Opleiding Duurzaam Gebouw:

Transcriptie

1 Opleiding Duurzaam Gebouw: Verlichting: ontwerp en regeling Leefmilieu Brussel Audit des installations d éclairage: Audit van de verlichtingsinstallaties: énergie et confort visuel energie en visueel comfort Fiorenzo NAMECHE, concepteur lumière ing Fiorenzo NAMECHE, verlichtingsontwerper Lighting design & engineering

2 Onafhankelijk studiebureau voor verlichting Specialisaties: Relighting: van audit tot projectopvolging Verlichting van binnen- en buitenruimten Verlichtingsplan voor openbare ruimten

3 Plan van de uiteenzetting Audit van de verlichtingsinstallaties: energie en visueel comfort Inleiding Basis van een performante verlichting Actieplan Lunchpauze Concreet voorbeeld van relighting Oefening in een gang Andere voorbeelden van renovatieprojecten Vragen - antwoorden

4 Inleiding: aandeel van de verlichting in het verbruik Gemiddeld 46% van de elektriciteitsfactuur in de tertiaire sector! 68,5% in de dienstensector! Steeds belangrijker, vooral in passiefgebouwen! Opgenomen in de berekening van de EPB voor kantoor- en schoolgebouwen (standaardwaarde: 20 W/m² voor 500 lux)

5 Inleiding: enkele cijfers over binnenverlichting 90 % van de energie voor verlichting wordt overdag verbruikt 80 % van de installaties in de tertiaire sector is energieverslindend en verouderd 40 tot 80% energiebesparingspotentieel, of zelfs nog meer! 7,5/m²/jaar besparing na renovatie in een tertiair gebouw 5/m²/jaar besparing na renovatie van de gemeenschappelijke ruimten Bron: brochures van de ADEME,

6 Basis van een performante verlichting 3 basisprincipes: Efficiënt verlichtingsontwerp Performante lampen en verlichtingstoestellen Beheer van de verlichting (eerst natuurlijk licht) light to light, 2013

7 Efficiënt verlichtingsontwerp Voor beklemmend Na uitnodigend light to light, 2013

8 Efficiënt verlichtingsontwerp Typologie Inplanting Fotometrie Voor beklemmend Na uitnodigend Het ontwerp komt op de eerste plaats = waar en hoe te verlichten? Afhankelijk van de functie van de ruimtes Daarna pas de keuze van verlichtingsmateriaal light to light, 2013 Economies: 48%

9 Efficiënt verlichtingsontwerp /2 Correcte dimensionering (naargelang van de behoeften) Naleving van de normen (EN12464) Voor onvoldoende Na - evenwichtig Het ontwerp komt op de eerste plaats, en daarna pas de keuze van verlichtingsmateriaal light to light, 2013 Economies: 56%

10 Efficiënt verlichtingsontwerp /3 Zorgen voor visueel comfort, zonder verblinding of te sterke contrasten Voor verblindend Na comfortabel Het ontwerp komt op de eerste plaats, en daarna pas de keuze van verlichtingsmateriaal light to light, 2013

11 Luminous efficacy [lm/w] Gebruik van efficiënte bronnen De verlichting (van de toekomst) is LED 200 Vandaag > 140 lm/w in warme witte Cool White LED 150 Iodures métalliques Tegen 2016 zouden vrijwel alle halogeenbronnen uit de wereld moeten zijn! Incandescent Fluorescent Time [Year] Halogène Warm White LED Bron : DOE USA 2008/LABORELEC

12 Gebruik van efficiënte en aangepaste bronnen Lichtefficiëntie (lm/w) Kleurtemperatuur Kleurweergaveindex Levensduur Opstarttijd Vermogensbereik Beschenen oppervlakte Prijs per lumen

13 Efficiënte verlichtingstoestellen Efficiëntie van een systeem = de nuttige lumen / W! Efficiëntie van de lichtbron X doeltreffendheid van de optiek X doeltreffendheid van de hulpuitrustingen X onderhoudscoëfficiënt Bij leds is de notie lichtuitstraling van het verlichtingstoestel en levensduur (voorbeeld: u L80B50) doorslaggevend! Lichtuitstraling van de leds (>110 lm/w) Rendement van de lichtkamer rendement van de reflector Lichtuitstraling van het verlichtingstoestel

