FOCUS OP TOPSECTOREN

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "FOCUS OP TOPSECTOREN"

Transcriptie

1 I NOORDNIEUWS MAGAZINE VAN VNO-NCW NOORD JAARGANG 16 NUMMER 2 > 2011 FOCUS OP TOPSECTOREN > ENERGIEAKKOORD: NOORDEN HEEFT GOUD IN HANDEN > AUTONATIONAL: TECHNISCHE TOPSPORT > BEDRIJFSLEVEN ZET IN OP NOORDELIJKE AGENDA > DUURZAME INSPIRATIE OP DE AFSLUITDIJK

2

3 1 Inhoud NoordNieuws 2 > Bernard Wientjes over focus op topsectoren PS verkiezingen: verlanglijstje bedrijfsleven Nieuw Energieakkoord voor het Noorden Verder in dit nummer: Actueel: 10 NoordNieuws in t kort 16 Mobiliteit: wat zijn de speerpunten voor de komende jaren? 25 VNO-NCW Noord omarmt Fries herindelingsadvies 25 Sluiting JWF kazerne in Assen economisch onverantwoord 29 VNO-NCW Noord positief over ambities Gronings college 29 Ondernemersfonds Groningen van start Praktijk: 6 VNO-NCW bezoekt Autonational in IJlst 14 Kuipers voor kantoor: lokale speler met kracht van wereldclub 20 De intelligente meterkast 22 VTK Fritom: veiligheid boven alles 26 Duurzame inspiratie op de Afsluitdijk Vereniging: 9 Column Lambert Zwiers 19 VNO-NCW Noord in beeld: Ladies Lunch 30 Welkom nieuwe leden 32 Agenda Volg ons nu ook op Voorwoord In deze tweede editie van NoordNieuws van 2011 hebben we ruim aandacht voor het nieuwe topsectorenbeleid van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I). Bernard Wientjes, voorzitter VNO-NCW, vertelt waarom het geen oude wijn in nieuwe zakken is, maar een bewuste keuze om focus aan te brengen: een noodzakelijke aanpak. Welke gevolgen dit heeft voor ondernemers in de regio? Ook hier gaat Wientjes op in, maar een uitgebreidere toelichting kunt u verwachten bij onze bijeenkomst Meet the Chairmen op 20 april aanstaande, waar zowel onze landelijke als noordelijke voorzitter zullen ingaan op de actualiteit, onze lobbyagenda en de koers van VNO-NCW. Daarnaast hebben we in dit nummer onder andere aandacht voor het nieuwe Energieakkoord, dat volgens de SER Noord- Nederland kan leiden tot een economische doorbraak en waarmee wij als regio goud in handen hebben. Het Noorden heeft de kans om zich te profileren als dé duurzame top-energieregio van Noordwest Europa en als hét experimenteergebied voor innovatieve projecten. Voor vragen, reacties en suggesties over NoordNieuws kunt u contact met ons opnemen via noordnieuws@vno-ncwnoord.nl Namens de redactie, Lex Kloosterman

4 2 NoordNieuws april 2011 Annemarie van Oorschot Foto s: michelporro.com Bernard Wientjes over focus op negen topsectoren Een nieuwe aanpak In het magazine Forum van VNO-NCW zijn ze gepresenteerd als voetbalteam: de negen boegbeelden van de topsectoren en de tiende man voor hoofdkantoren en financiële dienstverlening. Half juni zal deze ploeg tien businessplannen presenteren voor versterking van de innovatieve kracht van de Nederlandse economie. Oude wijn in nieuwe zakken, roepen sceptici. Een nieuwe aanpak die móét!, zegt Bernard Wientjes, voorzitter VNO- NCW. Begin februari presenteerde minister Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) het Topsectorenbeleid. Hij wil samen met ondernemers en wetenschappers negen cruciale sectoren (zie kader) van onze economie versterken. Het kabinet stelt in totaal circa 1,5 miljard euro beschikbaar voor gerichte investeringen in onderzoek en ontwikkeling binnen deze bedrijfstakken. Het is geen extra geld, maar komt uit bestaande budgetten. Verder wil het kabinet de randvoorwaarden voor innovatie verbeteren, zoals het opheffen De rest van het bedrijfsleven zal indirect profiteren van het beleid. Extra groei leidt tot extra werk voor de sectoren die het vooral van de binnenlandse markt moeten hebben van hinderlijke regels of het verbeteren van het vakonderwijs. Dat er wat moet gebeuren, stelt niemand ter discussie. Begin dit jaar kwam naar buiten dat de investeringen in onderzoek en ontwikkeling (R&D) door zowel de Nederlandse overheid als het bedrijfsleven onder het Europese gemiddelde uitkomen. We willen tot de top-5 van de kenniseconomieën in de wereld behoren, maar Nederland is gezakt van de derde plaats in het jaar 2000 naar de tiende in 2010.

5 3 Winnaars Wientjes: Verhagen kiest voor de winnaars, voor bedrijven waarmee Nederland uitblinkt op de wereldmarkt. Dat is een groot verschil met het oude industriebeleid, waarvan sommigen zeggen dat dit met het Topsectorenbeleid is teruggekeerd. Onzin, vindt de werkdie móét! geselecteerd waarvan wij denken dat ze door hun positie op de wereldmarkt één procent extra groei kunnen genereren. Dus bovenop de reguliere groei van ons Bruto Nationaal Product. Dan kom je uit op negen. ACTUEEL Nieuw? Toch waren na de presentatie van het nieuwe beleid de cynische opmerkingen niet van de lucht. Wat is er nieuw aan? We hebben toch het innovatieplatform van Balkenende, waar overheid, ondernemers, onderwijs en onderzoekers al samenwerken aan het innovatieve vermogen van Nederland? Goed, de focus is anders: geen sectoren, maar sleutelgebieden. Maar dan nog. Het innovatieplatform heeft tot nu toe trouwens weinig opgeleverd. Of neem beleid van nog langer geleden: de nota Kennis in beweging begin jaren negentig van de vorige eeuw. Toenmalig minister Wijers wilde ook gericht investeren, destijds in slechts enkele technologische topinstituten waar ondernemers en wetenschappers samen zouden uitblinken in topresearch. Ook dat beleid bracht geen innovatieboost. Maar wie Wientjes spreekt, raakt er snel van overtuigd dat sceptici appels met peren vergelijken. De aanpak van Verhagen is écht anders, benadrukt hij. De mondiale concurrentie is velen malen groter dan in de jaren negentig. Economieën in Azië, Zuid-Amerika, het Midden-Oosten, zelfs Vietnam, ontwikkelen zich snel, waardoor Nederland relatief kleiner wordt op de wereldmarkt. Daardoor is het meer dan in het verleden noodzakelijk keuzes te maken. Dat doen we met de topsectoren. Uitsluitend die bedrijfstakken zijn Verhagen kiest voor de winnaars, voor bedrijven waarmee Nederland uitblinkt op de wereldmarkt De selectie is flexibel. Als een sector onvoldoende groeit, zal deze in de toekomst afvallen. Omgekeerd kan door markt- en technologische ontwikkelingen een nieuwe sector worden toegevoegd. Wientjes schat dat ongeveer 25 procent van het Nederlandse bedrijfsleven onder een topsector valt. De rest van het bedrijfsleven, zoals ICT, bouw, horeca en detailhandel, zal indirect profiteren. Extra groei leidt tot extra werk voor de sectoren die het vooral van de binnenlandse markt moeten hebben.

6 4 NoordNieuws april 2011 geversvoorzitter. Het industriebeleid steunde verliezers. In onze toekomstvisie Optimistisch, die VNO-NCW, MKB en LTO vorig jaar hebben gepresenteerd, pleiten we als eerste voor het verder versterken van onze sterke economische punten. Het kabinet heeft dat overgenomen. Dan kun je niet anders dan tevreden zijn over het Topsectorenbeleid. Spreek Bernard Wientjes bij Meet the Chairmen Van gedachten wisselen over het topsectorenbeleid met de meest invloedrijke man van Nederland? Woensdag 20 april aanstaande is het mogelijk, wanneer onze nationale voorzitter, Bernard Wientjes, op bezoek is bij VNO-NCW Noord. Wij nodigen u van harte uit voor deze interactieve bijeenkomst in het Hof van Saksen in Nooitgedacht. De focus op de topsectoren zal dwars door de totale beleidsagenda van het kabinet voelbaar zijn. Zo worden de buitenlandse handelsmissies op deze bedrijfstakken afgestemd, evenals ontwikkelingssamenwerking. En universiteiten moeten zich specialiseren op de gebieden van de topsectoren. Nederlandse universiteiten staan in de wereldranking op een plaats tussen de honderd en tweehonderd. Willen zij stijgen op die lijst en dus een hogere kwaliteit onderwijs en onderzoek leveren, dan is concentratie van middelen belangrijk. Prima als je je bachelors op verschillende universiteiten kunt halen, maar de masters op de gebieden van de topsectoren zouden geconcentreerd kunnen worden bij enkele universiteiten. Die kunnen dan ook de beste hoogleraren aantrekken. Sommige Tijdens Meet the Chairmen zal Bernard Wientjes ingaan op de lobbyactiviteiten van VNO-NCW in Den Haag. Met name het nieuwe Topsectorenbeleid van het kabinet zal hierbij centraal staan, want VNO-NCW is nauw betrokken bij de vormgeving ervan. Tijdens deze bijeenkomst is het mogelijk om met Bernard Wientjes in te gaan op de mogelijkheden die dit beleid voor het Noorden biedt. Zowel onze landelijke voorzitter als Bert van der Haar, voorzitter VNO-NCW Noord, zullen hun visie geven op de economische agenda, zowel op noordelijke als landelijke schaal. Zij willen graag met u in gesprek over de economische actualiteit: wat zijn bijvoorbeeld de gevolgen van de Provinciale Statenverkiezingen? Welke prioriteiten stelt VNO-NCW? Maar vooral ook: hoe herkenbaar is de visie van VNO-NCW en VNO-NCW Noord? Houden we ons bezig met de juiste zaken, of moeten de accenten anders gelegd worden? Zorg daarom dat u bij deze bijeenkomst bent: uw mening telt! Programma uur Ontvangst uur Algemene Ledenvergadering uur Inleiding Bert van der Haar, voorzitter VNO-NCW Noord Belangrijkste thema: één noordelijke agenda uur Inleiding Bernard Wientjes, voorzitter VNO-NCW Belangrijkste thema: Het Nieuwe Topsectorenbeleid uur discussie met de zaal uur Afsluitende borrel Locatie Hof van Saksen Veldweg PW Nooitgedacht universiteiten geven al aan dat ze willen specialiseren. Groningen maakte onlangs bekend dat ze zich wil richten op energie en life sciences. Watertechnologie past bij Delft en high tech bij Eindhoven. Regio Innovatie vindt vaak plaats op de grensvlakken van de sectoren. In de regio vinden veel kruisbestuivingen plaats en worden verbanden gelegd tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven, overheden en onderzoeksinstellingen. Wientjes vindt het topsectorenbeleid in de eerste plaats nationaal beleid. Topsectorenbeleid is geen topgebiedenbeleid! Aanvankelijk hadden we het over gebieden, maar we bedoelden daarmee niet geografische regio s. Zo werd het in de regio wel begrepen. Daar gingen mensen verdelen: Eindhoven voor High Tech, Groningen voor energie, Rotterdam voor transport. Van al die topsectoren zijn er natuurlijk clusters in de regio. Die clusters zullen onderdeel uitmaken van het topsectorenbeleid, maar er wordt geen koppeling gemaakt met hun geografische ligging. Een technisch cluster in Eindhoven bijvoorbeeld zal onderdeel zijn van een nationaal cluster. Als regionale organisaties, zoals de provincie, zo n cluster extra wil versterken, moeten ze dat vooral doen. Dat is aan hen. Maar het topsectorenbeleid is nationaal beleid. Dit kabinet zegt dat het regionale beleid voorbij is. Daarin heeft het gelijk. Nederland is een klein land, de verschillen tussen de regio s zijn klein, de afstanden zijn klein. Nederland is een stadsstaat. Businessplannen Nieuw in Verhagens aanpak is dat het bedrijfsleven het Topsectorenbeleid mag invullen, in samenwerking met overheid en kennisinstellingen. Dat is geen vrijblijvend cadeautje. Het afbreukrisico is groot, erkent Wientjes. In ruil voor de grotere invloed op het overheidsbeleid moet het bedrijfsleven leveren. We commiteren ons bijvoorbeeld aan meer investeringen in R&D. Maar Wientjes heeft alle vertrouwen in de topmannen uit het bedrijfsleven die de kar gaan trekken. Per sector heeft VNO-NCW samen met het ministerie van EL&I vorige maand een boegbeeld gevraagd (zie kader) om in een klein team een businessplan voor de sector te schrijven. Alle boegbeelden hebben een lange staat van dienst op hoge managementfuncties in de betreffende bedrijfstak.

