VOGELWERKGROEP OUDERKERK WERKGROEP WEIDEVOGELS IVN AMSTELVEEN AGRARISCHE NATUURVERENIGING DE AMSTEL

Transcriptie

1 JAARVERSLAG WEIDEVOGELBESCHERMING EN -BEHEER IN AMSTELLAND 2008 VOGELWERKGROEP OUDERKERK WERKGROEP WEIDEVOGELS IVN AMSTELVEEN AGRARISCHE NATUURVERENIGING DE AMSTEL

2 Colofon Samenstelling en foto s: Mark Kuiper en Aad van Paassen Druk: Drukkerij Amstelland 28 februari

3 INHOUD INLEIDING WEERSVERLOOP VOORJAAR WEIDEVOGELBESCHERMING EN -BEHEER RESULTATEN NESTBESCHERMING AMSTELLAND WEIDEVOGELBESCHERMING EN BEHEER IN DE RONDE HOEP WEIDEVOGELBESCHERMING EN BEHEER IN BOVENKERKERPOLDER...02 Bijlage 1. Resultaten nestbescherming alle polders...15 Bijlage 2. Adressenlijst...16

4 INLEIDING POSITIEVE ONTWIKKELINGEN Dankzij het feit dat de Bovenkerkerpolder en de Ronde Hoep de afgelopen jaren de kans kregen deel uit te maken van een reeks projecten die tot doel hadden te experimenteren met maatregelen om de gruttokuikens te beschermen, zien we dat de gruttopopulaties het in deze polders heel redelijk doen. Er komen veel kuikens groot en het aantal broedende grutto s neemt toe! In dit verslag extra aandacht voor deze positieve ontwikkeling in de vorm van een wat uitgebreide bespreking van Ronde Hoep en Bovenkerkerpolder. De hier gevolgde werkwijze dient nu als voorbeeld voor alle weidevogelgebieden in Nederland bij het effectiever vormgever van weidevogelbeheer in de komende periode van Programma Beheer vanaf OMVORMING PROGRAMMABEHEER In 2010 gaat er veel veranderen in het agrarisch natuurbeheer. Kernpunt in de nieuwe regeling is de gebiedsgerichte aanpak bij het weidevogelbeheer. Dat betekent: per polder zorgen voor een situatie waarin weidevogels de kans krijgen niet alleen de eieren uit te broeden, maar ook hun jongen groot te brengen. De beheerpakketten zijn versimpeld, maar hebben grotendeels dezelfde inhoud. Grote verandering is verder dat het niet langer mogelijk is om in een polder uitsluitend contracten nestbescherming te sluiten. Dat was in Amstelland niet aan de orde, maar wel in diverse andere gebieden in Nederland. De agrarische natuurvereniging De Amstel zal deze nieuwe, effectieve vorm van weidevogelbeheer samen met Landschap Noord- Holland en de vrijwilligersgroepen in Amstelland in de loop van 2009 ook vormgeven. BESCHERMERS AMSTELLAND In het bestuur van de stichting Beschermers Amstelland werken vertegenwoordigers van de LTO afdeling in Amstelland, van de agrarische natuurvereniging De Amstel en individuele burgers samen om Amstelland te behouden als vitaal agrarisch en waardevol cultuurlandschap met hoge natuurwaarden, met name weidevogels. Om dat te bereiken, worden vele activiteiten uitgevoerd, zoals de jaarlijkse Amstellanddag, inspreken op plannen rond bijvoorbeeld golfbanen en Natura 2000 gebieden (Botshol), onderzoek naar verbredingsmogelijkheden voor agrariërs, workshop rond fiets- en wandelpaden etc. Dit zijn relevante onderwerpen voor Amstelland, ook voor ons weidevogelbeschermers. KIJK OOK OP WEBSITES Algemeen: de portal voor geïnteresseerden in weidevogels. Lokaal: Voor actuele informatie: Veel leesplezier! Mark Kuiper, Aad van Paassen 1