14 Efficiënte verlichtingstoestellen die zijn aangepast aan de situatie Efficiëntie (lichtuitstraling van het verlichtingstoestel / W) Fotometrie (lichtdistributie) Uitzicht, afmetingen, montage Beschermingsindex IP Mechanische weerstand IK Prijs

15 Beheer van de verlichting Het efficiëntste licht is licht dat niet wordt verspild Beoordeel de rendabiliteit van de voorzieningen voor verlichtingsbeheer, zoals: Automatische uitschakeling of regeling van verlichting volgens daglichtinval en/of aanwezigheidsdetectie Bediening met detectoren IRradio, schemercel, klok,

16 Actieplan: mogelijke maatregelen Eenvoudige maatregelen Gebruikers bewustmaken Installaties onderhouden Relamping (indien aangepast Maatregelen die werken inhouden Bediening automatiseren Gedeeltelijke of volledige relighting DOE HET LICHT UIT WANNEER U DE KAMER VERLAAT Beter verlichten en tegelijk minder verbruiken

17 Actieplan: naar een performante verlichting Stappen 1. De situatie beoordelen (nagaan of relighting aangewezen is) 2. Een relightingstudie uitvoeren (voorhaalbaarheidsstudie) 3. De documenten opstellen voor raadpleging van ondernemingen 4. De werken opvolgen en opleveren

18 Actieplan: de situatie beoordelen /1 Onaangepaste verlichting (zie normen) Niet genoeg licht!

19 Actieplan: de situatie beoordelen /2 Onaangepaste verlichting (zie normen) Te veel licht!

20 Actieplan: de situatie beoordelen /3 Onaangepaste verlichting (zie normen) Te veel verblinding

21 Actieplan: de situatie beoordelen /4 Ondoeltreffend gebruik (geen beheer) Permanent gebruik in garages en archieven,,

22 Actieplan: de situatie beoordelen /5 Ondoeltreffend gebruik (geen beheer) Permanent gebruik in gangen, sanitaire ruimten,

23 Actieplan: de situatie beoordelen /6 Ondoeltreffend gebruik (geen beheer) Permanent gebruik in gangen, traphallen, Zelfs als er daglicht is!

24 Actieplan: de situatie beoordelen /7 Ondoeltreffende productie Oude systemen met fluorescentielampen, halogeenlampen, fluocompactlampen,

25 Actieplan: de situatie beoordelen /8 Ondoeltreffende productie Oude fluorescentiesystemen, kwiklampen,

26 Actieplan: de situatie beoordelen /9 Aanleiding gevende factoren: Onaangepaste verlichting (zie normen) Ondoeltreffend gebruik (geen beheer) Ondoeltreffende productie (fluorescentielampen met ballast en starter, halogeenlampen, kwiklampen, ) Andere indicatoren: Ouderde armaturen (>20 jaren) Geïnstalleerd vermogen voor verlichting boven de >2,5 W/ m2/ 100 lux Specifiek verbruik van primaire energie (kwh/m2) >> gemiddeld Fase 2: relightingstudie (voorhaalbaarheidsstudie)

27 LUNCHPAUZE

28 Actieplan: fasen van een relightingproject 1. De situatie beoordelen 2. Een relightingstudie uitvoeren (voorhaalbaarheidsstudie van de renovatie) 3. De documenten opstellen voor raadpleging van ondernemingen 4. De werken opvolgen en opleveren Samenwerken met een studiebureau De beschikbare premies aanvragen: 50% voor haalbaarheidsstudie Tot 30% van de investering en maximum EUR per gebouw

29 Een verlichtingsaudit uitvoeren (relighting-studie) Een afspraak maken Tools die nodig zijn voor de audit (bezoek) - Plannen van de lokalen / ruimten (liefst de elektriciteitsplannen) - Fototoestel - Nauwkeurige luxmeter - Laserafstandsmeter Check: al deze tools worden in elk standaardlokaal gebruik