7 5 9 Boegbeelden plus 1 Voor iedere topsector is vorige maand een team van vier mensen geformeerd. Plus een team voor hoofdkantoren en financiële dienstverlening, omdat de faciliteiten op dit terrein cruciaal zijn voor de versterking van de negen topsectoren. Een vooraanstaande bestuurder uit het bedrijfsleven stuurt een team aan. Hij is het boegbeeld van de topsector en wordt bijgestaan door een vertegenwoordiger van midden- en kleinbedrijf, iemand uit de wetenschappelijke wereld en door een topambtenaar. Half juni zal ieder team een businessplan presenteren voor versterking van de topsector. Topsector Boegbeeld Agrofood Cees t Hart (52) Leo Royal Friesland Campina Tuinbouw Timo Huges (45) Directeur Flora Holland High Tech Amandus Lundqvist (65) Oud-topman IBM Energie Jeroen van der Veer (63) Oud-toman Shell Logistiek Leo van Wijk (64) Oud-topman KLM Creatieve industrie Victor van der Chijs (50) Partner achitectenbureau OMA Life Sciences Roen Fonville (58) Oud-topman Philips Medical Stystem Chemie Rein Willems (65) Oud-topman Shell-Nederland Water Koos van Oord (64) Oud-topman baggerbedrijf Van Oord Hoofdkantoren, fin.dienstverl. Sjoerd van Keulen (64) Voorzitter Holland Financial Center ACTUEEL Dat onder de boegbeelden geen enkele vrouw zit, vindt hij jammer. Maar ze zijn er niet, echt niet. Ik heb één vrouw benaderd die een uitstekend boegbeeld zou zijn. Ze heeft er een weekend over nagedacht, maar uiteindelijk nee gezegd omdat ze geen tijd kan vrijmaken. We vragen ook wel wat. In juni, binnen twee maanden, moet er een gedegen businessplan liggen. Vandaar ook dat veel boegbeelden wat ouder zijn en hun zware ceo-functie achter zich hebben. Oproep Wientjes roept ondernemers op input te leveren voor de businessplannen. Geef aan je brancheorganisatie door tegen welke belemmeringen je aanloopt bij innovatie. Zelf ooit succesvol ondernemer in kunststofsanitair, heeft Wientjes wel ideeën over wat hij in de businessplannen wil terugzien. Voorstellen om innovatiekracht te bundelen op kansrijke gebieden. Waar en hoe kan R&D nieuwe, winstgevende producten en Nederland is een klein land, de verschillen tussen de regio s zijn klein, de afstanden zijn klein. Nederland is een stadsstaat diensten opleveren? Ook de 1,5 miljard euro moet voor deze R&D worden aangewend. Straks moet het zo zijn dat een Nederlands bedrijf een onderzoeksopdracht neerlegt bij een Nederlandse universiteit en niet in het buitenland. Stimuleer dit met een fiscale maatregel, zodat bij de keuze van een kennisinstelling de Nederlandse organisaties bovenaan de voorkeurslijstjes van het bedrijfsleven komen te staan. In landen als Amerika en Frankrijk is fiscale aftrek doodnormaal als je in nationale instituten investeert. Ik hoop dat dergelijke concrete maatregelen in de businessplannen komen. Wientjes is gecharmeerd van fiscale maatregelen, omdat deze in tegenstelling tot subsidies niet belastend zijn voor een overheid die moet bezuinigen. Van de recent ingestelde innovatiebox wordt nog te weinig gebruik gemaakt, maar ik vind het een goede maatregel. Hierdoor hoeven ondernemers minder winstbelasting over innova- tieve producten te betalen. Het Technisch Ontwikkelingskrediet (TOK) mag van mij weer worden ingevoerd. En toen ik jonge ondernemer was, wilde ik gebruik maken van revolving funds. Die zouden nu laagdrempeliger moeten worden. Lange termijn De businessplannen worden voor de lange termijn gemaakt. Wientjes constateert dat het Topsectorenbeleid geen scherpe discussie tussen politieke partijen heeft veroorzaakt. Dat belooft veel goeds. Wat er na half juni gaat gebeuren weet hij nog niet. Ik zou er geen bezwaar tegen hebben als er een Innovatieraad wordt opgericht, waarin de boegbeelden zitting nemen als ze dat willen. Van groot belang is het draagvlak voor de businessplannen. Wientjes verwacht een hoge kwaliteit, waardoor het met dat draagvlak wel goed komt. Dit moet lukken! <

8 6 NoordNieuws april 2011 Lex Kloosterman Technische topsport Hele wereld weet Autonational in IJlst te vinden Begin dit jaar was Bernard Wientjes, voorzitter VNO-NCW, op bezoek bij Autonational BV in IJlst. Een beeld van een divers en innovatief bedrijf. Directeur Erik Smit: We staan open voor alles, als het maar geen standaardoplossingen zijn. Noord-Nederland beschikt over vele parels: bedrijven waar we trots op mogen zijn en die zowel nationaal als internationaal zeer succesvol zijn. Een daarvan is Autonational BV in het Friese IJlst, een bedrijf dat gespecialiseerd is in het ontwikkelen en produceren van technisch hoogwaardige machines en productielijnen. Het bedrijf kent een grote diversiteit aan opdrachtgevers over de hele wereld. Singapore, Ecuador, China, Rusland, Tjechië, de Verenigde Staten: overal weet men Autonational in IJlst te vinden. Maar dat wil niet zeggen dat we alleen maar grote projecten doen, licht directeur Erik Smit toe. Zo hebben we bijvoorbeeld ook recent een fotograaf geholpen die 360 graden foto s wilde maken. Daarvoor hebben we een speciale rotatieplaat voor hem ontwikkeld. Toch zijn het de grote projecten die veel indruk maken. Denk bijvoorbeeld aan het bekende sensornetwerk LOFAR bestaande uit antennetegels, een Europese tender waarbij Autonational de behuizing van deze tegels heeft ontwikkeld én geassembleerd. Deze antennes vangen de lage frequenties uit het heelal op. Smit: Als je uiteindelijk ziet dat de Koningin dat komt openen (juni 2010, red.), dan ben je toch wel trots. Grote diversiteit Smit vertelt uitgebreid over de uiteenlopende projecten waar Autonational Ons werk is topsport en het neerleggen van de grootste radiotelescoop ter wereld zien wij als één van onze trofeeën. We zijn alleen niet op Studio Sport te zien recentelijk aan werkt en heeft gewerkt. Indrukwekkend en weer iets compleet anders dan LOFAR is het project van Marin ( waarvoor Autonational grote golfdempers ontwikkelt. In de enorme testfaciliteiten van Marin wordt voorspeld, op basis van schaalmodellen van schepen en olieboorplatforms, hoe deze zich gedragen in de werkelijke situatie. Smit: In het overdekte bassin van 240 meter lang, 18 meter breed en 8 meter diep waarin de luchtdruk sterk kan worden verlaagd, zijn wij verantwoordelijk voor het ontwerp van de beweegbare golfdempers. Wat zijn nu de criteria die Autonational hanteert? Welke projecten zijn geschikt en welke niet? Het berust vaak op toeval, vertelt Smit. Het is maar net wie je kent en wat zich aandient. Wat echter altijd opgaat, is dat het niet om standaardoplossingen moet gaan. Juist bij speciale projecten kunnen PRAKTIJK

9 7 wij toegevoegde waarde leveren. Onze kracht is het zogenaamde one-stopshopping dat wij klanten wereldwijd bieden. Wij ontwikkelen het product, maken het en leveren het vervolgens af. Dit gebeurt met de grootste precisie, zelfs als het gaat om de productie van de grootste apparaten. Deze worden tot op de millimeter nauwkeurig uitgelijnd, iets waar zelfs onze Amerikaanse klant destijds van stond te kijken tijdens onze assemlage in Houston. In de enorme hallen van Autonational laat Smit zien waar het bedrijf momenteel mee bezig is. In opdracht van een grote Amerikaanse klant worden composietglijlagers ontwikkeld: sterker en duurzamer dan gewone lagers en zeer geschikt voor vochtige omgevingen en hoge belasting. Verder ontwikkelt het bedrijf momenteel apparatuur die door middel van beeldherkenning grote aantallen medicijnzakjes geautomatiseerd controleert op de juiste inhoud. Maatwerk De projecten die het bedrijf in IJlst op zich neemt zijn divers, maar hebben één ding gemeen: Autonational levert maatwerk en biedt grote betrokkenheid in het voortraject. Smit: Dit doen we in veel gevallen door een vooronderzoek met de klant uit te voeren. Dit kost wat geld, maar dan weten we wél of we met een serieuze partij te maken hebben. En belangrijker nog: welke technische oplossingen haalbaar zijn. Hierdoor kunnen we de risicocomponent in de offerte sterk verlagen, kan de klant beter zijn gedachten bepalen en krijgt hij een optimale oplossing met de juiste mogelijkheden. Uiteraard moet Autonational verschillende normen en voorschiften voldoen, maar binnen die grenzen mogen we doen wat we willen om tot een juiste oplossing te komen, aldus Smit. Vroeger wilden bedrijven veel meer inzage in de technische uitvoering. Nu ligt de besluitvorming vaak op een ander niveau, bij minder technische mensen. Dit heeft wel gevolgen voor de garanties die je moet afgeven over de werking van ons product. Wij moeten waarmaken wat we beloven. Uitgangspunt is de proceskennis die de opdrachtgever heeft van zijn eigen product, maar ook daar hebben we vaak een adviserende rol. Co-making Autonational is een bedrijf dat moeilijk in een hokje te plaatsen is, al profileert het zichzelf wel steeds meer op het gebied van co-making. Met name op de Onze kracht is het zogenaamde one-stopshopping dat wij klanten wereldwijd bieden. Wij ontwikkelen het product, maken het en leveren het vervolgens af composietenmarkt zijn we actief, omdat je steeds meer kunt maken met dit soort materialen, aldus Smit. Als voorbeeld noemt hij het nieuwe project CryoShell, waarbij het bedrijf, in een Europees consortium, een innovatieve leidingisolatie op basis van composieten voor vloeibaar aardgas gaat ontwikkelen. Met 37 medewerkers is Autonational weliswaar een klein bedrijf, maar wel eentje die kampt met de problematiek van een multinational. Smit: Alle wereldzaken zijn ook onze zaken. Zo moeten we rekening houden met internationale rechtstelsels, patenten en milieuregels. Wat voor het veelzijdige bedrijf vooral een uitdaging is, is de balans tussen engineering en productie. Beide moet je continu zien bezig te houden. Flexibiliteit is dan ook van groot belang en gelukkig zit er voldoende rek in onze capaciteit. Smit vergelijkt de indrukwekkende werkzaamheden van Autonational graag met topsport, want ook hier worden door een sterk team topprestaties geleverd. Het neerleggen van de grootste radiotelescoop ter wereld zien wij als één van onze trofeeën. We zijn alleen niet op Studio Sport te zien. <

