Aviaire influenza in Nederland vanuit volksgezondheidsperspectief

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Aviaire influenza in Nederland vanuit volksgezondheidsperspectief"

Transcriptie

1 OVERZICHTSARTIKELEN 33 Aviaire influenza in Nederland vanuit volksgezondheidsperspectief Avian influenza in The Netherlands from the Public Health perspective Dr. W. van der Hoek1, dr. A. Meijer2, dr. A.C. Teirlinck3, M.M.A. de Lange3, dr. L. Hogerwerf 4, D.A. Brandwagt 5, dr. C.J.M. Bruschke 6, A.J. Jacobi 7 SAMENVATTING Al twintig jaar is bekend dat mensen ernstig ziek kunnen worden en overlijden door infectie met het aviaire influenzavirus A(H5N1). Wereldwijd is het cumulatieve aantal patiënten inmiddels ingehaald door het aviaire influenzavirus A(H7N9), voor het eerst in 2013 in China vastgesteld. In Nederland zijn voor het laatst mensen ziek geworden door aviaire influenza-infectie in 2003, toen er uitbraken waren van H7N7 op een groot aantal pluimveebedrijven. De laatste jaren circuleren wereldwijd steeds meer varianten van H5-virussen onder wilde vogels en pluimvee, waarvan sommige infectie bij de mens kunnen veroorzaken. Sinds oktober 2016 is in Nederland en andere Europese landen sprake van uitbraken van influenza H5N8-virusinfectie onder vogels. Voor zover bekend heeft dit virus nog niet geleid tot ziekte bij de mens. Omdat gemakkelijk genetische veranderingen kunnen optreden bij influenzavirussen, blijft waakzaamheid echter geboden. In Nederland bestaat een intensieve surveillance voor het vroegtijdig opsporen van en het nemen van maatregelen tegen aviaire influenza op pluimveebedrijven. Maatregelen ter bescherming van blootgestelde personen en criteria voor uitvoeren van laboratorium diagnostiek bij verdenking op infectie met een aviair influenzavirus zijn vastgelegd in landelijke richtlijnen. (TIJDSCHR INFECT 2017;12(2):33-40) SUMMARY Serious infections in humans with avian influenza virus A(H5N1) were first documented twenty years ago. Worldwide, the number of avian influenza virus A(H7N9) infections, first detected in 2013 in China, has now surpassed the number of H5N1 infections. In The Netherlands, the last human patients with avian influenza infection were in 2003, with the outbreaks of H7N7 on a large number of poultry farms. Over the past few years, worldwide many H5 subtype viruses circulate in wild birds and poultry, some of which can cause infection and illness in humans. Since October 2016, Europe is facing outbreaks of influenza H5N8 virus infection in birds. So far, no human infections have been documented with this virus. However, sustained vigilance is required because genetic changes can easily occur. The Netherlands has an intensive surveillance for early detection of avian influenza and ensuing action on poultry farms. Measures to protect exposed people and criteria for laboratory testing in case of suspected infection are laid down in national guidelines. 1arts-epidemioloog, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Centrum Epidemiologie en Surveillance van Infectieziekten (EPI) 2viroloog, Centrum Infectieziekteonderzoek, Diagnostiek en Screening (IDS) 3epidemioloog, RIVM, EPI 4 dierenarts 5 arts-infectieziektebestrijding, RIVM 6 chief veterinary officer, Ministerie van Economische Zaken, Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn 7 senior beleidsadviseur, Centrum Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding (LCI) Correspondentie richten aan: dr. W. van der Hoek, arts-epidemioloog, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Centrum Epidemiologie en Surveillance van Infectieziekten (EPI), Postbus 1, 3720 BA Bilthoven, adres: wim.van.der.hoek@rivm.nl. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld. Trefwoorden: aviaire influenza, vogelgriep, H5N8. Keywords: avian influenza, bird flu, H5N8. 2

2 34 INLEIDING In juni 2016 werden in Siberië watervogels aangetroffen met het A(H5N8)-influenzavirus. Gezien de bekende vogeltrekroutes was het aannemelijk dat het virus later dat jaar ook in West-Europa zou kunnen worden geïntroduceerd. 1 Dit bleek in oktober 2016 inderdaad het geval. In verschillende Europese landen, waaronder Nederland, werd bij wilde watervogels het virus aangetroffen. Niet veel later werden ook pluimveehouderijen getroffen in een groot aantal Europese landen. Dit was in feite een herhaling van de gebeurtenissen uit het najaar van 2014 toen pluimveehouderijen in zes Europese landen, waaronder Nederland, besmet raakten met een eerdere variant van het H5N8-influenzavirus. 2 De grote hoeveelheid dode wilde watervogels met H5N8-infectie in Nederland gaf aan dat er een substantiële dreiging was van introductie op pluimveebedrijven. Ondanks het instellen van een ophokplicht per 9 november 2016, werd eind november de eerste H5N8-besmetting in 2016 vastgesteld op een eendenbedrijf in Biddinghuizen (Flevoland). Dit werd van december 2016 tot begin maart 2017 gevolgd door uitbraken op eendenbedrijven, leghennenbedrijven, vermeerderingsbedrijven, hobbyhouderijen en bij een vogelhandelaar, in de provincies Flevoland, Friesland, Overijssel, Gelderland, Utrecht, Zuid-Holland en Noord- Holland. Bij commercieel gehouden pluimvee is in Nederland sinds 25 december 2016 geen uitbraak van vogelgriep meer geweest. De laatst bekende uitbraak bij hobbyhouderijen op moment van schrijven (t/m 15 maart) was op 7 maart In dit artikel wordt de huidige situatie met betrekking tot vogelgriep in Nederland besproken, met de thans geldende bestrijdingsmaatregelen en de mogelijke risico s voor transmissie naar de mens. INFECTIE EN ZIEKTE BIJ VOGELS De natuurlijke habitat van type A-influenzavirussen is wilde watervogels. Type A-influenzavirus kent 18 hemagglutinine (H)- en 11 neuraminidase (N)-subtypen, waarvan de subtype H1-16 en N1-9 bij wilde watervogels voorkomen en H17-18 en N10-11 bij vleermuizen. De subtype aanduiding is HxNy, waarbij de H- en N- nummers in allerlei combinaties kunnen voorkomen, bijvoorbeeld A(H5N1). Omdat aviair alleen type A- influenzavirussen voorkomen worden deze virussen vaak aangeduid zonder de vermelding van het type, dus bijvoorbeeld als H5N1. Vogels raken geïnfecteerd door direct contact met andere besmette vogels of indirect via met influenzavirus besmette mest in oppervlaktewater en op de wal. Ook zijn er sterke aanwijzingen dat het virus zich kan verspreiden via besmet stof in de lucht. 3,4 De route van infectie kan zowel respiratoir als fecaal-oraal zijn. Vooral bij wilde watervogels kan infectie met het aviaire influenzavirus symptoomloos verlopen. Van subtypen H5 en H7 bestaan laag pathogene (LPAI) en hoog pathogene (HPAI) varianten. De klinische verschijnselen van HPAI zijn ernstig en het sterftepercentage bij pluimvee kan daarbij oplopen tot 100%. Toch is ook LPAI van de subtypen H5 en H7 in pluimvee van belang omdat deze in HPAI kunnen muteren. Van de andere subtypen (niet H5 of H7) bestaan alleen LPAI-varianten. Of een aviair influenzavirus laag pathogeen of hoog pathogeen is wordt in het laboratorium bepaald op basis van het percentage kippen dat doodgaat na intraveneuze toediening van het virus. Er is geen directe relatie met pathogeniciteit voor de mens. Het onderscheid tussen LPAI en HPAI kan ook gemaakt worden op basis van moleculaire methoden door bepaling van de opmaak van de splitsingsplaats van het hemagglutinine eiwit (HA). 5 De splitsing van HA in HA1 en HA2 maakt het mogelijk dat het virus de gastheercel kan infecteren. Het enzym dat in dier en mens het HA van de LPAIvariant kan splitsen bevindt zich vooral in de tractus respiratorius. Het HA van de HPAI-variant van het virus kan door meer enzymen gesplitst worden die zich ook elders in het lichaam bevinden, waardoor het systemisch kan verspreiden en repliceren. De plaats van replicatie is verder afhankelijk van de soort gastheercellen die specifieke receptoren voor humane en/of aviaire influenzavirussen hebben. In vogels bevinden deze voor het aviaire influenzavirus specifieke receptoren zich in de tractus respiratorius maar ook in de tractus digestivus waardoor de mest met virus gecontamineerd is. In de mens bevinden receptoren zich vooral in de tractus respiratorius, die voor aviaire influenzavirussen echter alleen op specifieke cellen diep in de longen. Soms hebben aviaire influenzavirussen de eigenschap om zowel humane als aviaire receptoren te kunnen binden. BESTRIJDING VAN VOGELGRIEPUITBRAKEN Nederland behoort tot de top van Europa in aantallen pluimvee met meer dan 100 miljoen kippen, ongeveer gelijk verdeeld in aantallen leghennen en vleeskuikens. Daarnaast zijn er kalkoenen en slachteenden. Figuur 1 toont de verdeling van de pluimveehouderijen over het land.

