:1;8$#%/*01*'%*<%%=#23((;* *

Transcriptie

1 !"#$%&'(")"((&$+,,-./01'&(23$4(/ :1;8$#%/01'%<%%=#23((; E&9F(&C(&(F((&#"( "9"949 H&0I9'&9J(&;K001"(/#

2 !"#$%#&#'()+,$-+&$#&$./#-$0(1$ $ 234$3)/'/50()$4'-#67/#8$-/#&$/'+9+'8#:0;8$&/#.#,+(&$/'-#67/#8$0'$/,-6+)&$<+'$/<#6#0-$#'$=#-60;9(:#<#'>$ 4'($/'-#67/#8$#:,&$/'7#$/,-6+)&.#<#6($=0;$#&$'#5#'$<+'$=#(:0((0'.#'>$234$3)/'/50()$4'-#67/#8$0($.#:0##6-$ ++'$-#$?'0<#6(0&#0&$<+'$@5(&#6-+5>$"+&$.##9&$/'($70)&$/,$-#$'0#A%(&#$%#&#'()+,,#:0;8#$5#&/-#'>$B#$#==#'$.##'$%0'(&//.5#68$#'$0'<#(&#6#'$)/'&0'A$0'$#&$0'&#::#)&A##:$8+,0&++:$<+'$-#$5#-#%#68#6($<0+$,6/5/&0#&6+;#)&#'C$#&$ A0&=6#'.#'$<+'$%#&#'()+,,#:0;8#$,A=:0)+&0#(C$8#''0('#&%#68#'$#'$)/'.6#(=#7/#8>$ LD#$5+0'$=#'#90&$/9$E/(&FG#'#90&$@'+:H(0($:0#($0'$&#$-0()0,:0'#$0&$05,/(#(>M N:%/)+,,,O9 :5>B&(110&$/&9PPQ.:F7R,S,B-TQQBQ+PBU.:F7RQSTPBS,B-TQQBQ+PBQ J01D&8=3$V+,,-:5>!"#$%&'("9!;;%&%23$%/400&C%30W'%/9X%$8#=%00&;00I'=%=%4%/#W8$'8$&(110&$$%=%C&W8A%/8/(&$8A%;%/ %/'%&=%;8@A%)"8$#'((&C8@'%C&0/'W8'%;8@A%//(W<A%W&8=<0&'$4%&"%;'9

3 SPLITSEN OP DE WEEGSCHAAL Inhoudsopgave :("%/4($$8/= R./;%8'8/= R + G(($#23(11%;8@A%A0#$%/BC($%/(/(;D#% Q +9R E%IW/2$8%4(/%%/GKF!8/'%C%#;W8$40&"8/= Q +9+!(/1(A4(/%%/GKF! Y +9+9R K/%;1W/$%/01;0##8/=#&823$8/= W;(;$%&/($8%I%/1&0@%2$(;$%&/($8%I T E%%/%&=8%#%2$0& S +9+9Q 5II%2$%/4(/'%(;$%&/($8%4%/ S E8&%2$%%/8/'8&%2$%%II%2$%/ S Z%1&8@#'%%//8%$B=%1&8@#'%%II%2$%/ RR X%&4%&'%;8/= R+ 5II%2$%/[04%&?823$ RQ +9+9\ 5II%2$%/8/'%$8@']=%C&W8A4(/%%/'8#20/$%&8/=#40%$ RQ +9+9Y >/?%A%&3%'%/%/0"=%48/=##2%/(&80^# R\ +9Q _%#W"%&%/' RY Q Q9R./1W$400&%%/GKF!A('%& RT H&0C;%%"I0&"W;%&8/= RT X%$'0%;4(/%8=%/'0"##1;8$#8/= RT X%$'0%;4(/'%04%&'&(23$4(/(IRR,A`/((&a%//%a R Q9+ 7W;(;$%&/($8%I%/C%;%8'#(;$%&/($8%4%/ R Q9Q >4%&?823$4(/'%%II%2$%/]%8=%/'0"##1;8$#8/=%/'%2&%($8%4(/%%/4%$$%/%$C%3%%&'%&99+Q Q9Q9R E8&%2$%%II%2$%/ Q G0=%;8@A"8/'%&"(&A$4%&#$0&8/=]#$%&A%&%1&8AA%;$0$%II828b/$8% \ G0=%;8@A=0%'A01%&$0%?823$ Y

4 II%2$%/01'%;%4%&8/=#?%A%&3%8' c/"(;8=%%/#$&W2$W&%;%&%0&=(/8#($8%A0#$%/ T 5II%2$%/01'%20/$&(2$%/4(/'%J&0##C0&'%&;%(#%# P `%&;8%##D/%&=8%$W##%/3%$/%$<%&A%/04%&8=%(2$848$%8$%/ S K(/#01'WCC%;%"(&=8/(;8#($8% Q, K0#$%/4(/3%$4%&4((&'8=%/4(/3%$#1;8$#8/=#400&#$%; Q, Q9Q9+./'8&%2$%%II%2$%/ Q, 5II%2$%/01'%<%&A=%;%=%/3%8' QR 5II%2$%/01'%8/$%&/($80/(;%20/2W&&%/$8%10#8$8%4(/'%=&00$4%&C&W8A%&#%/%&=8% QQ H&%2%'%/$<%&A8/=d4%&=((/'%^#1;8$#8/=#400&#$%; QQ Q9Q9Q Q9Q9\ 5e$%&/%%II%2$%/ Q\ X%&4%&'%;8/=#%II%2$%/ Q\ 68#2(;%%II%2$%/ QY Q9\ >4%&?823$4(/'%%II%2$%/]04%&'&(23$4(/3%$$&(/#"8##8%/%$4(/(IRR,A`((/a%//%a9QY Q9\9R Q9\9+ E8&%2$%%II%2$%/ Q-./'8&%2$%%II%2$%/ QT Q9Y f8##%;<%&a8/=%8=%/'0"##1;8$#8/=%/'%04%&'&(23$4(/(irr,a` qt Q9- J0/2;W'%&%/'%01"%&A8/=%/ QP \ X%%&;8@A3%;'%&]3%$20/2%1$W%%;GKF!A('%& QS \9R `00&C%%;'%/4(/"0=%;8@A%(I<%=8/=#A('%&# \, \9+ a0$#;0$ \\ _%I%&%/$8%# \T

5 SPLITSEN OP DE WEEGSCHAAL I Samenvatting :5> 520/0"8#23 >/'%&?0%A 3%%I$ 8/ 01'&(23$.G:! %%/ 20/2%1$W%%; A0#$%/BC($%/ A('%& 01=%#$%;' "%$ C%$&%AA8/= $0$ '% #1;8$#8/= 4(/ '% %;%A$&828$%8$#/%$$%/9 X%$ A('%& A(/ =%C&W8A$ <0&'%/(;#A(1#$0A<((&(;;%&%%'#=%'(/%%II%2$#$W'8%#((/AW//%/<0&'%/01=%3(/=%/9E8$8# (2$W%%;/WC%#;W8$40&"8/=8/'%a<%%'%K("%&8/%%/C%#;8##%/'%I(#%;8@A$$%?8@/C%;(/'9E% "8/8#$%& 4(/ 520/0"8#23% g(a%/ 3%%I$ %%/ 04%&A0%1%;%/' 0/'%&?0%A ;($%/ W8$40%&%/ /((& '% %II%2$%/4(/'%#1;8$#8/=%/'%I8/(/28b;%&8#820^#'8%"%$'%=&%/#04%&#23&8@'%/'%;%(#%20/$&(2$%/ =%1((&'=((/9X%$'0%;4(/'8$0/'%&?0%A09;949'%J0""8##8%K8#$8#0"W8$=((/'%4(/C%1((;'% 400&0/'%&#$%;;8/=%/((/$%$0/%/'($%/%&=8%$(&8%4%/'00&'%#1;8$#8/=/8%$?W;;%/#$8@=%/9 E%"(($#23(11%;8@A%A0#$%/BC($%/(/(;D#%NGKF!O8#?%%&=%#238A$(;#%e(/$%8/#$&W"%/$0"%%/ A%W?% $% "(A%/ $W##%/ 4%î;%/'% (;$%&/($8%4%/ "%$ (;# '0%; 0" $0$ %%/ [ <+'A0&$ %#:<++6&(,#6(,#)&0#9[01$8"(;%"(&A$0&'%/8/=$%A0"%/9X%$1%&#1%2$8%I'($C8@%%/GKF!<0&'$ =%3(/$%%&'8#'W#<%;4((&$#$3%0&%$8#239E($8#00A3%$%/8=%@W8#$%1%&#1%2$8%Ih'%04%&3%8'8#%& 8""%&#0"'%<%;4((&$4(/7%'%&;(/'$%C%40&'%&%/9E%$8@''8%'%J0""8##8%09;949K8#$3%%I$ 400&3%$0/'%&?0%A"((A$3%$%23$%&C8@/(0/"0=%;8@A0"%%/8/$%=&(;%<%;4((&$#C&8;01$%?%$$%/ C8@3%$W8$40%&%/4(/3%$0/'%&?0%A9 Overzicht met effecten PROJECTALTERNATIEF: VETTE NETBEHEERDER + EIGENDOMSSPLITSING DIRECTE EFFECTEN INDIRECTE EFFECTEN EXTERNE Mogelijk minder marktverstoring: sterkere Effecten op de werkgelegenheid EFFECTEN Milieu prikkel tot efficiëntie Mogelijk goedkoper toezicht Effecten op de aandeelhouderswaarde en de mogelijkheid om (deels) te privatiseren Efficiëntere netbedrijven door meer focus op kerntaken Effecten op de internationale concurrentiepositie van de grootverbruikers energie Effecten op de leveringszekerheid Precedentwerking vergaande splitsingsvoorstel Eénmalige en structurele reorganisatiekosten Effecten op de contracten van de Cross Border Leases Verlies synergie tussen het netwerk en overige activiteiten Kans op dubbele marginalisatie Risico van juridische zaken door onteigening Kosten van het vervaardigen van het splitsingsvoorstel PROJECTALTERNATIEF: VERSTERKING TRANSMISSIEFUNCTIE TENNET DIRECTE EFFECTEN INDIRECTE EFFECTEN EXTERNE EFFECTEN Vergroting van de betrouwbaarheid door integrale blik en snellere actie in geval van nood Kosten van belastingheffing -