10 8 NoordNieuws april 2011 Jan-Willem Lobeek Foto: Harm Bellinga, JAV Studio s jw.lobeek@vno-ncwnoord.nl VNO-NCW Noord Lijsttrekkersdebat in Drenthe. Samen sterker Bedrijfsleven zet in op één noordelijke agenda VNO-NCW Noord en MKB-Nederland Noord hebben tijdens de collegeonderhandelingen direct na de Provinciale Statenverkiezingen nadrukkelijk aandacht gevraagd voor noordelijke samenwerking en meer provinciale regie bij bijvoorbeeld herindeling. Een overzicht van ons verlanglijstje. Nu de Provinciale Statenverkiezingen achter de rug zijn en de contouren van de nieuwe colleges vorm beginnen te krijgen, ligt er voor de drie noordelijke provincies een grote uitdaging de komende vier jaar goed beleid met forse bezuinigingen te combineren. MKB-Nederland Noord en VNO-NCW Noord hebben direct na de verkiezingen hun wensen kenbaar gemaakt in een brief naar de partijen bij de collegevorming betrokken zijn geweest, waarbij met name noordelijke samenwerking een belangrijk speerpunt is. Noordelijke samenwerking Samenwerking tussen de drie noordelijke provincies wordt steeds belangrijker, zeker nu het Rijk haar beleid steeds meer op regio s richt in plaats van afzonderlijke provincies. Volgens VNO-NCW Noord en MKB-Nederland Noord is één gezamenlijke agenda op het gebied van ruimtelijke ordening, infrastructuur en economie bittere noodzaak. Dit zijn de drie pijlers onder het vestigingsklimaat in Noord-Nederland en die vragen om één beleid en één uitvoering door de drie noordelijke provincies. Als er in gezamenlijkheid beleid wordt gevormd op deze terreinen, dan is de logische vervolgstap om de uitvoering van deze beleidsvelden in één gezamenlijke organisatie onder te brengen. Niet drie afdelingen wegenbouw, maar één. Niet drie subsidieorganisaties, maar één. Op het gebied van ruimtelijke Ordening is een verbeterde samenwerking mogelijk door de drie streekplannen van Groningen, Friesland en Drenthe naast elkaar te leggen en er vervolgens één kaart van te maken. Een gezamenlijk ruimtelijk planbureau, zoals ook door de SER Noord bepleit, is een logische vervolgstap.

11 9 ACTUEEL Verbeterde samenwerking tussen de provincies zien wij ook op het gebied van de noordelijke lobby. VNO-NCW Noord en MKB-Nederland Noord denken hierbij aan een noordelijk lobbyspoorboekje, waarin wordt opgenomen voor welke projecten en activiteiten in Noord-Nederland wij subsidies willen scoren in Den Haag en Brussel. Het gezamenlijk optrekken van de drie noordelijke provincies is ook van belang voor het veiligstellen van de gelden vanuit het Regiospecifiek Pakket (RSP, alternatief investeringspakket voor het niet doorgaan van de Zuiderzeelijn). Dit is noodzakelijk omdat gelden van het RSP voor 2020 onomkeerbaar moeten zijn vastgelegd in projecten. Daarom heeft het onverkort uitvoeren en liefst versnellen van deze projecten grote prioriteit. VNO-NCW Noord en MKB-Nederland Noord hebben in het kader van het RSP ook aandacht gevraagd voor het algemeen economische deel van het pakket en hopen dat de besteding hiervan in nauwer overleg met het bedrijfsleven zijn weg zal vinden. Provinciale regie VNO-NCW Noord en MKB-Nederland Noord hebben gepleit voor sterke regie van de provincie op het gebied van gemeentelijke herindeling. Uit onderzoek van OBMC uit 2006 in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken ( Samenwerkend naar zelfstandigheid ) blijkt onmiskenbaar dat een minimale omvang van inwoners noodzakelijk is om tot een toekomstvaste invulling van lokale overheidstaken te komen. Wij nemen deze norm over, waarbij wij ook de aantekening maken dat er geografisch logische entiteiten moeten ontstaan. Dus geen gemeenten met alleen plattelandskarakter, maar gemeenten met in ieder geval een sterke stedelijke kern. De provincie moet hierbij niet langer afwachten, maar een stimulerende rol op zich nemen. Deze regierol moet de provincie ook op zich nemen bij het toewerken naar één omgevingsdienst waar ondernemers terecht kunnen voor alle zaken over vergunningen, handhaving en toezicht. Zorgelijk zijn de bestuurlijke kracht en expertise die veel kleinere gemeenten ontberen voor handhaving van milieuregelgeving en verstrekking van de nieuwe omgevingsvergunning. NOM Bij het herpositioneren van de NOM wil het noordelijke bedrijfsleven een actieve rol vervullen. Wij pleiten ervoor dat de NOM aandelen in Noord-Nederlandse handen komen. Omdat de activiteiten van de NOM voor het overgrote deel gericht zijn op samenwerking met bedrijven, is het van het grootste belang dat ook het bedrijfsleven zich in een herpositionering kan herkennen. Als vertegenwoordigers van het bedrijfsleven werpen VNO-NCW Noord en MKB Nederland Noord zich op als stakeholder waaraan een krachtige positie moet worden toegekend. Een tweede belangrijke overweging is dat bij uitsluitende overdracht aan provincies het gevaar op de loer ligt, dat het beleid van de NOM om bepaalde bedrijven wel of niet te steunen louter politiek wordt beoordeeld in plaats van (bedrijfs)economisch. Daarom zijn wij van mening dat de NOM een onafhankelijke positie moet krijgen waarin vertegenwoordigers van overheid, kennisinstellingen en bedrijfsleven de mogelijkheid hebben een gezamenlijk beleid te voeren. < COLUMN Topsectorenbeleid Oude wijn in nieuwe zakken? In deze editie van NoordNieuws legt Bernard Wientjes (voorzitter VNO-NCW) haarfijn uit waarom het topsectorenbeleid van groot belang is om Nederland verder te helpen. Met dit beleid is een duidelijke keuze gemaakt om focus aan te brengen op negen sectoren waarin wij uitblinken. Door deze focus zijn we in staat om de groeikracht van deze sectoren verder te vergroten. Het topsectorenbeleid is in de eerste plaats nationaal beleid, maar biedt zeker ook kansen voor het Noorden, dat goede papieren heeft om een belangrijke rol te spelen binnen verschillende topsectoren. Hiermee kunnen we als regio een flinke bijdrage leveren aan de BV Nederland, maar ook aan de NV Europa. De meest herkenbare sector om dat waar te maken, is de energiesector. In deze sector zal de komende jaren veel geïnvesteerd worden. De Eemshaven is de grootste bouwput van Nederland, waardoor Noord-Nederland zichzelf op de kaart zet als dé energieregio van Europa. Denk bij deze investeringen aan projecten in olie- en gasexploitatie, de bouw van centrales, groen gasproductie en windenergie. Daarnaast investeren de kennisinstellingen fors in onderzoeks- en opleidingsprogramma s. Een ongekende golf aan investeringen, waar 20 tot 25 miljard euro mee gemoeid is. Maar ook aan andere sectoren kan het Noorden een goede bijdrage leveren. Denk bijvoorbeeld aan Life Sciences en de watersector, waarbij we goed georganiseerd zijn rondom het Westus instituut in Leeuwarden. Zij zullen in deze sector het voortouw nemen, zoals het UMCG in Groningen dat bijvoorbeeld doet op het gebied van Healthy Ageing. VNO-NCW Noord ziet daarnaast binnen het topsectorenbeleid duidelijke kansen voor Noord-Nederland op het gebied van chemie en logistiek. Wij zullen met deze sectoren het initiatief nemen om te verkennen waar wij gezamenlijk een bovengemiddelde bijdrage kunnen leveren en welke bijdrage we daarvoor vanuit het Rijk kunnen aanvragen. Binnenkort zullen wij belangrijke spelers binnen deze twee sectoren uitnodigen om hierover verder door te praten. Indien u hier ideeën over heeft of geïnteresseerd bent om mee te praten, kunt u ook zelf contact opnemen via info@vno-ncwnoord.nl Lambert Zwiers Directeur VNO-NCW Noord

12 10 NoordNieuws april 2011 Noordnieuws in 't kort Bodewes zakenvrouw van het jaar Thecla Bodewes (43) uit Hasselt is eind maart uitgeroepen tot Zakenvrouw van het Jaar Bodewes is directeur en eigenaar van Scheepswerven Bodewes, Scheepswerf De kaap en Maritima Green Technology. Bodewes kreeg de prijs uitgereikt door minister-president Mark Rutte op kasteel de Wittenburg in Wassenaar. De titel is aan de onderneemster toegekend vanwege de succesvolle en snelle groei die de Scheepswerven Bodewes in Hasselt en Scheepswerf De Kaap in Meppel onder haar leiding hebben doorgemaakt. De onderneemster geeft aan de titel vooral te zien als een eerbetoon aan Nederland als krachtig maritiem land. Bodewes: Het is een regelrechte overwinning voor mijn mannen die dag in dag uit de mooiste schepen maken en repareren, maar ook voor de gehele maritieme industrie. Thecla Bodewes nam dertien jaar geleden het familiebedrijf over van haar vader. Onder haar leiding zijn de scheepswerven onder één paraplu gaan werken. Bodewes wil de titel en de bijbehoorde bekendheid het komende jaar gebruiken om aandacht te vragen voor de staat en het belang van de Nederlandse vaarwegen en de voordelen van groene mobiliteit te water. Ze doet een dringend beroep op de overheid om meer te investeren in goed onderhoud van de Nederlandse wateren. De prijs, ook wel de Prix Veuve Clicquot genoemd, werd in 1972 in het leven geroepen vanwege het 200-jarig bestaan van het huis. De prijs wordt in vijftien landen uitgereikt en bestaat in Nederland vanaf NHL start nieuwe afstudeerrichting Offshore Windenergie Vanaf het studiejaar biedt NHL Hogeschool de nieuwe afstudeerrichting Offshore Windenergie aan. Studenten van de opleiding Werktuigbouwkunde, Elektrotechniek en Informatica kunnen vanaf september kiezen voor deze unieke afstudeerrichting, de eerste op hbo-niveau in Nederland. Fossiele brandstoffen zoals olie en gas worden steeds schaarser en duurder. Bovendien heeft de Europese Commissie aangegeven dat in 2020 tenminste 20% van alle energie duurzaam moet zijn om zo de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Windenergie is daarvoor één van de schoonste, meest duurzame en realistische alternatieven. Ook in Nederland is windenergie één van de speerpunten van het energiebeleid. Gerenommeerde bedrijven investeren hier miljarden in. ir. Angela Schat-Zeckendorf, afdelingshoofd Engineering NHL: Er zijn straks afgestudeerde hbo-ingenieurs nodig zoals werktuigbouwkundigen, elektrotechnici en informatici met verstand van windenergie. Zij zorgen voor betrouwbaarheid en kosteneffectiviteit en slimme distributie van windenergie. NHL Hogeschool combineert onderwijs, onderzoek en ondernemerschap, vandaar dat wij deze nieuwe afstudeerrichting hebben geïnitieerd. Offshore windenergie sector In de afgelopen 20 jaar is het elektrische vermogen van een windmolen met een factor 40 toegenomen. De molens hebben een groter windbereik gekregen: ze kunnen energie blijven leveren bij zeer lage en hoge windsnelheden. Vooral de offshore windmolenparken op zee laten een sterke groei zien. Bedrijven staan in de rij voor studenten die kennis hebben over dit onderwerp. In de komende 20 jaar ontstaan er in het Noord-Nederlandse kustgebied van Den Helder tot aan de Eemshaven duizenden banen in de offshore windenergiesector. Er zijn bijvoorbeeld grote windmolenparken gepland in de Noordzee, aldus Schat-Zeckendorf. noordnieuws in 't kort

