EUROPEES PARLEMENT ONTWERPVERSLAG. Commissie cultuur en onderwijs VOORLOPIGE VERSIE 2004/2266(INI)

Transcriptie

1 EUROPEES PARLEMENT 2004 ««««««««««««Commissie cultuur en onderwijs 2009 VOORLOPIGE VERSIE 2004/2266(INI) ONTWERPVERSLAG over nieuwe uitdagingen voor het circus als onderdeel van de Europese cultuur (2004/2266(INI)) Commissie cultuur en onderwijs Rapporteur: Doris Pack PR\ doc PE v01-00

2 PR_INI INHOUD ONTWERPRESOLUTIE VAN HET EUROPEES PARLEMENT...3 TOELICHTING... 7 Blz. PE v /11 PR\ doc

3 ONTWERPRESOLUTIE VAN HET EUROPEES PARLEMENT over nieuwe uitdagingen voor het circus als onderdeel van de Europese cultuur (2004/2266(INI)) Het Europees Parlement, onder verwijzing naar zijn resolutie van 16 maart 1984 over onderwijs aan kinderen wier ouders geen vaste verblijfplaats hebben 1, gezien de resolutie van de Raad en de Ministers van Onderwijs, in het kader van de Raad bijeen, van 22 mei 1989 betreffende het onderwijs aan kinderen van zigeuners en reizigers 2, gezien de resolutie van de Raad en de Ministers van Onderwijs, in het kader van de Raad bijeen, van 22 mei 1989 over onderwijs aan kinderen wier ouders geen vaste verblijfplaats hebben 3, gezien de verslagen van de Commissie over de tenuitvoerlegging van de in de resoluties van 22 mei 1989 door de Raad en de Ministers van Onderwijs, in het kader van de Raad bijeen, aangenomen maatregelen (COM(1989)0494 en COM(1996)0495), gelet op Verordening (EG) nr. 338/97 van de Raad van 9 december 1996 inzake de bescherming van in het wild levende dier- en plantensoorten door controle op het desbetreffende handelsverkeer 4, gelet op Richtlijn 1999/22/EG van de Raad van 29 maart 1999 betreffende het houden van wilde dieren in dierentuinen 5, gelet op Verordening (EG) nr. 539/2001 van de Raad van 15 maart 2001 tot vaststelling van de lijst van derde landen waarvan de onderdanen bij overschrijding van de buitengrenzen in het bezit moeten zijn van een visum en de lijst van derde landen waarvan de onderdanen van die plicht zijn vrijgesteld 6, gelet op Verordening (EG) nr. 1808/2001 van de Commissie van 30 augustus 2001 houdende uitvoeringsbepalingen van Verordening (EG) nr. 338/97 van de Raad inzake de bescherming van in het wild levende dier- en plantensoorten door controle op het desbetreffende handelsverkeer 7, gelet op artikel 45 van zijn Reglement, gezien het verslag van de Commissie cultuur en onderwijs (A6-0000/2005), 1 PB C 104 van , blz PB C 153 van , blz.3. 3 PB C 153 van , blz.1. 4 PB L 61 van , blz PB L 94 van , blz PB L 81 van , blz PB L 250 van , blz. 1. PR\ doc 3/11 PE v01-00