3 OVERZICHTSARTIKELEN 35 Nederland heeft goede monitoringsystemen voor aviaire influenza, ook als er geen klinische verschijnselen zijn bij de besmette vogels. Een onderdeel van de monitoring is dat alle commerciële pluimveebedrijven éénmaal per jaar serologisch worden gecontroleerd op het voorkomen van antistoffen tegen aviaire influenzavirussen. Bij bedrijven met vrije uitloop gebeurt dit vier keer per jaar omdat daar meer kans bestaat op direct of indirect contact met besmette wilde (water)vogels. Als het antistoffen betreft tegen een ander virus dan H5 of H7, wordt geen verdere actie ondernomen. Als het wel H5 of H7 is, dan worden monsters genomen voor PCRonderzoek. Meestal gaat het om LPAI. Zo was er in oktober 2016 een kalkoenenbedrijf in Nederland met een LPAI-uitbraak door H5N2. HPAI wordt in de praktijk meestal gevonden door passieve surveillance, omdat deze vorm leidt tot opvallende klinische verschijnselen en verhoogde sterfte bij pluimvee en wilde (water)vogels. Verdenkingen van aviaire influenza-besmetting dienen verplicht gemeld te worden door pluimveehouder en/of dierenarts aan de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA). Bij de klinische problemen die gemeld moeten worden door de pluimveehouder, zoals een vermindering van voedsel en waterinname of reductie van de eiproductie, gaat het om overschrijding van normen die vastgelegd zijn in de wet- en regelgeving. 6 Monsters worden door Wageningen Bioveterinary Research in Lelystad onderzocht op aviaire influenza. De bestrijding van vogelgriepuitbraken is gebonden aan Europese regels. 7 Bij infecties met H5- en H7-virussen moeten maatregelen getroffen worden. Dat geldt ook voor infecties met LPAI H5 en H7, omdat deze naar HPAI kunnen muteren. In Nederland is het Ministerie van Economische Zaken (EZ) verantwoordelijk voor het instellen van de minimum EU-maatregelen en eventuele extra nationale maatregelen en houdt de NVWA toezicht op handhaven en uitvoeren van deze regels. Als HPAI wordt aangetroffen dan wordt het betreffende bedrijf geruimd en worden vervoersbeperkingen ingesteld in een zone van 10 km rond het bedrijf. Het ruimen van een bedrijf vindt meestal plaats op de dag van bevestiging van de besmetting. Daarbij zijn werknemers van de NVWA en werknemers van ingehuurde bedrijven betrokken, waaronder bedrijven die dode vogels afvoeren en ratten bestrijden, die anders na ruiming bezit zouden nemen van de stal. Na ruimen wordt de stal gedesinfecteerd en gaat twee weken op slot. Daarna dient de stal door de eigenaar te worden schoongemaakt. De aanwezige mest moet nog opgeslagen blijven en mag pas 42 dagen na de ruiming worden afgevoerd. Op basis FIGUUR 1. Locaties pluimveebedrijven en H5N8-positieve bedrijven in 2016 (kaart samengesteld door Ben Bom, RIVM op basis van gegevens uit CBS StatLine, nl/statweb/cbs). van studies wordt ervan uit gegaan dat het virus in de mest dan niet meer infectieus is Als LPAI H5- en H7-virussen worden aangetroffen dan zullen dezelfde ruimingsactiviteiten uitgevoerd. Op basis van de omstandigheden wordt een risicobeoordeling door het RIVM uitgevoerd die de beschermende maatregelen voor de betrokkenen bepaalt. In die beoordeling wordt ook de eventuele noodzaak voor het gebruik van antivirale middelen, eventuele vaccinatie tegen seizoensgriep en monitoring van klachten meegenomen. Binnen een zone van 1 km rond het besmette bedrijf worden andere aanwezige bedrijven preventief geruimd. Het Ministerie van EZ stelt ook een beschermingszone van 3 km vast waarbinnen pluimveebedrijven worden onderzocht op aanwezigheid van het virus. Naar aanleiding van de vondst van wilde vogels met H5N8 in oktober 2016 is de verplichting voor commerciële bedrijven om in heel Nederland pluimvee binnen te houden (ophokplicht) ingesteld. Na de uitbraken op commerciële bedrijven zijn ook andere landelijke maatregelen genomen, waaronder beperkingen in bezoek, verbod op tentoonstellen van pluimvee en watervogels en een jachtverbod op watervogels. ZOÖNOTISCH POTENTIEEL In tegenstelling tot een aantal andere aviaire influenzavirussen, zoals het H5N1- en H7N9-influenzavirus, zijn 2

4 36 * * NVWA informeert LCI bij alle bevestigingen van AI en bij een verdenking op HPAI of LPAI waarbij mogelijk ruiming plaats zal vinden. De LCI informeert de GGD die ook via de NVWA wordt geïnformeerd. (stippellijntje) ** De werkgever kan besluiten om extra persoonlijke beschermingsmaatregelen en seizoensvaccinatie aan te bieden om werknemers te beschermen. FIGUUR 2. Schematische weergave activiteiten na melding van mogelijk aviaire influenza op een pluimveebedrijf. 18 nog nooit humane infecties met het H5N8-influenzavirus vastgesteld. Mogelijk is het virus in de huidige vorm niet overdraagbaar van dier op mens en is het dus (vooralsnog) geen zoönose. 11 Hierbij speelt een rol dat de receptoren voor aviaire influenzavirussen anders zijn dan die voor humane influenzavirussen, waardoor besmetting van de mens met aviair influenzavirus niet zomaar tot infectie leidt. Diep in de humane longen zijn er cellen die wel receptoren hebben waaraan aviaire influenzavirussen zich kunnen binden en zo infecteren. Besmetting met een groot aantal aviaire influenzavirussen in heel kleine druppeltjes is dan een voorwaarde om infectie diep in de longen te kunnen veroorzaken. Voor transmissie van mens naar mens moet een aviair influenzavirus zich aanpassen aan de receptoren van de mens. Dat gebeurt moeizaam en daarbij spelen verschillende barrières een rol. 12 In laboratoriumonderzoek worden meestal fretten gebruikt als model voor zoogdieren en de mens. Fretten kunnen wel geïnfecteerd raken met H5N8, maar het Nederlandse H5N8-virus dat in 2014 circuleerde bleek niet overdraagbaar tussen fretten. 13 Het gevaar van het H5N8-virus voor de mens wordt door de WHO en het European Centre for Disease Prevention and Control vooralsnog als laag ingeschat. 14 Influenzavirussen ondergaan echter voortdurend genetische veranderingen en mutaties kunnen op een gegeven moment het virus ook voor de mens infectieus te maken. Hierbij kan ook van belang zijn dat de H5N8-virussen voor wat betreft het hemagglutinine fylogenetisch in hetzelfde cluster ( ) zitten als de H5N6-virussen uit Azië, die wel ernstige ziekte bij de mens kunnen veroorzaken. Een nog groter gevaar is dat circulerende vogelgriepvirussen op een gegeven moment zodanig muteren dat ze, nadat ze eerst efficiënt infectieus voor de mens zijn geworden, ook overdraagbaar worden van mens naar mens. Naast de veranderingen in het virus is ook de mate van blootstelling van belang voor het uiteindelijke risico op infectie. In Nederland is humane infectie ten gevolge van dierlijke influenzavirus een meldingsplichtige ziekte groep B1. Deze infecties dienen binnen 24 uur door het laboratorium en de arts aan de GGD worden gemeld. 15 Sinds 2003 zijn in Nederland geen humane infecties met aviaire influenzavirussen gemeld. In dat jaar waren er