6 II X%$ 0/'%&?0%A 4(/ '% 20""8##8% K8#$ 3%%I$ /8%$ '% 4&(=%/ 4(/ '% a<%%'% K("%& AW//%/ C%(/$<00&'%/) 0I #1;8$#8/= ;%8'$ $0$ <%;4((&$#400&'%;%/) 0"'($ '% /%$C%3%%&'%&O %/ 4(/ '% 04%&'&(23$ 4(/ 3%$ $&(/#"8##8%/%$ 4(/(I RR,A` /((& a%//%a C%#23&%4%/9:5>3%%I$C8//%/'%?%01'&(23$3%$A('%&/8%$8/=%4W;'"%$20/2&%$%=%$(;;%/[3%$ =(($ "%$ (/'%&% <00&'%/ 0" 3%$ 4(/ '% '8#2W##8% 8/ $%&"%/ 4(/ (;;% &%;%4(/$% %II%2$%/) 3%$'8#281;8/%&%/ 4(/ '% '8#2W##8% '00& $% 01 'WCC%;$%;;8/=%/ %/01 %II%2$%/ '8%/8%$"%$ #1;8$#8/="((&(/'%& C%;%8'$%"(A%/3%CC%/9 X%$%##(D =%%I$$%4%/# 3%$

7 SPLITSEN OP DE WEEGSCHAAL 1 1 Inleiding E%"8/8#$%& 4(/520/0"8#23%g(A%/ 3%%I$ 3%$ 400&/%"%/0" '% %/%&=8%C%'&8@4%/$%#1;8$#%/?0'(/8='($'%'8#$&8CW$8%=%%/0/'%&'%%;"%%&W8$"((A$4(/%%/30;'8/="%$00A20""%&28b;% %/%&=8%(2$848$%8$%/9`0;=%/#'%"8/8#$%&;%8'$#1;8$#8/=$0$%%/=%;8@A#1%%;4%;'01'%%/%&=8%"(&A$9 X8%&'00& <0&'%/ '% 20""%&28b;% %/%&=8%C%'&8@4%/ =%1&8AA%;' 0" %II828b/$%& $% <%&A%/9 >0A "((A$ #1;8$#8/= 3%$ $0%?823$ %%/40W'8=%&9 E% #1;8$#8/= 4%&00&?((A$ <%; A0#$%/) 0"'($ %& =%&%0&=(/8#%%&'"0%$<0&'%/%/%&"0=%;8@A%/A%;%C8@#$%;;8/=%//0'8=?8@/8/'%20/$&(2$%/"%$ C%$&%AA8/=$0$ '% J&0## F0&'%& i%(#%#9 H%& #(;'0 4%&<(23$ '% "8/8#$%& '($ '% C($%/01<%=%/ $%=%/'%/('%;%/95%/=&00$'%%;4(/'%%/%&=8%#%2$0&'%/A$'((&(/'%&#04%&9E%#%2$0&#23($ %/%&?8@'#'%C($%/4(/"%%&20/2W&&%/$8%;(=%&8/%/(/'%&?8@'#'%A0#$%/4(/#1;8$#8/=30=%&)%/ 4%&<(23$ '($ '% A0#$%/ '% C($%/ N4%&O 04%&#$8@=%/9 >0A C8//%/ '% a<%%'% K("%& C%#$(($ 4%&'%%;'3%8'04%&'%<%/#%;8@A3%8'4(/#1;8$#8/=9 R X%$#1;8$#8/=#'%C($8#I%;%/'%C%;(/=%/'8%01 3%$#1%;#$((/?8@/=&00$9 F8@0/'%&<%&1%/<((&?04%î;%/'04%&'%A0#$%/%/C($%/=%'(23$<0&'$)3%;1$3%$4((A0" %%/ G(($#23(11%;8@A K0#$%/BF($%/!/(;D#% NGKF!O 01 $% #$%;;%/9 E8$ '<8/=$ /("%;8@A 0" $% C%#23&8@4%/<%;A%%II%2$%/1&%28%#%%/&0;#1%;%/)/($%=((/<($3%$%II%2$1&%28%#4%&00&?((A$) 30%'%?%%II%2$%/8/A0#$%/%/C($%/?8@/8/$%'%;%/%/<%;A%%II%2$%/$%=%/%;A((&<%=4(;;%/9 5%/'%&=%;8@A(I<%=8/=#A('%&?0W00A8/'%4%&38$$%#1;8$#8/=#'8#2W##8%%%/C%;(/=&8@A%C8@'&(=% AW//%/;%4%&%/9E%?%'8#2W##8%<0&'$%8/'"((&$8/'%a<%%'%K("%&(I=%&0/'01C(#8#4(/%%/ #D/$3%#%&(110&$4(/%%/'00&'%"8/8#$%&4(/520/0"8#23%g(A%/8/=%#$%;'%20""8##8%9>1 4%&?0%A4(/.G:!<%&A%/<%8/'8$&(110&$W8$<((&%%/"(($#23(11%;8@A%A0#$%/BC($%/(/(;D#% 8/3%$=%4(;4(/3%$#1;8$#8/=#'0##8%&((/?0W"0%$%/40;'0%/95&<0&'$'W#%%/8+-#6400&%%/ GKF!4(/'%#1;8$#8/==%#23%$#$9`%î;%/'%1(&$8@%/AW//%/'8$A('%&4%&40;=%/#=%C&W8A%/ 0"0/'%&?0%A#"($%&8((;'($'%%II%2$%/8/=%;'"%%$8/$%4%&<%&A%/9 >"'($8/'8$&(110&$%%/A('%&400&%%/'%&=%;8@A%A0#$%/BC($%/(/(;D#%<0&'$=%#23%$#$)C%4($ 3%$&(110&$=%%/20/2;W#8%04%&#1;8$#8/=9E%;%?%&?(;8/'8$&(110&$/8%$4%&/%"%/0I#1;8$#%/ 4%&#$(/'8= 8# 0I /8%$9 X01%;8@A IW/=%%&$ '8$ &(110&$ <%; (;# 30W4(#$ C8@ 3%$ C%1(;%/ 4(/ 3%$ #$(/'1W/$4(/'%;%?%&9 X%$ &(110&$ 8# C%3(;4% '%?% 8/;%8'8/= 01=%C0W<' W8$ Q 300I'#$WAA%/9 X00I'#$WA + =%%I$ 8/ (;=%"%/%C%<00&'8/=%/((/<($3%$'0%;4(/%%/GKF!8#%/C%#23&8@I$'%#$(/'((&'((/1(A%/ =%C&W8A$%$%&"8/0;0=8%9./300I'#$WAQ0/$<8AA%;%/<%%%/20/2%1$W%%;A0#$%/BC($%/A('%&'00& '% 1&0C;%%"I0&"W;%&8/=) '% /W;B %/ 1&0@%2$(;$%&/($8%4%/ %/ '% C8@C%30&%/'% %II%2$%/ $% C%#23&8@4%/9 X00I'#$WA \ C%#1&%%A$'% "(/8%& <((&01 %%/ GKF! =%1&%#%/$%%&' A(/ <0&'%/9 H&%#%/$($8%4(/'%&%#W;$($%/8#4(/=&00$C%;(/=(;#3%$'0%;8#%%/"(($#23(11%;8@A%'8#2W##8%$% I(28;8$%&%/9`%î;%/'%"(($#23(11%;8@A%(2$0&%/"0%$%/8""%&#'W8'%;8@A%/3%;'%&?8%/<($'% GKF!4%&$%;$[3%$"0%$=%%/C;(2AC0e?8@/9 R E8$ &(110&$ =%%I$ =%%/ 04%&?823$ 4(/ '% 4%î;%/'% "%/8/=%/ 04%& '% <%/#%;8@A3%8' 4(/ #1;8$#8/=9 E((&04%&8#%;'%&#&%%'#%&=4%%;04%&=%#23&%4%/)?8%C8@400&C%%;'F((&#"(#&$+:>$N+,,\(O400&%%/(;<($ 0W'%&"((&8/300I';8@/%//0=#$%%'#(2$W%%;04%&?823$9