4 A. overwegende dat de meeste culturele, onderwijspolitieke, technische en juridische aspecten van circusactiviteiten op het niveau van de lidstaten en niet op het niveau van de Gemeenschap worden geregeld, B. overwegende dat er over het algemeen geen speciale wetten zijn ter regeling van circusaangelegenheden, en dat het circus daarom gewoonlijk onderworpen is aan de rechtspraak op andere gebieden zoals onderwijs, amusement, infrastructuur, vervoer, technische uitrusting, artiesten, mobiliteit, openbare bijeenkomsten, brandveiligheid en dierenbescherming, C. overwegende dat grensoverschrijdende mobiliteit een van de hoofdkenmerken van het circus is, en dat het daarom duidelijk noodzakelijk is om de situatie van het circus vanuit een Europees perspectief te bezien en na te denken over EU-maatregelen op dit gebied, D. overwegende dat de mobiliteit van circussen leidt tot problemen met betrekking tot de toegang van circuskinderen tot school- en beroepsonderwijs, vanwaar de noodzaak om Europabreed maatregelen te nemen, E. overwegende dat het wenselijk is om het circus in geheel Europa te erkennen als onderdeel van de Europese cultuur, Erkenning als onderdeel van de Europese cultuur 1. verzoekt de Commissie concrete stappen te nemen teneinde te komen tot de erkenning van het circus als onderdeel van de Europese cultuur; 2. verzoekt de lidstaten die zulks nog niet hebben gedaan, het circus te erkennen als onderdeel van de Europese cultuur; School- en beroepsopleiding 3. verzoekt de Commissie een studie te verrichten naar de schoolopleiding van kinderen in reizende gemeenschappen, bij wijze van actualisering van de bovengenoemde studie van 1996 over de tenuitvoerlegging van de resolutie van de Raad van 22 mei 1989 in de lidstaten, en de resultaten daarvan binnen een jaar mee te delen aan het Europees Parlement; 4. verzoekt de Commissie om samen met de lidstaten en in overleg met de organisaties die de ouders van deze kinderen vertegenwoordigen, maatregelen te initiëren ter waarborging van een adequate opvoeding en opleiding voor kinderen in reizende gemeenschappen, ongeacht de lidstaat waarin zij zich bevinden; hierbij zou het wenselijk zijn om een nieuwe resolutie van de Raad voor te bereiden, waarmee een kwalitatief hoogwaardige school- en beroepsopleiding voor kinderen, jongeren en volwassenen in reizende gemeenschappen wordt gewaarborgd, en de beroepsopleiding van de circusscholen wordt erkend; 5. verzoekt de Commissie om in het kader van het geïntegreerde actieprogramma op het gebied van levenslang leren kredieten uit te trekken voor de daartoe noodzakelijke maatregelen, onder andere voor pilotprojecten tot vaststelling van geschikte modellen PE v /11 PR\ doc

5 voor de schoolopleiding van kinderen in reizende gemeenschappen; het gaat hierbij met name om: - de ontwikkeling en ondersteuning van E-leren en projecten voor onderwijs op afstand als onderdeel van het algehele initiatief voor onderwijs voor reizende gemeenschappen; - de ontwikkeling van concepten voor onderwijs in eigen beheer/onder eigen toezicht; - de ontwikkeling van concepten voor schoolopleiding; - de ontwikkeling van de inhoud van het vak van leraar voor de begeleiding van kinderen in reizende gemeenschappen; - Europabrede uitwisseling van informatie en ervaringen voor leerkrachten die reizende kinderen begeleiden; 6. acht het tevens noodzakelijk om subsidiemogelijkheden te zoeken voor het inrichten van een servicepunt, dat een netwerk opbouwt voor verbindingen met alle desbetreffende instanties binnen de gehele EU, teneinde te fungeren als contactpunt voor reizende gemeenschappen die behoefte hebben aan informatie over opleidingseisen en - mogelijkheden; 7. verzoekt de Commissie en de lidstaten een voorlichtingscampagne ten uitvoer te leggen teneinde de kwaliteit van het onderwijs te waarborgen en te verzekeren dat de opleiding van kinderen in reizende gemeenschappen voldoet aan de maatstaven van het traditionele onderwijssysteem; Tijdelijke accomodaties (Temporary structures) 8. verzoekt de Commissie om na overleg met de Europese circusgemeenschap voor de Europese Commissie voor Normalisatie (CEN) een standaardiseringsmandaat op te stellen met het oog op het uitwerken van een alomvattende reeks van normen die relevant zijn voor mobiele circusfaciliteiten, met inbegrip van de afronding van de thans lopende werkzaamheden met betrekking tot de veiligheidsnorm voor tijdelijke accommodaties en tenten, teneinde het verkeer van circussen in de lidstaten door middel van harmonisatie te vergemakkelijken en daardoor bij te dragen tot het behoud van het Europese traditionele circus en de veiligheid van het publiek; 9. verzoekt de lidstaten de geldende eisen op een gebruikersvriendelijke manier te publiceren en die vereisten vervolgens aan te passen wanneer normen zijn vastgesteld; Circusmedewerkers: mobiliteit, inzetten van onderdanen van derde landen 10. verzoekt de Commissie een analyse te maken van de thans geldende systemen voor de afgifte van visa en werkvergunningen voor reizende artiesten en op basis daarvan een Europese regeling op dit gebied uit te werken; in een dergelijke Europese regeling dient: - rekening te worden gehouden met de moeilijkheden die tegenwoordig worden ondervonden bij het verkrijgen van visa voor de afgifte van werkvergunningen en de PR\ doc 5/11 PE v01-00