5 OVERZICHTSARTIKELEN 37 uitbraken door het H7N7 HPAI-influenzavirus waardoor 30 miljoen kippen geruimd moesten worden en 89 mensen ziek zijn geworden door een laboratoriumbevestigde H7N7-infectie. De patiënten hadden voornamelijk last van conjunctivitis. Eén patiënt (een dierenarts) is echter overleden aan een ernstige pneumonie waarbij het H7N7-virus uit de long is geïsoleerd. 16 Gedurende de huidige H5N8-uitbraak is bij acht personen met klachten diagnostiek ingezet naar aviaire influenzavirussen, maar zijn nog geen infecties aangetoond. In 2016 was er wel een melding van een kind dat ernstig ziek was geworden door een infectie met een A(H1N1)-varkensinfluenzavirus. 17 BESCHERMING VAN BLOOTGESTELDE PERSONEN In het nationale draaiboek aviaire influenza van het RIVM worden beschermende maatregelen aanbevolen voor alle mensen die beroepsmatig op besmette bedrijven aanwezig zijn, zoals werknemers van de NVWA die met de ruimingen worden belast en de pluimveehouder en zijn/haar werknemers en gezinsleden. Het huidige Operationeel draaiboek aviaire influenza op een bedrijf: preventieve maatregelen voor de volksgezondheid dateert van september 2013 en wordt in 2017 geactualiseerd. 18 De NVWA informeert de burgemeester en de lokale GGD als er een positief bedrijf is (zie Figuur 2). Bij een uitbraak van HPAI is de GGD vanaf het begin van de ruiming bij het bedrijf aanwezig om oseltamivir profylaxe (Tamiflu éénmaal daags 75 mg gedurende 10 dagen) aan te bieden aan werknemers van het bedrijf en ruimers van de NVWA. Ook gezinsleden van de eigenaar die op het bedrijf wonen, krijgen profylaxe aangeboden. Het doel hiervan is het voorkómen van ernstige ziekte en transmissie, mocht het om een zoönotisch virus gaan. Onderzoek naar Tamiflu profylaxe bij de H7N7-uitbraak in 2003 in Nederland heeft laten zien dat het beschermend effect ongeveer 79% (95% CI 40%-97%) was, vergelijkbaar met dat voor humane seizoensinfluenza (68%-90%). 19 Een voorraad Tamiflu is voor dit doel beschikbaar op het RIVM. De ruimers die in dienst zijn bij de NVWA zijn verplicht gevaccineerd met het influenza seizoensvaccin. Deze vaccinatie wordt door de GGD ook aangeboden aan werknemers op het bedrijf indien de uitbraak tijdens het griepseizoen plaatsvindt. Vaccinatie tegen de humane seizoensinfluenzavirussen is bedoeld om het risico op vermenging van vogelvirus-genoomsegmenten met genoomsegmenten van de circulerende humane influenza- virussen ( reassortment ) te verminderen. De GGD vraagt ook alle betrokkenen om ziekteverschijnselen (koorts, respiratoire symptomen en conjunctivitis), die binnen tien dagen na blootstelling optreden, te melden. Mocht er sprake zijn van griepachtige klachten dan kan de GGD, in overleg met de dienstdoende viroloog van het RIVM, diagnostiek aanvragen. Voor de NVWAmedewerkers gelden verder strikte hygiënemaatregelen en verplicht gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen. Deze bestaan uit een masker met beschermingsklasse FFP2 (voor de ruimers FFP3), laarzen, hoofdbedekking en wegwerpoverall en -handschoenen. Terwijl de te nemen veterinaire maatregelen grotendeels vastliggen en gedicteerd worden door Europese regelgeving, zijn de Nederlandse richtlijnen voor wat betreft bescherming van blootgestelde mensen bedoeld om snel en flexibel in te zetten, toegespitst op de specifieke situatie van een uitbraak. HET VGO-ONDERZOEK In 2014 en 2015 is in het oostelijk deel van Noord- Brabant en het noordelijk deel van Limburg het Veehouderij en Gezondheid Omwonenden (VGO) onderzoek uitgevoerd. 20 In het kader van dit onderzoek zijn bij deelnemers eenmalig de antilichaamresponsen tegen humane en aviaire influenzavirussen bepaald. Antilichamen tegen influenzavirussen zijn bepaald met een protein micro-array. 21 Hierbij is voor iedere deelnemer een profiel verkregen van antilichaamresponsen tegen de hemagglutinine-antigenen van humane en aviaire influenzavirussen. Een positieve uitslag op antistoffen tegen een aviair influenzavirus wordt vaak veroorzaakt door kruisreactie van antistoffen opgewekt tegen een humaan influenzavirus. Om deze reden zijn vooral de sera relevant die een sterk positieve reactie geven op aanwezigheid van antistoffen tegen een H5-, H6-, H7- of H9-aviair influenzavirus, en een minder sterke reactie tegen humane influenzavirussen H1 en H3 in hetzelfde monster. Resultaten van de serologische testen tonen zoals verwacht een algemeen hoge respons aan tegen de humane H1- (68% positief) en H3-(82% positief) influenzavirus HA-antigenen. Slechts 1% van de deelnemers had een hoge respons tegen H5-influenzavirus HA-antigeen, maar veel meer deelnemers hadden een respons tegen H6 (30%), H7 (37%) of H9 (55%) HA-antigeen. Bij 46 deelnemers was sprake van een hoge titer tegen H6, H7 of H9 in combinatie met een lage titer tegen H1 en H3. Deze 46 deelnemers woonden gemiddeld dichter bij een pluimveebedrijf met meer dan 250 kippen dan de 2

6 38 overige deelnemers (respectievelijk 841 meter en 930 meter gemiddeld) maar dit verschil was niet statistisch significant. Een klein deel van de bevolking in het VGO-gebied blijkt dus antistoffen te hebben tegen een aviair influenzavirus zonder dat dit kan worden verklaard door kruisreactiviteit tegen de geteste humane influenzavirussen. SEROLOGISCH ONDERZOEK BIJ UITBRAKEN Het VGO-onderzoek was een dwarsdoorsnede-onderzoek waarbij slechts éénmalig bloed is afgenomen voor het bepalen van antistoffen. In een nog lopend onderzoek worden tijdens de huidige uitbraak van H5N8 op H5N8-positieve pluimveebedrijven bij pluimveehouders en hun werknemers en gezinsleden nagegaan of zij een antistofrespons tegen het H5N8-virus ontwikkelen. Hiertoe wordt gepaard vingerprikbloed afgenomen, de eerste op de dag van ruiming van het bedrijf of de dag daarna, de tweede vier weken later. Daarnaast worden bij de deelnemers gezondheidsklachten en blootstelling aan pluimvee uitgevraagd. De eerste resultaten worden later in 2017 verwacht. HUMANE INFECTIES VOGELGRIEP WERELDWIJD Over de jaren rapporteerde de WHO in totaal 856 gevallen van humane infecties met het H5N1-aviaire influenzavirus waarvan 452 patiënten waren overleden. 22 Humane infecties met H5N1 werden eerder uitgebreid beschreven in dit tijdschrift. 5 In Nederland is een H5N1-infectie bij de mens nog nooit vastgesteld. Recente literatuuroverzichten beschrijven wereldwijd de virologisch en serologisch bevestigde humane infecties met andere aviaire influenzavirus subtypes. 23,24 Serologisch zijn er vooral vanuit Azië en Noord-Amerika indicaties voor infecties met aviaire subtypes H1-H13. De subtypen waarbij er virologische bevestiging van infectie van mensen is verkregen is beperkter (zie Tabel 1). Het belangrijkste subtype is op dit moment H7N9, voor het eerst in 2013 vastgesteld in China (zie Tabel 1). Tot en met februari 2017 zijn in China patiënten gemeld met een bevestigde H7N9-infectie, waarvan er 435 zijn overleden. 25 Het betreffende H7N9-virus is voor vogels laag pathogeen, maar recent is in China en Taiwan H7N9 geïsoleerd van mensen (n=3), kippen (n=16) en omgevingsmonsters (n=6) dat hoog pathogeen bleek voor kippen. 25,26 Het sterftecijfer van H7N9- infecties bij de mens is vergelijkbaar met dat van H5N1. Opvallend is dat patiënten met een H7N9-infectie over het algemeen ouder zijn dan patiënten met een H5N1- infectie. Daarbij speelt een rol dat mensen geboren vóór de pandemie in 1968 (Hong Kong-griep), in de jeugd zijn blootgesteld aan de toen dominante H1N1- en H2N2-humane influenzavirussen, die fylogenetisch verwant zijn aan het H5-aviaire influenzavirus. 27 Door een proces genaamd antigenic sin, wordt verondersteld dat men na de allereerste influenzavirus infectie levenslang een zekere mate van bescherming heeft tegen ernstige infecties met influenzavirussen uit dezelfde fylogenetische verwante groep. De tweede fylogenetische groep bestaat uit onder andere de H3- en H7-virussen. Het H3-humane influenzavirus was dominant na de 1968 pandemie en mensen geboren na 1968 hebben dus vooral H3-infecties doorgemaakt als eerste influenzavirusinfectie, met kruisbescherming tegen H7-infecties maar minder tegen H5-infecties. In juni 2016 is op een bedrijf in Friesland LPAI-type A(H7N9) vastgesteld, maar het betreffende virus week af van de H7N9-virussen die in China circuleren en daar ernstige ziekte bij de mens veroorzaken. CONCLUSIE In Nederland bestaat een intensieve surveillance voor het vroegtijdig opsporen van en het nemen van maatregelen tegen laagpathogene en hoogpathogene aviaire influenza op pluimveebedrijven. Hierin werken de gezondheidsdienst voor dieren (GD), de NVWA, Wageningen Bioveterinary Research, GGD en, het RIVM en het Erasmus Medisch Centrum intensief samen. Vanaf oktober 2016 is in Nederland en andere Europese landen sprake van uitbraken van H5N8-virusinfectie onder vogels. Voor zover bekend heeft dit virus nog niet geleid tot ziekte bij de mens. Om na te gaan of hoog blootgestelde mensen antistoffen tegen het H5N8-virus ontwikkelen (en dus mogelijk geïnfecteerd zijn geraakt) wordt momenteel serologisch onderzoek uitgevoerd. REFERENTIES 1. Lee DH, et al. Novel reassortant clade avian influenza A(H5N8) virus in wild aquatic birds, Russia, Emerg Infect Dis 2017;23(2):359-60). 2. Adlhoch C, et al. Highly pathogenic avian influenza A(H5N8) outbreaks: protection and management of exposed people in Europe, 2014/15 and Euro Surveill 2016;21:pii= Jonges M, et al. Wind-Mediated Spread of Low-Pathogenic Avian Influenza Virus into the Environment during Outbreaks at Commercial Poultry Farms. PLoS ONE (5): e Zhou J, et al. Isolation of H5N6, H7N9 and H9N2 avian influenza A viruses from air sampled at live poultry markets in China, 2014 and Euro Surveill

