M o o r k o p P R O J E C T

Transcriptie

1 Moorkop PROJECT Auteurs: Alexander van Ittersum Rolinka Snijders Andries Vinke 25 Maart 2017

2 De inhoudsopgave. Hoofdstuk 1: Inleiding. Pagina 2. Hoofdstuk 2: Partners in het Moorkop project. Pagina 3, 4, en 5. Hoofdstuk 3: De Nederlandse uilebaard. 3.1 De geschiedenis. Pagina 7 en De rasbeschrijving. Pagina De kleurslagen. Pagina 10. Hoofdstuk 4: Huidige stand van zaken Moorkop uilebaard in Nederland. 4.1 Inventarisatie. Pagina Het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland. Pagina 12. Hoofdstuk 5: De probleemstelling. Pagina 11. Hoofdstuk 6: Doelstellingen. Pagina 12. Hoofdstuk 7: Activiteiten en planning. Pagina 13 en 14. Hoofdstuk 7: De begroting Pagina 15. Hoofdstuk 8: Het fokschema Pagina 16 en 17. Hoofdstuk 9: Bronvermelding Pagina 18. Bijlage: voorbeeld bord aan de weg. Pagina 19. 1

3 Inleiding. Van alle kippenrassen die in Nederland gehouden worden, nemen onze oude cultuurrassen een bescheiden plek in. Met naar schatting tweehonderd exemplaren in Nederland behoort de uilebaard tot die groep van onbekende kippenrassen. De Moorkop, een kleurslag van de Nederlandse uilebaard is nog zeldzamer dan het kippenras zelf: onbekend en lastig om de juiste tekening te fokken, lijdt ze onder een slecht imago. Dat neemt niet weg dat juist de karakteristieke tekening én de geschiedenis deze kip een bepaalde mystieke aantrekkingskracht geeft. De Moorkop uilebaard heeft meer als honderd jaar een bestaan in de coulissen geleid. Geschilderd door bekende schilders uit de zeventiende en achttiende eeuw zoals d Hondecoeter en Schouman, weten we dat deze dieren zeer in trek waren op zogenaamde dierstukken. Door het kunstzinnige oog van de schilder opgemerkt als iets dat bijzonder en aantrekkelijk was. De adel en rijke families van dit land bouwden ooit buitenissige volières met levende have op hun buitenplaatsen en landgoederen. De dieren in deze volières moesten ook een bijzondere uitstraling hebben. Iets wat je niet vaak zag. Iets wat exclusief was, daar ging het om. Belangrijk was ook dat ze in de keuken hun nut bewezen. Het leverde ons een nalatenschap op van prachtige soorten. Soorten die inmiddels niet meer onze tuinen bevolken. Simpelweg omdat ze vaak ook uitgestorven zijn. Slechts de dierstukken herinneren ons nog aan deze kippenrassen. De Moorkop is inmiddels in de vergetelheid geraakt. Mondjesmaat werd deze kleurslag nog gefokt in de vorige eeuw. Niet compleet van de aardbodem verdwenen maar toch. Inmiddels weten we dat er niet veel meer van over is. Een groep enthousiaste fokkers heeft zich het lot van de Moorkop aangetrokken en zij hebben de handen ineengeslagen. In een samenwerkingsverband met de BKU club en kinderboerderij Cantecleer te Kampen gaan zij zich inzetten om een levensvatbare populatie van de Moorkop weer op de kaart te zetten! Het Moorkop project werd geboren. In samenwerking met het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland (CGN) van de Wageningen universiteit (WUR) en de Stichting Zeldzame Huisdierrassen (SZH) heeft de fokkersgroep een realistisch en doelgericht plan gemaakt. Keurmeester en autoriteit op dit gebied- Ad Boks is als adviseur nauw bij dit project betrokken. Fotograaf Alex ten Napel tenslotte, heeft beschikking gegeven over zijn prachtige portretfoto s van de hanen en hennen die meedoen aan dit project. Het Moorkop project is het levende bewijs van de interesse voor ons cultureel levend erfgoed. Niet alleen de zorg om behoud van de genetische diversiteit van onze landbouwhuisdieren en de aloude fokkerskunsten spelen een rol. Het cultuuraspect is net zo belangrijk! De ongekende schoonheid van de dieren zelf; haar geschiedenis en de verlevendiging van de soorten rijkdom in ons land. Voor iedereen te bezichtigen en om van- te houden. In dit plan leest u alles over de doelen van de groep en hoe ze denken die te gaan bereiken in de komende drie jaar. Namens de Projectgroep Moorkop, Rolinka Snijders 2

