten wennen aan de gedachte van het delen van data op een platform. De dienst die je afneemt, is niet exclusief voor jou. Hoe zit het met jouw data en die van de concurrent? Hoe voorkom ik dat mijn gegevens niet te wijd verspreid worden? Multi tenancy wordt dat genoemd. De derde factor die een rol speelt is de afhankelijkheid van internet. Met name de juridische zaken rond het internet zijn nog niet uitgekristalliseerd en het beveiligingsniveau - zie het incident met DigiNotar - moet omhoog. Dat wordt wel steeds beter, maar er zijn hobbels die genomen moeten worden. Dat vertrouwen bij de mensen moet groeien. Dat kan onder andere gewonnen worden door een trackrecord op te bouwen. Banken zijn betrouwbaar, omdat ze een lange staat van dienst hebben op het gebied van betrouwbaarheid. Er moet een vorm van assurantie komen. Een garantiestelsel waarin zaken zijn geregeld voor als het misgaat. Daarbij komt het opstellen van richtlijnen en kaderstelling. Er moet een onafhankelijk orgaan zijn, zoals de Autoriteit Financiële Markten (AFM) of De Nederlandsche Bank (DNB) in de bankensector, die de spelregels vaststelt. Dat is er nog niet voor cloud computing, maar dat gaat er hopelijk wel komen. Strategie De laatste maanden roert de landelijke politiek zich ook in de discussie rondom cloud computing. Minister Donner stuurde op verzoek een brief naar de Tweede Kamer waarin hij de strategie van de overheid op het gebied van cloud computing uiteen zet. Mike Chung geeft bij dit onderwerp aan dat hij voorzichtig moet zijn met wat hij zegt, want hij heeft namelijk de strategie voor de overheid mede geschreven. Hij gaat wat in de verdediging als wordt gesteld dat de gekozen strategie van minster Donner niet echt voldoet aan zijn eigen hierboven beschreven definitie van cloud computing. De strategie van de overheid is namelijk dat als de overheid aan cloud computing doet, er een eigen afgeschermde overheidscloud komt. Ik denk dat de minister bedoelt dat de overheid nog niet aan de stap naar de publieke cloud toe is. Het gaat, zoals eerder geschetst, in fases. Voordat je kunt outsourcen moet je eerst de eigen zaken op orde hebben. Ik denk dat de overheid daar nu mee bezig is. De overheid heeft veel datacenters. Die gaan ze nu consolideren in een interne cloud. Daar is niks mis mee. Als dit gefaseerd en gestructureerd gebeurt dan is dat alleen maar goed. De overheid is niet op zoek naar het vormen van een eigen cloud met alle infrastructuur en hosting in eigen beheer. Bezuinigingen zijn eerder een katalysator Dat is ook niet realistisch. De investering is te groot en je moet zeer gespecialiseerde kennis hebben. Dat moet de overheid niet willen, zeker niet in deze economische tijden. De economische situatie en de bezuinigingen zouden eerder een katalysator zijn voor overheden van verschillende lagen om deel te nemen in clouds. Wat ik zie in de markt is dat er veel initiatieven zijn om naar 8

9 de publieke cloud te gaan. Dat gebeurt bij lokale overheden bijvoorbeeld door de kleine mailbox van het eigen systeem te vergroten met G-mail of Dropbox. Anders Mike Chung ziet duidelijk verschillen tussen de overheid en het bedrijfsleven als het gaat om de voordelen van deelnemen aan cloud computing. Op korte termijn zijn er minder voordelen voor de overheid om cloud computing te gebruiken. Het is een andere bedrijfstak dan het bedrijfsleven. Kostenbesparing ligt bij de overheid toch anders. Bij de overheid spelen andere factoren een rol, bijvoorbeeld de personele gevolgen. Ook is de flexibiliteit bij de overheid van een andere dimensie. Er wordt jaren vooruit gepland, wat volgend jaar gebeurt staat grotendeels vast en er zijn vaak langlopende contracten. Daarnaast heeft de overheid veel IT in eigen beheer en er werken tienduizenden ambtenaren in de IT. De omschakeling zal meer tijd in beslag nemen. Er is ook een politieke dimensie. Het moet politiek uit te leggen zijn. Niet alleen als het gaat om de personele gevolgen, maar een minister moet ook kunnen uitleggen dat onze data in Amerika staan bij bijvoorbeeld Google. Op zich is dat niet zo n probleem, maar als er iets misgaat wel. Kille cijfers laten overigens zien dat cloud computing niet onveiliger is dan het zelf beheren van data, maar als het misgaat is het toch moeilijker uit te leggen. Er is dus politieke moed voor nodig. De hele discussie over wat nu wel en wat nu geen cloud computing is, is een discussie waar Mike Chung niet aan wil deelnemen. Het zijn verschillende fases. Je moet er als bedrijf ook klaar voor zijn. Als een bedrijf net veel geïnvesteerd heeft in nieuwe IT met jarenlange afschrijvingen, dan zit je niet te wachten op een cloud. Dan zijn er wellicht betere en goedkopere alternatieven, zoals hosting. Want nu is het zo dat Google een applicatie aanbiedt, en daar moet je het meedoen. Die bieden hun oplossing aan in de cloud, en that s it. Dan kan ik beter naar een bedrijf als Centric gaan, want die onderhouden mijn pas aangeschafte IT wel en kunnen het aan mijn wensen aanpassen. Dit laatste wil volgens Mike Chung niet zeggen dat bedrijven als Centric niet mee gaan in de cloudontwikkeling. KPMG KPMG is een internationale accountants- en adviesorganisatie. Het hoofdkantoor van de overkoepelende organisatie, KPMG International, is gevestigd in Amstelveen. Bij KPMG werken ruim medewerkers in 144 landen. Het bedrijf levert dienstverlening op het gebied van Audit, Tax en Advisory. KPMG Nederland verzorgt veel financiële controles voor onder meer de Nederlandse overheid en verzekeringsmaatschappijen. Drs. W.S. Chung (Mike) Mike Chung werkt sinds vijf jaar als manager bij KPMG. Hij houdt zich bezig met audits voor complexe systemen en geeft advies op strategisch niveau op het gebied van IT-strategie en financiën. Als projectmanager was Mike werkzaam bij Deutsche Telekom en T-Mobile. Naast onafhankelijk advies geeft Mike Chung colleges op universiteiten en schreef hij in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties de cloudstrategie voor de Nederlandse overheid. 9