13 11 SNN stelt 12,5 miljoen beschikbaar voor speerpuntthema s Het Samenwerkingsverband Noord- Nederland (SNN) wil in ,5 miljoen aan subsidiegelden beschikbaar stellen voor de speerpuntthema s die deel uitmaken van het programma Koers Noord: op weg naar Pieken. Daarom heeft het Dagelijks Bestuur van het SNN op 8 maart 2011 voorgesteld twee tenders open te stellen. Dit voorstel is ter goedkeuring voorgelegd aan de Provinciale Staten van Fryslân, Groningen en Drenthe. De twee tenders zijn in feite een voortzetting van het Koers Noord-programma, dat is uitgevoerd van 2007 tot en met Dit programma is gericht op de pieken Energie, Watertechnologie, Sensortechnologie en Agribusiness en op de regionale speerpuntsectoren Life Sciences en Toerisme. Samenwerking en innovatie staan in dit programma centraal. De middelen voor deze tenders zijn afkomstig van de vrijval vanuit eerdere subsidieprogramma s, de zogenaamde Transitie IIen Piekenmiddelen, en zijn niet bestemd voor individuele ondernemingen. Alle aanvragen voor deze tenders lopen via de Uitvoeringsorganisatie van het SNN en mogen uitsluitend worden ingediend tijdens de openstelling van het loket. De formele opening van dit loket vindt naar verwachting plaats rond 22 april. Pas na dit moment kunnen aanvragen voor de tenders worden ingediend. Voor beide tenders is een totaalbudget beschikbaar van 5 miljoen ieder, bestemd voor de thema s Energie, Watertechnologie, Sensortechnologie, Agribusiness en Life Science gezamenlijk. Alleen voor de voorjaarstender is een extra budget beschikbaar van 2,5 miljoen voor de sector Toerisme. Deze sector komt in het najaar niet in aanmerking voor middelen via deze weg. Het loket voor de voorjaarstender sluit op 29 april 2011 om 12:00 uur. De sluiting voor de najaarstender vindt plaats op 31 augustus 2011 om 12:00 uur. Meer informatie op Lucas van der Veen (32) is per februari 2011 in dienst bij PlasBossinade in Groningen als kandidaat-notaris. Mr. Van der Veen is sinds 2003 werkzaam in het notariaat en versterkt bij PlasBossinade de sectie personen- en familierecht. Ingeborg Walinga wordt per 1 juni de nieuwe directeur van het Noord Nederlands Orkest (NNO). Zij volgt hiermee Jan Geert Vierkant op, die in december vorig jaar directeur werd van Martiniplaza. Walinga studeerde Kunstgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit van Amsterdam. Hierna werkte ze bij het Museum voor Moderne Kunst in Arnhem, de provincie Groningen en de gemeente Groningen. Sinds 1999 is Walinga directeur van het Centrum Beeldende Kunst (CBK) in Groningen. Dries de Wit heeft in 2010 na ruim tien jaar directie van de Harwig Installatiegroep zijn functie neergelegd. Gevestigd in Emmen, Groningen en Almere heeft de onderneming zich in deze periode krachtig verder ontwikkeld tot multidisciplinair installatiebedrijf met 200 medewerkers. Zijn betrokkenheid met Harwig eindigt hiermee niet direct, maar zal wel veel meer incidenteel zijn. Dat geeft wat meer ruimte in de agenda voor andere belangen, waaronder het voorzitterschap van de VPB Emmen. Met 300 leden is deze ondernemersvereniging inmiddels de grootste in de regio en verder groeien behoort zeker tot de mogelijkheden. Bovendien staan er tal van interessante initiatieven op stapel. Hilde Prummel volgt per 1 mei 2011 Gerrit Veenendaal op als directeur van WLN. Gerrit Veenendaal stapt over naar de NV Waterleidingmaatschappij Drenthe. Sinds 2000 is Hilde Prummel manager Watertechnologie bij WLN en de laatste jaren ook plaatsvervangend directeur. WLN, voluit Waterlaboratorium Noord, is een samenwerkingsverband van Waterbedrijf Groningen en Waterleidingmaatschappij Drenthe. Prummel is nu verantwoordelijk voor de technologische ondersteuning aan de beide waterbedrijven en hun industriële dochters. Binnen de watersector is Hilde Prummel geen onbekende. Zij is ondermeer Thema-manager Biofouling bij Wetsus, voorzitter van de Expertgroep Biofouling KWR en vakdocent Hogere Opleiding Drinkwater Stichting Wateropleidingen. Personalia

14 12 NoordNieuws april 2011 Lambert Zwiers Foto: Koos Boertjens ( Noorden heeft goud in handen Nieuw energieakkoord moet leiden tot economische doorbraak Noord-Nederland heeft goud in handen, stelt de SER Noord-Nederland. Een werkgroep, waarin VNO-NCW Noord deelnam, schreef afgelopen maand een conceptenergieakkoord, dat ertoe moet leiden dat het begrip werkloosheid straks geen issue meer is in het Noorden. Een beeld van de kansen voor de energiesector. Half maart bracht de Sociaal Economische Raad Noord-Nederland een concept uit om te komen tot een tweede Energie Akkoord Noord-Nederland (EANN II), een overeenkomst tussen belanghebbende partijen in Noord-Nederland en het Rijk. Waarom is een dergelijke overeenkomst van belang? Strategische belangen In de eerste plaats is deze overeenkomst in het belang van Noord-Nederland. Hier bestaat de sterke politieke en maatschappelijke wil en bereidheid tot samenwerken om onze regio verder te ontwikkelen tot een toonaangevende energieregio in Noordwest Europa (Energy Valley) en dus ook tot een topgebied op het terrein van energie en duurzaamheid. Duidelijke afspraken over en weer met het Rijk zijn daarbij een onmisbare schakel. In de tweede plaats is het akkoord van belang voor het Rijk, om de simpele reden dat zij het Noorden nodig heeft om te kunnen voldoen aan de klimaaten energiedoelstellingen op de lange termijn. Maar ook om te kunnen voldoen aan de doelen die gesteld zijn aan de ontwikkeling van innovatief ondernemerschap en internationale concurrentiepositie. Ons land is op het terrein van klimaat- en energiebeleid gebonden aan internationale en vooral Europese doelstellingen en voor de realisering hiervan is de inbreng vanuit Noord-Nederland door haar unieke energiepositie onmisbaar.

15 13 ACTUEEL Daarnaast heeft Noord-Nederland in de komende vijf jaar te maken met nieuwe investeringen op het terrein van de energievoorziening en verduurzaming daarvan. De omvang, zo n miljard, is internationaal vrijwel ongeëvenaard. Hierdoor ontstaat, mits goed geregisseerd en voldoende financieel en anderszins ondersteund, een groot nieuw potentieel aan energietransitie-activiteiten, - pilots en kennisprojecten. De huidige en toekomstige energieactiviteiten in Noord-Nederland behelzen bovendien vrijwel alle moderne vormen van energieopwekking, -handel, -distributie en toepassing. Denk hierbij aan windenergie (onshore en offshore), zonne-energie, gasopslag, oliewinning, bio-based activiteiten en productie en distributie en toepassing van groen gas en biogas. Hierdoor ontstaan unieke kansen voor systeemoptimalisatie door samenwerkingsverbanden tot stand te brengen: tussen energiedragers, tussen verschillende toepassingen en tussen verschillende onderdelen van de energieketen. Focus In het concept-energieakkoord focust de SER Noord-Nederland zich op vier belangrijke elementen die van groot belang zijn voor de ontwikkelingen op energiegebied in het Noorden: 1 Energy Academy: Kennis en innovatie Waar nu de focus van Noord-Nederland sterk op de productiekant ligt, moet in de nabije toekomst meer worden geïnvesteerd in kennisinitiatieven. Voor verankering van de energiesector in de regio is ontwikkeling van onze kennispoot van essentieel belang. Nu wordt er op dit vlak vaak kennis van buitenaf aangetrokken. Om dit in de toekomst SER Noord-Nederland te verbeteren en uit te groeien tot een internationaal Topgebied op het gebied van energie en duurzaamheid, is een Energy Academy noodzakelijk. Hiermee moeten we ons richten op toegepast onderzoek, fundamenteel onderzoek en scholing en onderwijs. 2 Bio-based economy Noord-Nederland heeft sterke uitgangspunten om op het gebied van bio-based economy uit te blinken. Zo kunnen we de verbinding leggen tussen ons energiecluster en de sterk aanwezige chemische sector, waardoor de één grondstoffen kan leveren voor de ander. Denk in dit kader ook aan de mogelijkheden die er zijn met onze ondergrond, die eenvoudig opslag van gas mogelijk maakt, aan algenproductie (biomassa voor bijstoken van kolencentrales) en de sterke agrofoodsector. 3 Noordwest Europese E-Hub Noord-Nederland zal zich er voor inzetten dat op regionaal en provinciaal niveau maximaal wordt samengewerkt met de Duitse en Scandinavische partners, zodat de diverse energiebronnen die aanlanden of gevestigd zijn in Noord- Nederland (op basis van wind offshore, waterkracht en conventionele stroomopwekking) optimaal samenwerken in de richting van een efficiënte geïntegreerde E-hub van Noordwest Europese schaal. Nu al is het Noorden een belangrijk stopcontact door éénderde van de totale hoeveelheid Nederlandse elektriciteit te produceren. De Sociaal Economische Raad Noord-Nederland (SER Noord-Nederland) is een platform voor overleg en advies aan de noordelijke provincies over sociaal-economische aangelegenheden. Het platform adviseert omtrent alle onderwerpen die van invloed zijn op de sociale en economische ontwikkeling van Noord-Nederland. Het platform bestaat uit vertegenwoordigers van werkgeversorganisaties, vakbonden en deskundigen en kent professor Geert Sanders als voorzitter. Sanders is emeritus hoogleraar bedrijfskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen en gasthoogleraar veranderingsmanagement aan de Nyenrode Business Universiteit Deze transitiefase is van invloed op de hele omgeving en biedt kansen voor de regio 4 Noord-Nederland als proeftuin Versnelde regelgeving zou er toe moeten leiden dat in Noord-Nederland verschillende experimenten kunnen plaatsvinden. Het gaat hierbij om een serie experimenten op het gebied van duurzame toepassing van biomassa, energie infrastructuur en energietechnologie. Te denken valt aan het opzetten van groen gas hubs, het opzetten van warmtehubs, het ontwikkelen van experimenteerruimtes voor duurzame innovatie en het opzetten van smart grid / smart energy proeftuinen. Streep door werkloosheid Voor het noordelijk bedrijfsleven is het van belang om te beseffen dat we in een belangrijke transitiefase zitten. De overgang van fossiele brandstoffen naar duurzame energie is van invloed op de hele omgeving en biedt kansen voor de regio. In het komende verenigingsjaar zal VNO-NCW Noord het onderwerp dan ook nadrukkelijk op de verenigingsagenda plaatsen. Er zal de komende jaren flink geïnvesteerd worden in de modernisering van de energievoorziening. Binnen het nieuwe energieakkoord wordt gevraagd om een bijdrage van het Rijk van een half miljard voor de komende vijf jaar. Geld dat gebruikt zal worden om de toepassing van schone en duurzame energie verder te ontwikkelen. Met een vervolg op het eerste energieakkoord hoopt de SER Noord-Nederland te komen tot een verdere versterking van het profiel van Noord-Nederland als dé duurzame top-energieregio van Noordwest Europa en als hét experimenteergebied voor innovatieve energietransitieprojecten. Mits goed geregisseerd lijkt het de SER Noord-Nederland haalbaar dat met deze focus op de energiesector begrippen als werkloosheid, achterstand en gebrek aan innovatief ondernemerschap definitief uit het vocabulaire van Noord-Nederland kunnen worden geschrapt. <