8

9 SPLITSEN OP DE WEEGSCHAAL 3 2 Maatschappelijke kosten-batenanalyse 5%/ GKF! A(/ <0&'%/ =%'%I8/8%%&' (;# %%/ 40;;%'8= 04%&?823$ 4(/ '% <%;4((&$#%II%2$%/ 4(/ C%;%8')<((&C8@'%?%%II%2$%/8/=%;'?8@/W8$=%'&WA$9`((A<0&'$<%;4((&$[%/'((&"%%'%GKF! [$%/0/&%23$%=%?8%/(;#8%$#'($W8$#;W8$%/'I8/(/28b;%&8@A'0"C%$&%I$9./'%<%;4((&$#%20/0"8% C%$&%I$3%$%23$%&(;;%#<($0/#<%;C%48/'%/&((A$%/'($'00&%20/0"8#233(/'%;%/N1&0'W2$8%) 20/#W"1$8%)$&(/#(2$8%#O<0&'$C%j/4;0%'9E%GKF!0"4($'W#C8@400&C%%;'00A"8;8%W%II%2$%/9!#1%2$%/ '8% /8%$0/?% I8/(/28b;% 10#8$8%)"((&<%;0/#<%;C%48/'%/&(A%/)<0&'%/'00& /8%$B %20/0"%/4((A((/=%'W8'(;#<%;?8@/9520/0"%//0%"%/'8$d=%<00/^<%;4((&$9./'8$300I'#$WA;%==%/<%8/(;=%"%/%$%&"%/W8$<($'%IW/2$8%4(/%%/GKF!A(/?8@/)30% %%/GKF!8/=&0$%;8@/%/<0&'$W8$=%40%&'%/30%"0%$<0&'%/0"=%=((/"%$0/?%A%&3%8'9 2.1 De functie van een MKBA in de besluitvorming G%$"(($#23(11%;8@A%A0#$%/BC($%/(/(;D#%NGKF!O8#'%(I=%;01%/@(&%/4%%;%&4(&8/=01=%'((/9 7( 0/4%&A<8AA%;8@A% '8#2W##8%# &0/' '% F%$W<%;8@/) '% X0=%#/%;3%8'#;8@/BgW8' %/ (/'%&% 1&0@%2$%/) 8# %%/ #$(/'((&'((/1(A 0/$<8AA%;' '8% C%A%/' #$(($ (;# >5. N>/'%&?0%A 5II%2$%/./I&(#$&W2$WW&h?8%58@=%/&(("#&$ +:9) +,,,O9 + F8//%/'%?%;%8'&((' <0&'$0/'%&C0W<8/= 4(/ '% GKF!=%=%4%/%/((/C%4%;8/=%/=%'((/04%&'%#$(11%/4(/3%$0/'%&?0%A9E%?%;%8'&(('8#/( $<%%@((&=%b4(;w%%&')<((&w8$c;%%a'($'%(/(;d#%##$%&a?8@/4%&c%$%&''00&'%;%8'&(('9 Q E%?% %4(;W($8%3%%I$00A=%;%8'$0$'%'00&40%&8/=4(/%%/((/$(;4%&'%&%4%&C%$%&8/=%/9 \ G%$'%?%/8%W<%((/1(A?8@/'%"(($#23(11%;8@A%A0#$%/%/C($%/4(/1&0@%2$%/%%/C%;(/=&8@A% I(2$0& =%<0&'%/ C8@ '% #%;%2$8% 4(/ 8/4%#$%&8/=%/ 8/ $&(/#10&$8/I&(#$&W2$WW&9 >0A C8@ (/'%&% #00&$%/04%&3%8'#C%;%8'<0&'%/#$%%'#4(A%&A0#$%/BC($%/(/(;D#%#=%"((A$95/A%;%400&C%%;'%/?8@/'%A8;0"%$%&3%II8/=)#$&00"#$0&8/=%/)'%>`B2381A((&$)'%A($(;D#($0&8/(W$0^#)<8/'%/%&=8% 01?%%) d?%;i&%=w;%&8/=^ N4%&#W# <%$=%48/=O) 0/'%&?0%A##WC#8'8%# NfF:>O) 4%&#$%'%;8@A8/= %/ &%j/$%=&($8%4(/<%&a;0?%/9f8//%/'%04%&3%8'8#d>5.^8/"8''%;#%%/=%4;%w=%;'%$%&"%/'% ;%8'&(('#1%%;$#$%%'#4(A%&00AC8@'%%4(;W($8%4(//8%$B8/I&(#$&W2$WW&1&0@%2$%/%%/=&0$%&0;9 >0A400&'8$&(110&$40&"$'%>5.%%/C%;(/=&8@A%C&0/9 + E% 0/$<8AA%;8/= 4(/ '% >5. ;%8'&((' A<(" $0$ #$(/' C8//%/ %%/ '00& 3%$ "8/8#$%&8% 4(/ `kf =%j/8$8%%&' 0/'%&?0%A#1&0=&(""( "%$ '% /((" >/'%&?0%A#1&0=&(""( 520/0"8#23% 5II%2$%/./I&(#$&W2$WW& N>55.O9!(/ '%?% ;%8'&((' 3%CC%/ 4%%; 0/'%&?0%A#CW&%(W# 01 3%$ =%C8%' 4(/ A0#$%/B C($%/(/(;D#%#4(/8/I&(#$&W2$WW&#("%/=%<%&A$0/'%&;%8'8/=4(/3%$JHF9X%$'0%;4(/'%?%;%8'&((' <(#0"$0$%%/"%%&W/8I0&"%((/1(A$%A0"%/%/0"'%=&0$%4%&#23%8'%/3%8'((/(/(;D#%#'8%<(# 01=%$&%'%/ C8@ '% =&0$% 8/I&(#$&W2$W&%;% 1&0@%2$%/ '8% 8/ '% '((&((/ <(&%/ =%(/(;D#%%&')8/'%$0%A0"#$$%400&A0"%/9g8%58@=%/&(("%9(9N+,,,O9 Q FJ.)FW2AJ0/#W;$(/$#./$%&/($80/(;N+,,+O9 \ G8/8#$%&8%4(/`%&A%%&%/f($%&#$(($N+,,\O9

10 4 Figuur 2.1: Voorbeelden van maatschappelijke kosten-batenanalyses voor energie Reserve capaciteit TenneT houdt reservecapaciteit aan om stroomuitval te voorkomen. Prijzen reflecteren de fluctuaties in de schaarste onvoldoende waardoor de elektriciteitsmarkt niet vanzelf hoeft uit te komen op het sociale optimum. Het CPB (2004) heeft, gebaseerd op een analyse van de maatschappelijke kosten en baten, een uitbreiding van dit vangnet geadviseerd. Splitsing van de energiebedrijven Het CPB (2005a) heeft een analyse gemaakt van de effecten van de voorgenomen splitsing van de energiebedrijven. Hun belangrijkste conclusie is dat het niet duidelijk is of het splitsen van energiebedrijven in publieke netwerkbedrijven en commerciële productie- en handelsbedrijven per saldo welvaartswinst oplevert. Splitsing kan diverse voordelen hebben, zoals een helderder scheiding tussen commerciële en gereguleerde bedrijven waardoor bedrijven zich beter op hun eigen activiteiten kunnen richten en waardoor de concurrentie verbeterd. Het is onduidelijk hoe groot de welvaartsvoordelen van die voordelen zullen zijn. Tegenover deze baten staan kosten, waaronder het risico dat de bestaande leaseconstructies tot grote kosten leiden. Kortom het CPB concludeert dat de kosten en baten van splitsing van de energiebedrijven nog onzeker zijn. Tegelijkertijd wijst het CPB erop dat er nog bestaande instrumenten zijn die eerst beter benut kunnen worden. Windenergie op zee Het CPB en ECN (2005) hebben een MKBA uitgevoerd van het plaatsen en in gebruik nemen van windparken op de Noordzee. Uit de analyse blijkt dat maatschappelijk rendabel investeren in windenergie op zee een zeer geleidelijke capaciteitsopbouw én een stringent internationaal klimaatbeleid vereist. Een productieplafond op Groningengas De welvaartseffecten van gegarandeerde afzet voor gas dat in de zogenaamde kleine velden geproduceerd wordt, en een plafond op de productie van gas uit het Groningenveld zijn door het CPB (2006) in een MKBA onderzocht. Daaruit bleek dat de afzetgarantie de welvaart verhoogt, maar dat dit mogelijk anders is als een goed ontwikkelde gasmarkt ontstaat. De kosten van de afzetgarantie bestaan uit geringe prikkels voor producenten om te reageren op korte-termijn veranderingen in de gasmarkt. De baten van het productieplafond op Groningen wegen daarentegen niet op tegen de kosten van deze maatregel. De kosten van het plafond komen voort uit het naar achteren schuiven van opbrengsten uit gaswinning. De baten van deze maatregel bestaan uit wat hogere winsten bij de winning van kleine-velden gas en het naar achteren in de tijd schuiven van investeringen voor alternatieve opties voor flexibiliteit, zoals gasopslag. Effecten van liberalisering van de Britse elektriciteitsmarkt Newbery en Pollitt (1997) hebben (achteraf) een kosten-batenanalyse uitgevoerd om de effecten van de liberalisering van de Britse elektriciteitsmarkt vast te stellen. Zij vonden dat de elektriciteitssector efficiënter was gaan produceren met bestaande centrales, minder gebruik maakte van nucleaire opwekking en minder luchtvervuiling produceerde. Belangrijke kosten waren de hogere kosten voor geïmporteerde Franse stroom, reorganisatiekosten en de kosten van overmatige investeringen in nieuwe gasgestookte centrales. Per saldo is er een kostenbesparing van 54 procent geweest, de verdeling hiervan was echter ongelijk: de producenten gingen erop vooruit en de consumenten en de overheid gingen erop achteruit. Zelfregulering of wetgeving Problemen waarbij een publiek belang zodanig geschaad wordt dat overheidsingrijpen gerechtvaardigd zou kunnen zijn, kunnen met overheidsregulering (wetgeving) of met zelfregulering worden opgelost. Voor een aantal verschillende beleidsterreinen zijn Baarsma et al. (2004b) nagegaan hoe de kosten van zelfregulering zich tot die van wetgeving verhouden. In hoofdstuk 6 wordt daarin een MKBA opgesteld voor de registratie van de storing in het elektrisch systeem. Het nulalternatief bestaat uit wettelijke registratie. De twee projectalternatieven zijn verplichte en vrijwillige certificering. Uit deze kengetallen KBA bleek dat verplichte certificering het beste is en vrijwillige certificering het slechtste. De effectiviteit van de controle en de kosten van de totstandkoming en de controle zijn hierbij dominerende effecten.