7 OVERZICHTSARTIKELEN 39 TABEL 1. Virologisch bewijs van infectie mensen met aviair influenzavirus anders dan H5N1 (gereproduceerd van 23 met update). Subtype Aantal Jaar Locatie H4N Verenigde Staten H5N6 17 (10 fataal) China H6N Verenigde Staten Taiwan H7N Groot Brittannië H7N Canada Groot Brittannië Mexico H7N Verenigde Staten Australië Verenigde Staten Groot Brittannië 89 (1 fataal) 2003 Nederland H7N (435 fataal) China, Taiwan, Hong Kong SAR, Macau SAR, Canada en Maleisië (3 gevallen besmet in China) H9N China Hong Kong SAR, China China Hong Kong SAR, China /2009 Hong Kong SAR, China Bangladesh Hong Kong SAR, China China Egypte China H10N Verenigde Staten Egypte Australië H10N8 1 (fataal) 2013 China 2 (1 fataal) 2014 China 2

8 40 OVERZICHTSARTIKELEN AANWIJZINGEN VOOR DE PRAKTIJK 1 Het risico op ziekte bij de mens door de thans in Nederland en Europa circulerende vogelgriepvirussen, waaronder het hoog-pathogene H5N8-virus, wordt als zeer laag ingeschat. 2 Omdat er gemakkelijk genetische veranderingen kunnen optreden bij influenzavirussen, blijft waakzaamheid geboden. Bij verdenking op een humane infectie met een aviair influenzavirus kan bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu diagnostiek aangevraagd worden. 3 In de richtlijn Influenza van dierlijke oorsprong van het Centrum Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding wordt verdere informatie gegeven over onder andere klinische presentatie van aviaire influenza, diagnostiek en de criteria waarvoor de meldingsplicht geldt. 2016;21(35):pii= Korteweg C. Humane infecties met het H5N1 aviaire influenzavirus. Tijdschr Infect 2010;5: Ministerie van Economische Zaken. Regeling preventie, bestrijding en monitoring van besmettelijke dierziekten en zoönosen en TSE s. Te raadplegen op: (bekeken op 6 februari 2017). 7. Europese Unie. Richtlijn 2005/94/EG van de Raad van 20 december 2005 betreffende communautaire maatregelen ter bestrijding van aviaire influenza en tot intrekking van Richtlijn 92/40/EEG. Te raadplegen op: nl/id/vhckn7arv2u8/richtlijn_2005_94_eg_van_de_raad_van_20 (bekeken op 4 februari 2017). 8. Guan J, et al. Survival of avian influenza and Newcastle disease viruses in compost and at ambient temperatures based on virus isolation and real-time reverse transcriptase PCR. Avian Dis 2009;53: Elving J, et al. Composting for avian influenza virus elimination. Appl Environ Microbiol 2012;78: Kurmi B, et al. Survivability of highly pathogenic avian influenza H5N1 virus in poultry faeces at different temperatures. Indian J Virol 2013;24: EFSA Panel on Animal Health and Welfare. Urgent request on avian influenza. EFSA Journal 2017;15: Kim YI, et al. Pathobiological features of a novel, highly pathogenic avian influenza A(H5N8) virus. Emerg Microbes Infect 2014;3:e Richard M, et al. Low virulence and lack of airborne transmission of the Dutch highly pathogenic avian influenza virus H5N8 in ferrets. PLoS One 2015;10:e European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Outbreaks of highly pathogenic avian influenza A(H5N8) in Europe, updated 18 November Stockholm: ECDC Te raadplegen op: publications/publications/risk-assessment-avian-influenza-h5n8-europe.pdf (bekeken op 6 februari 2017). 15. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. LCI-richtlijn Influenza van dierlijke oorsprong. Te raadplegen op: richtlijn_influenza_van_dierlijke_oorsprong (bekeken op 3 februari 2017). 16. Koopmans M, Wilbrink B, Conyn M, et al. Transmission of H7N7 avian influenza A virus to human beings during a large outbreak in commercial poultry farms in the Netherlands. Lancet 2004;363: Fraaij PL, et al. Severe acute respiratory infection caused by swine influenza virus in a child necessitating extracorporeal membrane oxygenation (ECMO), the Netherlands, October Euro Surveill 2016;21:pii= Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Operationeel draaiboek aviaire influenza op een bedrijf: preventieve maatregelen voor de volksgezondheid. Te raadplegen op: Praktisch/Draaiboeken/Infectieziekten/LCI_draaiboeken/Aviaire_influenza_Preventieve_maatregelen_op_een_bedrijf_deeldraaiboek_1 (bekeken op 3 februari 2017). 19. Te Beest DE, et al. Effectiveness of personal protective equipment and oseltamivir prophylaxis during avian influenza A(H7N7) epidemic, the Netherlands, Emerg Infect Dis 2010;16(10): Maassen K, et al. Veehouderij en gezondheid omwonenden. RIVM Rapport , Bilthoven, Te raadplegen op: gezondheid_omwonenden (bekeken op 6 februari 2017). 21. Koopmans M, et al. Profiling of humoral immune responses to influenza viruses by using protein microarray. Clin Microbiol Infect 2012;18: World Health Organization. Cumulative number of confirmed human cases for avian influenza A(H5N1) reported to WHO, Te raadplegen op: ( H5N1.pdf?ua=1) (bekeken op 3 februari 2017). 23. Freidl GS, et al. Influenza at the animal-human interface: a review of the literature for virological evidence of human infection with swine or avian influenza viruses other than A(H5N1). Euro Surveill 2014;19:pii= Sikkema RS, et al. Weighing serological evidence of human exposure to animal influenza viruses - a literature review. Euro Surveill 2016;21(44):pii= FAO, H7N9 situation update 8 March 2017, 17:00 hours; Rome fao.org/ag/againfo/programmes/en/empres/h7n9/situation_update.html 26. Yang JR, et al. Human infection caused by an avian influenza A (H7N9) virus with a polybasic cleavage site in Taiwan, J Formos Med Assoc 2017; 116(3): Gostic KM, et al. Potent protection against H5N1 and H7N9 influenza via childhood hemagglutinin imprinting. Science 2016;354: ONTVANGEN 13 FEBRUARI 2017, GEACCEPTEERD 13 MAART 2017

Voorbereid zijn op zoönosen: lessen van de H7N7 uitbraak

Voorbereid zijn op zoönosen: lessen van de H7N7 uitbraak Voorbereid zijn op zoönosen: lessen van de H7N7 uitbraak Marion Koopmans Professor of public health virology Ede, October 0 Mensen en vogelgriep: een zeldzame gebeurtenis Virus infectie aangetoond H7N

Nadere informatie

Raadsinformatiebrief. De gemeenteraad van Albrandswaard. Betreft: Stand van zaken vogelgriep. Geachte raadsleden,

Raadsinformatiebrief. De gemeenteraad van Albrandswaard. Betreft: Stand van zaken vogelgriep. Geachte raadsleden, Raadsinformatiebrief De gemeenteraad van Albrandswaard Uw brief van: -- Ons kenmerk: 1154506 Uw kenmerk: -- Contact: René van Griensven Bijlage(n): 3 Doorkiesnummer: 0653965948 E-mailadres: r.v.griensven@bar-organisatie.nl

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Agro en Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 Aanhangsel van de Handelingen Vragen gesteld door de leden der Kamer, met de daarop door de regering gegeven antwoorden 2092 Vragen van de leden