16 14 NoordNieuws april 2011 Lex Kloosterman Het nieuwe printen De ideale mix Kuipers voor kantoor: lokale speler met kracht van wereldclub Het is de ideale combinatie: de service van een klein bedrijf in combinatie met de kracht en kwaliteit van een wereldspeler. Kuipers voor kantoor biedt het: printprofessionals in een lokaal jasje. Een aantal jaren werkte Han Kuipers (oud-bestuurslid JNO) bij een grote multinational op het gebied van copiers, faxen en printers, waar hij op een belangrijk probleem stuitte: de aandeelhouders werden belangrijker dan de klanttevredenheid. Kuipers kwam steeds vaker in aanraking met de bureaucratie van een grote organisatie. Wanneer er bijvoorbeeld twee printers bij een klant waren geleverd, terwijl deze er één had besteld, dan lijkt de oplossing voor de hand te liggen, vertelt Kuipers. Om goodwill bij de klant te kweken, haal je er dan eentje terug. Wanneer ik dat deed, werd ik echter door het hoofdkantoor teruggefloten. Zo gaat dat niet, was de boodschap: beide printers moesten dan retour, en de levertijd van een nieuwe printer staat op een week of vier. De keuze was dan ook snel gemaakt, toen in 2006 de kans zich voordeed om voor zichzelf te beginnen. Vanuit eigen huis werd hij Sharp dealer en sindsdien draaide het bij hem maar om één ding: de waardering van de klant. Kuipers: Het voordeel van een kleinschalig bedrijf is dat je kunt inspelen op de behoeftes van je klant. Door flexibel te zijn en mee te denken, kun je in deze markt het verschil maken en een oplossing bieden die bij de klant past. We genereren de kracht van een multinational, terwijl we als lokale partij wel de taal van de regio spreken Strategie Kuipers geeft aan dat juist het maatwerk dat hij biedt een toegevoegde waarde is. Want hoeveel bedrijven ontwikkelen eigenlijk een strategie op het gebied van printen? Te weinig, stelt Kuipers, en hij kan daarbij van dienst zijn. Door slim om te gaan met de beschikbare kennis, valt er veel te halen op het gebied van functionaliteit en prijs-kwaliteit. Kuipers: De tegenwoordig gangbare multifunctionele printers hebben vele toeters en bellen die soms een drempel vormen voor de gebruiker. Ons motto is dan ook om de functionaliteit simpel te houden. Dit lukt alleen door uitgebreid contact met de klant te hebben, zodat wij weten wat de wensen en werkwijze zijn. Hierdoor kunnen wij de systemen zo

17 15 neerzetten dat de klant er het maximale voordeel uit kan halen. Overigens is Kuipers van mening dat je als gebruiker niet alle mogelijkheden van deze systemen volledig hoeft te beheersen: je hoeft het niet te kennen om het te kunnen. Het kennen kunt u aan Kuipers voor kantoor overlaten. Wij kunnen alles op gebruikersniveau aanpassen, zodat de klant zo eenvoudig en direct mogelijk krijgt wat hij nodig heeft. Duurzaamheid speelt daarbij een belangrijke rol. Want ga maar eens na: hoe vaak gaan er bij u prints verloren? Hoe vaak komt het voor dat u moet wachten op een grote printopdracht van een collega. Met programma s als Simplified Print en Simplified Scan kunnen wij dit ondervangen. De klant werkt een stuk groener, het werkt kostenverlagend en er is een perfecte koppeling met uw database. Sharp Business Point Juist de kleinschaligheid is de kracht van het bedrijf. Kuipers heeft dan ook niet de ambitie om groot te groeien. Ik hoef geen bedrijf van 200 man. We groeien steeds meer en ik wil uiteindelijk toe naar een bedrijf van ongeveer 15 man, dat zich commercieel uitsluitend op Playing for Succes Groningen Playing for Succes is een initiatief dat vanuit Engeland is overgekomen om leerachterstanden van jongeren in de leeftijd van 9-14 jaar weg te werken en hun onderwijskansen te vergroten. Hierdoor wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan het zelfvertrouwen van deze jongeren. Han Kuipers: Je merkt dat het hen helpt een positiever zelfbeeld te ontwikkelen. Hier in Groningen voeren de jongeren onder andere taken uit voor FC Groningen, zoals het organiseren van een trainingskamp. Kuipers voor kantoor hecht erg veel waarde aan het initiatief van Playing for Succes. Kuipers: Ik vind het belangrijk dat jongeren hun eigen kansen leren creëren. Ik zie het dan ook als een eer om hier een bijdrage aan te leveren. Kuipers doet dit door kosteloos een kleuren-mfp beschikbaar te stellen voor het initiatief. Meer weten? Zie Noord-Nederland richt, maar wel landelijke support kan geven. Dit blijft Kuipers met Sharp doen: een degelijke en milieubewuste producent met een goede prijs-kwaliteitverhouding. Kuipers voor kantoor is verkozen tot officieel Sharp Business Point, wat vele voordelen met zich meebrengt. We zijn hierdoor een lokale speler met de kracht van een wereldclub. De toegevoegde waarde is lokale kennis, ondersteuning en informatie die we vanuit Sharp krijgen en kunnen bieden aan de klant. We genereren de kracht van een multinational, terwijl we als lokale partij wel de taal van de regio spreken, met de klant meedenken en snelle service leveren. < PRAKTIJK Verbeterde aanbestedingswet doorbraak voor bedrijfsleven De voorstellen van minister Verhagen om de aanbestedingswet te verbeteren, zijn een doorbraak voor een meer ondernemersvriendelijk aanbestedingsbeleid. Dat stellen VNO-NCW en MKB- Nederland. Door de voorstellen worden overheidsopdrachten (van bijvoorbeeld gemeenten) meer op gelijke wijze aanbesteedt aan de markt, worden de administratieve lasten verlicht en maakt het midden- en kleinbedrijf meer om kans op een opdracht. Opdrachten mogen niet meer onnodig groot gemaakt worden, dankzij de eis dat clustering gemotiveerd moet kunnen worden en proportioneel dient te zijn. Door te selecteren op competenties zullen meer ondernemingen de kans krijgen een overheidsopdracht te krijgen, aldus de ondernemingsorganisaties die denken dat veel ondernemers geholpen zullen zijn bij de bepaling dat ook contractvoorwaarden redelijk en uitvoerbaar dienen te zijn. Omdat dit in de praktijk vaak onevenwichtig bleek, besloten veel ondernemers niet langer zaken te doen met de overheid. Volgens VNO-NCW en MKB-Nederland zijn vooral ondernemers uit de sector openbare werken, infrastructuur en de bouw geholpen bij het opnemen van het Aanbestedingsreglement Werken in een richtsnoer, waarvan alleen gemotiveerd afgeweken mag worden. VNO-NCW en MKB-Nederland zijn ook blij dat er in de wet is opgenomen dat er klachtencommissie, bestaande uit experts, komt die kan ingrijpen bij problemen in de aanbestedingspraktijk. Deze commissie van experts zal echter voldoende tanden moeten krijgen, zodat ingrijpen ook echt tot het herstellen van gemaakte fouten tijdens de aanbestedingsprocedure leidt, stellen de ondernemingsorganisaties. Met de wijzigingen van Verhagen komt de wet in de buurt van een door ondernemers gewenst aanbestedingsbeleid, maar de daadwerkelijke verbetering zal zich in de praktijk moeten bewijzen, aldus VNO-NCW en MKB-Nederland. Het flankerend beleid, zoals de handreiking proportionaliteit, dient hier de bindende kaders voor te geven. VNO-NCW en MKB- Nederland zien in de wet en het flankerend beleid een samenhangend geheel en pleiten ervoor dat dit flankerend beleid voorgeschreven zal worden door middel van de wet. <

18 16 NoordNieuws april 2011 Jan-Willem Lobeek Noordelijke mobiliteit:

19 de speerpunten in beeld 17

20 18 NoordNieuws april 2011 Foto: Xxxxx Xxxxxxxxxxxxx Hoe groen is gas? De vraag naar energie blijft stijgen. De vraag naar duurzame energie-oplossingen ook. Daarom heeft aardgas een schone taak in de verduurzaming van onze energievoorziening. Het is de schoonste fossiele brandstof met veruit minste CO 2 (broeikasgas) uitstoot dat scheelt meteen al aanzienlijk. Bovendien kunnen we altijd en overal op gas vertrouwen, mede door ons geavanceerde gastransportnetwerk. Het is op afroep beschikbaar: zomer of winter, wind of geen wind. Dankzij deze flexibele energiebasis kunnen wind- en zonne-energie optimaal aan bod komen, terwijl de energievoorziening als geheel stabiel en betaalbaar blijft. En wereldwijd is er nog tot ver in deze eeuw gas beschikbaar. We maken nu al vergroening mogelijk, door de toevoeging van biogas, bijvoorbeeld gewonnen uit afval. Via het gastransportsysteem kan dit als gecertificeerd duurzaam groen gas overal in Nederland bij u thuis worden gebracht. Zo vormt gas onderdeel van onze duurzame energietoekomst. Met aardgas naar een groenere toekomst. gaat verder in gastransport

Speech van commissaris van de koningin Max van den Berg, Symposium LifeLines, Groningen (UMCG), 1 oktober 2012

Speech van commissaris van de koningin Max van den Berg, Symposium LifeLines, Groningen (UMCG), 1 oktober 2012 Speech van commissaris van de koningin Max van den Berg, Symposium LifeLines, Groningen (UMCG), 1 oktober 2012 Dames en heren, [Inleiding] Ik vind het wel leuk, maar ook een beetje spannend. Maar moet

Nadere informatie

PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST

PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST NOORD-NEDERLAND: PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST PROEFTUIN ENERGIE- TRANSITIE REGIONALE PARTNER IN DE EUROPESE ENERGIE UNIE Noord-Nederland is een grensoverschrijdende proeftuin

Nadere informatie

Ik ben als bestuurder in deze provincie bijzonder geïnteresseerd in de kansen van nieuwe energie voor onze kenniseconomie.

Ik ben als bestuurder in deze provincie bijzonder geïnteresseerd in de kansen van nieuwe energie voor onze kenniseconomie. Welkomstwoord van Jan Franssen, Commissaris van de Koningin in Zuid-Holland, bij het Lustrumcongres 'Geothermal Heat is Cool' van het Platform Geothermie, Den Haag, 24 oktober 2012 ---------------------------------------------------------------------------------

Nadere informatie

Speech van commissaris van de koning Max van den Berg, debatavond Europese Commissie 'Energievoorziening in de toekomst', 30 januari 2014

Speech van commissaris van de koning Max van den Berg, debatavond Europese Commissie 'Energievoorziening in de toekomst', 30 januari 2014 Speech van commissaris van de koning Max van den Berg, debatavond Europese Commissie 'Energievoorziening in de toekomst', 30 januari 2014 Dames en heren, [Intro] Europa begint in Groningen. Zéker als het

Nadere informatie

Topsectoren. Hoe & Waarom

Topsectoren. Hoe & Waarom Topsectoren Hoe & Waarom 1 Index Waarom de topsectorenaanpak? 3 Wat is het internationale belang? 4 Hoe werken de topsectoren samen? 5 Wat is de rol voor het MKB in de topsectoren? 6 Wat is de rol van

Nadere informatie

De Europese lidstaten in het kader van de Lissabon-afspraken de EU tot de meest innovatieve economie ter wereld willen maken;

De Europese lidstaten in het kader van de Lissabon-afspraken de EU tot de meest innovatieve economie ter wereld willen maken; INTENTIEVERKLARING CO 2 AFVANG, TRANSPORT en OPSLAG Partijen 1. De Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, vertegenwoordigd door de heer ir. J. van der Vlist, Secretaris-Generaal

Nadere informatie

F4-GEMEENTEN. Manifest voor de vorming van een nieuw provinciaal coalitieakkoord. Versterk Economie en Werkgelegenheid

F4-GEMEENTEN. Manifest voor de vorming van een nieuw provinciaal coalitieakkoord. Versterk Economie en Werkgelegenheid LEEUWARDEN SÚDWEST-FRYSLÂN SMALLINGERLAND HEERENVEEN Versterk Economie en Werkgelegenheid Manifest voor de vorming van een nieuw provinciaal coalitieakkoord SAMEN WERKEN AAN EEN SLAGVAARDIG FRYSLÂN 2 3

Nadere informatie

Speech van commissaris van de koningin en voorzitter RvT Energy Valley Max van den Berg, inspiratiemiddag Enexis, Dwingeloo, 7 september 2012

Speech van commissaris van de koningin en voorzitter RvT Energy Valley Max van den Berg, inspiratiemiddag Enexis, Dwingeloo, 7 september 2012 Speech van commissaris van de koningin en voorzitter RvT Energy Valley Max van den Berg, inspiratiemiddag Enexis, Dwingeloo, 7 september 2012 Dames en heren, [Inleiding] Mensen die op inspiratie wachten

Nadere informatie

Toespraak van commissaris van de koningin en SNNvoorzitter Max van den Berg, feestelijke start CCC2- programma, Groningen, 25 maart 2011