11 MAATSCHAPPELIJKE KOSTEN-BATENANALYSE 5 F8@ 3%$ '8#281;8/%&%/ %/ 1&%#%/$%&%/ 4(/ '% &%#W;$($%/ 8#3%$ '0%; 0"?04%%; "0=%;8@A %II%2$%/ "0/%$(8&$%<((&'%&%/N8/=%;'W8$$%'&WAA%/O9E00&(;;%#8/cc//0%"%&0/'%&$%C&%/=%/)?8@/ %II%2$%/=0%'4%&=%;8@AC((&%/<0&'$400&A0"%/'($%II%2$%/'8%'00&'%"%'8("(AA%;8@A%&$% 48#W(;8#%&%/ %/ $% C%#23&8@4%/?8@/ "%%& ((/'(23$ A&8@=%/ '(/ %4%/ =&0$% %II%2$%/ '8% "8/'%& "%'8(=%/8%A?8@/9!;;%#?04%%; "0=%;8@A 0/'%& cc/ /0%"%& C&%/=%/) 3%;1$ '((&'00& C8@ %%/ &($80/%;%(I<%=8/=9:0"#8#3%$%23$%&/8%$"0=%;8@A(;;%%II%2$%/$%<((&'%&%/9 Y E8$#00&$%II%2$%/ <0&'$ '(/ 01=%/0"%/ (;# dh&0 "%"0&8%10#$^9 E%?% <0&'%/ 4((A /8%$ "%%=%/0"%/ 8/ '% '8#2W##8%9."1;828%$ A&8@=%/ '%&=%;8@A%%II%2$%/ 'W#%%/ <((&'% 4(/ /W;)<($ /8%$$%&%23$ 8#9 X%$ 3%;1$'(/'%?%%II%2$%/?01&%28%#"0=%;8@A$%0"#23&8@4%/9>4%&8=%/#AW//%/'%HG10#$%/8/ '% 10;8$8%A% %/ "(($#23(11%;8@A% '8#2W##8% %%/ %e$&(?<((& =%<823$ A&8@=%/9 E8$ 8# C8@400&C%%;' 3%$ =%4(; C8@ 4;8%=$W8==%;W8' &0/' :238130;9 >/'%&?0%A 3%%I$ ((/=%=%4%/ '($ '% "0/%$(8&%$%=%/<((&'%"8/'%&300=8#'(/"%/01C(#8#4(/3%$=%<823$%&4(/8/'%'8#2W##8%# "(=4%&<(23$%/N`(/H&((=%/F((&#"()+,,YO9 7((&'%"($%'($3%$;WA$0"(;;%&%;%4(/$%%II%2$%/8/=%;'W8$$%'&WAA%/)=%%I$'%GKF!((/ 0I3%$1&0@%2$1%&#(;'0((/$&%AA%;8@A8#)%/30%=&00$3%$&%;($8%4%C%;(/=4(/'%4%î;%/'% %II%2$%/8#9!;#C%;(/=&8@A%%II%2$%//8%$AW//%/<0&'%/=%A<(/$8I82%%&')8#%&=%%/#1&(A%4(/ %%/ 40;;%'8=% GKF!) "((& A(/ %& 4((A <%; %%/ #D#$%"($8#23 04%&?823$ 4(/ '% 4%î;%/'% %II%2$%/ 4(/ C%;%8' <0&'%/ =%=%4%/) <((&C8@ '%?% %II%2$%/ 3%;'%&?8@/ =%'%I8/8%%&' %/ =%%/ 0/'%&;8/=%04%&;(14%&$0/%/970C%;1&8@#<8//((&:%/#23&%%I38%&8/+,,,04%&]LD#$5+0'$=#'#90&$/9$ E/(&FG#'#90&$@'+:H(0($:0#($0'$&#$-0()0,:0'#$0&$05,/(#(>MX%$=(($'((&C8@/8%$(;;%%/0"%%/8/4%/$(&8#($8% 4(/ "0/%$(8&% %/ A<(/$8I82%%&C(&% %II%2$%/) "((& 400&(; 0" '% #D#$%"($8#23% 0&'%/8/= 8/ 4%î;%/'%) /8%$B04%&;(11%/'% %II%2$%/ <((&((/ A0#$%/ %/ C($%/?8@/ 4%&C0/'%/9 G%$ %%/ '%&=%;8@A20/2%1$W%%;GKF!A('%&<0&'$'W8'%;8@A3%8'=%2&%b%&'04%&'%=%40;=%/4(/C%;%8'%/ <0&'$'%(I<%=8/=$W##%/A0#$%/%/C($%/4(/'%4%î;%/'%(;$%&/($8%4%/C%$%&=%#$&00";8@/'9 a023c%4($%%/gkf!=%%/c%;%8'#20/2;w#8%#9g((&%%/gkf!;%4%&$?04%%;"0=%;8@a3%;'%&% %/0C@%2$8%4%8/I0&"($8%((/8/$%&"%/4(/10#8$8%4%%//%=($8%4%A0#$%/%/C($%/%/8/$%&"%/ 4(/0/?%A%&3%'%/((/'%C%;%8'#"(A%&'8%'%C%#;8##8/="0%$/%"%/9 2.2 Aanpak van een MKBA E%8/I0&"($8%W8$%%/GKF!8#8/C8@/(8%'%&#$('8W"4(/'%C%;%8'#400&C%&%8'8/=/W$$8=0"'($ 400&$'W&%/' C%#;8##8/=%/ <0&'%/ =%/0"%/ 04%& /('%&% 8/4W;;8/= 4(/ 1&0@%2$(;$%&/($8%4%/9 E8$ 1;%8$%&400&0"(;8/%%/4&0%=#$('8W"%%/KF!$%"(A%/9!/'%&?8@'#8#%&400&3%$01#$%;;%/ 4(/ %%/ 20"1;%$% KF!?04%%; 8/I0&"($8% /0'8= '($ %%/ 40;;%'8=% W8$40%&8/= 1(# 8/ %%/ ;(($ #$('8W""0=%;8@A8#9 E% 01;0##8/= 8# 0" 8/ '% I(#% 4(/ 1&0C;%%"4%&A%//8/= %/ 3%$ 400&0/'%&?0%A /((& '84%&#% 1&0@%2$(;$%&/($8%4%/ <%; 3%$ #23%"( 4(/ '% GKF! (;# A('%& $% 3(/$%&%/) "((& '% 8/I0&"($8% "%%& $% 0/$;%/%/ ((/ A%/=%$(;;%/ %/ =;0C(;% 8/'82($0&%/ N1&%BI%(#8C8;8$D #$W'DO9 F8@ C%#;8##8/=%/ 04%&$0%#18$#8/=4(/3%$0/'%&?0%A014%%;C%;04%/'%(;$%&/($8%4%/8#'(/=;0C(;%8/I0&"($8%04%& (;;%&%;%4(/$%0/'%&<%&1%/((/<%?8=9`00&(I=((/'((/'%'%I8/8$8%4%1&0@%2$C%#;8##8/=<0&'$%%/ '8%1=((/'% GKF! =%"((A$9 >1 '%?% "(/8%& 8# 3%$"(A%/ 4(/ %%/ KF! %%/ 8$%&($8%I 1&02%# <((&C8@ "%$ '% 400&$=(/= 4(/ 3%$ 0/'%&?0%A #$%%'# "%%& #$WAA%/ A<(/$8$($8%I =%4W;' %/ Y./300I'#$WAQ=((/<%00A8/01'%<((&'%&8/=4(//8%$B"(&A$=0%'%&%/9