10 met de klant in de wolken Leen Blom: De vraag is of je alles wel in de cloud wilt Leen Blom is werkzaam als manager Research & Development bij Centric. Op het gebied van cloud computing heeft hij onder andere contact met externe partijen en brengt hij binnen Centric afstemming tussen verschillende afdelingen tot stand voor productontwikkeling. Bij R&D ligt de focus meer op de technologische kant dan bij business development. Hoe gaan we te werk met het uitgebreide pallet aan software dat Centric heeft ontwikkeld als het gaat om cloud computing? Het is volgens Leen Blom van belang dat Centric optrekt met de klant in deze ontwikkeling. Het kan niet zo zijn dat wij nieuwe diensten aanbieden en naar de klant melden dat ze alle oude applicaties overboord moeten zetten. De cloud kan succesvol werken voor Centric en haar klanten als we samen optrekken. De samenwerking van Centric met de gemeenten in de ontwikkelingen van cloud computing begon in De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) vroeg Leen Blom eens te vertellen waar Centric zich mee bezighoudt en hoe Centric de ontwikkelingen ziet. Het beeld van de VNG en ons beeld blijkt redelijk overeen te komen. Cloud computing wordt vaak weggezet als een enkelvoudige functionaliteit die op wereldschaal wordt geleverd, zoals salesforce. com. Maar dat is een te simpele voorstelling van zaken. Centric heeft met de software voor de overheid te maken met wettelijke taken, spelregels en honderden functionaliteiten. Dat is veel complexer. Het bieden van cloud services voor de infrastructuur is mijn inziens een kleinere verandering dan de omschakeling die we in de software moeten maken. Roadmap Het samen optrekken met de klant houdt onder andere overleg in. Centric heeft een roadmap opgesteld. In de roadmap geven wij aan hoe wij de ontwikkelingen zien en welke stappen wij nemen. Wij bieden nu al bepaalde services in de cloud aan. Maar het is niet opportuun om tegen de klant te zeggen dat het allemaal in de cloud moet. Dat is onhaalbaar, zeker als klanten net in nieuwe infrastructuur en software hebben geïnvesteerd. We ontwikkelen wel producten voor in de cloud, want er zijn duidelijk voordelen. Maar stap voor stap, of adaptive zoals we dat noemen. Het geformuleerde programma Adaptive Cloud Services is een onderdeel van de roadmap. Hierin geeft Centric aan welke elementen een rol spelen in de ontwikkelingen naar cloud computing. De pijlers zijn: focus op functionaliteit, evolutionair, financiële flexibiliteit, integreerbaar en modulair. De pijler evolutionair geeft aan dat Centric cloudservices aanbiedt in een evoluerende omgeving en dat harden software worden omgezet naar een cloudservice, wanneer de klant daar klaar voor is. 10

11 Wensen Centric is een bedrijf dat zich op verschillende niveaus bezighoudt met ICT. Een groot gedeelte bestaat uit ontwikkelen van nieuwe software. Bijvoorbeeld nieuwe software bedenken en bestaande software aanpassen aan veranderende wet- en regelgeving. Leen Blom wil vooral aangeven dat de roep om cloud computing voor beide partijen wel realistisch moet zijn. Daarin spelen verschillende wensen een rol. Je moet naar een applicatie kijken en je afvragen of het wel mogelijk is om services met elkaar te delen. En hoe je de informatie van elkaar gescheiden houdt. Dat zijn vragen die nog beantwoord moeten worden en waarvoor software geschikt moet worden gemaakt. Een ander gegeven dat speelt bij de lokale overheid is de vraag wat een passende vorm van financiering is. Het financieringsmodel van de overheid is nu zo dat er wordt geïnvesteerd in infrastructuur en software met afschrijvingstermijnen van jaren. Hierover wordt eerst een politiek besluit genomen. Met cloud computing ga je naar een flexibele manier van betalen. Bijvoorbeeld via abonnementen. Dat vraagt om een ander financieringsmodel bij de lokale overheid. Als de klant vraagt om cloudservices, roept dat de vraag op of het wel mogelijk en wenselijk is. Kunnen we onze software zodanig inrichten dat het voor cloud computing geschikt is? Vooral op onderdelen als selfservice is dat van belang. Nu koopt de klant een pakket dat wordt geïnstalleerd en geconfigureerd voor de klant. Daar gaat een bepaalde periode overheen. Maar bij selfservice wil je van de een op de andere dag beschikken over meer of minder capaciteit. We onderzoeken nu waar dat wenselijk en nodig is. Je moet je afvragen welke gegevens in de cloud beschikbaar zijn voor anderen en welke niet. Vervolgens moet je die gegevens kunnen beschermen, scheiden van de andere gegevens en anderzijds op een nieuwe manier integreren. Dat is complex en dé grote uitdaging als het om cloud computing gaat. Een ander aspect dat de aandacht verdient is het vermeende voordeel van cloud computing ten aanzien van op- en afschalen. Bijvoorbeeld met organisaties waar seizoensinvloeden spelen is het handig om te kunnen opschalen voor bijvoorbeeld kerstinkopen. Maar bij de overheid speelt die seizoensafhankelijkheid natuurlijk veel minder. Leen Blom geeft duidelijk aan dat de ontwikkelingen stap voor stap gaan. Onze winkel blijft gewoon open, de wetswijzigingen gaan door en wij moeten onze producten daar op aanpassen. We zitten nu in een soort transitie. Sommige aanpassingen worden zodanig gedaan dat ze ook in cloud passen, maar andere niet. De klant moet wel met de producten kunnen blijven werken. Een bepaalde mate van maatwerk blijft bestaan Ontzorgen Wanneer gemeentelijke organisaties zelf als het ware de best of breed applicaties gaan selecteren in de cloud, betekent dat ook dat ze volledig de regie van integreren naar zich toe halen. En dat zal een hele klus worden. Door het outsourcen van de IT is veel overgenomen door de dienstverlener, ontzorgd dus. Maar hiermee komen er nieuwe zorgen op de organisaties af. "Centric ziet in haar visie wel een rol voor het bedrijf weggelegd om overheden hierin te ondersteunen, want gemeenten willen die regierol waarschijnlijk niet, tenminste niet op dat niveau. Centric heeft een traditie opgebouwd als het gaat om ontzorgen. Bijvoorbeeld door het maken van standaardisaties in de uitwisseling van gegevens. Die zijn er nu in de traditionele services, maar een must in de cloud anders wordt cloud computing een kostbare zaak. Maatwerk Het is volgens Leen Blom dan ook een illusie om te denken dat er enkel gestandaardiseerde versies komen in de cloud, waar iedereen mee moet werken. Er zal een bepaalde mate van maatwerk of klantspecifieke inrichtingen blijven, ook in standaardpakketten. Gemeenten willen dat ook. Sommigen gemeenten willen migreren naar de nieuwste versie, terwijl andere gemeenten daar even geen prioriteit aan kunnen geven op dat moment. Dus één versie is niet altijd wenselijk. 11