Nadere informatie

FES-AI onderzoek als respons op de uitbraak

FES-AI onderzoek als respons op de uitbraak Tjeerd Kimman Nu weten we (niet) alles De afkortingen: FES: Fonds Economische Structuurversterking AI: Aviaire Influenza FES-AI: Impulse Program on Avian Influenza De uitbraak van 2003 in kille cijfers

Nadere informatie

Centrum Infectieziekteonderzoek, Diagnostiek en Screening

Centrum Infectieziekteonderzoek, Diagnostiek en Screening Centrum Infectieziekteonderzoek, Diagnostiek en Screening Het centrum Infectieziekteonderzoek, Diagnostiek en Screening (IDS) doet microbiologisch onderzoek, (bijzondere) humane diagnostiek en laboratoriumsurveillance

Nadere informatie

Laag Pathogene Aviaire Influenza Virus Infecties op

Laag Pathogene Aviaire Influenza Virus Infecties op Laag Pathogene Aviaire Influenza Virus Infecties op pluimveebedrijven in Nederland Jeanet van der Goot, Josanne Verhagen 1, Jose Gonzales, Jantien Backer, Johan Bongers, Gert Jan Boender, Ron Fouchier

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA s-gravenhage

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA s-gravenhage > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal Agro Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den

Nadere informatie

Centrum Zoönosen en Omgevingsmicrobiologie

Centrum Zoönosen en Omgevingsmicrobiologie Centrum Zoönosen en Omgevingsmicrobiologie Het centrum Zoönosen en Omgevingsmicrobiologie (Z&O) doet onderzoek naar microbiële risico s veroorzaakt door besmet voedsel, door pathogenen (ziekteverwekkers)

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 28 807 Vogelpestcrisis (Aviaire influenza) Nr. 180 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der

Nadere informatie

Papegaaienziekte. (Psittacose) Informatie over de ziekte en de procedures van de NVWA voor vogelhouders en -handelaren

Papegaaienziekte. (Psittacose) Informatie over de ziekte en de procedures van de NVWA voor vogelhouders en -handelaren Papegaaienziekte (Psittacose) Informatie over de ziekte en de procedures van de NVWA voor vogelhouders en -handelaren Papegaaienziekte bij dieren De bacterie Chlamydia psittaci veroorzaakt papegaaienziekte

Nadere informatie

Operationeel Draaiboek 1. Aviaire influenza op een bedrijf (hoog- en laagpathogeen) Preventieve maatregelen voor de volksgezondheid

Operationeel Draaiboek 1. Aviaire influenza op een bedrijf (hoog- en laagpathogeen) Preventieve maatregelen voor de volksgezondheid Operationeel Draaiboek 1. Aviaire influenza op een bedrijf (hoog- en laagpathogeen) Preventieve maatregelen voor de volksgezondheid Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding RIVM - Centrum Infectieziektebestrijding

Nadere informatie

Veehouderij & Gezondheid stand van zaken onderzoek oktober 2015. Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid

Veehouderij & Gezondheid stand van zaken onderzoek oktober 2015. Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid Veehouderij & Gezondheid stand van zaken onderzoek oktober 2015 Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid 20 oktober 2015 Danielle van Oudheusden Arts M&G, Infectieziektebestrijding GGD Brabant-Zuidoost

Nadere informatie

Leven met vogelgriep. Arjan Stegeman Gezondheidszorg Landbouwhuisdieren j.a.stegemanuu.nl

Leven met vogelgriep. Arjan Stegeman Gezondheidszorg Landbouwhuisdieren j.a.stegemanuu.nl Leven met vogelgriep Arjan Stegeman Gezondheidszorg Landbouwhuisdieren j.a.stegemanuu.nl Leven met vogelgriep Achtergrond informatie Insleep en verspreiding milde variant vogelgriep Insleep en verspreiding

Nadere informatie

Nieuwe Influenza A (H1N1)

Nieuwe Influenza A (H1N1) Nieuwe Influenza A (H1N1) Overzicht 23 oktober 29, week 43 Samenvatting In de afgelopen week is het aantal ziekenhuisopnamen wegens een laboratoriumbevestigde infectie met Nieuwe Influenza A (H1N1) verdubbeld

Nadere informatie

Hobbypluimvee in tijden van vogelgriep

Hobbypluimvee in tijden van vogelgriep Hobbypluimvee in tijden van vogelgriep Bron: www.levendehave.nl/ Waar krijgen houders van hobbykippen mee te maken als er een uitbraak is van hoogpathogene vogelgriep? a. Ophok- en afschermplicht Voor

Nadere informatie

Ons kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag PG/ZP jun. 08

Ons kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag PG/ZP jun. 08 De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ons kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag 26 jun. 08 Onderwerp Bijlage(n) Uw brief Antivirale middelen en

Nadere informatie

Ruimings- en vaccinatiebeleid

Ruimings- en vaccinatiebeleid Ruimings- en vaccinatiebeleid Startdocument Aanleiding Het Ministerie van Economische Zaken (EZ) heeft op basis van EU-richtlijnen verschillende beleidsdraaiboeken dierziekten gemaakt. Er zijn momenteel

Nadere informatie

Veterinaire volksgezondheid en vogelinfluenza

Veterinaire volksgezondheid en vogelinfluenza Veterinaire volksgezondheid en vogelinfluenza NVAG themamiddag d.d. 02-03 2006, Utrecht Prof.dr. Frans van Knapen influenza virus typeringen: H-antigeen N-antigeen Permanente veranderingen in influenza

Nadere informatie

INFECTIEZIEKTEBESTRIJDING

INFECTIEZIEKTEBESTRIJDING INFECTIEZIEKTEBESTRIJDING FACTSHEET 2016 VOORWOORD WIE ZIJN WIJ? De afdeling algemene Infectieziektebestrijding (IZB) van GGD Hollands Noorden houdt zich bezig met het opsporen van infectieziekten om verspreiding

Nadere informatie

Vogelgriep-vaccinatie van hobbypluimvee.

Vogelgriep-vaccinatie van hobbypluimvee. Vogelgriep-vaccinatie van hobbypluimvee. Het vogelgriepvirus en vaccinatie Het zal u niet ontgaan zijn: het H5N1-vogelgriepvirus heeft zich vanuit Zuidoost-Azië verspreid richting Europa. Sinds eind februari

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2008/09

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2008/09 Een uitgave van: Nationaal Influenza Centrum (NIC): Rotterdam (Erasmus MC), Bilthoven (RIVM); Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL); Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ).

Nadere informatie

Rapportage Wageningen Bioveterinary Research Beantwoording van vragen van de Stichting ondersteuning Provinciale fractie Flevoland PVV

Rapportage Wageningen Bioveterinary Research Beantwoording van vragen van de Stichting ondersteuning Provinciale fractie Flevoland PVV Rapportage Wageningen Bioveterinary Research Beantwoording van vragen van de Stichting ondersteuning Provinciale fractie Flevoland PVV Auteur: dr.ir. A.R.W. Elbers dd. 15 Maart 2017 Risico s 1. Zijn bij

Nadere informatie

Nieuwe Influenza A (H1N1)

Nieuwe Influenza A (H1N1) Nieuwe Influenza A (H1N1) Overzicht 11 december 29, week 5 Samenvatting In de afgelopen week is het aantal ziekenhuisopnamen wegens een laboratoriumbevestigde infectie met Nieuwe Influenza A (H1N1) afgenomen

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 36636 7 juli 2017 Regeling van de Staatssecretaris van Economische Zaken van 5 juli 2017, nr. WJZ/17058412, tot wijziging

Nadere informatie

Resultaten van de monitoring voor vogelgriep in 2014

Resultaten van de monitoring voor vogelgriep in 2014 Resultaten van de monitoring voor vogelgriep in 2014 Actieve monitoring bij wilde vogels In 2014 werden bij de actieve monitoring 3.036 wilde vogels op de aanwezigheid van vogelgriep onderzocht. Net als

Nadere informatie

Dr. B. BROCHIER WIV - Virologie J. Wytsmanstraat Brussel Tel. : 02/ Fax : 02/

Dr. B. BROCHIER WIV - Virologie J. Wytsmanstraat Brussel Tel. : 02/ Fax : 02/ 1. Gegevens van het referentielaboratorium Dr. B. BROCHIER WIV - Virologie J. Wytsmanstraat 14 Brussel Tel. : 2/642..98 Fax : 2/642.6.92 E-mail : b.brochier@iph.fgov.be 2. Programmaverantwoordelijken contactpersonen

Nadere informatie

(Voor de EER relevante tekst)

(Voor de EER relevante tekst) L 205/48 14.8.2018 UITVOERINGSBESLUIT (EU) 2018/1136 VAN DE COMMISSIE van 10 augustus 2018 betreffende risicobeperking en versterkte bioveiligheidsmaatregelen en systemen voor vroege opsporing in verband

Nadere informatie

Vragen en antwoorden over het Schmallenbergvirus Versie 14 februari 2012

Vragen en antwoorden over het Schmallenbergvirus Versie 14 februari 2012 Vragen en antwoorden over het Schmallenbergvirus Versie 14 februari 2012 Is er mogelijk gevaar voor omwonenden/mensen? Op basis van de beschikbare informatie concluderen experts van het RIVM dat overdracht

Nadere informatie

What s hot and what s not? Paul Bijkerk Epidemiologie en Surveillance Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM

What s hot and what s not? Paul Bijkerk Epidemiologie en Surveillance Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM What s hot and what s not? Paul Bijkerk Epidemiologie en Surveillance Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM 1 RIVM - 1909 Opgericht in Utrecht - 1953 Verhuizing naar Bilthoven - 2016 +- 1500 medewerkers

Nadere informatie

Zoönose in aantocht! Help, wat nu?