30 Een verlichtingsaudit uitvoeren (relighting-studie) Gegevens die nodig zijn om de renovatie te plannen (op te meten) - Huidig en vereist verlichtingsniveau (vooral op de werkvlakken) - Kleur van de oppervlakken - Gebruiksomstandigheden: aantal werkingsuren, temperatuur, vochtigheid - Andere specifieke eisen: uitzicht, UV, - Mogelijkheid van hergebruik van posities of van verplaatsing van bestaande armaturen - Montagehoogte en type van montage van de armaturen Elk renovatievoorstel moet voldoen aan al deze parameters

31 Een verlichtingsaudit uitvoeren (relighting-studie) Andere nuttige informaties - Facturatiegegevens - Controleverslag van de installaties - Asbestinventaris - Staat van de plafonds en de verlaagde plafonds - Staat van de noodverlichting Te beschouwen met de resultaten van de audit

32 Concreet geval kantoorgebouw (fasen 2 tot 4) Situatie Gebouw op 3 verdiepingen Oppervlakte +/ m² Totaal verbruik +/ kwh/jaar Elektriciteitsfactuur van +/ EUR/jaar Verlichtingsinstallatie uit 1978, behalve in de gangen die werden gerenoveerd in 2001

33 Concreet geval kantoorgebouw Situatie typische verdieping Ok (recent) 190 lx

34 Concreet geval kantoorgebouw Situatie parkeerverdieping Oude hermetische verlichtingstoestellen met TL-lampen Geen beheer

35 Concreet geval kantoorgebouw Situatie kantoren Oude fluorescentieverlichtingstoestellen 2 x 58 W met wit rooster en ferromagnetische ballasten 800 lx in kantoor met 2 rijen 1000 lx in kantoor met 3 rijen Aparte inschakeling voor de rij langs de vensters

36 Concreet geval kantoorgebouw Situatie andere lokalen Oude fluorescentieverlichtingstoestellen met omhulsel (met laag rendement) Wandlampen met gloeilamp in de toiletten Te zwakke verlichting Geen beheer

37 Concreet geval kantoorgebouw Situatie inventaris 63,6% van het totaal!

38 Concreet geval kantoorgebouw Voorstellen - kantoren Bureau van het type cel 4 armaturen 1xT5 van 35 W Optiek met hoog rendement en lage luminantie >500 lux op werkoppervlak Specifiek vermogen van 1,55 W/m²/100 lux

39 Concreet geval kantoorgebouw Voorstellen andere lokalen T5-verlichtingsarmaturen met kap van hoog rendement Wandlicht met spaarlamp Detectoren T5-verlichtingstoestel met kap van hoog rendement Detectoren

40 Concreet geval kantoorgebouw Voorstellen andere lokalen Detectoren (circuit NP) Hermetisch armatuur met T5-49 W extra lange levensduur Detectoren (circuit NP) Hermetisch verlichtingstoestel 1 (of 2) T5-28 W Detectoren

41 Concreet geval kantoorgebouw Voorstellen Voorheen: kwh 71,6% besparing!

42 Concreet geval kantoorgebouw Resultaten Besparing van meer dan EUR/jaar!

43 Concreet geval kantoorgebouw Resultaten (einde fase 2: haalbaarheidsstudie) Beslissing: opstelling van het bestek (fase 3)

44 Concreet geval kantoorgebouw Opstelling van het bestek (fase 3) Analyse van de offertes, follow-up van de uitvoering (fase 4)

45 Concreet geval kantoorgebouw Oplevering van de werken (einde fase 4) Besparing + betere lichtkwaliteit!

46 Praktijkgeval kantoorgebouw Oplevering van de werken (einde fase 4) Besparing + betere lichtkwaliteit!

47 Concreet geval kantoorgebouw Oplevering van de werken (einde fase 4) Besparing + betere lichtkwaliteit!

48 Oefening relighting van een gang Situatie Lamp life of 6,500 hours (10% of failures) E moy = 143 lux (with 28 downlighters) Gang met 28 downlighters CFL Fotometrische performantie 45% CFL26W (1800 lm / 35 W per systeem = 51 lumen / W) u / jaar