12 Centric Melodies 3.0 Het belang van cloud computing voor het verbinden van een nabije en compacte overheid. Eerder dit jaar introduceerden wij Melodies 3.0 voor het verbinden van een compacte en nabije overheid. Onze visie op de decentrale overheid en de wijze hoe wij hierop inspelen is weergegeven in een architectuur, een roadmap en een budgetteringsmodel. In ieder magazine Overheid diepen we een thema van de roadmap verder uit. Deze keer is dat de rol van cloud computing om de nieuwe ambities van de overheid te realiseren. Cloud computing kan helpen om het gebruik en het beheer van ICT te Door Sander de Graaf, vereenvoudigen. De huidige ITprogrammamanager Centric omgeving is in veel gevallen weinig flexibel en de kwaliteit moet flink omhoog. IT-omgevingen moeten beter beveiligd worden en meer uren beschikbaar zijn. Nieuwe technieken wisselen elkaar in rap tempo af. Hierdoor gaan afschrijvingen op ICT steeds sneller. Bij nieuwe wensen op het vlak van ICT worden overheden geconfronteerd met uitbreidingen van storage en het serverpark. Ook nemen implementaties en migraties van oplossingen veel tijd in beslag. Hierdoor kunt u niet uw volle aandacht richten op uw kernactiviteiten, terwijl er veel ontwikkelingen zijn die daar om vragen. Cloud computing kan hierbij helpen. Verschillende aspecten Cloud computing is geen uniform begrip. Experts en leveranciers benadrukken verschillende aspecten. Het gaat bijvoorbeeld om een andere financieringsvorm (abonnementsbasis), een nieuwe manier om functionaliteit beschikbaar te stellen (internet) en te gebruiken (webbrowser) en het biedt flexibiliteit om sneller op actuele ontwikkelingen in te spelen of om pieken in capaciteit op te vangen. Wij zien in al deze aspecten mogelijkheden om een meer adaptieve en compactere overheid te realiseren. Voor de overheid in het algemeen, onze klanten en ook voor ons als leverancier. Daarom vinden wij het belangrijk om de komende jaren veel aandacht te besteden aan cloud computing. Cloud computing is mogelijk geworden omdat er de afgelopen jaren op technologisch vlak veel is veranderd. Organisaties en overheden zijn via netwerken wereldwijd met elkaar verbonden. Bovendien zijn technische verbindingen met voldoende bandbreedte in ruime mate beschikbaar. De mogelijkheden van deze technische verbindingen groeien de komende jaren sterk. Tegelijkertijd wordt er door virtualisatie van hard- en software steeds beter gebruik gemaakt van rekenkracht en opslagmogelijkheden. Dit gecombineerd met de nieuwe standaarden binnen de overheid, maakt het steeds eenvoudiger om verschillende oplossingen te combineren. Ondanks dat er op het vlak van veiligheid en privacy nog uitdagingen zijn, zijn het stuk voor stuk ontwikkelingen die het gebruik van ICT drastisch kunnen veranderen. Digitale netwerken Invoering van cloud computing binnen de overheid zal gefaseerd verlopen. Veel overheden gebruiken oplossingen van meerdere leveranciers en werken op verschillende aandachtsgebieden samen. Ook worden oplossingen van lokale en centrale overheden vaker gecombineerd. Overheden zijn vervlochten in digitale netwerken zoals gekenschetst in het rapport ioverheid van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid. Er zijn meer digitale verbanden dan 12

13 je op het eerste oog zou veronderstellen en het aantal verbindingen neemt iedere dag toe. De adoptie van de cloud kan niet van bovenaf gecontroleerd of bestuurd worden. Het zijn autonome ontwikkelingen die allemaal dezelfde richting op bewegen. In hun eigen tempo en aangepast aan de behoefte van de betrokken organisaties. Op dit moment zien we de inzet van cloud computing in zijn volle omvang vooral op het vlak van generieke voorzieningen. Denk hierbij aan mogelijkheden voor , kantoorautomatisering, sociale media en diensten op het vlak van infrastructuur. Ook wij bieden op dit vlak diensten aan. Zo bieden wij vanuit onze cloud volledige infrastructuur diensten (IAAS), private clouddiensten en combineren wij ons aanbod met clouddiensten van andere aanbieders (zoals Office 365 en Google Docs). Dit aanbod heet Centric Adaptive Cloud Services en is beschikbaar voor oplossingen binnen Melodies. Bovendien komen ook meer cloudmogelijkheden beschikbaar voor bedrijfsspecifieke software. Soms door de overheid beschikbaar gesteld en soms door het bedrijfsleven. Onze oplossingen veranderen door de komst van nieuwe cloudoplossingen en door het toepassen van aspecten van cloud computing binnen Melodies 3.0 zelf. Veel applicaties kennen al dergelijke basisvoorzieningen voor samenwerkingsverbanden of meer gemeentefunctionaliteit. Dit ontwikkelen we binnen Melodies 3.0 door naar volledige cloudoplossingen die door meerdere gebruikers worden gedeeld. We bieden nu al dergelijke clouddiensten op het vlak van e-dienstverlening en klantcontactcenter (KCC). Wij zetten fors in op het aanpassen van onze oplossing om een compacte en nabije overheid te realiseren. 13