4 . De BKU club is een rasvereniging van liefhebbers en fokkers van Brabanters, Kraaikoppen en Uilebaarden. Opgericht in 1985 heeft ze als voornaamste doelstelling het in stand houden van deze drie rassen en de contacten onderling te verstevigen. Op dit moment heeft ze ruim honderd leden. Leden van de BKU club kiezen ervoor om een oud cultuurras in stand te houden en vinden voldoening in het uitwisselen van materiaal en informatie aan elkaar en anderen. De BKU club organiseert regelmatig bijeenkomsten waar ook het cultuurhistorische aspect op de agenda staat. Enkele malen per jaar verschijnt het clubblad en geeft ze op willekeurige tijdstippen een nieuwsbrief uit. In 2010 heeft ze bij haar vijfentwintigjarige bestaan het boek Herenhoenders uitgegeven. De BKU club is aangesloten bij de landelijke overkoepelende organisatie Kleindier Liefhebbers Nederland. De volgende BKU leden leveren hun bijdrage aan het Moorkop project: Albert van Dam, Adri van der Heijden, Harry Schrama, Rolinka Snijders, combinatie het Kippencollectief, bestaande uit Alexander van Ittersum en Andries Vinke. De Stichting Zeldzame Huisdierrassen, de SZH, zet zich in voor het behoud van ons levend erfgoed en voor de genetische diversiteit onder landbouwhuisdieren in Nederland. Ze heeft een koepelfunctie en is kenniscentrum tegelijk. Ze geeft fokadviezen en bevordert de kennis over onze oude cultuurrassen. Als organisatie heeft ze de taak het overheidsbeleid aangaande onze oude cultuurrassen uit te dragen. Deze te beschermen signaalfunctie- en te stimuleren dat dieren in levende populaties worden gehouden. In situ. Dat doet ze door door fokkerij adviezen te geven; nieuwe gebruiksdoelen te vinden; promotie en educatieve activiteiten; en tot slot als belangenbehartiger te fungeren tussen de verschillende partners en de overheid. (Regelgeving) Ze werkt nauw samen met stamboek- en rassenorganisaties en het CGN- Wageningen. Het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland- het CGN, heeft als wettelijke onderzoekstaken het behoud en bevordering van duurzaam gebruik van genetische diversiteit in landbouwhuisdieren. Dit is een belangrijke opdracht aangezien de genetische erosie steeds verder toeneemt. Genetische diversiteit hebben we nu en in de toekomst nodig om beter voorbereid te zijn op veranderingen. Bijvoorbeeld klimaatverandering en uitbraken van dierziekten. Het CGN draagt bij aan de ontwikkeling en gebruik van dierlijke en plantaardige bronnen. En daarmee aan voedselzekerheid, duurzame productie, plattelandsontwikkeling en het behoud van ons cultureel erfgoed. Ze beheert de genenbank waar materiaal (Sperma) van al onze landbouwhuisdierrassen ligt opgeslagen. Om populaties te vergroten en weer levensvatbaar te maken, kunnen stamboekhoeders en rassenorganisaties een beroep doen op het CGN. Materiaal uit de genenbank kan daarvoor ingezet worden. 3