Zoönose in aantocht! Help, wat nu? Zoönose in aantocht! Help, wat nu? 12 Juni 2014 Arjen van de Giessen, Kitty Maassen, mede namens de leden van het SOZ Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk

Nadere informatie

Infectieziektebestrijding en de rol van arboprofessionals

Infectieziektebestrijding en de rol van arboprofessionals Infectieziektebestrijding en de rol van arboprofessionals Karin Heimeriks, Arbeidshygiënist, Centrum Infectieziektebestrijding, RIVM 1 14 april 2011 Wat kunnen jullie verwachten? Infectieziektebestrijding

Nadere informatie

Aviaire Influenza. Risico s en maatregelen

Aviaire Influenza. Risico s en maatregelen Aviaire Influenza Risico s en maatregelen 2 Deze brochure is bedoeld om u te informeren over de risico s van Aviaire Influenza en de impact die AI heeft op de gehele productiekolom. Daarnaast wordt ingegaan

Nadere informatie

Veilig ruimen van pluimvee bij vogelgriep

Veilig ruimen van pluimvee bij vogelgriep Veilig ruimen van pluimvee bij vogelgriep Deze folder is voor mensen die meewerken aan het ruimen van pluimvee als er vogelgriep is. Het gaat over beschermende maatregelen die jezelf kan nemen bij vogelgriep.

Nadere informatie

- Men maakt onderscheid tussen AIV-A, AIV-B en AIV-C. Waar slaat die toevoeging A, B of C op?

- Men maakt onderscheid tussen AIV-A, AIV-B en AIV-C. Waar slaat die toevoeging A, B of C op? Praktische-opdracht door een scholier 1923 woorden 5 februari 2005 7,3 18 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Het onderwerp van onze praktische opdracht is Aviaire Influenza, oftewel Vogelpest. Om gerichter

Nadere informatie

Veelgestelde vragen en antwoorden Vogelgriep Wageningen Bioveterinary Research (WBVR) - laatst bijgewerkt 22 november 2016

Veelgestelde vragen en antwoorden Vogelgriep Wageningen Bioveterinary Research (WBVR) - laatst bijgewerkt 22 november 2016 Veelgestelde vragen en antwoorden Vogelgriep Wageningen Bioveterinary Research (WBVR) - laatst bijgewerkt 22 november 2016 Deze vragen zijn beantwoord door Nancy Beerens en Armin Elbers. Zie ook het dossier

Nadere informatie

Centrum Immunologie van Infectieziekten en Vaccins

Centrum Immunologie van Infectieziekten en Vaccins Centrum Immunologie van Infectieziekten en Vaccins Het centrum Immunologie van Infectieziekten en Vaccins (IIV) is het kenniscentrum op het gebied van immunologie en vaccinologie. IIV adviseert de overheid

Nadere informatie

PUBLIC RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 21 november 2005 (02.12) (OR. en) 14116/05 LIMITE AGRILEG 166

PUBLIC RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 21 november 2005 (02.12) (OR. en) 14116/05 LIMITE AGRILEG 166 Conseil UE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 21 november 2005 (02.12) (OR. en) PUBLIC 14116/05 LIMITE AGRILEG 166 ZITTINGSDOCUMENT van: het voorzitterschap aan: de Groep hoofden van de veterinaire diensten

Nadere informatie

Nieuwe Influenza A (H1N1)

Nieuwe Influenza A (H1N1) Nieuwe Influenza A (H1N1) Overzicht 6 november 29, week 45 Samenvatting In de afgelopen week is het aantal ziekenhuisopnamen wegens een laboratoriumbevestigde infectie met Nieuwe Influenza A (H1N1) wederom

Nadere informatie

Samenvatting

Samenvatting Het influenza A virus kan een groot aantal diersoorten infecteren waaronder mensen, varkens, paarden, zeezoogdieren en vogels. In zoogdieren veroorzaakt het virus een acute luchtweginfectie, bij mensen

Nadere informatie

Influenza de cijfersop eenrij

Influenza de cijfersop eenrij Influenza de cijfersop eenrij voorlopige schattingen influenza surveillance in Nederland 2017/2018 Rianne van Gageldonk-Lafeber RIVM - Centrum Infectieziektebestrijding Epidemiologie& Surveillance van

Nadere informatie

De nieuwe meldingsplicht voor tien ziekten Hans van Vliet RIVM-CIb 7 oktober 2008

De nieuwe meldingsplicht voor tien ziekten Hans van Vliet RIVM-CIb 7 oktober 2008 De nieuwe meldingsplicht voor tien ziekten Hans van Vliet RIVM-CIb 7 oktober 2008 Wat bespreken Iets over meldingscriteria De nieuwe ziekten (2 minuten per ziekte!) - Wat is de reden om het te melden -

Nadere informatie

Resultaten van de monitoring voor vogelgriep in 2015

Resultaten van de monitoring voor vogelgriep in 2015 Resultaten van de monitoring voor vogelgriep in 2015 Actieve monitoring bij wilde vogels In 2015 werden bij de actieve monitoring 3.218 wilde vogels op de aanwezigheid van vogelgriep onderzocht. Net als

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 18378 28 maart 2018 Regeling van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van 27 maart 2018, nr. WJZ/18053054,

Nadere informatie

Figuur 1: aantal nieuwe gevallen (incidentie) van influenza in functie van de leeftijd.

Figuur 1: aantal nieuwe gevallen (incidentie) van influenza in functie van de leeftijd. Figuur 1: aantal nieuwe gevallen (incidentie) van influenza in functie van de leeftijd. Figuur 2: conceptueel kader voor globalisatie en volksgezondheid. Stilleestekst deel 2 Pagina 1 van 9 Figuur 3A:

Nadere informatie

Veehouderij en gezondheid omwonenden

Veehouderij en gezondheid omwonenden Veehouderij en gezondheid omwonenden Hebben veehouderijen effect op de gezondheid van mensen die in de omgeving wonen? Dat was de centrale vraag in het onderzoek VGO. In deze brochure vindt u de belangrijkste

Nadere informatie

EUROPEES PARLEMENT. Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid. van de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid

EUROPEES PARLEMENT. Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid. van de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid EUROPEES PARLEMENT 2004 ««««««««««««2009 Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid 19.7.2005 VOORLOPIGE VERSIE 2005/0063(CNS) ONTWERPADVIES van de Commissie milieubeheer, volksgezondheid

Nadere informatie

Resultaten van de monitoring voor vogelgriep in 2017

Resultaten van de monitoring voor vogelgriep in 2017 Resultaten van de monitoring voor vogelgriep in 2017 Actieve monitoring bij wilde vogels In 2017 werden bij de actieve monitoring 2.366 wilde vogels op de aanwezigheid van vogelgriep onderzocht. Net als

Nadere informatie

Aviaire Influenza, export naar derde landen (AI-003) 31 mei 2017 Versie: 1.9.1

Aviaire Influenza, export naar derde landen (AI-003) 31 mei 2017 Versie: 1.9.1 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED Deze instructie beschrijft de voorwaarden die, als gevolg van uitbraken van Aviaire Influenza in Nederland of andere landen, gelden voor de uitvoer vanuit Nederland naar derde

Nadere informatie

Effect van een nieuw aan te leggen kleidepot op het risico van introductie van ziektekiemen op een nabijgelegen pluimveebedrijf: een expert opinie.