14 Dick van Gaalen van Hewlett-Packard over IT als bedrijfsmiddel 'CLOUD COMPUTING BRENGT HET WAARDEKETENDENKEN IN STROOMVERSNELLING' Hoewel de overheid zich nog enigszins terughoudend opstelt, heeft cloud computing wel degelijk haar aandacht. Logisch, want de komende jaren moet er fors op IT worden bezuinigd en cloud computing is een kostenefficiënt alternatief. Volgens Dick van Gaalen, Program Manager Business Technology bij Hewlett-Packard (HP), is cloud computing uiteindelijk ook binnen lokale overheden onvermijdelijk, maar moet er nog wel het nodige gebeuren voor het zover is. "Het IT-beleid moet een professionaliseringsslag maken en beleidsmakers moeten zich realiseren dat IT een primair bedrijfsmiddel is. En dat ze het dus ook als bedrijfsmiddel moeten managen." Dick van Gaalen is al bijna veertig jaar in de IT- industrie werkzaam en gastdocent aan onder andere de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) en de Universiteit van Tilburg (UvT). Hij pleit ervoor om IT langs dezelfde bedrijfseconomische lijnen te managen als bijvoorbeeld huisvesting of mobiliteit. "IT is van grote invloed op de bedrijfsvoering. Het is geëvolueerd van een instrument om de efficiency te verbeteren naar een volwaardig bedrijfsmiddel. Automatisering moet je daarom vanuit het waardeketendenken benaderen. Hierdoor ontwikkelt het huidige, gefragmenteerde sourcingsmodel zich tot een transparante dienstenmarkt, vergelijkbaar met huisvesting, transport of logistiek. Pijnlijk zichtbaar Een van de gevolgen van cloud computing is een transparante markt. Dick van Gaalen: "Eén bezoekje aan de website van Amazon Web Services (AWS) en je weet exact wat het kost om je dienst in de cloud te zetten. En die bedragen zijn beduidend lager dan in de traditionele situatie. Leg als IT-afdeling dan nog maar eens uit waarom het alleen al in de lucht houden van een mailserver enkele tonnen per jaar kost. Dat kostenverschil wordt nu pijnlijk zichtbaar. Om de juiste keuzes te maken, is het van belang dat de businesskant van een organisatie zich alleen nog maar bezighoudt met de vraag welke diensten er nodig zijn. De IT-afdeling moet deze diensten vervolgens leveren binnen de vastgestelde kaders op het gebied van bijvoorbeeld kosten, kwaliteit en flexibiliteit. En net als bij alle andere productie- en leveringsketens is ook hier de vraag: wat doe ik zelf en wat koop ik in? Het waardeketendenken Volgens Van Gaalen is het voor IT-afdelingen de uitdaging om IT als bedrijfsmiddel te zien. De ambtenarendisciplines hebben bepaalde wensen en stellen daar een budget voor beschikbaar. De ITafdeling moet vervolgens voor de uitvoering zorgen. Het probleem is dat de opdrachten die zij krijgen vaak ook allerlei technische wensen en eisen bevatten. Dit is in mijn optiek verkeerd. De behoefte moet je alleen maar formuleren in termen van functionaliteit. Daarnaast kan dan eventueel nog worden aangegeven of ze de goedkoopste, de meest flexibele of de simpelste variant willen. Dat zijn immers zaken die direct voortvloeien uit de bedrijfsdoelstellingen. De IT-afdeling moet vervolgens de autoriteit krijgen om tegen de ambtenaar te zeggen: je wilt wellicht pakket X, maar we nemen toch pakket Y, simpelweg omdat dit pakket ook de functionaliteit biedt waar je naar op zoek bent. Dat gebeurt nu te weinig. De ambtenaarsdiscipline bepaalt nog altijd wat er met het budget gebeurt. En dat is de kern van het probleem: IT-afdelingen moeten niet meer met gefragmenteerde projectbudgetten werken, maar 14

15 met een autonoom, centraal budget waar ze autoriteit over hebben. Bovendien moeten ze afgerekend worden op de bedrijfsdoelstellingen. Moet de gemeente bezuinigen, dan is het aan de IT-afdeling om een voordelig pakket aan te schaffen. Dat is het waardeketendenken waar IT-afdelingen verstand van moeten krijgen. Van Gaalen benadrukt Het kostenverschil wordt pijnlijk zichtbaar dat de problematiek bij grote organisaties in het commerciële domein net zo nijpend is als in het publieke. De overheidssector is vaak negatief in het nieuws als het gaat om IT. Dat komt omdat ze een verantwoordingsplicht heeft en de problemen dus openbaar zijn. Als een grote bank een soortgelijk probleem heeft, hoor je daar nooit wat over. Lastig leren Over de vraag in hoeverre het waardeketendenken nu al wordt toegepast, maakt Van Gaalen zich geen illusies. Het aantal mensen dat het begrijpt, implementeert en er verantwoording voor neemt, is nu nog nagenoeg nul. De branche is wat dat betreft nog niet volwassen genoeg. Bovendien is het ITonderwijs zoals we dat nu kennen vaak te algemeen en abstract. En de tragiek van een branche die snel verandert, is natuurlijk dat het onderwijs altijd opleidt 15

16 voor datgene wat inmiddels alweer verouderd is. Bovendien is er geen branche zo slecht geautomatiseerd als de IT. Op het moment dat je iets automatiseert in IT verandert het namelijk weer en moet je opnieuw beginnen. Het is dus geen diskwalificatie van de mensen in de IT-branche, het is simpelweg inherent aan de instabiliteit van de omgeving. In een instabiele omgeving is het nu eenmaal lastig leren. Het is dan ook goed mogelijk dat IT-medewerkers zich naarmate cloud computing belangrijker wordt moeten omscholen. Dat iemand van een IT-afdeling tot in detail weet uit welke specifieke componenten een systeem bestaat, wordt steeds minder belangrijk. Cloud computing is straks de gewoonste zaak van de wereld Innovaties van buitenaf Ook op het gebied van security verandert er veel, stelt Dick van Gaalen. In de oude situatie, waarin IT als efficiencyhulpmiddel wordt beschouwd, timmer je alles dicht. Vanuit het waardeketendenken is dat buitengewoon onverstandig, want dan sluit je de hele innovatieketen van buiten uit. IT-afdelingen moeten zich namelijk realiseren dat in het nieuwe IT de innovaties van buitenaf komen en niet meer van binnenuit. Nieuwe ontwikkelingen worden straks voornamelijk aangeleverd door cloud-leveranciers en medewerkers die plaats- en tijdonafhankelijk werken en volop gebruikmaken van social media en mobiele toepassingen zoals ipads en Blackberry s. Alleen ITorganisaties die zich met succes weten te transformeren van een technologisch naar een facilitair bedrijf, zijn in staat deze innovaties uit te buiten. De innovatiekracht verschuift dus naar het managen van die waardeketen. Op zich niet spectaculair, want dat doen industriële ondernemingen zoals HP, Apple en Dell al heel lang. Als wij onze computers goedkoper kunnen laten produceren in Taiwan, dan doen we dat. Daarna richten we ons weer op hightech, op het ontwerp en besturen van de keten. Dus niet zozeer het productieproces zelf, maar de keuze waar dat proces het beste plaats kan vinden, is voor ons belangrijk. ITorganisaties en -afdelingen bewandelen precies dezelfde weg: van het feitelijke proces naar het bestuurlijke. Onvermijdelijk Het gaat misschien nog wel tien jaar duren, maar de HP Program Manager is ervan overtuigd dat cloud computing doorzet. Die tien jaar hebben we nodig voor zaken als best practices, de completering van juridische modellen en het veranderen van de mindset van IT-afdelingen. Bovendien zijn de resources nu nog te beperkt om ineens het roer om te gooien. Niettemin is cloud computing straks de gewoonste zaak van de wereld. Uiteindelijk zal iedereen in een organisatie waar IT niet de primaire activiteit is, moeten uitleggen waarom hij nog een eigen server gebruikt. En dat geldt ook voor het publieke domein. In de media zie je nu veel berichten over een eventuele rijkscloud verschijnen. Ook hierbij is het weer van belang dat die rijkscloud ingericht wordt volgens het waardeketendenken. Als je kijkt naar het applicatiesprectrum van overheden, dan varieert dat van zeer privacygevoelige toepassingen, zoals de bevolkingsadministratie, tot en met totaal niet-privacygevoelige zaken. Die niet-privacygevoelige zaken ga je natuurlijk niet uit je eigen dure interne cloud halen, maar via de goedkoopste provider. Dat is waardeketendenken, het vak van de toekomst. Iets wat industriële bedrijven al sinds de Tweede Wereldoorlog doen, maar voor IT-afdelingen totaal nieuw is. Converged Infrastructure Centric heeft een contract gesloten met HP voor het leveren van een Converged Infrastructure als fundament voor Centric s Cloud Services portfolio. Centric helpt steeds meer klanten over te stappen van een traditionele IT-omgeving naar een (gedeeltelijke) private cloud-omgeving en stelt klanten zo in staat te betalen naar gebruik en te moderniseren zonder de hoge IT-infrastructuurinvesteringen vooraf. 16