5 Kinderboerderij Cantecleer te Kampen richt zich op alle inwoners van Kampen en omstreken. Het doel van de kinderboerderij is om door middel van het educatief programma en de boerderij de mensen kennis te laten maken met landbouwhuisdieren, het leven op de boerderij en het doormaken van het ritme van de seizoenen. Het educatieve programma en de activiteiten van de kinderboerderij vullen elkaar aan. Er worden kleine huisdieren gehouden om door de bezoekers te worden verzorgd; Daarnaast zijn er grote landbouwhuisdieren ten behoeve van de educatie aan bezoekers. Ook stelt de kinderboerderij zich ten doel om oude rassen in stand te houden. Vanuit die doelstelling werkt de kinderboerderij van harte mee aan het Moorkop project. Kleindier Liefhebbers Nederland is een bond van fokkers en liefhebbers van kleine huisdierrassen. We hebben het dan over konijnen, cavia s, kleine knagers, hoenders, dwerghoenders, sier- en watervogels en oorspronkelijke (wilde) duiven. Ze heeft zich tot doel gesteld de instandhouding en verspreiding van cultuurrassen waaronder de Nederlandse. Het ondersteunen van hobbymatige kleindierhouderij in de brede zin van het woord en het promoten van deze vorm van vrijetijdsbesteding is onderdeel van haar beleid. Kleindier Liefhebbers Nederland (KLN) organiseert shows door heel Nederland waar liefhebbers en fokkers hun dieren laten keuren door speciaal opgeleide keurmeesters. De specifieke houderij- en rassenkennis van haar leden zorgt voor een groot deskundig netwerk van mensen door heel Nederland. Alex ten Napel Fotograaf. Alex heeft zijn opleiding gedaan aan de Koninklijke Academie voor beeldende kunsten te Den Haag. En werkt sinds 1988 als fotograaf. Hij heeft verschillende exposities op zijn naam staan en ook verschillende prijzen gekregen. Tot zijn bekendste werk behoort de serie Waterportretten en Portretten van Alzheimer patiënten. Deze laatste serie portretten is ook in boekvorm verschenen met een voorwoord van Youp van t Hek. Alex heeft in meerdere kranten en bladen gestaan en heeft diverse prijzen gekregen voor zijn werk. Recent is hij begonnen met het project Hens & Roosters. Na 25 jaar mensen fotograferen werd het tijd voor iets anders. Kippen dit keer! Citaat van Alex: Zij zijn altijd zichzelf en huilen nooit omdat ze vinden dat de foto mislukt is. De Britse firma Omlet is ontstaan in 2004, waar 4 studenten van het Royal College of Art in Londen het idee kregen een kippenhok te maken die zou passen in een stadstuin. Ze ontwierpen een kippenhok dat aan een iglo deed denken. En voilà de revolutionaire Eglu was geboren! Makkelijk schoon te houden en eigentijds. De Eglu heeft vele prijzen gewonnen waaronder een prijs voor beste plastic design en innovatie. De firma Omlet is de grootste kippenhokkenfabrikant van Engeland en maakt dierverblijven voor kippen, konijnen, cavia s, honden en zelfs bijenkorven. 4

6 De leden van het Moorkop project hebben op 6 februari 2017 de samenwerking besproken. Onder deskundige leiding van Ad Boks werden de meegebrachte dieren besproken en is door Ad voorlichting gegeven over de vererving. Vlnr: Rolinka Snijders, Harry Schrama. Hanjo Eijkhout, Albert van Dam en Ad Boks. Niet op de foto, maar wel aanwezig: Adri van der Heijden, Alexander van Ittersum en Andries Vinke. Foto Alex ten Napel. Moorkop hen. 5