12 6 4%&C%$%&' <0&'%/9 68=WW& +9+ =%%I$ %%/ C%%;' 4(/ '% &0; 4(/ GKF! 8/ 3%$ C%#;W8$40&"8/=#1&02%#9 Figuur 2.2: Structuur van het beleidsvormingsproces Knelpunten,mogelijkheden Nulalternatief Oplossingsrichtingen Voorfase Kengetallen MKBA Toespitsing alternatieven Eindfase Probleemformulering Nulalternatief Oplossingsrichtingen Diepgaande MKBA Bron: Eijgenraam et al. (2000) Besluitvorming l8$'%?%((/1(a<8;;%/<%8/'8$300i'#$wa48%&0/'%&'%;%/<($w8$=%c&%8'%&c%#1&%a%/9 R9 K/%;1W/$%/01;0##8/=#&823$8/=%/N1(&(=&((I+9+9ROh +9 Q9 5II%2$%/4(/'%(;$%&/($8%4%/N1(&(=&((I+9+9QOh \9 X%$0"=((/"%$0/?%A%&3%8'N1(&(=&((I+9+9\%/+9+9YO Knelpunt en oplossingsrichting E% >5. 3(/';%8'8/=('48#%%&$ 0" 3%$C%=8/ 4(/ 3%$ 'W# /0= 8/ '% 4(/ 3%$ 1&0C;%%" %/ <($ '8$ 4%&00&?((A$9 X8%&'00& AW//%/ '% 01;0##8/=&823$8/=%/ C%$%& ((/#;W8$%/ 3%$ =%20/#$($%%&'% 1&0C;%%"9 F0e +9R =%%I$ 38%&4(/ %%/ 400&C%%;' 400& 8/I&(#$&W2$WW&C%#;8##8/=%/9

13 MAATSCHAPPELIJKE KOSTEN-BATENANALYSE 7 Box 2.1: Probleemformulering en oplossingsrichtingen: een infrastructuur voorbeeld Files zijn een veel voorkomend probleem op snelwegen. Een veel gekozen oplossing hiervoor is wegverbreding. Dit heeft echter ook nadelen (om te beginnen is het niet gratis), daarom kan een kosten-batenanalyse helpen om uit te maken of de voordelen opwegen tegen de nadelen. Het scherp definiëren van het knelpunt kan dan helpen. Een voorbeeld zijn de hoofdwegen in het gebied Schiphol-Amsterdam-Almere. Daar is nu veel congestie, hetgeen ook na uitvoering van de voorziene plannen zo blijft en zelfs verergert, vooral aan de zuid- en oostkant van Amsterdam. Een economische formulering van het knelpunt zou kunnen luiden dat er meer vraag is dan aanbod (van wegcapaciteit), hierdoor geschied de verdeling niet op efficiënte wijze maar ontstaan er wachtrijen (files). Hierdoor wordt duidelijk dat er een aantal mogelijke oplossingsrichtingen zijn: vergroten van het aanbod (meer asfalt), het sturen van de vraag (postbus 51 spotjes over thuiswerken) en het verbeteren van het toewijzingingsmodel (beprijzen). Van het gebied bij Amsterdam heeft Decisio (2005) drie mogelijk oplossingsrichtingen uitgerekend: twee varianten van meer asfalt en een variant waarin de schaarste wordt geprijsd. Uit deze MKBA op hoofdlijnen kwam naar voren dat beprijzen het beste is voor de welvaart../'%c%#;w8$40&"8/=#i(#%8#3%$&(('?(("0"<%'%&0"$%a8@a%//((&<($3%$1&0c;%%"1&%28%# 8#9 7((#$ 400&$#23&8@'%/'% 0/$<8AA%;8/=%/ C8//%/ '% "(($#23(11%;8@A% '8#2W##8% <((&8/ C%;%8'#"(A%&#3W/C%#;W8$%/"0%$%//%"%/)8#%&'00&3%$W8$<%&A%/4(/'%01;0##8/=#&823$8/=%/ %/3%$W8$40%&%/4(/%%/A%/=%$(;;%/A0#$%/BC($%/(/(;D#%"%%#$(;00A#1&(A%4(/400&$#23&8@'%/' 8/?823$ Nulalternatief en projectalternatief 5%/ A0#$%/BC($%/(/(;D#% 4%&=%;8@A$ N"8/#$%/#O $<%% "0=%;8@A% $0%A0"#$8=% (;$%&/($8%4%/] %%/ d1&0@%2$(;$%&/($8%i^0ic%;%8'#(;$%&/($8%i<((&8/%%/c%1((;'%40&"4(/c%;%8'<0&'$=%40%&'%/ %%/d/w;(;$%&/($8%i^<((&8/'($c%;%8'/8%$<0&'$=%40%&'9x%$8/4w;;%/4(/'%?%(;$%&/($8%4%/;8@a$ 013%$%%&#$%=%?823$#8"1%;)"((&8#8/'%1&(A$8@A4((A/8%$%%/40W'8=9 E% 8/8$8($8%I/%"%&# 4(/ /8%W< C%;%8' 3%CC%/ %%/ /($WW&;8@A% /%8=8/= 0" "%$ /("% 3%$ 1&0@%2$(;$%&/($8%IW8$$%<%&A%/9E%#8$W($8%'8%0/$#$(($(;#3%$C%;%8'/8%$<0&'$=%40%&')48/'%/?8@0/((/$&%AA%;8@A9E%>5.B;%8'&(('I0&"W;%%&$'8$(;#40;=$]dE%01'&(23$8#0"%%/1&0C;%%" 01$%;0##%/'00&3%$C%#$%1&0@%2$$%0/$<%&1%/9f((&0"?0W'%/<%0/#'(/W8$=%C&%8'C%?8= =((/ 30W'%/ "%$ '% #8$W($8% '8% C;8@A%/# '8% 4%&"%'%/ "0%$ <0&'%/m^9!;# '% 1&0@%2$400&C%&%8'%&# ;(/=# '%?% =%'(23$%;8@/ <%&A%/) /%"%/?8@ (;# 4(#$#$((/' ((/ '($ 3%$ 1&0C;%%"<((&400&3%$1&0@%2$%%/01;0##8/=A(/C8%'%/)8/8%'%&=%4(;"0%$<0&'%/01=%;0#$9 X%$;8@A$%&01'($(;4(/$%40&%/'W8'%;8@A8#'($'%"(($#23(11%;8@A%C($%/=&0$%&?W;;%/?8@/'(/ '%"(($#23(11%;8@A%A0#$%/9E(/8#'%1&0@%2$400&C%&%8'8/=$%&%'W2%&%/$0$%%/1&80&8$%8$##$%;;8/= ((/ '% 3(/' 4(/ %%/ A0#$%/B%II%2$848$%8$#(/(;D#% NK5!O9 5%/ 40&" 4(/ K5! 8# '($ #;%23$# W8$40%&8/=#4(&8(/$%/ <0&'%/ C%A%A%/ 4(/ 8/ =&0$% ;8@/%/ 3%$?%;I'% 1&0@%2$ "%$ 'W# 00A C8@/( '%?%;I'%"(($#23(11%;8@AC($%/9E%C($%/30%4%/'(//8%$=%A<(/$8I82%%&'$%<0&'%/9./1&(A$8@A<0&'$((/3%$/W;(;$%&/($8%I'W#4((A4%%;"8/'%&((/'(23$C%#$%%')$%&<8@;'%A%W?% %/ W8$<%&A8/= 4(/ 3%$ /W;(;$%&/($8%I %4%/ C%;(/=&8@A 8# (;# %%/ =0%'% 8/4W;;8/= 4(/ 3%$

14 8 X%$ =(($ (;;%&%%&#$ 0"'% 4&((=<%;AC%;%8' 8/3%$/W;(;$%&/($8%I<0&'$ =%40%&'9>13%$%%&#$% (23$%&<%=% '% '(/ %23$%& "0%$%/ <0&'%/ 4%&0/'%&#$%;' <($ %& 8/ 3%$ /W;(;$%&/($8%I=%C%W&$"%$'%'((&'00&C%#1((&'%04%&3%8'#W8$=(4%/9f0&'%/'%?%8/=%?%$400& C%;(#$8/=4%&;(=8/= 0I 400& W8$=(4%/ 01 (/'%&% C%;%8'#$%&&%8/%/m E% 4%&0/'%&#$%;;8/= '8% 01 '8$ /8%$ <0&'$ =%&%(;8#%%&') "0%$%/ 4%&(/$<00&'% A%W?%# <0&'%/ =%"((A$9 X%$ /W;(;$%&/($8%I 8# '((&0" %%/ 20"C8/($8% 4(/ '% C%#$% (/'%&% ((/<%/'8/= 4(/ "8''%;%/ %/ '% C%#$ (/'%&%01;0##8/=%/400&A/%;1W/$%/9X%$/W;(;$%&/($8%I8#'W#8%$#(/'%&#'(/d/8%$#'0%/^%/3%$ 8#00A/8%$dC%#$((/'C%;%8'^9H%&#8$W($8%"0%$<0&'%//(=%=((/<($3%$C%#$%(;$%&/($8%I8#400& 8/3%$C%;%8'#(;$%&/($8%I)"((&'%?%"8''%;%/8/3%$/W;(;$%&/($8%I"8/'%&=%&823$n"%%&=%/%&8%A$% C%#$%'%/9 >0A W8$#$%; 4(/ 3%$ 8# 4((A %%/ &%;%4(/$ (;$%&/($8%Ih '8$ A(/ <0&'%/ "%%=%/0"%/(;#%%/4(&8(/$9-68=WW& +9Q 8;;W#$&%%&$ 3%$ C%;(/= 4(/ 3%$ /W;(;$%&/($8%I9 5%/ $% /%=($8%I /W;(;$%&/($8%I N&%I%&%/$8%(;$%&/($8%IRO;%8'$$0$%%/04%&#23($$8/=4(/'%C($%/9 Figuur 2.3: Het belang van het nulalternatief referentie alternatief 1 referentie alternatief 2 project alternatief - X%$4%î$W##%/3%$1&0@%2$(;$%&/($8%I%/3%$/W;(;$%&/($8%I<0&'$/8%$(;;%%/C%1((;''00&3%$1&0@%2$?%;I9X%$1&0@%2$A(/C8@400&C%%;''%20/2W&&%/$8%W8$'(=%/$0$%II828b/$8%4%&C%$%&8/=%/9X8%&'00&A(/'% 0"=%48/=%&8/3%$1&0@%2$(;$%&/($8%I(/'%&#W8$?8%/'(/8/3%$/W;(;$%&/($8%I9