Toespraak van commissaris van de koningin en SNNvoorzitter Max van den Berg, feestelijke start CCC2- programma, Groningen, 25 maart 2011 Toespraak van commissaris van de koningin en SNNvoorzitter Max van den Berg, feestelijke start CCC2- programma, Groningen, 25 maart 2011 Dames en heren, Degenen, die hier te lande na 1820 verbetering van

Nadere informatie

hoe wij het best op die uitdagingen kunnen inspelen, wat daarvoor nodig is en hoe wij daar samen aan kunnen werken.

hoe wij het best op die uitdagingen kunnen inspelen, wat daarvoor nodig is en hoe wij daar samen aan kunnen werken. Toespraak van SNN-voorzitter Max van den Berg, bijeenkomst EFMI Business School (Academisch kennisinstituut voor de foodsector), Groningen op 18 november 2010 [Inleiding] Sommige mensen verdienen hun geld

Nadere informatie

regelgeving gericht op decentrale energieopwekking of opslag van duurzame energie.

regelgeving gericht op decentrale energieopwekking of opslag van duurzame energie. Toespraak van commissaris van de Koning en voorzitter Raad van Toezicht Energy Valley Max van den Berg, nieuwjaarsreceptie Energy Valley, Groningen, 9 januari 2014 Dames en heren, Mooi dat we vandaag weer

Nadere informatie

Ideeën Plannen. Het is tijd voor de NOM! Ambities

Ideeën Plannen. Het is tijd voor de NOM! Ambities I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G Ideeën Plannen Het is tijd voor de NOM! Ambities Missie De NOM is de permanente katalysator van economische ontwikkeling in Noord-Nederland. Dit is niet

Nadere informatie

gesprekken te voeren van ondernemer tot ondernemer en verbindingen te leggen.

gesprekken te voeren van ondernemer tot ondernemer en verbindingen te leggen. Toespraak commissaris van de koningin Max van den Berg t.g.v. bezoek Duitse handelsdelegatie onder leiding van Minister Bode op 31 oktober 2011, Gasunie Groningen. Dames en heren, Vandaag en morgen wijzen

Nadere informatie

SNN <communicatie=snn.eu@mail203.atl81.rsgsv.net> namens SNN <communicatie@snn.eu> Verzonden: donderdag 21 mei 2015 15:17 Aan:

SNN <communicatie=snn.eu@mail203.atl81.rsgsv.net> namens SNN <communicatie@snn.eu> Verzonden: donderdag 21 mei 2015 15:17 Aan: Rienks, Diane Van: SNN namens SNN Verzonden: donderdag 21 mei 2015 15:17 Aan: Statengriffie provinsje Fryslân Onderwerp: Waar verdient

Nadere informatie

Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie

Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Via het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) stimuleert Europa de regionale

Nadere informatie

Inhoud presentatie Cohesiebeleid 2014-2020 Situatie 2007-2013 Uitdaging 2014-2020 EU2020

Inhoud presentatie Cohesiebeleid 2014-2020 Situatie 2007-2013 Uitdaging 2014-2020 EU2020 OP EFRO OOST-NEDERLAND 2014-2020PRESENTATIE KENNISPARK, 23 APRIL 2014 JOLANDA VROLIJK, PROGRAMMAMANAGER EFRO OP EFRO Oost-Nederland 2014-2020 Inhoud presentatie 1. Inleiding Europese Fondsen: cohesie beleid

Nadere informatie

Toespraak commissaris van de koningin Max van den Berg, Statenexcursie 17/18 november 2011 naar Hannover

Toespraak commissaris van de koningin Max van den Berg, Statenexcursie 17/18 november 2011 naar Hannover Toespraak commissaris van de koningin Max van den Berg, Statenexcursie 17/18 november 2011 naar Hannover Geachte aanwezigen, Noord-Nederland zet stevig in op sterke economische clusters rond agrofood,

Nadere informatie

Green Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei

Green Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei Green Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei Burgers, bedrijven, milieu-organisaties en overheden hebben vandaag op initiatief van minister Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en

Nadere informatie

Noord-Nederland en OP EFRO

Noord-Nederland en OP EFRO N o o r d - N e d e r l a n d Noord-Nederland en OP EFRO versterking van de noordelijke economie O P E F R O De afgelopen jaren heeft Noord-Nederland hard gewerkt aan de versterking van haar sociaal economische

Nadere informatie

SAMENWERKINGSVERBAND NOORD-NEDERLAND (SNN) IS EEN SAMENWERKING VAN DE DRIE NOORDELIJKE PROVINCIES FRYSLÂN, GRONINGEN EN DRENTHE. DEZE SAMENWERKING IS

SAMENWERKINGSVERBAND NOORD-NEDERLAND (SNN) IS EEN SAMENWERKING VAN DE DRIE NOORDELIJKE PROVINCIES FRYSLÂN, GRONINGEN EN DRENTHE. DEZE SAMENWERKING IS 14 SAMENWERKINGSVERBAND NOORD-NEDERLAND (SNN) IS EEN SAMENWERKING VAN DE DRIE NOORDELIJKE PROVINCIES FRYSLÂN, GRONINGEN EN DRENTHE. DEZE SAMENWERKING IS VASTGELEGD IN EEN GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING IN

Nadere informatie

Burdock, the standard in project management, recruitment & consultancy. The perfect match is our standard

Burdock, the standard in project management, recruitment & consultancy. The perfect match is our standard Burdock, the standard in project management, recruitment & consultancy The perfect match is our standard Burdock is de verbindende factor tussen opdrachtgevers en technische specialisten in de procesindustrie.

Nadere informatie

DE INDUSTRIE: MOTOR VAN VERNIEUWING. Drie acties voor een nieuw Kabinet. Manifest 2017

DE INDUSTRIE: MOTOR VAN VERNIEUWING. Drie acties voor een nieuw Kabinet. Manifest 2017 DE INDUSTRIE: Drie acties voor een nieuw Kabinet MOTOR VAN Manifest 2017 VERNIEUWING Nederlandse industriële bedrijven behoren tot de top van de wereld. We zijn wereldmarktleider in chipmachines en medische

Nadere informatie

Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie

Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Via het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) stimuleert Europa de regionale

Nadere informatie

Allereerst natuurlijk de beste wensen voor 2013.

Allereerst natuurlijk de beste wensen voor 2013. Speech van Commissaris van de Koningin en voorzitter Raad van Toezicht Energy Valley Max van den Berg, nieuwjaarsreceptie Energy Valley, Groningen, 8 januari 2013 Dames en heren, Allereerst natuurlijk

Nadere informatie

Innovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e

Innovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e Innovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e Twente is een innovatieve regio die nationaal en internationaal sterk in opkomst is. Daarom is op initiatief van de provincie Overijssel

Nadere informatie

Windpark Fryslân Nieuwsflits is een digitale nieuwsbrief met korte berichten over ontwikkelingen rond Windpark Fryslân

Windpark Fryslân Nieuwsflits is een digitale nieuwsbrief met korte berichten over ontwikkelingen rond Windpark Fryslân Roo, Marijke de Van: Windpark Fryslân Verzonden: dinsdag 08 juli 2014 17:20 Aan: Statengriffie provinsje Fryslân Onderwerp: Windpark Fryslân Nieuwsflits (4) Opvolgingsmarkering:

Nadere informatie

Platform Bèta Techniek. Connect 05 2015. Chemiedag 2015. Hoe kunnen onderwijs en bedrijfsleven succesvol samenwerken?

Platform Bèta Techniek. Connect 05 2015. Chemiedag 2015. Hoe kunnen onderwijs en bedrijfsleven succesvol samenwerken? Platform Bèta Techniek Connect 05 2015 Chemiedag 2015 Hoe kunnen onderwijs en bedrijfsleven succesvol samenwerken? Succesvolle samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven is de basis voor groei van

Nadere informatie

Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner

Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner Internationaal Ondernemen Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner In opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken Partners for International Business Internationaal ondernemen

Nadere informatie

Sámen werken aan. Voor gemeenten en MKB. erduurzaming

Sámen werken aan. Voor gemeenten en MKB. erduurzaming Sámen werken aan verduurzaming Voor gemeenten en MKB erduurzaming Sámen werken aan verduurzaming Voor gemeenten en MKB Gemeenten hebben forse ambities op het gebied van duurzaamheid, innovatie en lokale

Nadere informatie

Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt

Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt orthodontist Daniël van der Meulen samen met veertien assistentes intensief

Nadere informatie

Burdock, the standard in project management, recruitment & consultancy. knowledge comes is our standard...

Burdock, the standard in project management, recruitment & consultancy. knowledge comes is our standard... Burdock, the standard in project management, recruitment & consultancy Delivering An expert open mind knowledge comes is our standard... Burdock biedt project management, recruitment en consultancy in

Nadere informatie

R&D-barometer Onderzoek van VNO-NCW onder de grote Nederlandse R&D-bedrijven. November 2018

R&D-barometer Onderzoek van VNO-NCW onder de grote Nederlandse R&D-bedrijven. November 2018 R&D-barometer 2018 Onderzoek van VNO-NCW onder de grote Nederlandse R&D-bedrijven November 2018 Inhoud 1. Achtergronden onderzoek 2. Kerncijfers R&D-barometer 2018 3. De trends in R&D; samenwerking blijft

Nadere informatie

Provinciehuis Westerbrink 1 Assen Assen, 3 oktober 2011 Nummer: 11-089 Postbus 122

Provinciehuis Westerbrink 1 Assen Assen, 3 oktober 2011 Nummer: 11-089 Postbus 122 Provinciehuis Westerbrink 1 Assen Assen, 3 oktober 2011 Nummer: 11-089 Postbus 122 9400 AC Assen Dit is een gezamenlijk persbericht van de provincies Groningen, Fryslân, Drenthe en Noord- Holland, de gemeenten

Nadere informatie

Industriebeleid vertalen naar MKB-metaal

Industriebeleid vertalen naar MKB-metaal Door Tony van der Meer Jos Kleiboer Directeur Beleid Koninklijke Metaalunie Industriebeleid vertalen naar MKB-metaal STAAL IN BEELD MAART 2015 10 De industrie wordt steeds meer gezien, wordt steeds belangrijker

Nadere informatie

Samenwerkingsagenda Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en de Provincie Gelderland

Samenwerkingsagenda Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en de Provincie Gelderland en de Provincie Gelderland 22 maart 2016 Overwegende dat: De provincie Gelderland veel waarde hecht aan de aanwezigheid van onderwijs/kennisinstellingen in haar Provincie. Uiteraard in hun functie van

Nadere informatie

Persinformatie. Uitdagende marktomgeving biedt ook kansen. Nieuwe directievoorzitter wil groei voortzetten

Persinformatie. Uitdagende marktomgeving biedt ook kansen. Nieuwe directievoorzitter wil groei voortzetten Persinformatie Uitdagende marktomgeving biedt ook kansen Nieuwe directievoorzitter wil groei voortzetten Mario Mehren: strategie Wintershall blijkt succesvol 2 juni 2015 Michael Sasse Tel. +49 561 301-3301

Nadere informatie

Het Bedrijfslevenbeleid

Het Bedrijfslevenbeleid Het Bedrijfslevenbeleid NAAR DE TOP! Sjoerd Visser Programmadirectie Topsectoren i.o. Inhoud Regeerakkoord Bedrijfslevenbeleid - ambitie - topsectoren - ruimtelijke aspecten - financiering - Proces fasering

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 21 501-33 Raad voor Vervoer, Telecommunicatie en Energie Nr. 538 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer

Nadere informatie

Topsectoren en de Samenwerkingsagenda EZ-provincies-MKB

Topsectoren en de Samenwerkingsagenda EZ-provincies-MKB High Tech Systems & Materials Life Sciences & Health Agro-Food Logistiek BEDRIJVEN Water Topsectoren en de Samenwerkingsagenda EZ-provincies-MKB Creatieve Industrie Energie Meer geld en betere dienstverlening

Nadere informatie

ENERGY INNOVATION PARK Alkmaar - Nederland

ENERGY INNOVATION PARK Alkmaar - Nederland Alkmaar - Nederland Alkmaar - Nederland ENERGY INNOVATION PARK Ruimte voor innovatie en groei Uw bedrijf tussen internationale spelers in de energie branche. Kavels te koop tussen 2.000 en 27.000 vierkante

Nadere informatie

Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG

Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG a 1 > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Datum: 22 april 2013 Betreft: Beleidsreactie op het advies "De

Nadere informatie

Het creëren van een innovatieklimaat

Het creëren van een innovatieklimaat Het creëren van een innovatieklimaat Bertholt Leeftink Directeur- Generaal Bedrijfsleven & Innovatie Inhoud 1. Waarom bedrijven- en topsectorenbeleid? 2. Verdienvermogen en oplossingen voor maatschappelijke

Nadere informatie

Het Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten

Het Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten Het Energiebeleid van komende jaren dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten Opbouw Ambities en hoofdlijnen Ontwikkelingen in het energieveld Keuzes van het kabinet Ambitie Regeerakkoord: 1. Minder

Nadere informatie

WERKEN 3.0. Voordelen van werken 3.0

WERKEN 3.0. Voordelen van werken 3.0 WERKEN 3.0 Het Nieuwe Werken Aangeboden door HKA Voordelen van werken 3.0 Werken van 09:00 tot 17:00 doen de meeste mensen al niet meer. We leven wereldwijd in een 24 uur economie die continu verandert.