5 Ronde Hoep 2

6 1. WEERSVERLOOP VOORJAAR 2008 In de eerste helft van maart, bij de aankomst van de grutto s, was het normaal weer voor deze maand, niet al te koud en regelmatig neerslag. De tweede helft van de maand kende echter een forse koude periode met veel nachten temperaturen onder nul. Vooral in het westen van het land viel er zeer veel regen en sneeuw. April, de maand waarin de grutto s eieren leggen, begon even koel als maart eindigde. Afgezien van een natte 5 april, was het redelijk droog. Pas in de tweede helft van de maand begon de temperatuur wat aangenamer te worden. De neerslag was relatief gering, maar problemen door droogte bleven uit. Door de koelte was de grasgroei zeer traag en in de Ronde Hoep kwamen de grutto s relatief laat tot het leggen van eieren. In de naast gelegen Bovenkerkerpolder was de grasgroei aanmerkelijk sneller en maakten de vogels een vlottere start. Mogelijk dat een deel van de grutto s vanwege dit verschil in grasgroei de Bovenkerkerpolder verkoos boven de Ronde Hoep. Ondanks dat de broedresultaten in de Ronde Hoep gemiddeld beter zijn, nam de populatie in de Bovenkerkerpolder duidelijk meer toe dan in de Ronde Hoep. In mei was het in de eerste weken erg warm, zonnig en droog. In de tweede helft daalde de temperatuur naar wat meer normale waarden en werd het ook wat wisselvalliger. Het weer maakte de omstandigheden voor de kuikens goed - maar ook voor het maaien waren de omstandigheden gunstig. Doordat de grasgroei in april erg traag was gebleven, werd er toch over het algemeen pas in de loop van mei gemaaid. Juni: de temperatuur bleef in juni aanvankelijk hoog. Afgezien van een paar zware buien, waren er veel droge dagen. De jonge grutto s waren vooral aangewezen op percelen waar afspraken waren gemaakt om laat te maaien. Veel van deze percelen waren nog goed toegankelijk voor de kuikens. De problemen die vorig jaar de boeren noodzaakten deze percelen pas in augustus te maaien, deden zich in 2008 niet voor. Zowel voor de vogels als voor de boeren was het resultaat van het uitgesteld maaien bevredigend. Figuur 1. Temperatuurverloop voorjaar 2008 (bron KNMI) Figuur 2. neerslagverloop voorjaar 2008 (bron KNMI) 3

7 2. WEIDEVOGELBESCHERMING EN -BEHEER 2.1 RESULTATEN NESTBESCHERMING AMSTELLAND RESULTATEN AMSTELLAND In 2008 hebben 45 agrariërs samen met 94 vrijwilligers nesten beschermd op ha. In totaal hebben zij nesten van weidevogels gevonden. Van 653 nesten met een bekend uitkomstresultaat is 74,4% met succes uitgekomen en 16,9% gepredeerd. Overige verliesoorzaken zijn vertrapping door vee (0.6%), landbouwkundige werkzaamheden zoals maaien (0,9%), verlaten (28%) en onbekende verliesoorzaak (4,4%). Concluderend: het uitkomstsucces van de gevonden legsels was goed en de verliezen door landbouwkundige oorzaken waren laag. Tabel 1. Gevonden legsels, uitkomstresultaat en verliesoorzaken in Amstelland in 2008 De Krakeend wordt steeds algemener in onze polders, maar we vinden weinig nesten deze soort broedt laat in het voorjaar, zeer goed verstopt en vaak dichtbij het water. 4