49 Oefening relighting van een gang Voorstel Service life of 50,000 hours at 70 % luminous flux E moy = 155 lux (with 14 downlighters dimmed at 85%) Corridor with 14 downlighters LED Photometric performance 89% LED27W (2047 lm / 27W per system = 76 lumens / W) Presence detectors & scene control h / year

50 Oefening relighting van een gang Resultaten Actual : 28x 35W x 3720 h = 3646 kwh New: 14x 23W x 1860 h = 599 kwh Energy economy of 83,6% : kwh or 457 EUR / year (15 cents per kwh) Lamp economy : +/- 153 EUR / year Total economy : 610 EUR / year Total investment : EUR Payback / terugverdientijd: 6,5 jaar!

51 Voorbeelden van uitvoeringen Wall lamps halogen 300W

52 Voorbeelden van uitvoeringen

53 Voorbeelden van uitvoeringen Wall lamps halogen 300W & concrete high ceiling

54 Voorbeelden van uitvoeringen

55 Voorbeelden van uitvoeringen Halogen downlight 50W

56 Voorbeelden van uitvoeringen Now: economy of 80% with LED lighting, only 10W!

57 Voorbeelden van uitvoeringen Full halogen lighting

58 Voorbeelden van uitvoeringen Now: economy of 80% with LED lighting!

59 Voorbeelden van uitvoeringen Old fluo luminaires Too high glare

60 Voorbeelden van uitvoeringen Too high glare

61 Voorbeelden van uitvoeringen Avant TL s luminaires (on HF ballast) 25 lux

62 Voorbeelden van uitvoeringen Voor Na 25 lux 100 lux Economy of 31% with LED lighting

63 Voorbeelden van uitvoeringen Avant Old fluo luminaires (4x18W) 60 lux

64 Voorbeelden van uitvoeringen Voor Na 60 lux 160 lux Economy of 84% with LED lighting

65 Voorbeelden van uitvoeringen Avant Avant Old luminaires with HPI lamp 100 lux 60 lux

66 Voorbeelden van uitvoeringen Avant Voor Na 100 lux 500 lux 60 lux Economy of 12%

67 Andere realisaties / sportzaal Voor: 40 armaturen 3x58 W + verliezen = W voor 570m2 (4,3 W/m2/100lux) 67

68 Andere realisaties / sportzaal Na: 26 ledarmaturen van 151 W = W (54,6% besparing) (1,2 W/m2/100lux) 68

69 Andere realisaties / fitnesszaal Voor: 15 armaturen 2x58 W + verliezen = W 69

70 Andere realisaties / fitnesszaal Na: 12 lum. 2x28W + 2 lum.2x35w = 924 W (besparing 33%) 70

71 Andere realisaties / gang Oude TL-lampen Te weinig verlichting 71

72 Andere realisaties / gang Downlighter LED + detector 72

73 Andere realisaties / kantoor Ingebouwde leds 73

74 Te onthouden uit deze uiteenzetting De verlichting = grote aandeel van het elektriciteitsverbruik van een tertiair gebouw Verlichtingsinstallaties van meer dan >20 jaar oud verbruiken vaak veel energie (vandaag 1 tot 1,5 W/m²/100 lux) Het loont verspillingen op te sporen (3 grondslagen voor een performante verlichting: efficiënt ontwerp & lichtbronnen, automatisatie) Relighting = 50% tot 80% energiebesparing, met een beter comfort en minder onderhoudskosten Er zijn premies voor verbetering van de energie-efficiëntie van de verlichting 74

75 Nuttige links Link Energie + op de website van het Waals Gewest Belgisch Instituut voor Verlichtingskunde Code van goede praktijk (alleen in het Nederlands)

76 Zijn er nog vragen? Voor meer informatie: Fiorenzo Namèche - Tel f.nameche@light-to-light.com 76