Nadere informatie

Subsidie voor innovatieve projecten. Informatie over het Innovatief Actieprogramma Groningen. provincie groningen

Subsidie voor innovatieve projecten. Informatie over het Innovatief Actieprogramma Groningen. provincie groningen Subsidie voor innovatieve projecten Informatie over het Innovatief Actieprogramma Groningen provincie groningen Subsidie voor innovatieve projecten INFORMATIE OVER HET INNOVATIEF ACTIEPROGRAMMA GRONINGEN

Nadere informatie

Uitgevoerd door Mijke Verhoeve, student aan de Hoge School Schroevers, in de maanden mei en juni van 2014

Uitgevoerd door Mijke Verhoeve, student aan de Hoge School Schroevers, in de maanden mei en juni van 2014 Resultaten lezersonderzoek West. Ledenmagazine VNO-NCW West Uitgevoerd door Mijke Verhoeve, student aan de Hoge School Schroevers, in de maanden mei en juni van 2014 Aantal verzonden digitale enquêtes

Nadere informatie

Speech commissaris van de koningin/voorzitter Noordelijke Regieraad Bouw Max van den Berg, bijeenkomst over BrigID op 11 april 2011, Groningen

Speech commissaris van de koningin/voorzitter Noordelijke Regieraad Bouw Max van den Berg, bijeenkomst over BrigID op 11 april 2011, Groningen Speech commissaris van de koningin/voorzitter Noordelijke Regieraad Bouw Max van den Berg, bijeenkomst over BrigID op 11 april 2011, Groningen [Inleiding] MKB gebukt onder zware administratieve lasten.

Nadere informatie

Burdock, the standard in project management, recruitment & consultancy. Continuous effort is our standard

Burdock, the standard in project management, recruitment & consultancy. Continuous effort is our standard Burdock, the standard in project management, recruitment & consultancy Continuous effort is our standard Burdock lost kennis- en capaciteitsvraagstukken op bij opdrachtgevers in de civiele techniek, infrastructuur,

Nadere informatie

Helmonds Energieconvenant

Helmonds Energieconvenant Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende

Nadere informatie

Dames en heren, 1 DVHN, 9 september 2015.

Dames en heren, 1 DVHN, 9 september 2015. Toespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, opening bijeenkomst Klantengroep Samenwerking Noord (Holland Web Week), Groningen, 16 september 2015 Dames en heren, Goed nieuws is geen nieuws, zeggen

Nadere informatie

2015-2016: WE GAAN HET DOEN!

2015-2016: WE GAAN HET DOEN! 2015-2016: WE GAAN HET DOEN! De BZW is het krachtigste ondernemerscollectief in Zuid-Nederland en het regionale netwerk van VNO-NCW. De BZW is een inspirerende plek voor ontmoeting en samenwerking, succesvol

Nadere informatie

Amsterdamse haven en innovatie

Amsterdamse haven en innovatie Amsterdamse haven en innovatie 26 september 2011, Hoge School van Amsterdam Haven Amsterdam is een bedrijf van de gemeente Amsterdam Oostelijke handelskade (huidige situatie) Oostelijke handelskade (oude

Nadere informatie

Burdock, the standard in project management, recruitment & consultancy

Burdock, the standard in project management, recruitment & consultancy Burdock, the standard in project management, recruitment & consultancy Finding the optimal solution is An our open standard mind comes standard... Burdock is de verbindende schakel tussen opdrachtgevers

Nadere informatie

Infrastructuur landsdeel Noord. 4 Centres of expertise (penvoerders)

Infrastructuur landsdeel Noord. 4 Centres of expertise (penvoerders) LANDSDEEL NOORD Het landsdeel Noord, bestaande uit de provincies Groningen, Friesland en Drenthe, heeft het Techniekpact regionaal vertaald in de Techniekagenda Noord Nederland. In de noordelijke provincies

Nadere informatie

Bijlage 2. Human Capital Agenda s

Bijlage 2. Human Capital Agenda s Bijlage 2 Capital s De topsectoren gaan een human (onderwijs en scholing) voor de langere termijn opstellen en zullen onderwijsinstellingen hierbij betrekken. De s bevatten o.a. een analyse van de behoefte

Nadere informatie

Uitvoeringskader Watertechnologie 2014-2020. Bijlage Succesvolle watertechnologieprojecten

Uitvoeringskader Watertechnologie 2014-2020. Bijlage Succesvolle watertechnologieprojecten Uitvoeringskader Watertechnologie 2014-2020 Bijlage Succesvolle watertechnologieprojecten Overzicht succesvolle waterprojecten Vanaf 2000 wordt in Fryslân gewerkt aan de ontwikkeling van het watertechnologiecluster

Nadere informatie

MKB-Nederland Noord. Folder Lokale Partners

MKB-Nederland Noord. Folder Lokale Partners MKB-Nederland Noord Folder Lokale Partners Samen haar lokale partners werkt MKB-Nederland aan krachtige en effectieve lobby op lokaal niveau. Dit document legt uit wat het Lokaal Partnerschap precies inhoudt

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 10598 30 mei 2012 Regeling van de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie van 21 mei 2012, nr. WJZ/12061523,

Nadere informatie

Bijlage 1 Programma- en actielijnen Pieken

Bijlage 1 Programma- en actielijnen Pieken Bijlage 1 Programma- en actielijnen Pieken Inhoud: A. Energie B. Water C. Sensortechnologie D. Agribusiness E. Life Science A. Energie Onder energie wordt verstaan: handel en distributie van aardgas, brandstoffen,

Nadere informatie

combining scientific excellence with commercial relevance Knipselkrant aanvulling

combining scientific excellence with commercial relevance Knipselkrant aanvulling combining scientific excellence with commercial relevance Knipselkrant aanvulling INHOUDSOPGAVE KNIPSELKRANT SEPTEMBER 2009 Titel Bron Die heilenden Geheimnisse des Wassers Natürlich gesund+munter 6 juli

Nadere informatie

Nederland: de Maritieme Wereldtop

Nederland: de Maritieme Wereldtop 1 Nederland: de Maritieme Wereldtop Veilig, duurzaam en economisch sterk Maritiem Cluster in de Topsector Water: Innovatiecontract en Topconsortium Kennis en Innovatie V2.0, Samenvatting, 23 december 2011

Nadere informatie

Latijns-Amerika aarzelt over hernieuwbare energie zaterdag, 15 augustus 2015 12:30

Latijns-Amerika aarzelt over hernieuwbare energie zaterdag, 15 augustus 2015 12:30 Waterkrachtcentrale's vormen een belangrijke energiebron in Zuid-Amerka, zoals hier bij de Itaipudam, een Braziliaans-Paraguyaanse stuwdam in de rivier de Paraná op de grens van de Braziliaanse staat Paraná

Nadere informatie

Duurzaam samenwerken. Groei en ambities stimuleren. Jeugd betrekken. Nieuwe energie ontwikkelen. Techniek van morgen maken. Van kennis kracht maken

Duurzaam samenwerken. Groei en ambities stimuleren. Jeugd betrekken. Nieuwe energie ontwikkelen. Techniek van morgen maken. Van kennis kracht maken Duurzaam samenwerken Jeugd betrekken Techniek van morgen maken Groei en ambities stimuleren Nieuwe energie ontwikkelen Van kennis kracht maken Samenwerkingsovereenkomst Energy Valley Topclub en Maatschappelijke

Nadere informatie

Het TKI SOLAR ENERGY in het Nederlandse Energie- / Topsectorenbeleid

Het TKI SOLAR ENERGY in het Nederlandse Energie- / Topsectorenbeleid Het TKI SOLAR ENERGY in het Nederlandse Energie- / Topsectorenbeleid SundayNL 2014-19 november 2014 - Arnhem Wijnand van Hooff Programmadirecteur TKI Solar Energy Inhoud Het Nederlandse Energiebeleid en

Nadere informatie

SAMENWERKINGSVERBAND NOORD-NEDERLAND JAARVERSLAG 2007 OP WEG NAAR PIEKEN

SAMENWERKINGSVERBAND NOORD-NEDERLAND JAARVERSLAG 2007 OP WEG NAAR PIEKEN SAMENWERKINGSVERBAND NOORD-NEDERLAND OP WEG NAAR PIEKEN SAMENWERKINGSVERBAND NOORD-NEDERLAND 5 SAMENWERKINGSVERBAND NOORD-NEDERLAND Voorwoord 2007 STOND VOOR ONS IN HET TEKEN VAN TRANSITIE. WE HEBBEN HET

Nadere informatie

Dit is MKB-Nederland. Aanbod Lokale Partners

Dit is MKB-Nederland. Aanbod Lokale Partners Dit is MKB-Nederland Aanbod Lokale Partners Samen haar lokale partners werkt MKB- Nederland aan krachtige en effectieve lobby op lokaal niveau. Dit document legt uit wat het Lokaal Partnerschap precies

Nadere informatie

Beleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu

Beleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu Beleggen in de toekomst de kansen van beleggen in klimaat en milieu Angst voor de gevolgen? Stijging van de zeespiegel Hollandse Delta, 6 miljoen Randstedelingen op de vlucht. Bedreiging van het Eco-systeem

Nadere informatie

TOESPRAAK JOHAN REMKES, COMMISSARIS VAN DE KONINGIN IN NOORD-HOLLAND, TIJDENS HET SYMPOSIUM GROEN GAS IN ZICHT, OP 25 NOVEMBER 2010, TE ALKMAAR

TOESPRAAK JOHAN REMKES, COMMISSARIS VAN DE KONINGIN IN NOORD-HOLLAND, TIJDENS HET SYMPOSIUM GROEN GAS IN ZICHT, OP 25 NOVEMBER 2010, TE ALKMAAR TOESPRAAK JOHAN REMKES, COMMISSARIS VAN DE KONINGIN IN NOORD-HOLLAND, TIJDENS HET SYMPOSIUM GROEN GAS IN ZICHT, OP 25 NOVEMBER 2010, TE ALKMAAR Groen Gas als kans voor Noord-Holland Dames en heren, Kansen

Nadere informatie

De juiste partners voor uw innovaties

De juiste partners voor uw innovaties De juiste partners voor uw innovaties Een project van: Ondernemer met innovatieplan Juiste partner(s) Kennis Financiering Ondernemers Overheid Onderzoekers Onderwijs Innovatief idee verdient partnerschap

Nadere informatie

Tussenstand OP EFRO Noord-Nederland 2014 2020. SNN PS bijeenkomst 25 juni Yvonne van Mastrigt

Tussenstand OP EFRO Noord-Nederland 2014 2020. SNN PS bijeenkomst 25 juni Yvonne van Mastrigt Tussenstand OP EFRO Noord-Nederland 2014 2020 SNN PS bijeenkomst 25 juni Yvonne van Mastrigt Noordelijke specialisatie in beeld Samengestelde behoeften Samengestelde oplossingen Achtertuin als proeftuin/

Nadere informatie

Energie voor morgen, vandaag bij GTI

Energie voor morgen, vandaag bij GTI Energie voor morgen, vandaag bij GTI Jet-Net docentendag 5 juni 2008 GTI. SMART & INVOLVED GTI is in 2009 van naam veranderd: GTI heet nu Cofely SLIMME ENERGIENETWERKEN, NU EN MORGEN 2008 2010 Centrale

Nadere informatie

Deze perskit bevat informatie over Ecofys, de geschiedenis van het bedrijf, de kenmerken, enkele feiten en cijfers en de belangrijkste activiteiten.