7 Foto Alex ten Napel. Moorkop haan. 6

8 2. De Nederlandse Uilebaard 2.1. Geschiedenis De Nederlandse Uilebaard is al een oud ras. Op het schilderij de Hoenderhof van Jan Steen ( ) komt de Uilebaard al voor. Wanner het ras precies is ontstaan is niet bekend. Evenmin is duidelijk waar de oorsprong van het ras ligt. Eén verklaring zegt dat vermoedelijk door onze zeevarende voorouders dieren met kuif en/of baard uit Zuidoost Europa naar ons land zijn gebracht. Uit deze dieren zijn door al dan niet gerichte fokmethoden een aantal rassen ontstaan: de Hollandse Kuifhoen, de Nederlandse Baardkuifhoenders, de Brabanters, de Nederlandse Uilebaarden en de Kraaikoppen. Een andere verklaring zegt dat de Uilebaarden, evenals de andere kuif- en/of baardrassen, afkomstig zijn uit het Oostzee gebied. De Nederlandse Uilebaard kwam in de vorige eeuwen in Nederland vrij algemeen voor en werd vóór de invoer van vreemde rassen hoog geschat wegens zijn gehardheid. De Uilebaard werd in die tijd vooral door de adel en de elite gehouden. Het ras werd gehouden als statussymbool en was daardoor niet bereikbaar voor mensen uit de lagere sociale klassen. Omstreeks 1900 was het ras vrijwel verdwenen. Hierover worden in de literatuur twee verklaringen voor gegeven. De eerste verklaring is dat met het verdwijnen van de buitenplaatsen en de landadel ook de Uilebaard als symbool van deze adel verdween. Een andere verklaring is dat de komst van Brahma s en Cochins en de daarvan afstammende productierassen tot gevolg had dat aan het eind van de 19 e eeuw de oud Nederlandse rassen nagenoeg waren verdwenen. Rond 1900 begon één van de meest deskundige hoenderfokkers uit die tijd, de heer R. Houwink, aan het opnieuw opbouwen van het ras. Met behulp van boerenkippen, La Flêche hoenders en Thüringer Uilebaarden slaagde hij er in de Nederlandse UIlebaarden opnieuw te fokken. Het gebruik van boerenkippen met kuif- en baardaanzet heeft er vermoedelijk toe bijgedragen dat er in die tijd een groot aantal kleurslagen zijn ontstaan. De Uilebaard kwam goed in de belangstelling, waardoor in 1912 op de eerste tentoonstelling van de Nederlandse Hoenderclub 77 Uilebaarden in 7 kleurslagen werden geëxposeerd. Melchior d Hondecoeter ( ) heeft een tafereel geschilderd, een zogenaamd dierstuk, waarbij een hoen met een tweehoornige kam, een zwarte kop en een nagenoeg wit lijf wordt aangevallen door een roofvogel. 7

9 In 1916 werd de eerste Moorkop geëxposeerd door de heer L. Vriesendorp. Dit betekent niet dat de kleurslag vóór die tijd niet heeft bestaan. Integendeel, de heer A.C.E. Baldamus schrijft in zijn boek uit 1900 over de Moorkop als unieke kleurslag van de Uilebaard. Rond 1910 maakte de heer van Gink deze tekening van de Witzwartbaard uilebaard. In het vierdelig standaardwerk uit 1914: Hoenderrassen in hunne vormen en kleuren, beschreef de heer Houwink al de volmaakt uitziende Witzwartbaarden die Moorkop werden genoemd: 8

10 Rond 1970 fokte mevrouw. M.C. van Adrichem Boogaert-Vriesendorp te Wissenkerke (Zld) witte zwartkuifhoenders. Om de vitaliteit te behouden, kruiste zij ook wel eens andere hoenders in. Henk Weezendonk nam dieren van haar over uit kruisingen die weinig kuif hadden. Deze gebruikte hij voor de fokkerij van de Moorkop Uilebaard. Wezendonk ruilde in die tijd regelmatig dieren met de heer Boersma uit Kloosterburen. Bij deze ruiling was ook Albert van Dam betrokken. Een substantieel deel van de huidige witte moorkoppen stammen hoogstwaarschijnlijk af van de dieren van Henk Weezendonk. Wel zijn er in de loop der tijd andere dieren ingekruist om de vitaliteit te behouden. Een groot gedeelte van de dieren ging uiteindelijk rond 1985 naar Duitsland 2.2. Rasbeschrijving De Nederlandse Uilebaard heeft een krachtig ontwikkeld landhoentype. Ze zijn wat hoger gesteld dan de oud Nederlandse landhoenders, zoals b.v. de Friese hoenders. Bovendien zijn ze wat langer van lichaam en hals dan deze rassen. De staart wordt naar achteren, maar niet laag gedragen en is rijk ontwikkeld en tamelijk gespreid. De vleugels worden enigszins schuin naar beneden gedragen. Opvallend is de dikke nek, die ontstaat door de zeer rijke naar achteren groeiende halsbevedering. Dit hangt samen met de baardontwikkeling. Deze baard behoort vol, rond en groot te zijn en moet een rond verenpakket vormen dat de wangen en oren bedekt. De kam bestaat uit twee kegelvormige hoorntjes van anderhalf á twee centimeter lengte bij de haan en driekwart á één centimeter lengte bij de hen. Ze zijn recht op de kop geplaatst. De baard en de kam gezamenlijk geven de Uilebaard de uitdrukking van een uilenkop, waaraan het ras zijn naam ontleend. Een ander bijzonder raskenmerk zijn de grote, verhoogd liggende neusgaten boven op de snavel. Nederlandse Uilebaarden hebben bruinrode ogen. Het gewicht van de haan is ongeveer gram en van de hen gram. De Uilebaard komt voor in 14 verschillende kleurslagen: zwart, wit, blauw, koekoek, goudzwartgeloverd, zilver-zwartgeloverd, zilver-parelgrijsgeloverd, citroen-zwartgeloverd, geelwitgeloverd, zilverpel, goudpel, moorkop-wit, moorkop-goud-geel en moorkop-goudbruin. Moorkop is een kleurslag die alleen bij de Uilebaarden voorkomt. Momenteel wordt er gewerkt aan de erkenning van de Brabanter in deze kleur. De kippen in deze kleur hebben een éénkleurig lichaam. In de hals beginnen wat zwarte veren te verschijnen en de kop is voornamelijk zwart. 9