17 XCENT ondersteunt gemeente Dronten met detachering en advies We zijn vol lof over de medewerkers van XCENT XCENT, zelfstandig onderdeel van Centric, viert dit jaar haar 12,5-jarig bestaan. Het bedrijf is in die 12,5 jaar uitgegroeid tot een organisatie met negentig medewerkers. Dagelijks ondersteunt XCENT overheidsinstellingen en andere organisaties bij hun bedrijfsvoering. De gemeente Dronten is één van de organisaties die behoort tot de vaste klantenkring. Naast detachering, heeft de gemeente ook een adviseur van XCENT Advies ingeschakeld om een informatieplan op te stellen. Gemeentesecretaris Ronald Kool 17

18 XCENT ondersteunt de gemeente Dronten sinds 2003 in verschillende functies. Gemeentesecretaris Ronald Kool weet dat de eerste gedetacheerde medewerker een applicatiebeheerder was op de afdeling Begraafplaatsadministratie. Hij vertelt: Vervolgens hebben we medewerkers op diverse functies en afdelingen gedetacheerd, van applicatiebeheerders tot een projectmanager en een baliemedewerker. Momenteel hebben wij ook ondersteuning van een financieel specialist en een adviseur. We huren dus nogal wat medewerkers in via XCENT. Vacatures Overheidsorganisaties zijn voortdurend in beweging. Digitalisering, projecten, nieuwe wet- en regelgeving, veranderingen, groei, maar ook tijdelijke capaciteitstekorten, uitval en ziekteverzuim zijn aan de orde van de dag. Op die momenten bieden de professionals van XCENT uitkomst. Zo ook binnen de gemeente Dronten. Ronald Kool: We hadden een aantal vacatures die we niet konden invullen vanwege plannen voor samenwerking met andere gemeenten. Maar we wilden op deze functies wel continuïteit én deskundigheid. Ook wilden we het liefst ingehuurd personeel, zodat we het dienstverband kunnen beëindigen zodra dit nodig is. Met gedetacheerde medewerkers is dit geen probleem. 'Continuïteit én deskundigheid met ingehuurd personeel' Kennis Dankzij opleidingen, die afgestemd zijn op de specifieke bedrijfsvoering binnen gemeenten, en ruime ervaring met de applicaties leveren de medewerkers van XCENT snel het gewenste rendement op voor gemeenten. Ze hebben kennis van de inhoudelijke processen binnen gemeenten én van de applicaties. Het ligt voor de hand dat een bedrijf dat gelieerd is aan Centric, ook kennis over deze applicaties in huis heeft. En juist voor functies als applicatiebeheerders zoeken we naar mensen met kennis en ervaring. Dan kom je al snel bij XCENT uit, stelt de gemeentesecretaris. De gedetacheerde medewerkers zijn geen buitenbeentjes. Wij hebben een vrij informele organisatie, dus mensen die hier al langere tijd werken, worden al snel als collega s gezien. Het is natuurlijk ook zo dat als je kennis en deskundigheid meeneemt, dit zorgt voor vreugde in de werkomgeving. Als ik kijk naar de duur van het verblijf van de medewerkers die hier via XCENT zijn gedetacheerd, dan blijkt dat dit goed bevalt. We maken ook weleens mee dat we medewerkers inhuren waarvan het resultaat tegenvalt. Maar dit is bij XCENT nooit het geval geweest, zegt Kool. ICT-ontwikkelingen De gemeentesecretaris ziet dat ICT steeds belangrijker wordt voor gemeenten. De burger vraagt steeds meer van de overheid en de overheid wil meer service naar de burger. Het wordt eenvoudiger voor de klant, maar de ICT erachter wordt steeds complexer. Er worden ook meer eisen aan gemeenten gesteld qua veiligheid, gebruiksvriendelijkheid en continuïteit. Kijk bijvoorbeeld naar Het Nieuwe Werken en hoe jonge mensen werken. Als overheid moeten we daarop inspelen, zodat we de jonge generatie een dienstverband aanbieden, waarin zij aan de slag kunnen met wat ze geleerd hebben en werken zoals zij dit gewend zijn. We moeten dus een breed servicevenster hebben, voor de klanten én de eigen medewerkers die werk en privé steeds meer vervlechten. ICT moet hierop wel voorbereid zijn. Ook maatschappelijk zijn er nogal wat ontwikkelingen die de overheid voor opgaven stelt. Kool concludeert dat Dronten het op een aantal fronten goed voor elkaar heeft, maar de laatste jaren ook een stuk ontwikkeling heeft gemist. We verwachten met de contracten, die we met Centric hebben afgesloten, een inhaalslag te maken, zodat we het beheer, de stabiliteit en de continuïteit van onze kernapplicaties echt verbeteren. Informatieplan Om de toekomstige ontwikkelingen het hoofd te bieden, heeft de gemeente Dronten de adviseurs van XCENT gevraagd een informatieplan op te stellen. Dit plan helpt gemeenten om gestructureerd grip te krijgen op hun ICT. Ronald: We hebben XCENT gevraagd om de behoeften te inventariseren die we nog niet in beeld hebben. In het informatieplan is goed geïnventariseerd wat we hebben en wat we gezien vanuit de afdelingen de komende jaren nodig hebben. Hierin ontbreekt nog wel het hoogste niveau voor strategisch beleid. Dit hebben we ook niet aan XCENT gevraagd, maar dat komt nu boven water uit een doelmatigheidsonderzoek dat loopt. Het informatieplan geeft een goed overzicht van wat de gemeente Dronten op middellange termijn te doen staat op operationeel en tactisch niveau. Ronald Kool: Hiervoor zijn medewerkers uit het management en het bestuur, waaronder ikzelf, geïnterviewd. Het informatieplan geeft ook uitsluitsel of alle wensen bekostigd kunnen worden uit de lopende budgetten. De adviseur van XCENT zit dus niet alleen in de ICT-adviesrol, maar ook in de financiële adviesrol. Het informatieplan is inmiddels vastgesteld en op basis daarvan zijn ook extra budgetten toegekend. Een informatieplan is volgens Ronald Kool een continu proces. Je neemt je voor bepaalde zaken uit te voeren, maar de inkt is nog niet droog of je moet alweer bijsturen. We hebben daarom ook een frequentie afgesproken met de gemeenteraad, waarin we het plan met XCENT evalueren. Beheer Een van de aanbevelingen die uit het informatieplan naar voren is gekomen, is dat de gemeente Dronten het beheer van haar applicaties dient te heroverwegen. 18