8 RESULTATEN PER POLDER Splitsen we de resultaten uit per polder, dan blijkt de predatiedruk in de meeste polders in 2008 gemiddeld tot laag te zijn, maar in de Middelpolder hoog. Daar zijn de vrijwilligers in de loop van het voorjaar van 2008 dan ook verhuisd naar een bedrijf in de Ronde Hoep waar de predatiedruk beduidend lager was. Uitkomstresultaat gevonden weidevogellegsels per polder 2008 Uitgekomen legsels Predatie Beweiding Werkzaamheden Verlaten Overig verlies Onbekende oorzaak 100% 8,3% 5,6% 90% 80% 16,9% 8,3% 17,3% 70% 60% 66,7% 50% 40% 30% 71,9% 91,4% 72,2% 76,5% 92,9% 20% 10% 26,7% 0% Bovenkerkerpolder (442 legsels) Middelpolder (28 legsels) Holendrechter- en Bullewijkerpolder (76 legsels) Groot- en Kl.- Duivendrechtsche Polder (127 legsels) Polder de Ronde Hoep (388 legsels) Uithoornsche en Kalslagerpolder (37 legsels) Grafiek 1. Gevonden legsels, uitkomstresultaat en verliesoorzaken per polder in 2008 MEERJARIG BEELD Het uitkomstresultaat varieert de afgelopen 10 jaar tussen redelijk vaste waarden: 71% - 88%. De verschillen in uitkomstresultaat tussen opeenvolgende jaren is wel vrij groot: bijvoorbeeld van 78% in 2002 stijgt het naar 88% in 2003 en valt het weer terug naar 76% in Conclusie hier is dat we ons niet moeten laten ontmoedigen door af en toe een wat slechter jaar. Constatering is ook dat het nog altijd heel goed gaat met het uitkomstresultaat van weidevogellegsels in Amstelland. Uitkomstresultaat en verliesoorzaken 100% 80% % 40% % 0% Uitgekomen legsels Verloren gegaan door predatie Overig verlies Grafiek 2. Uitkomstresultaat en verliesoorzaken in Amstelland van

9 AANTAL GEVONDEN LEGSELS PER JAAR Het aantal gevonden legsels neemt in de loop van de jaren iets af. Dat komt vooral doordat de laatste jaren op een kleinere oppervlakte naar nesten wordt gezocht. We zoeken tegenwoordig bewust minder vaak naar nesten op percelen met uitgesteld maaien. Er is geen sprake van achteruitgang in aantal broedparen. Dat blijkt uit de aantallen broedparen in het kader van de alarmtellingen. In 2008 zijn van twee nieuwe soorten voor het eerst legsels geregistreerd: een bergeend en een Canadese gans, beide in de Uithoornse polder. Tabel 2. Aantal gevonden legsels in werkgebied van de Amstel Opp. in ha Bergeend Canadese gans Fazant Fuut Graspieper* Grauwe gans Grutto* Kievit Knobbelzwaan Krakeend* Kuifeend* Meerkoet Nijlgans Patrijs* Scholekster Slobeend* Tureluur* Veldleeuwerik* Visdief* Waterhoen Watersnip* Wilde eend Wintertaling* Witte kwikst Zomertaling* alle soorten totaal/100 ha ================================================================================= Kritische soorten totaal/100 ha ================================================================================ Aantal soorten ================================================================================ * kritische soorten 2001 is niet volledig vanwege de MKZ-uitbraak. 6

10 ONTWIKKELING PREDATIE In veel delen van Nederland is sprake van een toenemende predatiedruk. Merken we dat nu ook in Amstelland? Om daarover iets te zeggen, kunnen we de gegevens op twee manieren bewerken. Ten eerste op de gewone (klassieke) manier: het percentages gepredeerde nesten als deel van het totaal aantal nesten met een bekend uitkomstresultaat. Ten tweede op basis van dagelijkse overlevingskans van gevonden kievitlegsels (van deze soort hebben we de meeste gegevens). Met deze tweede methode corrigeren we voor nesten die al gepredeerd zijn voordat we ze gevonden hebben. Meestal ligt dit percentage hoger dan het percentage volgens de klassieke manier. Via beide methoden is te constateren dat de predatie toeneemt. Het opgaande in de lijn in onderstaande grafiek wordt echter wel sterk beïnvloed door de relatief hoge predatie in Predatie van kievitlegsels (Dagelijkse overlevingskans) Percentage y = 1,0582x ,5 R 2 = 0, Grafiek 3. Predatie volgens de methode van dagelijkse overlevingskans in Amstelland van Zelfs de goed verstopte eieren van de tureluur kunnen door een kraai worden gevonden it is all in the game 7