11 3. Stand van zaken van de Uilebaard Moorkop In het kader van dit fokplan is een inventarisatie gemaakt van de stand van zaken van de Uilebaard. Daarbij kwam naar voren dat er momenteel in Nederland een zestal fokkers bekend zijn die zich met de Moorkop Uilebaard bezig houden. Vijf van deze fokkers hebben hun medewerking toegezegd aan dit fokplan. Bij de moorkop-wit gaat het om de volgende personen en aantallen dieren: - Rolinka Snijders ( 2 hanen en 6 hennen) - Adri van der Heijden (1 haan en 3 hennen) - Albert van Dam ( 1 haan en 2 hennen) - Harry Schrama ( 1 haan en 3 hennen) - Comb. het Kippencollectief (Alexander van Ittersum en Andries Vinke) ( 1 haan en 2 hennen) Totaal zijn dat: 6 hanen en 16 hennen. Daarnaast zijn er drie fokkers van Moorkoppen in het buitenland bekend, de heer Kellerman in Duitsland, (onbekend aantal) de heer Toni Wipfli in Zwitserland. (3 hanen en 10 hennen.) En de heer Ryan Lewis in Engeland. (1 haan en 3 hennen.) Totaal zijn dat minimaal 4 hanen en 13 hennen. Een belangrijk gegeven is dat het Centrum voor Genetische bronnen Nederland (GCN) in 2003 sperma heeft afgenomen van een witte moorkop haan van de heer Wezendonk. Dit sperma (circa 100 rietjes) is nog steeds bewaard en vermoedelijk nog in bruikbare staat. Onder voorwaarde van een goed fokplan kan dit sperma worden ingezet voor het behoud van deze kleurslag. De stand van zaken van de moorkop goud is nog minder rooskleurig. Slechts één fokker, Rolinka Snijders, heeft enkele dieren in deze kleurslag. Het lichtpuntje hierbij is dat het GCN ook van deze kleurslag in 2003 sperma heeft gewonnen van een haan van de heer Wezendonk. Ook dit sperma kan op basis van een goed fokplan worden ingezet. De beide hanen van het Centrum voor Genetische bronnen Nederland 10

12 4. Probleemstelling Op basis van de feitelijke aantallen en de ervaringen van de fokkers die zich met het ras bezig houden, kunnen we voor de Uilebaard Moorkop de volgende problemen beschrijven: - Er zijn slechts enkele fokkers van deze toch wel erg mooie kleurslag. Deze fokkers hebben allen weinig dieren in de Moorkop kleurslag. Om een levensvatbare populatie op te bouwen zullen meer fokkers zich met de Moorkop moeten bezighouden en zal ook het aantal dieren per fokker hoger moeten zijn. - De levensvatbaarheid kleurslag Moorkop wordt/is een probleem door smalle genetische basis. Om inteelt te voorkomen worden regelmatig dieren van andere rassen ingekruist, wat de erfelijke zuiverheid niet ten goede komt. - De Kleurvastheid van de Moorkop blijkt niet optimaal te zijn. De ervaring van fokkers is dat bij een paring Moorkop x Moorkop niet alle nakomelingen ook Moorkop zijn. Vermoedelijk zijn de inkruisingen in het verleden van andere rassen om het ras te verbeteren, hieraan debet. - Het blijkt niet mogelijk om Moorkop hanen te fokken met een geheel zwarte tekening van de bovenhals en een zwarte baard. Dit is gekoppeld aan zwarte staartveren, hetgeen juist weer niet gewenst wordt.. Met andere woorden: hanen die goed van kleur zijn in bovenhals en baard, zullen zwarte staartveren vertonen. Het is wel mogelijk en wenselijk om hanen zonder te fokken met een zwarte baard en enkele zwarte halsveren en zonder de ongewenste zwarte staartveren. Foto: Alex ten Napel Moorkop hen wit en goud. 11