Deze perskit bevat informatie over Ecofys, de geschiedenis van het bedrijf, de kenmerken, enkele feiten en cijfers en de belangrijkste activiteiten. Ecofys Perskit Ecofys Experts in Energy Inleiding Ecofys is al meer dan 25 jaar een toonaangevend internationaal consultancybedrijf in energie en klimaatbeleid. De visie van Ecofys is "sustainable energy

Nadere informatie

Smart Industry. KvK Ondernemerspanel onderzoek

Smart Industry. KvK Ondernemerspanel onderzoek KvK Ondernemerspanel onderzoek Smart Industry Algemene gegevens: Start- en einddatum onderzoek: 02-07-2014 tot 22-07-2014 Aantal deelnemende ondernemers: 484 (doelgroep mkb-topsectoren) In dit document

Nadere informatie

Excellenties, Dames en heren,

Excellenties, Dames en heren, Alleen de uitgesproken tekst geldt. Welkomstwoord van drs. Ank Bijleveld-Schouten, Commissaris van de Koningin in de provincie Overijssel, bij de opening van de relatiebijeenkomst Lente in Overijssel,

Nadere informatie

Huidig economisch klimaat

Huidig economisch klimaat Huidig economisch klimaat 1.1 Beschrijving respondenten Er hebben 956 ondernemers meegedaan aan het onderzoek, een respons van 38. De helft van de respondenten is zzp er (465 ondernemers, 49). Het aandeel

Nadere informatie

Doel Doel van het programma VvW:

Doel Doel van het programma VvW: Doel Doel van het programma VvW: Een strategie en bijbehorende actielijnen opleveren en (laten) uitvoeren ten behoeve van de gewenste economische structuurversterking van de Vierkant voor Werk regio. Dit

Nadere informatie

Factsheet: Dong Energy

Factsheet: Dong Energy Factsheet: Dong Energy Holding/bestuurder Type bedrijf Actief in Markt Bedrijfsprofiel Dong Energy Producent/leverancier elektriciteit (en aardgas) Europa Consumenten/zakelijk - Omzet 900 miljoen (NL)/9

Nadere informatie

Ik weet niet of u het zich bewust bent, maar het is vandaag dierendag. En dat kan ik hier in Emmen niet voorbij laten gaan!

Ik weet niet of u het zich bewust bent, maar het is vandaag dierendag. En dat kan ik hier in Emmen niet voorbij laten gaan! Jaarrede Ank Bijleveld-Schouten, voorzitter van het IPO op 4 oktober 2017 in Emmen ------------------------------------------------------------------------------------------------------ Beste mensen, Gefeliciteerd!!

Nadere informatie

Eneco Groep. Duurzame energie voor iedereen

Eneco Groep. Duurzame energie voor iedereen Eneco Groep Duurzame energie voor iedereen Duurzame koploper Eneco is het grootste energiebedrijf van Nederland in publieke handen. Onze missie is betaalbare duurzame energie mogelijk maken die altijd,

Nadere informatie

Zeeland in stroomversnelling. Op weg naar het Actieprogramma voor duurzame economische groei, regionale inbedding en bestuurlijke daadkracht

Zeeland in stroomversnelling. Op weg naar het Actieprogramma voor duurzame economische groei, regionale inbedding en bestuurlijke daadkracht Zeeland in stroomversnelling Op weg naar het Actieprogramma voor duurzame economische groei, regionale inbedding en bestuurlijke daadkracht Wat is er gebeurd sinds 2 juni? Het advies van de Commissie Balkenende

Nadere informatie

De rol van biomassa in de energietransitie.

De rol van biomassa in de energietransitie. De rol van biomassa in de energietransitie. Bert de Vries Plaatsvervangend directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging, Ministerie van Economische Zaken Inhoud 1. Energieakkoord 2. Energietransitie

Nadere informatie

WAAROM 50PLUS IN ALLE PROVINCIALE STATEN.

WAAROM 50PLUS IN ALLE PROVINCIALE STATEN. WAAROM 50PLUS IN ALLE PROVINCIALE STATEN. De 50PLUS-partij doet voor de tweede keer in haar bestaan mee aan de verkiezingen voor Provinciale Staten. Daarbij wil de partij in alle provincies haar aanwezigheid

Nadere informatie

BOUWNETWERK. Kiezen en uitblinken. Bouwnetwerk is hét netwerk voor vrouwen die werken aan de gebouwde omgeving

BOUWNETWERK. Kiezen en uitblinken. Bouwnetwerk is hét netwerk voor vrouwen die werken aan de gebouwde omgeving BOUWNETWERK Kiezen en uitblinken Bouwnetwerk is hét netwerk voor vrouwen die werken aan de gebouwde omgeving Kiezen en uitblinken Aan mevrouw Schultz van Haegen, minister van infrastructuur en milieu,

Nadere informatie

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen De toekomst van de energievoorziening Gemeenten, provincies, bedrijven en projectontwikkelaars gaan zich steeds meer richten op duurzame energiedoelstellingen,

Nadere informatie

AgriFood Capital Monitor Belangrijkste feiten en cijfers

AgriFood Capital Monitor Belangrijkste feiten en cijfers AgriFood Capital Monitor 2018 Belangrijkste feiten en cijfers Inleiding AgriFood Capital Monitor In dit boekje presenteren wij de feiten en cijfers van de AgriFood Capital Monitor 2018*. De Monitor geeft

Nadere informatie

OnderhoudNL hoort thuis in de Startmotor. Bernard Wientjes:

OnderhoudNL hoort thuis in de Startmotor. Bernard Wientjes: 6 ONDERHOUDNL Bernard Wientjes: OnderhoudNL hoort thuis in de Startmotor DELFT - OnderhoudNL neemt sinds kort deel aan de Startmotor, een werkgroep van de Klimaattafel Gebouwde Omgeving. Deze werkgroep

Nadere informatie

KRIMP INLEIDING. voor de welvaart. Bevolking -1,2% Banen -4% In 2012 hebben het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de provincie Zuid-Holland

KRIMP INLEIDING. voor de welvaart. Bevolking -1,2% Banen -4% In 2012 hebben het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de provincie Zuid-Holland SMART WATER INLEIDING In 2012 hebben het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de provincie Zuid-Holland - nieuw te ontwikkelen) projecten en activiteiten aan worden verbonden en worden KRIMP voor de welvaart

Nadere informatie

Programma Regionaal Platform 20 april 2016 Locatie: Van der Valk Hotel, Aalsterweg 322 te Eindhoven

Programma Regionaal Platform 20 april 2016 Locatie: Van der Valk Hotel, Aalsterweg 322 te Eindhoven Programma Regionaal Platform 20 april 2016 Locatie: Van der Valk Hotel, Aalsterweg 322 te Eindhoven Tijd Vanaf 12.00 uur Activiteit Inloop met broodjeslunch 13.00 uur Opening en welkom, mededelingen 13.15

Nadere informatie

Subsidiekansen.. SLIMME FINANCIERING VAN INNOVATIES. Wim Kan zei ooit: Subsidie is kunstmest. Maar hoeveel kunstmest is er nog?

Subsidiekansen.. SLIMME FINANCIERING VAN INNOVATIES. Wim Kan zei ooit: Subsidie is kunstmest. Maar hoeveel kunstmest is er nog? Jelle Oomen SLIMME FINANCIERING VAN INNOVATIES WAT ZIJN DE HUIDIGE MOGELIJKHEDEN Subsidiekansen.. Wim Kan zei ooit: Subsidie is kunstmest. Maar hoeveel kunstmest is er nog? ER ZIJN GELUKKIG NOG KANSEN

Nadere informatie

Strategische Agenda. Concept strategische agenda Regio Midden-Holland Vast te stellen in: AB Regio Midden-Holland 6 juli 2016

Strategische Agenda. Concept strategische agenda Regio Midden-Holland Vast te stellen in: AB Regio Midden-Holland 6 juli 2016 Strategische Agenda Concept strategische agenda Regio Midden-Holland Vast te stellen in: AB Regio Midden-Holland 6 juli 2016 Versie 14 juni 2016 Kernboodschap Vitaal, duurzaam en innovatief Versterken

Nadere informatie

Ruimte is schaars en de ontwikkeling van bedrijventerreinen en havengebieden in samenhangende clusters als economische

Ruimte is schaars en de ontwikkeling van bedrijventerreinen en havengebieden in samenhangende clusters als economische Op 20 maart 2019 zijn de verkiezingen voor de Provinciale Staten. De Provincie Zeeland staat voor belangrijke keuzes. Op het terrein van energie, gebiedsontwikkeling, economie en infrastructuur liggen

Nadere informatie

CASE STUDY JOANKNECHT & VAN ZELST DENKT VOORUIT

CASE STUDY JOANKNECHT & VAN ZELST DENKT VOORUIT Exact Online CASE STUDY JOANKNECHT & VAN ZELST DENKT VOORUIT www.exactonline.nl 2 EXACT ONLINE CASE STUDY ACCOUNTANCY GROEI DOOR PROACTIEF ADVIES Het gaat goed bij Joanknecht & Van Zelst: dit Eindhovens

Nadere informatie

Over de. Bernard van Leer Foundation

Over de. Bernard van Leer Foundation Over de Bernard van Leer Foundation Wie wij zijn De Bernard van Leer Foundation gelooft dat het realiseren van een sterke start voor alle jonge kinderen niet alleen goed is om te doen vanuit moreel perspectief,

Nadere informatie

Analyse Prinsjesdag 2016 Troonrede & Miljoenennota

Analyse Prinsjesdag 2016 Troonrede & Miljoenennota Analyse Prinsjesdag 2016 Troonrede & Miljoenennota Inhoud 1. Samenvatting Miljoenennota en Troonrede 2. Advies Raad van State 3. Budgettair beleid per Ministerie 4. Vervolg 2016 Samenvatting Miljoenennota

Nadere informatie

Alles stroomt en niets blijft. Voor de provincie Gelderland belooft 2019 een jaar vol veranderingen te worden.

Alles stroomt en niets blijft. Voor de provincie Gelderland belooft 2019 een jaar vol veranderingen te worden. 1: Nieuwjaarstoespraak commissaris van de Koning Clemens Cornielje Arnhem, 8 januari 2019 Alles stroomt en niets blijft. Dat is een oude filosofische gedachte, waarbij vaak het beeld van de rivier wordt

Nadere informatie

Aan de Statenleden van de provincies Fryslân, Groningen en Drenthe. Groningen 30 juni 2015 Behandeld door bestuurszaken SNN Telefoonnummer 050 5224942

Aan de Statenleden van de provincies Fryslân, Groningen en Drenthe. Groningen 30 juni 2015 Behandeld door bestuurszaken SNN Telefoonnummer 050 5224942 Aan de Statenleden van de provincies Fryslân, Groningen en Drenthe Groningen 30 juni 2015 Behandeld door bestuurszaken SNN Telefoonnummer 050 5224942 E-mail bestuur@snn.eu Briefnummer UP-15-15096 Bijlage

Nadere informatie

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid 18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je

Nadere informatie

100% groene energie. uit eigen land

100% groene energie. uit eigen land 100% groene energie uit eigen land Sepa green wil Nederland op een verantwoorde en transparante wijze van energie voorzien. Dit doen wij door gebruik te maken van duurzame energieopwekking van Nederlandse

Nadere informatie

HAN en duurzame energie

HAN en duurzame energie Beroepsonderwijs tijdens de energie transitie HAN en duurzame energie Van buiten naar binnen. Tinus Hammink programma-manager SEECE Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HBO en topsectoren; keuze van HAN 1.

Nadere informatie