15 MAATSCHAPPELIJKE KOSTEN-BATENANALYSE 9 De energiesector g0<%; '% (/(;D#% 4(/ 3%$ A/%;1W/$ %/ '% 01;0##8/=#&823$8/= 01 '% %/%&=8%"(&A$ (;# 3%$ /W;(;$%&/($8%I4%&'8%/%/((/'(23$8/%%/GKF!04%&'%#1;8$#8/=4(/'%%/%&=8%C%'&8@4%/] 5%/4(/'%A/%;1W/$%/'8%=%/0%"'<0&'$8#'($'%20"C8/($8%4(/%%//%$C%'&8@I%/%%/ 20""%&28%%; C%'&8@I 8/ %%/ 30;'8/= ;%8'$ $0$ 0/=%;8@A% 20/2W&&%/$8%9 i%4%&(/28%&# '8% 0/'%&'%%;?8@/ 4(/ %%/ =%j/$%=&%%&' %/%&=8%C%'&8@I 3%CC%/ 20/2W&&%/$8%400&'%%; C04%/?%;I#$(/'8=% ;%4%&(/28%&#9 X%$ 8# 38%&C8@ '% 4&((= <($ '%?% 0/%%&;8@A% 20/2W&&%/$8% 1&%28%# 4%&00&?((A$9X8%&C8@=(($3%$?0<%;0"'%"0$8%4%/4(/'%C%'&8@4%/N<8/#$4%&=&0$8/=400& '% 30;'8/=O (;# 0" '% "(/8%& <((&01 '8$ =%C%W&$ N8/I0&"($8% W8$<8##%;8/=) "(&A%$8/=$%23/8#23%#$%W/N'%CW#@%#4(/3%$/%$C%'&8@I"(A%/&%2;("%400&'%20""%&28b;% 100$O) %/?0400&$#O9./ 3%$ 3W8'8=% #1;8$#8/=#400&#$%;?8@/ 400&(; '% "0$8%4%/ =%(/(;D#%%&') $%&<8@;%&&%;($8%I<%8/8=((/'(23$<(#400&'%"(/8%&<((&01'%0/%%&;8@A%20/2W&&%/$8%$0$ #$(/'A0"$%/400&A0"%/A(/<0&'%/9 5%/4(/'%400&'%;%/'8%C8@#1;8$#8/=<0&'%/=%/0%"'8#'($1&84($8#%&8/=38%&'00&"0=%;8@A <0&'$%/'($'%3W8'8=%((/'%%;30W'%&#'(/"%%&=%;'400&3W/C%?8$AW//%/A&8@=%/'(/ /W95%/'%%;4(/'8$400&'%%;A0"$W8$3%&A(18$(;8#($8%h$%=%;8@A"%$3%$1&84($8#%&%/<0&'$ %%/'%%;4(/3%$%8=%/4%&"0=%/W8$=%A%%&'((/'%((/'%%;30W'%&#%/$%&4%&4(/=8/=<0&'$ 4&%%"' 4%&"0=%/ ((/=%$&0AA%/9 X8%&'00& ;8@A%/ 7%'%&;(/'#% ((/'%%;30W'%&# &8@A%& $% <0&'%/9523$%&)00A8/3%$/W;(;$%&/($8%I8#%&'%"0=%;8@A3%8'$0$3%&A(18$(;8#($8%9X8%&'00& #200&$ #1;8$#8/= 38%& /8%$ C%$%& '(/ '% (/'%&% "0=%;8@A% C%;%8'#01$8%# 400& '% %;%A$&828$%8$##%2$0&9 K0&$0")C8@%%/=0%'%A0#$%/BC($%/(/(;D#%8#3%$2&W28((;0"/8%$"%$%%/$%=((/&%A%/%/"((& 0" %%&#$ '% A/%;1W/$%/ $% 8'%/$8I82%&%/ %/ %%/ C&%%' 1(;%$ 4(/ "0=%;8@A% 01;0##8/=%/ $% C%#23&8@4%/ Effecten van de alternatieven F8@ 3%$ 8/4%/$(&8#%&%/ 4(/ (;;% %II%2$%/ 4(/ %%/ 1&0@%2$ <%&A$ %%/ KF! #$&W2$W&%&%/' 0"'($ 0/'%&#23%8'<0&'$=%"((A$$W##%/4%î;%/'%#00&$%/%II%2$%/9 Directe en indirecte effecten X%$ %%&#$% 0/'%&#23%8' 8# '($ $W##%/ '% '8&%2$% %/ '% 8/'8&%2$% %II%2$%/9 "06#)&#$ #99#)&#' 4;0%8%/ &%23$#$&%%A#400&$W8$3%$1&0@%2$9E8&%2$%%II%2$%/?8@/40;=%/#'%>5.B;%8'&(('<%;4((&$#%II%2$%/ 01 '% "(&A$ <((&01 3%$ C%;%8' ((/=&8@1$9./ '% ;%8'&((' 8# '($ N4(/?%;I#1&%A%/'O '% $&(/#10&$"(&A$9./ '8$ =%4(; 8# '($ '% %/%&=8%"(&A$9 E% '8&%2$% %II%2$%/ A0"%/ $0$ W8$8/= 8/ 1&0'W2$8%A0#$%/) 0"?%$) $0%=%40%='% <((&'% %/ (&C%8'#1&0'W2$848$%8$ 8/ '% #%2$0& <((& 3%$ 1&0@%2$'8&%2$01((/=&8@1$9I'-06#)&#$#99#)&#'4;0%8%/400&$W8$%%/'8&%2$%II%2$NW8$#$&(;8/=#%II%2$%/O9./'8&%2$% %II%2$%/?8@/ %II%2$%/ 01 (/'%&% #%2$0&%/) '8% 48( "(&A$%/ ;01%/9./'8&%2$% %II%2$%/ 0/$#$((/'00&'($A0#$%/4%&(/'%&8/=%/%/%II%2$%/01'%0"4(/=4(/'%1&0'W2$8%<0&'%/'00&B =%=%4%/((/(/'%&%#%2$0&%/9l8$%8/'%;8@AA0"%/'%400&'%;%/00A$%&%23$C8@20/#W"%/$%/)8/ '%40&"4(/;(=%&%1&8@?%/400&=0%'%&%/%/'8%/#$%/968=WW&+9\=%%I$%%/400&C%%;'4(/'8$

16 10 d'00&=%4%/ 4(/ %II%2$%/^) %&4(/ W8$=((/'% '($ C%;%8' ;%8'$ $0$ %%/ A0#$%/4%&;(=8/= N'%/A 0"'($'8$;%8'$$0$'WCC%;$%;;8/=9 Figuur 2.4 Het doorgeven van effecten 4%/4(/%II%2$%/)0"$<%%&%'%/%/] R9!;#'%"(&A$%/'8%<0&'%/C%j/4;0%'=%%/40;;%'8=%20/2W&&%/$8%A%//%/)AW//%/(''8$80/%;% <%;4((&$#%II%2$%/ 01$&%'%/9 %II%2$%/ AW//%/ 10#8$8%I 0I 4(/ '% 4&((= C%#$((/'% 8"1%&I%2$8%# 4%&A;%8/%/0I 4%&=&0$%/9 X%;((# C%#$(($ 400& '% "%%#$%"(&A$%/=%%/A<(/$8$($8%IC%%;'4(/'%((&')0"4(/=%/00&?(A%/4(/C%#$((/'%8"B 1%&I%2$8%#9 +9!;# %II%2$%/ AW//%/%& 8/$%&/($80/(;% 4%&#23W848/=%/01$&%'%/9 C%%;' CW8$%/;(/'#% 20/#W"%/$%/ '8% "%%1&0I8$%&%/ 4(/ 7%'%&;(/'#% 8//04($8%#O) "((& 00A 0"%e$&(1&0'W2$8%=&0%88/7%'%&;(/'9 Q,o4(/3%$$&(/#10&$A0#$%/400&'%%;9 T E8$&%;($84%%&$3%$C%;(/=4(/%%/'8%1=((/'%(/(;D#%4(/ '%8/'8&%2$%%II%2$%/95%/'%&=%;8@A%(/(;D#%8#C04%/'8%/'00&=((/#$8@'&04%/'9a%/#;0$$%8#%& #1&(A% 4(/ A%//8#;(2W/%#) C8@400&C%%;' $%/ ((/?8%/ 4(/ '% 0"4(/= 4(/ %II828b/$8%B%II%2$%/9 a%=%/ '%?% (23$%&=&0/' <0&'$ C8@ GKF!^# 4(/ 8/I&(#$&W2$WW&1&0@%2$%/ 4((A =%A0?%/ 0" '% 8/'8&%2$%%II%2$%//8%$(I?0/'%&;8@A$%0/'%&?0%A%/)"((&38%&400&%%/C(/'C&%%'$%$%=%C&W8A%/ 4(/,pQ,o4(/'%'8&%2$%%II%2$%/9 T 5;30&#$#&$+:>$N+,,\)19QRO9