13 5. Doelstellingen In het voorafgaande hoofdstuk is beschreven welke problemen er zijn bij het fokken en in stand houden van de Moorkop Uilebaard. Terecht zou de vraag kunnen worden gesteld of het nog wel de moeite loont om in de Moorkop Uilebaard te investeren. De Moorkop lijkt alles tegen te hebben: Er zijn nog weinig dieren beschikbaar, het aantal geïnteresseerde fokkers is nagenoeg op de vingers van één hand te tellen en tot overmaat van ramp blijkt de kleurslag nog niet eens genetisch geborgd te zijn. Toch zijn wij, leden van de fokgroep, overtuigd van de waarde van het behoud van deze kleurslag. De Moorkop Uilebaard behoort tot ons levend erfgoed en heeft, zoals u in hoofdstuk 2 hebt kunnen lezen, al een geschiedenis van meerdere eeuwen. Het niet meer investeren in deze kleurslag zal tot gevolg hebben dat weer een stukje van onze levende geschiedenis verdwijnt. Tot overwegend komen wij tot het volgende hoofddoel: Het in stand houden van de Moorkop Uilebaard Hiervan afgeleid kunnen de volgende subdoelen worden geformuleerd: - Het creëren van een (levensvatbare)populatie in drie jaar tijd, met voldoende genetische diversiteit. Met als doel: om ook na 2020 probleemloos verder te kunnen blijven fokken. - De moorkop kleurslag tekening beter te verankeren in de nakomelingen, om zo de uitkomst van getekende moorkoppen te maximaliseren. - Het fokken van Moorkop hanen voor de show aantrekkelijk maken door het aanpassen van de standaardeisen. - Het vergroten van het aantal fokkers en geïnteresseerde liefhebbers die thuis deze dieren willen houden tot minimaal 15 personen, zal de uilebaard in het algemeen, het CGN, de BKU en de SZH veel naamsbekendheid en goodwill opleveren. Waardoor er een bredere basis en meer kennis ontstaat om ook ná 2020 deze kleurslag te behouden. 12

14 6. Activiteiten en planning Om de hiervoor beschreven doelen te realiseren, worden de volgende activiteiten ondernomen: Wat Wie Wanneer a. Registratie en begeleiding Alexander v.a Het planmatig en gestructureerd fokken kan niet zonder goede registratie. Een eerste stap is het registreren van alle beschikbare dieren in ZooEasy, het registratieprogramma voor de kleindierenteelt. Door ook de nakomelingen van deze dieren te registreren, kan gewerkt worden aan planmatig fokken. Goede registratie geeft belangrijke voordelen: - Genetische diversiteit wordt verbreed. ; - De vererving van de verschillende fokcombinaties wordt inzichtelijk. Daardoor kan worden geselecteerd op b.v. kleurvererving, waardoor er in de toekomst meer kleurvastheid ontstaat. - Het dierenwelzijn wordt daarmee ook gewaarborgd Bij het uitvoeren van dit fokplan ontvangen wij begeleiding van het GCN. Daarmee wordt het deskundig uitvoeren van het fokplan Kor 2017 geborgd. Oldebroek b. Toepassen van cirkelteelt. Door samen te werken met vijf fokkers, de SZH, de BKUclub en het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland (CGN) willen we de genetische diversiteit vergroten. Daarbij gaan we uit van de toepassing van cirkelteelt. Cirkelteelt houdt in dat volgens een van te voren afgesproken schema de dieren van de verschillende fokkers onderling worden gecombineerd. Veel fokkers passen lijnenteelt toe bij de fok van hun dieren. Zo nu en dan wordt vreemd bloed ingebracht, maar veelal worden de combinaties vader x dochter of moeder x zoon gebruikt. Dit kan op den duur tot gevolg hebben dat de genetische basis van deze stam smaller wordt. Bij de Moorkop is dit een nog urgenter probleem, omdat alle dieren aan elkaar verwant zijn. Door met een vijftal fokkers cirkelteelt toe te passen, wordt de bestaande genetische diversiteit op zijn minst in stand gehouden. In hoofdstuk 8 wordt een voorstel gedaan voor cirkelteelt met dieren van de vijf deelnemende fokkers. Voorshands wordt dit voor het jaar 2017 vastgesteld. Na evaluatie zal worden bezien of en op welke wijze hieraan voor de komende jaren gevolg wordt gegeven. De registratie en de resultaten van de cirkelteelt zullen worden bijgehouden in ZooEasy. c. Verankeren kleurslag Wij willen de kleurslag Moorkop beter verankeren door de dieren één op één te kruisen. Na twee jaar komen we al bij de beste denkbare combinaties uit waarmee we verder kunnen. De één op één paringen worden bijgehouden in een schema (ZooEasy) en de nakomelingen worden gekeurd op raskenmerken en kleur. d. Het aanpassen van de standaardeisen m.b.t. hanenfok Fokkersgroep Tweejaarlijkse ontmoetingen met fokkers en Ad Boks voor overleg en dierkeuring t/m 2020 Fokkersgroep