11 2.2 WEIDEVOGELBESCHERMING EN BEHEER IN DE RONDE HOEP Totale oppervlakte: ha. Oppervlakte met nestbescherming: 536 ha. Aantal bedrijven 38 Aantal deelnemende bedrijven: 17 Uitkomstresultaat Ronde Hoep Legsels % 1% 2% 3% Uitgekomen legsels Verloren gegaan door predatie Verloren gegaan door beweiding Verloren gegaan door landbouw werkzaamheden Verlaten legsels Overige verliesoorzaken Onbekende verliesoorzaken 77% Grafiek 4. Uitkomstresultaat en verliesoorzaken legsels Ronde Hoep Figuur 3. Kaartbeeld van gevonden legsels in de Ronde Hoep Zwart: kievitlegsels; rood: gruttolegsels. Zie verder onderstaande legenda. Tabel 3. Aantal gevonden legsels en uitkomstresultaat in de Ronde Hoep in 2008 Het uitkomstresultaat van alle legsels is 76,6%. Het uitkomstresultaat van gruttolegsels ligt daar ruim 10% onder met 65,4% en de kievit erboven: 82,8%. Predatie is de belangrijkste verliesoorzaak maar ligt met 17,3% op een acceptabel niveau. 8

12 Figuur 4. Kaartbeeld beheer en territoria Figuur 5. Kaartbeeld alarmtelling 24 mei Het aantal gruttoterritoria was 233. Het aantal gezinnen op 24 mei was 128: BTS 55%. In de Ronde Hoep zijn in 2008 op 254 ha afspraken gemaakt met boeren om geschikt kuikenland te creëren - dat is op een kwart van de polder! De resultaten zijn er naar, meer dan de helft van de grutto s loopt eind mei met kuikens rond, voldoende om een stabiele of licht groeiende populatie overeind te houden. Gecontracteerd beheer in de Ronde Hoep oppervlakte in ha bont hooiland bonte weiderand weidevogelstrook bouwland weidevogelrand vluchtheuvel uitstel maaien tot 22 juni uitstel maaien tot 15 juni uitstel maaien tot 8 juni uitstel maaien tot 1 juni uitstel maaien tot 23 mei extensieve beweiding voorbeweiden plasdras 100% 75% 50% 25% 0% PERCENTAGE GRUTTOPAREN DAT JONGEN GROOT BRENGT Ronde Hoep 31% 69% 51% 55% Grafiek 5. Beheerafspraken in de Ronde Hoep in hectares Grafiek 6. Bruto territoriaal succes (45% is ondergrens) CONCLUSIES (RONDE HOEP) er zijn 233 broedparen geteld, dat is 8 paar meer dan in 2007; 76,6% van alle weidevogellegsels is uitgekomen en dat is goed de oppervlakte gerealiseerd kuikenland is 358 ha waarvan 254 ha met beheercontracten, dat is voldoende 55% gruttogezinnen heeft (waarschijnlijk) een of meer jongen vliegvlug gekregen. Dat is voldoende! 9

13 DE RONDE HOEP EIND MEI GEFOTOGRAFEERD VANUIT EEN MODELVLIEGTUIGJE DAT OP AFSTAND WERD BESTUURD. DUIDELIJK IS TE ZIEN HOE HET MOZAÏEK- BEHEER DE VERSCHILLENDE PERCELEN EEN VERSCHILLEND KLEURTJE GEEFT. IN HET HART VAN DE POLDER KLEURT HET BLOEIENDE GRAS DE PERCELEN DONKER. NET GEMAAIDE PERCELEN ZIJN GEEL. Waar de hergroei al flink is ingezet, is de kleur fris groen. 10

14 Registreren van een scholeksterlegsel Even tot rust (laten) komen Presentatie resultaten tijdens de barbecue bij Dick Andriessen EERSTE EIEREN VAN WEIDEVO- GELS in 2008: Kievit: gevonden door Joost van Blaaderen op 11 maart 2008 grutto: gevonden door Wim Koster op 22 maart 2008 tureluur: gevonden door Cees Lambalk op 23 maart 2008 scholekster: gevonden door Wim Koster op 3 april 2008 Allemaal in de Bovenkerkerpolder. 11