17 MAATSCHAPPELIJKE KOSTEN-BATENANALYSE 11 5%/400&C%%;'4(/'8&%2$%%/8/'8&%2$%%II%2$%/%/30%'%?%4((A#("%/3(/=%/#$(($8/C0e+9+9 Box 2.2: Directe en indirecte effecten: een voorbeeld op infrastructuur gebied. Verbetering van infrastructuur biedt bedrijven (gebruikers) voordelen. Gebruikers kunnen dit voordeel echter niet altijd vasthouden. Onder druk van concurrentie worden ze gedwongen het voordeel met anderen te delen. Als voorbeeld kan de prijs van onroerend goed in de buurt van spoorwegstations dienen. Treinreizigers profiteren van investering en in railinfrastructuur. Echter, als sommige reizigers proberen in de buurt van een station te gaan wonen, zullen huizenprijzen daar stijgen. Deze reizigers zien een deel van het voordeel verdwijnen in de vorm van hogere huizenprijzen en daarmee in de portemonnee van huiseigenaren. Bron: Eijgenraam e.a. (2000, p. 43). Geprijsde en niet-geprijsde effecten 01 %%/ "(&A$ <0&'$ 4%&3(/'%;' A(/ %%/ %II%2$ 4(/ %%/ d<((&'%^ N0I <0&'%/ P f%/0%"%/'%?% %II%2$%/'8%/8%$48("(&A$%/;01%/%e$%&/%%II%2$%/9:0"#A(/%%/%II%2$<((&400&=%%/"(&A$ C%#$(($$0238/=%;'=%<((&'%%&'<0&'%/9g0<0&'%/C8@8/I&(#$&W2$WW&1&0@%2$%/013%$=%C8%' 4(/ &%8?8=%&#4%&40%& '% "8/W$%/ d&%8#$8@'<8/#$^ 4((A =%<((&'%%&' 01 C(#8# 4(/ %/qwr$%# 0/'%& &%8?8=%&#95e$%&/%%II%2$%/?8@/8/I%8$%(;$8@'0/=%1&8@#'N8/'8%/?%<%;=%1&8@#'AW//%/<0&'%/) 4(;;%/?%0/'%&'8&%2$%0I8/'8&%2$%%II%2$%/O9523$%&)/8%$(;;%/8%$B=%1&8@#'%%II%2$%/?8@/%e$%&/% %II%2$%/9:0"#<0&'%/#$&00"#$0&8/=%/<%;(;#%e$%&/%%II%2$%/=%?8%/)"((&8/I%8$%?8@/?%'($ "%%#$(;/8%$9X%$A;(##8%A%400&C%%;'4(/#$&(($4%&;823$8/=8#38%&$0%1(##%;8@A9F8@=&00$#23(;8=% #$&00"#$0&8/=%/4(;$'%#$&(($4%&;823$8/=W8$)<($%%/0/=W/#$8=[%/8/'%&'(('%e$%&/[%II%2$ 3%%I$01'%4%&A%%&#B%/'%#028(;%4%8;8=3%8'9E((&/((#$8#%&[%/'($8#C%;(/=&8@A%&[/0='% 8/'848'W%;% #23('% 4(/ %%/ #$&00"#$0&8/=9 `00& %%/ '%%; AW//%/ #$&00"#$0&8/=%/ 8/ 4%&C(/' <0&'%/=%C&(23$"%$3%$0/$C&%A%/4(/1&8AA%;#400&'%&%=80/(;%"0/010;8#$0"8/40;'0%/'% "($% 8/ %%/ "(($#23(11%;8@A 01$8"(;% A<(;8$%8$ 4(/ %;%A$&828$%8$#;%4%&8/= $% 8/4%#$%&%/9 7%$C%'&8@4%/ 4%&'8%/%/ 8""%&# /8%$ "%%& (;#?% "8/'%& #$&00"0/'%&C&%A8/=%/ 4%&00&?(A%/9 523$%&)(;#%&=%%//($WW&;8@A"0/010;8%?0W?8@/)%/%&'W#"%%&'%&%/%$$%//((#$%;A((&?0W'%/ ;8==%/)?0W'%//%$C%3%%&'%&#=%<00/"%$%;A((&20/2W&&%&%/%/?0W'%/A;(/$%/AW//%/A8%?%/ 30%4%%;?%04%&3%CC%/400&'%A<(;8$%8$4(/'%;%4%&8/=NC%$&0W<C((&3%8'O9X%$1&0C;%%"4(/$% ;(=%/%$A<(;8$%8$N$%4%%;#$0&8/=%/O0I%%/$%30=%/%$A<(;8$%8$N$%30=%/%$$(&8%4%/O0/$#$(($'W# "%'%'00&'%&%=80/(;%"0/010;8%10#8$8%#4(/'%/%$C%3%%&'%&#9X%$8/=&8@1%/4(/Ea%%/5g 0"%%/ 01$8"(;% /%$A<(;8$%8$ $%=(&(/'%&%/ 8#'W# /8%$ =%C(#%%&'01%e$%&/% %II%2$%/"((&01 "0/010;8%40&"8/=]%%/"0/010;8%"0%$@%&%=W;%&%/[qW(1&8@#"((&00AqW(A<(;8$%8$9./C0e +9Q=%4%/<%((/30%%e$%&/%%II%2$%/<%;4(/%%/"0/%$(8&%<((&'%400&?8%/AW//%/<0&'%/ N?0/'%&'((&"%%=%1&8@#'$%<0&'%/O9 P `((A C%j/4;0%'%/ %e$%&/% %II%2$%/ W8$%8/'%;8@A 00A '% <((&'% 4(/ "(&A$=0%'%&%/9 g0 8# '% 1&8@# 4(/ <0/8/=%/"%$=%;W8'38/'%&4(/:238130;);(=%&'(/4(/4%&=%;8@AC(&%<0/8/=%/?0/'%&=%;W8'38/'%&N`(/ H&((=%/F((&#"(N+,,YOO9

18 12 Box 2.3: Waardering zonder markt Sommige effecten binnen een MKBA zijn lastig te waarderen omdat er geen markt is waar deze effecten worden verhandeld. Een voorbeeld hiervan is de waarde van leveringszekerheid van energie: er is geen goedwerkende markt waar meer leveringszekerheid te koop is. Hierdoor is de waarde van extra leveringszekerheid alleen met andere methodes dan marktprijzen te bepalen. Een eerste stap in de waardering is het precies omschrijven van de fysieke effecten (bijvoorbeeld minder investeringen in het netwerk) en nagaan wat dit voor effect heeft op de variabele die van belang is en hoeveel mensen hiervan merken (hoeveel meer/minder leveringszekerheid). De laatste stap is de waardering van deze welvaartseffecten (hoeveel is het mensen waard dat er meer leveringszekerheid is). Economen hebben diverse methoden ontwikkeld om niet marktgoederen te waarderen. Deze vallen in twee hoofdcategorieën uiteen: 9 1. De revealed preference methoden maken gebruik van waarneembare marktgegevens van prijzen en kosten. Hiervan zijn twee subcategorieën: a. De waarde wordt afgeleid uit de kosten of prijs voor een milieugoed. Een voorbeeld hiervan is de Loss of Earnings methode waarbij wordt gekeken hoeveel de productie afneemt door een bepaalde milieuverontreiniging. Een milieuverontreiniging die tot gevolg heeft dat de visvangst afneemt wordt dan gewaardeerd als de afname van het aantal kilo s visvangst maal de kiloprijs van vis. b. De waarde wordt afgeleid uit de prijs of kosten van een surrogaat goed. Een voorbeeld hiervan is de reiskostenbenadering. Hierbij wordt nagegaan hoeveel tijd mensen besteden om in een natuurgebied te komen. Deze tijd wordt dan gewaardeerd tegen de waarde van tijd zoals deze uit enquêtestudies bekend is of tegen het loon (waarbij een aantal aannames over de werking van de arbeidsmarkt gemaakt worden). 2. De stated preference methoden zijn niet gebaseerd op waarneembare marktgegevens van prijzen en kosten, maar leiden de waarde af uit de antwoorden op de vragen in een enquête waarin een markt wordt gesimuleerd. Zo kan in de contingent valuation methode direct gevraagd worden naar hoeveel het de respondent waard is om het uitsterven van een bepaalde soort te voorkomen. Op energiegebied zijn diverse waarderingsstudies uitgevoerd van niet markt goederen. Waarderingsstudies. Dit betreft zowel de waarde van vervuiling zoals de uitstoot van CO 2 waar tot voor kort geen markt voor was, als de waarde van leveringszekerheid (zie Baarsma et al.,2004, en Bijvoet et al. (2003)). X%$8#'W#4((A"0=%;8@A0"%II%2$%/<((&=%%/"(&A$400&C%#$(($$023$%<((&'%&%/9!;#'8$ $0230/"0=%;8@A8#'(/A(/%%//8%$B=%1&8@#'%II%2$01=%/0"%/<0&'%/(;#H&0G%"0&8%10#$9 X8%&C8@8#3%$400&'%@W8#$%C(;(/#8/'%'8#2W##8%4(/C%;(/='($'8$%II%2$?01&%28%#"0=%;8@A <0&'$0"#23&%4%/9 Herverdeling 5%/ '%&'% 0/'%&#23%8' #;W8$ ((/ C8@ '% 4%î;%/'% =&0%1%/ <((& '% 10#8$8%4% %/ /%=($8%4% %II%2$%/ $%&%23$A0"%/9 E% %II%2$%/ 4(/ C%;%8' 400& #1%28I8%A% =&0%1%/ 0I (#1%2$%/?8@/ 4((A 400&10;8$828N%/'((&"%%00A400&C%;%8'#("C$%/(&%/OC%;(/=&8@A%&'(/3%$#(;'04(/A0#$%/%/ C($%/9 R, 5%/ 4%%; =%C&W8A$% 8/'%;8/= /((& =&0%1%/ 8# =%0=&(I8#23 4(/ ((&'] 8# 3%$ %II%2$ ;0A((;) &%=80/((;0I/($80/((;m>0A8#3%$C%;(/=&8@A0"4%î;%/'%$D1%/(2$0&%/$%0/'%&#23%8'%/)?0(;#'%04%&3%8')3%$C%'&8@I#;%4%/%/20/#W"%/$%/9E%$0%'%;8/=4(/A0#$%/%/C($%/04%&'%?% (2$0&%/ 8# 4(/ =&00$ C%;(/=9 g0?0w 3%$ AW//%/ '($ '% $0$(;% A0#$%/ 4(/W8$ "(($#23(11%;8@A 00=1W/$=%;8@A?8@/((/'%$0$(;%C($%/4(/3%$1&0@%2$)"((&'($C8@400&C%%;''%20/#W"%/$%/ S g8%c8@400&c%%;'f((&#"(n+,,,o9 R, G8/8#$%&8%#4(/`kf%/5gN+,,\O9