Effect van een nieuw aan te leggen kleidepot op het risico van introductie van ziektekiemen op een nabijgelegen pluimveebedrijf: een expert opinie. Effect van een nieuw aan te leggen kleidepot op het risico van introductie van ziektekiemen op een nabijgelegen pluimveebedrijf: een expert opinie. Dr. ir. A.R.W. Elbers en dr. R.J. Bouwstra Dit onderzoek

Nadere informatie

Aanpak van griep bij het varken: een uitdaging? Dr. Tom Meyns MERIAL Belgium

Aanpak van griep bij het varken: een uitdaging? Dr. Tom Meyns MERIAL Belgium Aanpak van griep bij het varken: een uitdaging? Dr. Tom Meyns MERIAL Belgium Inhoud Influenza Epidemiologie - verspreiding Ziektebeeld Klassieke uitbraken Chronische problemen Complicaties Belang en economische

Nadere informatie

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 28 maart 2019 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

Niet technische samenvatting. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project

Niet technische samenvatting. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project Niettechnische samenvatting 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Respiratoir Syncytieel Virus (RSV) in kalveren 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) Oktober 2015 oktober 2020

Nadere informatie

Eindrapport Welzijnscommissie Dierziekten December april 2018

Eindrapport Welzijnscommissie Dierziekten December april 2018 Eindrapport Welzijnscommissie Dierziekten December 2017- april 2018 1. Inleiding Welzijnscommissie Dierziekten Het kabinet vindt bij de bestrijding van dierziekten bewaking van dierenwelzijnsaspecten van

Nadere informatie

Jaap T. van Dissel Afdeling Infectieziekten. Neuraminidaseremmers bij pandemie door Mexicaanse Griep Influenza A(H1N1)

Jaap T. van Dissel Afdeling Infectieziekten. Neuraminidaseremmers bij pandemie door Mexicaanse Griep Influenza A(H1N1) Jaap T. van Dissel Afdeling Infectieziekten Neuraminidaseremmers bij pandemie door Mexicaanse Griep ofwel Nieuwe ofwel Pandemische Influenza A(H1N1) griep (H1N1) 2009 Influenza Mexicaanse griep Wat is

Nadere informatie

Resultaten van de monitoring voor vogelgriep in 2013

Resultaten van de monitoring voor vogelgriep in 2013 Resultaten van de monitoring voor vogelgriep in 2013 Actieve monitoring bij wilde vogels In 2013 werden bij de actieve monitoring 3.181 wilde vogels op de aanwezigheid van vogelgriep onderzocht. Net als

Nadere informatie

Symposium GKZ & Hygieia - Import, o.d.z. Better safe than sorry. Dierziektebestrijding bij het invoeren van (volgens de GWWD ) besmette dieren

Symposium GKZ & Hygieia - Import, o.d.z. Better safe than sorry. Dierziektebestrijding bij het invoeren van (volgens de GWWD ) besmette dieren Symposium GKZ & Hygieia - Import, o.d.z. Better safe than sorry Dierziektebestrijding bij het invoeren van (volgens de GWWD ) besmette dieren Mauro De Rosa Inleiding Doel presentatie Dierziektebestrijding

Nadere informatie

Samenvatting. Etiologie. samenvatting

Samenvatting. Etiologie. samenvatting Samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene inleiding op dit proefschrift. Luchtweginfecties zijn veel voorkomende aandoeningen, die door een groot aantal verschillende virussen en bacteriën veroorzaakt kunnen

Nadere informatie

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 10 april 2019 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

Nieuwe Influenza A (H1N1)

Nieuwe Influenza A (H1N1) Nieuwe Influenza A (H1N1) Overzicht 27 november 29, week 48 Samenvatting In de afgelopen week is het aantal ziekenhuisopnamen wegens een laboratoriumbevestigde infectie met Nieuwe Influenza A (H1N1) afgenomen

Nadere informatie

Kamervragen aan de ministers van VWS en LNV over nieuwe gevallen van Q-koorts besmettingen bij mensen in Brabant

Kamervragen aan de ministers van VWS en LNV over nieuwe gevallen van Q-koorts besmettingen bij mensen in Brabant 08-05-2008 Kamervragen aan de ministers van VWS en LNV over nieuwe gevallen van Q-koorts besmettingen bij mensen in Brabant Vragen van het lid Thieme aan de ministers van Volksgezondheid Welzijn en Sport

Nadere informatie

Deskundigengroep dierziekten 8 juni 2016

Deskundigengroep dierziekten 8 juni 2016 Deskundigengroep dierziekten 8 juni 2016 Aanwezig: Arjan Stegeman (voorzitter), Ron Fouchier, Teun Fabri, Roy Slaterus, Erik van Geloof, Guus Koch, Nancy Beerens, Mart de Jong (schriftelijk commentaar),

Nadere informatie

Virussen zonder grenzen

Virussen zonder grenzen Virussen zonder grenzen Prof. Eric Snijder Afdeling Medische Microbiologie Leids Universitair Medisch Centrum 1 Inferno, een kolfje naar mijn hand 2 1 2012... MERS Nature, October 4, 2012 3 Ebola 4 2 Ebola...

Nadere informatie

Resultaten van de monitoring voor vogelgriep in 2012

Resultaten van de monitoring voor vogelgriep in 2012 Resultaten van de monitoring voor vogelgriep in 2012 Actieve monitoring bij wilde vogels In 2012 werden bij de actieve monitoring 3.220 wilde vogels op de aanwezigheid van vogelgriep onderzocht. Net als

Nadere informatie

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 28 februari 2019 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

Wereldwijd overzicht ebolavirusinfecties

Wereldwijd overzicht ebolavirusinfecties Wereldwijd overzicht ebolavirusinfecties Epidemiologisch weekoverzicht ebola per 19oktober 2014 Inleiding Dit document bevat een wereldwijd overzicht van de epidemiologische situatie van ebolavirusinfecties

Nadere informatie

EU-wetgeving en beleid. Annemarie Bouma Ministerie LNV

EU-wetgeving en beleid. Annemarie Bouma Ministerie LNV EU-wetgeving en beleid Annemarie Bouma Ministerie LNV Afrikaanse varkenspest: regelgeving OIE EU NL 2 OIE World organisation for Animal Health Transparency global disease situation OIE-listed diseases

Nadere informatie

Nieuwe Influenza A (H1N1)

Nieuwe Influenza A (H1N1) Nieuwe Influenza A (H1N1) Overzicht 4 december 29, week 49 Samenvatting In de afgelopen week is het aantal ziekenhuisopnamen wegens een laboratoriumbevestigde infectie met Nieuwe Influenza A (H1N1) afgenomen

Nadere informatie

15-07-2008 Kamervragen aan de ministers van VWS en LNV over de explosieve stijging van het aantal Q-koorts gevallen in Brabant

15-07-2008 Kamervragen aan de ministers van VWS en LNV over de explosieve stijging van het aantal Q-koorts gevallen in Brabant 15-07-2008 Kamervragen aan de ministers van VWS en LNV over de explosieve stijging van het aantal Q-koorts gevallen in Brabant Kamervragen van het lid Thieme aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn

Nadere informatie

Mazelen. Coschap Huisarts- en Sociale geneeskunde Huisartsenpraktijk P.A.J. van de Kar Jiske Sloekers

Mazelen. Coschap Huisarts- en Sociale geneeskunde Huisartsenpraktijk P.A.J. van de Kar Jiske Sloekers Mazelen Coschap Huisarts- en Sociale geneeskunde Huisartsenpraktijk P.A.J. van de Kar Jiske Sloekers 25-04-2019 Wat is mazelen? Virusinfectie morbellivirus Aerogene druppel verspreiding Primaire infectie

Nadere informatie

De Staatssecretaris van Economische Zaken,

De Staatssecretaris van Economische Zaken, Regeling van de Staatssecretaris van Economische Zaken van 7 december 2016, nr. WJZ/16190444, houdende wijziging van de Regeling maatregelen beschermings- en toezichtsgebied vogelgriep Biddinghuizen 2016,

Nadere informatie

Gezondheidsrisico s voor omwonenden van intensieve veehouderijen. Prof Dr Dick Heederik Institute for Risk Assessment Sciences Universiteit Utrecht

Gezondheidsrisico s voor omwonenden van intensieve veehouderijen. Prof Dr Dick Heederik Institute for Risk Assessment Sciences Universiteit Utrecht Gezondheidsrisico s voor omwonenden van intensieve veehouderijen Prof Dr Dick Heederik Institute for Risk Assessment Sciences Universiteit Utrecht MER bijeenkomst Utrecht 2013 Gezondheidsrisico s en effecten

Nadere informatie

Mazelen en rubella surveillance overzicht, 1 mei 11 sep 2013 (week 37)

Mazelen en rubella surveillance overzicht, 1 mei 11 sep 2013 (week 37) Mazelen en rubella surveillance overzicht, 1 mei 11 sep 2013 (week 37) Bron gegevens: Osiris/CIb-LCI/CIb-IDS. Auteurs: Esther Swart, Susan Hahné (CIb-EPI). Met dank aan Henriette Giesbers, VZP, Irmgard

Nadere informatie

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 4 oktober 2018 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10 NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10 Een uitgave van: Nationaal Influenza Centrum (NIC): Rotterdam (Erasmus MC), Bilthoven (RIVM); Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL);

Nadere informatie

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 26 juni 2019 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

Centrum Epidemiologie en Surveillance van Infectieziekten

Centrum Epidemiologie en Surveillance van Infectieziekten Centrum Epidemiologie en Surveillance van Infectieziekten Het Centrum Epidemiologie en Surveillance van Infectieziekten (EPI) bewaakt en analyseert de staat van infectieziekten voor de publieke gezondheid.