19 Onze eigen ICT-infrastructuur blijkt onvoldoende om de groei van de kernapplicaties en het dataverkeer daaromheen aan te kunnen. Doordat onze huidige infrastructuur geoptimaliseerd dient te worden, hebben we deze keuze naar voren gehaald. De gemeente heeft, na doorrekening van de verschillende scenario s door een adviseur van XCENT, gekozen voor een oplossing waarbij Centric zowel de hardware als de software beheert. Ook verzorgt Centric de upgrades en de updates. Het gaat om zo n twintig applicaties rondom dienstverlening, financiën en sociale zaken. Het feit dat het beheer hiervan op afstand door deskundigen van Centric wordt gedaan, geeft meer zekerheid qua actualiteit en continuïteit. Gecertificeerd XCENT is TPM-gecertificeerd (Third Party Mededeling). Het bedrijf heeft een onafhankelijk onderzoek laten uitvoeren door Ernst & Young. Sinds juni 2011 zijn de adviseurs van XCENT ook door KING gecertificeerd (Kwaliteitsinstituut Nederlandse gemeenten) als e-adviseur. Dit heeft voor Ronald Kool een aanzienlijke meerwaarde. KING is een organisatie die de overheid zelf beheert en bestuurt. Het is een jonge organisatie, die ons helpt om de weg te vinden in het doolhof van ICT-ontwikkelingen. We verwachten in de toekomst ook steeds meer kwaliteitsnormen en praktische hulpmiddelen van KING om de uitdagingen op ICT-gebied goed op te lossen. Als adviseurs van die kennis op de hoogte zijn, nemen zij die kennis automatisch mee in hun advies. Waardering De gemeente Dronten heeft veel medewerkers van XCENT in huis gehad, in langdurige dienstverbanden en meerdere opdrachten. Ik heb alleen maar waardering en lof voor de medewerkers van XCENT. Zo heb ik met de laatste inhuur van adviseur Alwin Kohlbrugge gemerkt dat hij beschikt over kennis en kunde, goed en tactisch communiceert en de weg in de organisatie goed weet te vinden. Daar ben ik vol lof over. Dit sluit goed aan bij de slogan van XCENT: dienstverlener met karakter. De gemeente-secretaris: Onder karakter versta ik dan ook kennis en oog voor onze behoeften als organisatie. Het is natuurlijk ook leuk voor de adviseur zelf dat hij niet alleen een rapport schrijft, maar dat er ook daadwerkelijk wat mee gedaan wordt. Dit is voor mij het bewijs dat het informatieplan een belangrijke bijdrage levert aan de ontwikkeling van ICT binnen onze gemeente. OVER XCENT XCENT is als zelfstandige werkmaatschappij onderdeel van Centric en viert dit jaar haar 12,5-jarig bestaan. XCENT begon als een kleine organisatie met één personeelslid met de focus op dienstverlening. Inmiddels telt de organisatie bijna negentig personeelsleden en richt zich, naast detachering, op outsourcing, advies en expat support voor gemeenten, provincies en andere overheidsinstellingen, maar ook voor organisaties in de profit-sector. Samen met de opdrachtgever analyseert XCENT specifieke personele en organisatorische behoeften, waarbij de wensen van de klant altijd centraal staan. Voor meer informatie over de dienstverlening van XCENT neemt u contact op met salesmanager Erik Mossou, via telefoonnummer Of kijk op 19

20 De gemeente Doetinchem over informatiebeveiliging We willen met de tijd mee, maar geen onnodige risico s lopen De gemeente Doetinchem heeft informatiebeveiliging hoog op de agenda staan en kijkt daarbij verder dan de verplichte audits alleen. In haar laatste risicoanalyse - die is uitgevoerd door Centric - heeft de Achterhoekste gemeente bijvoorbeeld ook het digitale werken meegenomen. Een thema dat voor sommige onderdelen bij de gemeente tegelijk met de verhuizing naar het gerenoveerde stadhuis wordt ingevoerd. Françoise van den Ham, teamleider Informatiemanagement bij de (staf)afdeling Services: Door proactief over informatiebeveiliging na te denken, krijg je realistischere plannen en voorkom je dat je achter de feiten aanloopt. 20