6 onzekere situatie die wat dat betreft momenteel bestaat; - te worden afgerekend met de thans bestaande moeilijk te vervullen voorwaarden voor artiesten met kortlopende arbeidsovereenkomsten (bijvoorbeeld de voorwaarde op grond waarvan moet worden aangetoond dat er in de EU een tekort is aan personen met gelijkwaardige kwalificaties); - te worden voorzien in de mogelijkheid van de afgifte van visa met een korte geldigheidsduur van twaalf maanden; 11. acht het daarbij wenselijk dat er een uniforme en begrijpelijke informatiebrochure komt, zowel voor de artiesten als voor de desbetreffende administratieve instanties, waarin de nieuwe regels uitgelegd worden; Dierenbescherming 12. verzoekt de Commissie te komen met geharmoniseerde richtsnoeren met duidelijke en begrijpelijke minimumnormen voor de bescherming van dieren, anders dan gebruiksdieren en anders dan dieren die overeenkomstig Richtlijn 1999/22/EEG in een dierentuin worden gehouden; dergelijke richtsnoeren moeten door autoriteiten en rechtbanken kunnen worden gebruikt bij het nemen van beslissingen over vraagstukken in verband met het houden van dieren in circusondernemingen en tegelijkertijd een eind maken aan de uiteenlopende behandeling van vraagstukken in verband met het houden van dieren en dierenbescherming in lidstaten, regio's en gemeenten, omdat daardoor ernstige belemmeringen worden veroorzaakt voor het inzetten van dieren in het circus; 13. verzoekt de lidstaten in dit verband om hun nationale wetgeving in overeenstemming te brengen met dergelijke Europese richtsnoeren en naleving van de normen te waarborgen; o o o 14. verzoekt zijn Voorzitter deze resolutie te doen toekomen aan de Raad en de Commissie. PE v /11 PR\ doc