Nadere informatie

Risicobeoordeling nieuwe influenza A virus

Risicobeoordeling nieuwe influenza A virus BIJLAGE Risicobeoordeling nieuwe influenza A virus Gevaaridentificatie en -karakterisatie Het nieuwe Influenza A (H1N1) virus, kortweg NIAV, is een nieuw griepvirus dat afkomstig is van varkens met bestanddelen

Nadere informatie

Risicofactoren voor introductie van laagpathogeen aviaire influenza virus op legpluimveebedrijven met vrije uitloop in Nederland

Risicofactoren voor introductie van laagpathogeen aviaire influenza virus op legpluimveebedrijven met vrije uitloop in Nederland Risicofactoren voor introductie van laagpathogeen aviaire influenza virus op legpluimveebedrijven met vrije uitloop in Nederland Jeanet van der Goot 1, Armin Elbers 1, Ruth Bouwstra 1,Teun Fabri 3, Maudia

Nadere informatie

Resultaten van de monitoring voor vogelgriep in 2011

Resultaten van de monitoring voor vogelgriep in 2011 Resultaten van de monitoring voor vogelgriep in 2011 Actieve monitoring bij wilde vogels In 2011 werden bij de actieve monitoring 3.397 wilde vogels op de aanwezigheid van vogelgriep onderzocht. Net als

Nadere informatie

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 24 oktober 2018 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 24 oktober 2017 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

Vaccinatie tegen vogelgriep van bedrijfsmatig gehouden biologische legkippen en legkippen met vrije uitloop

Vaccinatie tegen vogelgriep van bedrijfsmatig gehouden biologische legkippen en legkippen met vrije uitloop Vaccinatie tegen vogelgriep van bedrijfsmatig gehouden biologische legkippen en legkippen met vrije uitloop Vaccinatie toegestaan De Europese Unie heeft op 22 februari 2006 een akkoord bereikt over het

Nadere informatie

14u05-14u50 Geef griep geen kans op de werkvloer. Els De Pinnewaert, verpleegkundig ziekenhuishygiënist

14u05-14u50 Geef griep geen kans op de werkvloer. Els De Pinnewaert, verpleegkundig ziekenhuishygiënist 14u05-14u50 Geef griep geen kans op de werkvloer Els De Pinnewaert, verpleegkundig ziekenhuishygiënist GRIEPVACCINATIE VAN ZORGVERLENERS Hoe kan griep voorkomen worden? 1. Griep quiz 2. Wat is seizoensgriep?

Nadere informatie

Is hepatitis C eliminatie in Nederland wel mogelijk? Andy IM Hoepelman Hoogleraar Interne Geneeskunde & Infectieziekten UMC Utrecht

Is hepatitis C eliminatie in Nederland wel mogelijk? Andy IM Hoepelman Hoogleraar Interne Geneeskunde & Infectieziekten UMC Utrecht Is hepatitis C eliminatie in Nederland wel mogelijk? Andy IM Hoepelman Hoogleraar Interne Geneeskunde & Infectieziekten UMC Utrecht Disclosures Gilead, Pfizer, ViiV Eliminatie van infectie: Incidentie

Nadere informatie

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 28 maart 2018 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

Influenza vaccinatie van ziekenhuismedewerkers

Influenza vaccinatie van ziekenhuismedewerkers Influenza vaccinatie van ziekenhuismedewerkers Achtergrond Het RIVM en Vernet Verzuimnetwerk B.V. hebben een onderzoek uitgevoerd onder ziekenhuismedewerkers naar de relatie tussen de influenza vaccinatiegraad

Nadere informatie

Dr. B. BROCHIER WIV - Virologie J. Wytsmanstraat, 14 1050 Brussel Tel. : 02/642.55.98 Fax : 02/642.56.92

Dr. B. BROCHIER WIV - Virologie J. Wytsmanstraat, 14 1050 Brussel Tel. : 02/642.55.98 Fax : 02/642.56.92 1. Gegevens van het referentielaboratorium Dr. B. BROCHIER WIV - Virologie J. Wytsmanstraat, 14 1050 Brussel Tel. : 02/642.55.98 Fax : 02/642.56.92 2. Programmaverantwoordelijke contactpersoon Dr Isabelle

Nadere informatie

Resultaten VGO en gerelateerde studies: inzichten in de relatie veehouderij en gezondheid? Dick Heederik IRAS Universiteit Utrecht

Resultaten VGO en gerelateerde studies: inzichten in de relatie veehouderij en gezondheid? Dick Heederik IRAS Universiteit Utrecht Resultaten VGO en gerelateerde studies: inzichten in de relatie veehouderij en gezondheid? Dick Heederik IRAS Universiteit Utrecht VGO studie Geen aanwijzingen voor meer ziekte door zoönoseverwekkers of

Nadere informatie

Ruth Bouwstra (CVI) Teun Fabri (GD Deventer) Ron Fouchier (Erasmus MC) Erik van Geloof (KNMvD) Mart de Jong (WU) Wim Pelgrim (EZ, ambtelijk

Ruth Bouwstra (CVI) Teun Fabri (GD Deventer) Ron Fouchier (Erasmus MC) Erik van Geloof (KNMvD) Mart de Jong (WU) Wim Pelgrim (EZ, ambtelijk Ruth Bouwstra (CVI) Teun Fabri (GD Deventer) Ron Fouchier (Erasmus MC) Erik van Geloof (KNMvD) Mart de Jong (WU) Wim Pelgrim (EZ, ambtelijk secretaris) Roy Slaterus (SOVON) Arjan Stegeman (voorzitter)

Nadere informatie

De Staatssecretaris van Economische Zaken,

De Staatssecretaris van Economische Zaken, Regeling van de Staatssecretaris van Economische Zaken van 9 november 2016, nr. WJZ/16173311, houdende maatregelen tot het afschermen en ophokken van gevogelte in verband met de preventie van hoogpathogene

Nadere informatie

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn Surveillance in 2015

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn Surveillance in 2015 NIVEL Zorgregistraties eerste lijn Surveillance in 2015 De surveillance van NIVEL Zorgregistraties eerste lijn wordt gerealiseerd op basis van een geautomatiseerde verzameling van routinematig vastgelegde

Nadere informatie

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 9 november 2017 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 11 mei 2017 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

GECONSOLIDEERDE VERSIE DIT IS GEEN JURIDISCH BINDEND DOCUMENT DIT DOCUMENT IS UITSLUITEND BEDOELD VOOR VOORLICHTINGSDOELEINDEN

GECONSOLIDEERDE VERSIE DIT IS GEEN JURIDISCH BINDEND DOCUMENT DIT DOCUMENT IS UITSLUITEND BEDOELD VOOR VOORLICHTINGSDOELEINDEN GECONSOLIDEERDE VERSIE DIT IS GEEN JURIDISCH BINDEND DOCUMENT DIT DOCUMENT IS UITSLUITEND BEDOELD VOOR VOORLICHTINGSDOELEINDEN Regeling van de Staatssecretaris van Economische Zaken van 9 november 2016,

Nadere informatie

Het vaccinatieplan tegen NCD

Het vaccinatieplan tegen NCD Het vaccinatieplan tegen NCD Inhoudsopgave Vaccinatieplan tegen NCD 3 Vermeerderingsdieren 5 Leghennen 7 Vleeskuikens 8 Vleeskalkoenen 10 Newcastle Disease 12 Vaccinatieplan tegen NCD Om het pluimvee in

Nadere informatie

ESBLAT Symposium Veilig voedsel produceren. Similariteitsanalyse. Dick Heederik IRAS UU

ESBLAT Symposium Veilig voedsel produceren. Similariteitsanalyse. Dick Heederik IRAS UU ESBLAT Symposium 2018 Similariteitsanalyse Veilig voedsel produceren Dick Heederik IRAS UU Aanleiding voor dit project Opzet van het project Identificeren van alle beschikbare Nederlandse studies Identificeren

Nadere informatie

Aviaire Influenza, export naar derde landen (AI-003) 27 december 2016 Versie: 1.8.9

Aviaire Influenza, export naar derde landen (AI-003) 27 december 2016 Versie: 1.8.9 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED Deze instructie beschrijft de voorwaarden die, als gevolg van uitbraken van Aviaire Influenza in Nederland of andere landen, gelden voor de uitvoer vanuit Nederland naar derde

Nadere informatie