21 Samenhang De gemeente neemt informatiebeveiliging zeer serieus. We willen veel informatie delen, omdat we het burgers zo gemakkelijk mogelijk willen maken. Tegelijkertijd schept dat de verplichting om zorgvuldig met die gegevens om te gaan. Op het gebied van privacy, maar ook wat betreft de kwaliteit en beschikbaarheid van gegevens. Als je geen goede procedures hebt om de juistheid van gegevens te waarborgen, snijd je jezelf onherroepelijk in de vingers. Stel; je hebt al je systemen aan elkaar gekoppeld en ergens zit een fout. Dan zit die fout overal. Informatiebeveiliging gaat dus verder dan alleen techniek. Het gaat om kwaliteit, integriteit, beschikbaarheid en vertrouwelijkheid. Die samenhang is essentieel wil je gegevens veilig en tijdig delen. Daar proberen wij als gemeente rekening mee te houden. We proberen altijd vooruit te kijken Françoise van den Ham werkt sinds 2001 voor de gemeente Doetinchem. Het team Informatiemanagement - waaraan zij leiding geeft - bestaat uit verschillende onderdelen. We hebben drie adviseurs in dienst die de afdelingen ondersteunen bij de bedrijfsvoering. Daarbij kun je denken aan het invoeren van informatiesystemen, maar ook aan thema s zoals digitaal werken en informatiebeveiliging. Daarnaast bestaat het team uit een procesbeschrijver en een aantal centrale gegevensbeheerders, zoals websitebeheerders. En sinds 1 mei 2011 is het team Documentaire Informatievoorziening aan ons team toegevoegd. In totaal werken bij de gemeente Doetinchem circa 450 medewerkers. Beter dan genezen Er vinden periodieke controles plaats bij gemeenten waarbij wordt gekeken naar het voldoen aan alle voorwaarden, voorschriften en protocollen. Dit gebeurt op basis van audits. Om hierop voorbereid te zijn, heeft de gemeente door Centric in 2004 en 2010 een risicoanalyse laten uitvoeren, vertelt Françoise van den Ham. Behalve naar de Code voor Informatiebeveiliging (CvIB) en de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) zijn ook de Wet Gemeentelijke Basis Administratie (GBA), de Wet Structuur Uitvoeringsorganisatie Werk en Inkomen (SUWI) en de Basisadministratie Persoonsgegevens en Reisdocumenten (BPR) onder de loep genomen. Bovendien hebben we Centric gevraagd onderzoek te doen naar zaken die in eerste instantie niet in het standaardonderzoek zijn opgenomen, zoals flexwerken, social media en de Basisadministratie Adressen en Gebouwen (BAG). Waarom? Er zijn twee manieren om iets te doen: je kunt wachten tot iets verplicht wordt gesteld en het vervolgens uitvoeren of je neemt al maatregelen voor iets verplicht is. Wij proberen altijd vooruit te kijken. Want op het moment dat je iets oppakt en het nog niet is verankerd in allerlei regelingen, kun je het beheersen - en dus beter - uitvoeren of inplannen. Daarom werken we graag mee aan pilots. Door actief mee te denken krijg je realistischere plannen en door bijtijds te beginnen kun je projecten een betere plek in je organisatie geven. Zonder achter de feiten aan te lopen. Daarom hebben we nu alvast de BAG laten onderzoeken. Daar komt straks namelijk ook een audit op. Als je dit nu al op orde hebt, voorkom je later herstelwerk. Op de agenda houden De teamleider Informatiemanagement beaamt dat het ook binnen de gemeente Doetinchem weleens lastig is de afdelingshoofden van het belang van informatiebeveiliging te overtuigen. Des te beter het gaat, des te moeilijker het is om informatiebeveiliging op de agenda te houden. Informatie wordt nog lang 21

22 niet altijd als kritische bedrijfsfactor gezien. Een manager kijkt vaak primair naar de financiën en het personeel. En dat terwijl tegenwoordig steeds meer gegevens gedeeld worden en het belangrijk is dat die gegevens juist zijn en op tijd worden aangeleverd. Ook andere afdelingen maken immers gebruik van die informatie. Niet iedereen is zich hier al even goed van bewust. En nu we een grote stap hebben gezet naar digitaal werken, wordt ook de continuïteit steeds belangrijker. Een technische storing heeft nu veel meer invloed dan vroeger. Toch denken mensen zelden uit zichzelf na over informatie, ze moeten getriggerd worden. Risicoanalyses Consultants van de afdeling Security & Continuity hebben de risicoanalyse ingevuld door alle betrokkenen te interviewen. Het voordeel van deze aanpak is volgens Van den Ham dat de managers zo aan de hand genomen worden om zich actief te verdiepen in de beveiligingsmaatregelen van hun afdeling. Natuurlijk moet een manager kunnen vertrouwen op degene die het beleid uiteindelijk uitvoert, maar je bent wel eindverantwoordelijk. Zo'n risicoanalyse is voor managers met veel personeel een stimulans, een formele gelegenheid om periodiek na te denken over of ze bepaalde zaken op beveiligingsniveau geregeld hebben. Centric heeft een gestructureerde aanpak om te behandelen wat relevant is voor degene die geïnterviewd wordt. Alleen met een dergelijke aanpak haal je alles boven wat gecontroleerd moet worden. In 2004 bijvoorbeeld, werkten we aan een uitwijkregeling. Iedereen was het erover eens dat het uitbetalen van uitkeringen heel belangrijk is en dat we op dat gebied continuïteit moeten bieden. Maar wat in eerste instantie niet opgemerkt werd, maar wat wel uit het continuïteitsonderzoek naar voren is gekomen, was dat een kleine applicatie waar wij de betalingen mee doen niet in de uitwijk zat. Dankzij deze gestructureerde aanpak van het onderzoek kwam dit toch boven water. En dat was belangrijk, want zonder die applicatie zijn we niet in staat de uitkeringen over te maken of andere betalingen te doen. Uit de risicoanalyse die in 2010 is uitgevoerd, bleek dat de gemeente op dit moment qua informatiebeveiliging weinig tekortkomingen kent. Wel kwam naar voren dat het instellen van een eigen privacybeheerder een goede stap zou zijn. Met de tijd mee Op verzoek van de gemeente zijn in 2010 ook social media in de risicoanalyse meegenomen, hoewel de gemeente hierover nog geen officieel beleid voert. Veel collega s maken geregeld gebruik van LinkedIn, het college plaatst berichten op Twitter en burgemeester Kaiser houdt een weblog bij. Aan de ene kant een interessante ontwikkeling, want burgers krijgen op die manier een goed beeld van wat een wethouder of burgemeester doet. Aan de andere kant zijn we ons ervan bewust dat ook hier risico s aan verbonden zijn. We willen met de tijd mee, maar geen onnodige risico s lopen. Het is daarom belangrijk je af te vragen welke richtlijnen je mensen meegeeft als je social media inzet. Want zodra je privé iets in je profiel zet over de gemeente Doetinchem, profileer je je wel namens de gemeente Doetinchem. De scheiding werk en privé vervaagt. Bovendien moeten we ervoor zorgen dat bepaalde groepen mensen de boot niet missen. Niet iedereen maakt immers gebruik van social media. De vraag is dan ook hoe we dit soort kanalen op een efficiënte manier kunnen inzetten. De gemeente heeft samen met Centric getoetst of en in welke mate dit soort vragen bij de afdelingshoofden spelen. We hebben geconstateerd dat hier wel degelijk over nagedacht wordt. Maar nadenken is één, concreet stappen zetten is een tweede. Je moet ze handvatten geven en prikkelen. Je moet ze bewust een keuze laten maken. Voorbereid Dat geldt ook voor digitaal werken waar de afdeling Documentaire Informatievoorziening zich mee bezighoudt, stelt Van den Ham. Tot voor kort had iedereen de beschikking over zijn eigen papieren dossiers, maar als we straks terugverhuizen naar het nieuwe stadhuis is het merendeel digitaal beschikbaar. We worden dus steeds afhankelijker van het digitale netwerk. Dat betekent dat we op een andere manier naar informatie moeten kijken; dat we goede gemeenschappelijke afspraken moeten maken. Hoe gaan wij als gemeente met informatie om? Hoe slaan we het op? Hoe zorgen we ervoor dat de informatie toegankelijk is en blijft en hoe waarborgen we de continuïteit van onze diensten en de privacy van onze burgers? Met al die vragen houden we ons nu bezig. Niet alleen omdat wet- en regelgeving ons dit oplegt, maar omdat we voorbereid willen zijn op wat komen gaat. Er staat ons wat dat betreft nog genoeg te wachten! 22