7 TOELICHTING IEIDING Het traditionele circus, dat in de hele wereld te boek staat als reizende familieonderneming, biedt een veelvoud aan manegenummers met een hoge amusementswaarde, waarbij het vaak gaat om acts met dieren; het biedt vermaak en heeft al generaties lang een educatieve waarde voor "kinderen van alle leeftijden". De Internationale Vereniging van circushistorici definieert het begrip "circus" als een mengeling van georganiseerde artiestenprogrammering en muzikaal amusement, een afwisseling van optredens van acrobaten, clowns en dompteurs van wilde en gedomesticeerde dieren. Het circus in zijn huidige vorm bestaat al sinds 1770, toen Philip Astley een kleine arena in de buurt van Waterloo Station in Londen inrichtte. Astley presenteerde verschillende nummers, die onder andere werden verzorgd door voltigeurs, koorddansers, acrobaten, jongleurs en clowns. In de loop van de daaropvolgende vijftig jaar volgden talrijke imitaties van het voorbeeld van Astley en ontstonden in geheel Europa circussen. Samen met de circustent werden in Europa aan het begin van de 20e eeuw niet alleen nieuwigheden voor wat betreft de uitrusting geïntroduceerd, zoals zaagsel en tenten met meerdere maneges, maar ook geheel nieuwe circusprogramma's, zoals bijvoorbeeld dressuurnummers en showacts met exotische dieren, terwijl ook de acrobatiek werd gepresenteerd als zelfstandig programmaonderdeel. In de 20e eeuw hadden de circussen in Europa ook te maken met talrijke problemen, omdat verschillende circusondernemingen door de wereldoorlogen uit elkaar vielen. Weliswaar beleefde het circus in de vijftig jaren een comeback, maar toch werd het geconfronteerd met de concurrentie van film, televisie, amusementsparken en andere vormen van vermaak, en de belangstelling van het publiek voor het circus liep geleidelijk terug. Sinds kort wint een nieuwe vorm van circus steeds meer aan populariteit; er is daarbij sprake van een grotere artistieke inbreng, en andere kunstvormen zoals toneel, theater en dans worden erin verwerkt. Deze combinatie van circusnummers, muziek en dans in een moderne artistieke vormgeving, geeft het circus een nieuwe extra dimensie. VOORSTELLEN VAN DE RAPPORTEUR 1. Erkenning als onderdeel van de Europese cultuur Het traditionele circus speelt in de Europese kunst en cultuur zonder twijfel een belangrijke rol. In een aantal lidstaten wordt het circus nu al beschouwd als culturele activiteit (bijvoorbeeld Italië, Frankrijk en Portugal), terwijl het in andere lidstaten is ingedeeld bij de commerciële activiteiten (bijvoorbeeld Duitsland, Oostenrijk en Denemarken). Om de oude circustraditie te behouden en op een doeltreffende manier te kunnen ondersteunen, zou het wenselijk zijn om het circus op Europees niveau als onderdeel van de Europese cultuur te erkennen, zoals dat ook reeds het geval is met opera en dans. PR\ doc 7/11 PE v01-00

8 2. Circusscholen school- en beroepsopleiding 2.1 Toegang van kinderen in reizende gemeenschappen tot school- en beroepsopleiding Uit economische noodzaak zijn circussen voortdurend gedurende langere tijd onderweg. De toegang tot onderwijs voor kinderen van circusfamilies wordt door deze mobiliteit bemoeilijkt. Kinderen in reizende gemeenschappen hebben vier mogelijkheden: voortdurend wisselen van school, onderwijs op afstand, een internaat, of het bezoeken van een school op wielen. Slechts in een klein aantal lidstaten zijn speciale maatregelen en modelprojecten voor het onderwijs aan circuskinderen ingevoerd. Wat betreft het onderwijs aan kinderen van reizende gemeenschappen is op basis van eerdere initiatieven van het EP op dit gebied reeds veel bereikt. De afgelopen jaren zat echter in veel lidstaten de klad in deze ontwikkeling: men was zich niet meer bewust van de problematiek en op politiek niveau werd niet meer gestreefd naar een continue opleiding en derhalve een opleiding die gebaseerd is op gelijke kansen. De resolutie van de Raad over onderwijs aan kinderen wier ouders geen vaste verblijfplaats hebben uit het jaar en de steun van de Commissie voor projecten ter verbetering van de toegang van kinderen in reizende gemeenschappen tot onderwijs speelden daarbij een belangrijke rol. Verder kwam de Commissie in met een verslag over de algehele situatie en over de tenuitvoerlegging van de resolutie van de Raad uit het jaar 1989, waarin zij tevens wijst op de toenemende problematiek met betrekking tot onderwijs en opleiding van circuskinderen in de EU. Zolang reizende kinderen in circussen steeds weer naar andere scholen moeten, is er geen sprake van uitoefening van het recht op onderwijs op basis van gelijke kansen. Juist wat het basisonderwijs betreft ontstaan door het steeds weer wisselen van leeromgeving leemten in de kennis die ertoe leiden dat deze kinderen in het voortgezet onderwijs niet meer kunnen voldoen aan de eisen die gesteld worden. Het diploma van een school voor voortgezet onderwijs is echter wel voorwaarde voor toelating tot een school voor artiesten. Er moeten op Europees niveau maatregelen worden genomen die alle circuskinderen respectievelijk kinderen in reizende gemeenschappen de toegang tot gelijkwaardig onderwijs waarborgen. Wat dit betreft worden bijvoorbeeld mogelijkheden geboden door het geïntegreerde actieprogramma op het gebied van levenslang leren ( ). 2.2 Beroepsopleiding In het verleden vond de school- en beroepsopleiding van toekomstige artiesten binnen de circussen plaats; een en ander maakte deel uit van de familietraditie waarbij know-how telkens weer werd doorgegeven aan de volgende generatie. Daarom bestaan er binnen de EU nauwelijks nog circusscholen, in tegenstelling bijvoorbeeld tot Oost-Europa, waar men staatscircussen en circusscholen heeft. 1 PB C 153 van , blz Nog niet gepubliceerd in het Publicatieblad. PE v /11 PR\ doc