15 2.3 WEIDEVOGELBESCHERMING EN BEHEER IN BOVENKERKERPOLDER Totale oppervlakte 875 ha.. Oppervlakte met nestbescherming in 2008: 439 ha. Aantal bedrijven: 24. Aantal deelnemende bedrijven in 2008: 18 Uitkomstresultaat Legsels Bovenkerkerpolder % 6% 2% Uitgekomen legsels Verloren gegaan door predatie Verloren gegaan door beweiding 17% Verloren gegaan door landbouw werkzaamheden Verlaten legsels Overige verliesoorzaken Onbekende verliesoorzaken 72% Grafiek 7. Uitkomstresultaat en verliesoorzaken gevonden legsels in de Bovenkerkerpolder Figuur 6. Kaartbeeld van gevonden legsels in Bovenkerkerpolder Zwart: kievitlegsels; rood: gruttolegsels. Zie verder onderstaande legenda. Tabel 4. Aantal gevonden legsels en uitkomstresultaat in de Bovenkerkerpolder in 2008 Het uitkomstresultaat van alle legsels is 71,9%. Het uitkomstresultaat van gruttolegsels ligt daar met 75% iets boven en de kievit iets eronder: 69,9 %. Predatie is de belangrijkste verliesoorzaak, maar ligt met 16,9% op een acceptabel niveau. 12

16 Figuur 7. Kaartbeeld beheer (en territoria) Figuur 8 Kaartbeeld alarmtelling ronde 4 (week 21: mei) Het aantal gruttoterritoria is 156 Gemiddeld aantal gezinnen 10 en 24 mei: 81= BTS 52%. In de Bovenkerkerpolder zijn in 2008 op 117 ha. (14%) afspraken gemaakt voor graslandbeheer. Doordat waar nodig nog op de goede plekken vluchtheuvels bleven staan, is ook hier de reproductie in 2008 voldoende: 52%. Dit is een flinke verbetering ten opzichte van 2005 en oppervlakte in ha Gecontracteerd beheer in de Bovenkerkerpolder bont hooiland 140 bonte weiderand 120 weidevogelstrook bouwland weidevogelrand 100 vluchtheuvel uitstel maaien tot 22 juni 80 uitstel maaien tot 15 juni 60 uitstel maaien tot 8 juni uitstel maaien tot 1 juni 40 uitstel maaien tot 23 mei extensieve beweiding 20 voorbeweiden 0 plasdras % 75% 50% 25% 0% PERCENTAGE GRUTTOPAREN DAT JONGEN GROOT BRENGT Bovenkerkerpolder 30% 70% 33% 52% Grafiek 8. Beheerafspraken in de Bovenkerkerpolder Grafiek 9. Bruto territoriaal succes (45% is ondergrens) CONCLUSIES(BOVENKERKERPOLDER) er zijn 156 broedparen geteld, dat is maar liefst 23 paar meer dan in 2007; 71,9% van alle weidevogellegsels is uitgekomen en dat is goed; de oppervlakte gerealiseerd kuikenland is 195 ha, waarvan 114 ha met beheercontracten., dat is voldoende 52% gruttogezinnen heeft (waarschijnlijk) een of meer jongen vliegvlug gekregen. Dat is voldoende! 13

17 NATUURBELEVENIS: 1 MEI 2008 Met Karin, Anton en Hans in de Bovenkerkerpolder op het land van Fred van de Hoek. plots een lucht vol vogels en geluid. daar valt een vogel op de grond. torenvalk, helemaal suf. een mep van een kievit gehad?... steeds dichterbij, blijft nog steeds zitten daar gaat ie toch! Kijk, hij had een jonge kievit te pakken!! Zal deze het nog redden? Ze worden natuurlijk nooit allemaal groot!! 14

18 BIJLAGE 1. RESULTATEN NESTBESCHERMING ALLE POLDERS 15

19 4. BIJLAGE 2. ADRESSENLIJST Agrariërs Vrijwilligers Vogelwerkgroep Ouderkerk 16

20 Werkgroep Weidevogelbescherming IVN Amstelveen 17