15 De Nederlandse hoenderstandaard is gericht op de hennenfok van de Moorkop uilebaard. De hanen kunnen vanwege de genetische kleurvererving nooit aan de huidige standaardbeschrijving van deze kleurslag voldoen, is er onlangs een voorstel gemaakt om de standaard op dit punt te wijzigen. Deze wijziging zal het komende showseizoen reeds gebruikt kunnen worden. Het aanpassen van de hoenderstandaard (KLN) t.b.v. de hanen zodat deze ook volwaardig geshowd kunnen worden, zal zeker ook bijdragen aan het verbeteren van het imago van deze kleurslag die nu als zeer moeilijk te boek staat. e. Het inzetten van sperma van de hanen van GCN Om alle genetische mogelijkheden uit te nutten, zal het sperma van de hanen van het GCN worden ingezet. Op kinderboerderij Cantecleer zullen vier hennen worden gehuisvest, twee moorkop goud en één moorkop wit hen van Rolinka Snijders en één moorkop wit van combinatie het Kippencollectief. Deze hennen zullen worden geïnsemineerd op 15 april, tijdens een publieksactiviteit op de kinderboerderij. f. P.R. activiteiten De volgende P.R. activiteiten worden in 2017 opgepakt: - Presentatie fokplan op de ledenvergadering BKU - Start Moorkop project op Kinderboerderij Cantecleer, inseminatie 4 hennen. Hiervoor landelijke, regionale en lokale media benaderen. - IJsseldeltadag Mastenbroek e.o. - Terra Madre in Amsterdam - Open tuindagen Ridderhofstad Hindersteyn te Langbroek - Landgoedfair Mariënwaerdt te Beesd - Open tuindagen Hindersteyn - Beleef Landleven, Openluchtmuseum Arnhem. - Oneto EE-NL rassenshow Voor deze evenementen worden materialen ontwikkeld, waarin promotie wordt gemaakt voor ons project. Daarnaast publicaties in: - Landleven; - Kleindier Magazine; - Clubblad HKSV - Clubblad BKU - Boerenvee g. Het werven van toekomstige fokkers en liefhebbers Fokkers en liefhebbers zullen vooral door middel van een goede PR worden gestimuleerd om de Uilebaard moorkop te houden. Daarnaast zullen dieren en eieren tegen een redelijke prijs beschikbaar worden gesteld aan toekomstige fokkers. BKUclub voorzitter Hans Tenbergen, en Adri van der Heijden Henk Sulkers- CGN Rolinka/Andries Hanjo i.s.m. leerlingen v.d. Groene Welle. Alexander Rolinka en SZH. Rolinka Rolinka/BKUclub Rolinka SZH/BKU/CGN BKU/Rolinka Andries Rolinka Alexander Rolinka Rolinka Fokkersgroep, SZH, BKUclub april 2017 April 2017 of uitwijk i.v.m. vogelgriep maatregelen april maart Datum volgt 27 mei 25 juni juli 16 t/m , 3 sept. 7 t/m t/m 3-12 April 17 Doorlopend. 14