9 In lidstaten als Spanje, Nederland, Denemarken en Oostenrijk bestaan weliswaar circusscholen, maar die worden door de overheid niet altijd als vorm van beroepsonderwijs erkend. Daarom bestaat in veel lidstaten behoefte aan professionele circusscholen waar een erkende opleiding wordt verzorgd en die voor de ontwikkeling en het voortbestaan van het circus in deze lidstaten van beslissende betekenis zijn. 2.3 Subsidies, beurzen Niet alle lidstaten van de EU verstrekken subsidies en beurzen voor opleidingen aan circusscholen. Dit vormt een belemmering voor onder andere de mobiliteit van potentiële artiesten die een circusschool in een andere lidstaat willen bezoeken. 2.4 Opleiding van leraren Een ander probleem waarmee deze scholen te maken hebben, is de adequate opleiding van trainers en opleiders. 3. Tijdelijke accommodaties (Temporary structures) Alle circussen in de lidstaten van de EU zijn zelfstandige ondernemingen die vaak grensoverschrijdend actief zijn. Over het algemeen zijn er noch op EU-niveau noch binnen de afzonderlijke lidstaten speciale wetten waarin circusaangelegenheden worden geregeld. De circusondernemingen zijn gewoonlijk onderworpen aan de wetgeving en de jurisprudentie voor andere sectoren, zoals infrastructuur, vervoer, technische uitrusting, openbare bijeenkomsten of brandveiligheid. De meeste voor circussen geldende regelingen worden vastgesteld op het niveau van regionale en plaatselijke overheden. De circussen moeten voor hun voorstellingen talrijke vergunningen en licenties aanvragen, en in verschillende lidstaten is er zelfs op regionaal en plaatselijke niveau wat dat betreft nog sprake van verschillen, hetgeen voor de circusondernemingen vaak problemen en hoge kosten met zich brengt. In individuele gevallen komt het voor dat vereisten waaraan volgens de regels van een plaatselijke overheid moet worden voldaan, volgens de regels van een andere plaatselijke overheid juist niet zijn toegestaan. Een voorbeeld is de norm die geldt voor tentdoek. Volgens de Nederlandse normen voor brandveiligheid moet het tentdoek van een kwaliteit zijn die momenteel door geen enkele procent wordt aangeboden.. De producenten voldoen slechts aan de normen zoals die gelden in Duitsland, Groot-Brittannië en Frankrijk. De kwaliteit die in deze landen als veiligheidsnorm wordt verlangd, moet ook in de andere lidstaten worden erkend. Omdat dit echter niet het geval is, leidt dit probleem tot eindeloze discussies, vertragingen en zelfs tot de annulering van voorstellingen. De aanzet moet worden gegeven tot oplossingen voor dergelijke problemen, die het gevolg zijn van de verschillen tussen of het ontbreken van bepalingen van de lidstaten, en van de verschillende eisen die worden gesteld door plaatselijke autoriteiten. Een mogelijke oplossing zou zijn de Europese Commissie voor Normalisatie een mandaat te geven, zodat deze een PR\ doc 9/11 PE v01-00