23 Evenementen november/december 2011 Klantendag Key2Financiën Onze klantendag Key2Financiën staat dinsdag 1 november in het teken van e-facturering. We hebben een uitgebreid programma samengesteld met alles over de ontwikkelingen op dit gebied. Op deze dag bespreken we met elkaar de toekomst van e-factureren. Een hoogtepunt van het programma is de bijdrage van Marco Pastors, ambassadeur e-factureren. Hij geeft in een lezing zijn visie op het gebruik en de voordelen van e-factureren. Meer informatie: Regiocongres I Op 9 november organiseren de afdelingen Zuid-Holland/Zeeland, Utrecht, Noord-Brabant en Limburg van de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken een najaarscongres. Centric is hier met een stand aanwezig. Het evenement vindt plaats in de Brabanthallen in s-hertogenbosch. Het congrescomité is druk in de weer om een boeiend programma samen te stellen. Speciale aandacht is er dit jaar voor de burgerlijke stand. Meer informatie: Raadslid.nu Op zaterdag 12 november vindt het eerste grote jaarcongres van Raadslid.Nu plaats in Hotel en Congrescentrum Papendal in Arnhem. Het thema van het congres is Het raadslid van de toekomst'. Het wordt een evenement met een aantrekkelijk plenair programma en een reeks interessante workshops, speciaal ontwikkeld voor gemeenteraadsleden, met het oog op hun toekomst. Centric sluit goed op dit thema aan met haar workshop itv.loket, de nieuwe manier van communiceren!. Meer informatie: KCC Congres Op donderdag 17 november organiseert CKC Seminars de tweede editie van het KCC Congres. Digitale dienstverlening wordt steeds belangrijker. Voor de gehele overheidssector geldt dat de vraag naar klantgericht, transparant en kostenbesparend optreden professionalisering noodzakelijk maakt. Volgens het NUP (Nationaal uitvoeringsprogramma Dienstverlening en e-overheid) móeten alle gemeenten in 2011 een ingericht en werkend KCC hebben. Hoe is de praktijk en hoe bereikt u dit einddoel? Centric is aanwezig als exposant op dit congres en kan u hierin adviseren. Meer informatie: Regiocongres II Op 24 november organiseren de afdelingen Friesland, Noord-Oost en Overijssel van de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken een regiocongres. Het evenement vindt plaats in Hotel van der Valk in Assen. Op deze dag wordt er nadrukkelijk ingespeeld op de ontwikkelingen waar de afdeling Burgerzaken/Publiekszaken de komende jaren mee te maken krijgt. Het thema luidt de verbouwing van Burgerzaken. Ook dit jaar presenteren wij ons hier op de informatiemarkt en natuurlijk wisselen wij graag ideeën met u uit. Meer informatie: Divosa najaarscongres Gemeenten krijgen er taken bij en moeten daar met minder geld een succes van maken. De grote lijnen van al die veranderingen zijn nu langzamerhand wel duidelijk. Dat maakt het VNG Divosa Najaarscongres 2011, op 24 november in het Circustheater te Scheveningen, een mooie gelegenheid om met elkaar uit te wisselen hoe we als lokale overheid kansen kunnen bieden aan mensen die het niet zelf redden. Centric ziet u dan ook graag even langskomen bij ons op de stand. Meer informatie: Geo-Info Xchange In samenwerking met GIN (Geo-Info Nederland) organiseert VNU Exhibitions Europe op 30 november en 1 december 2011 Geo-Info Xchange. Centric is hier samen met Oranjewoud aanwezig als exposant. Geo-Info Xchange is het platform voor geoproducten, toepassingen en diensten in Nederland en is het toonaangevende evenement voor iedereen die professioneel actief is in de geo-markt. Meer informatie: 23

24 Melodies 3.0 verbindt Het leggen van verbindingen is in ons werk en in het dagelijks leven van groot belang. Door te verbinden, breiden we onze relaties uit, delen we kennis, drijven we handel en organiseren we de samenleving. Het leggen van verbindingen is ook voor de overheid van groot belang. burgers, bedrijven en instellingen. Door hier nu aandacht aan te geven, kunt u uw politieke ambities realiseren en zorgen voor een efficiënte uitvoering. Het leggen van verbindingen is een voorwaarde om efficiënter te werken, hoogwaardige dienstverlening te bieden en brede participatie mogelijk te maken. Nieuwe verbindingen vormen uiteindelijk de sleutel tot het succes van het overheidsoptreden. En dat is precies waarop Centric Melodies 3.0 de nadruk legt. We werken continu aan nieuwe en betere verbindingen tussen overheidsorganisaties, Wilt u meer weten over de oplossingen voor uw organisatie? Neem contact op via info.pss@centric.eu of