16 7. Begroting Moorkopproject Begroot Subsidie aanvraag KLN helft werkelijke kosten. Subsidie BKU club Begroot Werkelijk Inseminatie CGN 5 hennen a 15,00 E/stk. 75,00 0,00 75,00 75,00 Folders/flyers/kaarten 150,00 75,00 75,00 aanvraag Banner + ontwerp 140,00 70,00 70,00 aanvraag Linnen doek voor stoepbord 60,00 30,00 30,00 aanvraag Informatiebordjes 50,00 25,00 25,00 aanvraag Abo ZooEasy 96,00 0,00 96,00 571,00 200,00 371,00 Nog te sponsoren bedrag 296,00 De firma Omlet heeft zijn kippenverblijven beschikbaar gesteld voor gebruik in ons project. Op de foto twee goud moorkop hennen die apart zitten vanwege inseminatie door het CGN. 15

17 8. Fokschema cirkelteelt Toelichting: Het fokken in kleine populaties brengt zekere risico s met zich mee. Een te sterke inteelttoename waarmee het risico op erfelijke gebreken groter wordt. Belangrijk hierbij is de gemiddelde verwantschap van de dieren te monitoren. De gemiddelde verwantschap moet idealiter zo laag mogelijk blijven. De meest praktische manier om dit op te lossen is d.m.v. cirkelfokkerij of rotatieschema. In een rotatieschema worden de mannelijke dieren elk jaar geleverd aan de volgende fokker van het ras. Bijvoorbeeld: fokker A levert (jaarlijks) 2 hanen aan fokker B. Fokker B levert jaarlijks 2 hanen aan fokker C etc. De fokkers zijn als volgt genummerd: Fokkers Alexander van Ittersum en Andries Vinke het kippencollectief letter A Rolinka Snijders; B Adri van der Heijden; C Harry Schrama; D Albert van Dam; E Dit systeem staat of valt met nauwkeurige registratie voor planning van het fokprogramma. Opgemerkt moet worden dat inteeltbeheersing niet perse hoeft samen te gaan met uiterlijke gewenste kwaliteiten van deze kleurslag. Start in De samenwerkende fokkersgroep beginnen bij hun eigen dieren; In eerste instantie worden de hanen gekoppeld aan de hennen van diezelfde eigenaar. De hennen worden één op één gekoppeld met een haan, alle hanen krijgen een paring met elke hen. De eieren uit de combinatie worden apart uitgebroed en gemarkeerd, zodat duidelijk is uit welke combinaties de goede dieren voortkomen. De groep komt begin van het showseizoen 2017 weer bij elkaar om elkaars dieren te beoordelen. De mooiste 16 hanen; 2 van elke hen, worden uitgezocht. Elk van deze hanen treden 2 á 3 keer op als vaderdier. Deze 16 hanen zullen deel uitmaken van de cirkelfok. In 2018 wordt gestart met circuleren van de hanen. De hanen circuleren langs de verschillende deelnemende eigenaren, om zo meerdere combinaties te kunnen maken. Hierdoor wordt de genetische diversiteit hoger en kan afgeleid worden welke hanen en welke hennen de beste nakomelingen geven. 16

18 CGN-haan Snijders Snijders Duitse haan Schrama Van Dam vd Heijden Kippencollectief Kippencollectief Kippencollectief van Dam X X X X vd Heijden vd Heijden vd Heijden Schrama Schrama Schrama X X X X Snijders X Snijders 9. Bronvermelding 17

19 Voor het opstellen van dit fokplan zijn de volgende bronnen geraadpleegd: - Website BKU-club - Website St. Zeldzame Huisdierrassen - Website www. Kippenencyclopedie - Artikel De Nederlandse uilebaard door A. Boks - Wikipedia, De Nederlandse uilebaard - Leerboek fokkerij en genetica, H2.1, door Wageningen University - Artikel: Het hoe en waarop van een fokprogramma, door Mirthe Maurice-van Eijndhoven en Kor Oldenbroek - Artikel Waarom kiezen voor de Nederlandse uilebaard door Jan Kraan - Artikel Dr. I. Vriesendorp en de witte zwartkuif door Piet Kroon 18

20 19