10 reeks van normen voor tijdelijke accommodaties kan uitwerken. 4. Circusmedewerkers: mobiliteit en inzetten van onderdanen van derde landen Gezien de internationale mobiliteit van het circus en van circusmedewerkers is duidelijk hoe belangrijk het is om de situatie van het circus vanuit een Europees perspectief te bezien, en dat het noodzakelijk is om na te denken over EU-maatregelen op dit gebied. Er is geen gemeenschappelijke definitie voor circusmedewerkers en -artiesten. In de meeste Europese circussen hebben de artiesten en andere circusmedewerkers verschillende nationaliteiten. Er is sprake van gecompliceerde voorschriften die een belemmering vormen voor de immigratie, de tewerkstelling en de mobiliteit van onderdanen van derde landen in de EU, hetgeen in een aantal gevallen tot gevolg heeft dat er in het circus sprake is van - door de circussen niet gewenste - illegale arbeid. Om een zo goed mogelijk programma met artiesten van het hoogste niveau te kunnen samenstellen, is het onvermijdelijk dat artiesten uit derde landen als Rusland, Mongolië, Korea en China worden aangetrokken. Om artiesten uit deze landen echter te kunnen engageren, moet het circus net als andere ondernemingen aantonen dat alles is geprobeerd om een arbeidskracht met gelijkwaardige kwalificaties binnen de EU te vinden. Deze bureaucratische horde wordt door de circussen ervaren als een belemmering van hun artistieke vrijheid. 5. Dierenbescherming De afgelopen jaren hebben een aantal lidstaten respectievelijk hun plaatselijke autoriteiten op grond van veelvuldig vastgestelde misstanden bij het houden van dieren of naar aanleiding van ideologisch getinte campagnes van dierenrechtenactivisten bij de toewijzing van locaties voor het houden van feesten en tentoonstellingen nieuwe, algemeen geldende verboden en beperkingen met betrekking tot het houden en het tentoonstellen van circusdieren ingevoerd. Deze beperkingen hebben in veel gevallen een discriminerend karakter en ondermijnen de rechten en de vrijheid van circuseigenaren, circusfamilies alsmede van artiesten. Terwijl talrijke geldende of voorgestelde verbodsbepalingen door hogere instanties of administratieve rechtbanken buiten werking werden gesteld, is een aanzienlijk aantal desalniettemin nog steeds van kracht. Deze verbodsbepalingen hebben een zodanig talrijk en uiteenlopend karakter dat zij niet alleen een belemmering vormen voor een probleemloze uitvoering van de Europese interne markt, maar dreigen bovendien een eind te maken aan een belangrijke circustraditie die al eeuwenlang deel uitmaakt van de Europese cultuur. Daarom moeten in het kader van de EU op wetenschappelijke en diergeneeskundige inzichten gebaseerde, adequate en geharmoniseerde richtsnoeren op het gebied van dierenbescherming worden uitgewerkt. Dergelijke richtsnoeren zijn een doeltreffend middel voor de controle op de naleving van de normen die gelden voor het op een adequate wijze houden van dieren, en vormen tegelijkertijd de basis voor een adequate beoordeling van de vraag of sprake is van rechtmatige of tekortschietende methoden voor het houden van dieren. PE v /11 PR\ doc

11 De Europese richtsnoeren kunnen worden uitgewerkt op basis van de in een aantal lidstaten reeds bestaande richtsnoeren voor het houden, het africhten en het gebruiken van dieren in circusondernemingen of soortgelijke inrichtingen, met inbegrip van de European Circus Association Model Regulation for Circuses and Circus Acts and the United Kingdom Association of Circus Proprietors. In Duitsland heeft bijvoorbeeld het ministerie van Landbouw over het thema circusdieren Leitlinien für die Haltung, Ausbildung und Nutzung von Tieren in Zirkusbetrieben oder ähnlichen Einrichtungen 1 gepubliceerd, die enerzijds een leidraad moeten vormen voor personen die in het circus zijn belast met de verzorging van dieren, maar ook voor autoriteiten en rechtbanken als leidraad kunnen dienen bij de beoordeling van vraagstukken met betrekking tot het houden van dieren in circusondernemingen. 1 "Leitlinien" van 15 oktober 1990, zie Tierschutz op het Internetadres: PR\ doc 11/11 PE v01-00