19 MAATSCHAPPELIJKE KOSTEN-BATENANALYSE 13 %&01 (23$%&W8$=((/ NA0#$%/O 3%$ 1&0I8$%%&$ NC($%/O9 4%î;%/ #1%;%/ /((#$ 3%$ #(;'0 4(/ '% A0#$%/ %/ C($%/ 4((A %%/ '00&#;(==%4%/'% &0; '% C%#;8##8/= 0"$&%/$ %%/ X%$ 8# 00A 0" 20/#W"%/$%/ 0/'%&#23%8' $% "(A%/ /((& '% 4%î;%/'%8/A0"%/#A;(##%/<((&'%A0#$%/0IC($%/$%&%23$A0"%/%/?0&%A%/8/=$%30W'%/ "%$3%&4%&'%;8/=#%II%2$%/9 Effecten overzicht :("%/4($$%/'0/'%&#23%8'%/<%'%40;=%/'%%II%2$%/] E8&%2$%%II%2$%/]%II%2$%/8/'%C%$&%II%/'%#%2$0&N8/2;9(I/%"%&#Oh./'8&%2$% %II%2$%/ N%20/0"8#23% W8$#$&(;8/=O] %II%2$%/ 8/ 3%$ 04%&8=% '%%; 4(/ '% "(&A$ N(/'%&%#%2$0&%/)(/'%&%(I/%"%&#)04%&3%'%/%$29Oh 5e$%&/%%II%2$%/]%II%2$%/CW8$%/'%"(&A$h `%&'%;8/=#%II%2$%/04%&4%î;%/'%(2$0&%/0I&%=80^#9 E8$ 0/'%&#23%8' /((& #00&$%/ %II%2$%/ <0&'$ =%"((A$ 0" #23%&1 /( $% '%/A%/ 04%& <($ /W 1&%28%# 3%$ %II%2$ 8# '($ 01$&%%'$9E8$ 0/'%&#23%8'8# 4((AC%3W;1?((" 3%$ 400&A0"%/ 4(/ 'WCC%;$%;;8/=%/9X8%&4(/4(;$%23$%&=%%/#1%28I8%A%&$0%&%A%/8/=#A('%&$%"(A%/]1%&%II%2$%/ Effecten in de tijd: gebruik van een disconteringsvoet 4(/ #1;8$#8/=) "(/8I%#$%&%/?823 1(# /( %/8=% (;# "(&A$#1%;%&#?823 3%CC%/ 3W/ 8/4%#$%&8/=#C%#;8##8/=%/9 E8$ =%C%W&$ "%$ C%3W;1 4(/ %%/ '8#20/$%&8/=#40%$) '8% $<%% %;%B "%/$%/<%%&#18%=%;$] B gw84%&%$8@'400&a%w&n;0#4(/&8#820^#o]'%"%%#$%"%/#%/3%cc%/;8%4%&/w=%;''(/'%?%;i'% 30%4%%;3%8'=%;'8/'%$0%A0"#$9E%?%$8@'400&A%W&8#<%%&#18%=%;'8/C8@400&C%%;''%&%/$% 01#$(($#0C;8=($8%#]'%04%&3%8'"0%$NC04%/01'%4%&<(23$%8/I;($8%OQp\o&%/$%C8%'%/0" 8/4%#$%%&'%&#$%4%&;%8'%/0"3W/=%;'/WA<8@$$%?8@/%/3%$1(#;($%&$%&W=$%A&8@=%/9E% >5.B;%8'&(('C%4%%;$((/0"%%/&%b;%'8#20/$%&8/=#40%$4(/\o$%=%C&W8A%/N58@=%/&(("%$ (;)+,,,)19PQO9 B 5%/01#;(=400&&8#820^#97((&"($%'%&8#820^#4(/%%/8/4%#$%&8/==&0$%&?8@/)?(;'%8/4%#$%%&B '%& (;# d4%&=0%'8/=^ 400& '% &8#820^# %%/ 30=%& =%"8''%;' &%/'%"%/$ %8#%/9 g0?8@/ '% A0%&#n<8/#$4%&30W'8/=%/4(/2D2;8#23%((/'%;%/N30=%&8#820^#O01'%C%W&#;(=%&'(/4(/ /8%$2D2;8#23%((/'%;%/N;(=%&8#820^#O9./%%/((/4W;;8/=01'%>5.B;%8'&(('<0&'$((/C%40;%/ 0"'%?%01#;(=$%C%1(;%/01C(#8#4(/3%$&8#8201&0I8%;4(/'%8/4%#$%&8/=9./'8%/'8$1&0I8%;

20 14 /8%$C%A%/'8#)A(/<0&'%/=%<%&A$"%$%%/01#;(=4(/Qo9E%$0$(;%'8#20/$%&8/=#40%$8# '(/N\sQtOToNG8/8#$%&8%4(/68/(/28b/)+,,\)19+PO9 3%$ %e1;828%$ <((&'%&%/ 4(/'% &8#820^#) A%/=%$(;;%/ A0#$%/BC($%/(/(;D#%#3%$ =%C&W8A 4(/%%/4(#$%&8#820B01#;(=4(/Q1&02%/$400&'%3(/';8=$9 E% A%W?% 4(/ '% 300=$% 4(/ '% &%/$%40%$ %/ '% 1%&80'% '8% <0&'$ 0/'%&?023$ AW//%/ I0&# "%$30=%A0#$%/8/3%$C%=8/%/C($%/4%&#1&%8'04%&%%/;(/=%1%&80'%8/'%$0%A0"#$"8/'%& Onzekerheden en omgevingsscenario s E% 0"=%48/= <((&8/ /8%W< C%;%8' =(($ IW/2$80/%&%/) A%/$ 0/4%&"8@'%;8@A 0/?%A%&3%'%/9 5%/ /0$08&400&C%%;'?8@/'%A0#$%/&("8/=%/4(/8/I&(#$&W2$WW&C%#;8##8/=%/)<((&C8@'%A0#$%/4((A 30=%&%/'%C($%/4((A;(=%&?8@/'(/'%400&(I400&#1%;$'00&400&#$(/'%&#N?8%C8@400&C%%;' 6;D4C@%&=#&$+:9)+,,QO9F8@'%#1;8$#8/=4(/'%7%'%&;(/'#%%/%&=8%C%'&8@4%/?8@/%&C8@400&C%%;' 0/?%A%&3%'%/04%&'%"($%<((&8/'%20/2W&&%/$8%'(('<%&A%;8@A4%&C%$%&'%/'%"($%<((&8/ 3%$$0%?823$8/'%&'(('4%&%%/40W'8='A(/<0&'%/N<0&'%/'%#$&W2$W&%//8%$@W8#$8/=%<8AA%;'%& '00&04%&/("%#%/IW#8%#'8%/(#1;8$#8/=01#$(1%;#$((/mO9>0AAW//%/%&0/?%A%&3%'%/?8@/ 04%&'%A0#$%/)?0(;#'%4%%;C%#1&0A%/#23('%2;(8"#$%/((/?8%/4(/'%J&0##F0&'%&i%(#%#9 E((&/((#$?8@/%&/0=0/C%'0%;'%%II%2$%/"0=%;8@A9g0A(/'%/($WW&;8@A%1&8AA%;$0$4%&$82(;% 8/$%=&($8% '% 4%&<(23$% 400&'%;%/ 400& '% 20/2W&&%/$8%?%;I# /%=($8%I "(A%/ N!(;C%&# %/ F((&#"() +,,YO9 X%$ 8# %23$%& 0/4%&"8@'%;8@A '($ 3%$ C%;%8' 01 0/'%&'%;%/ #W22%#40; 8#) %/ 01 (/'%&%0/'%&'%;%//8%$h101W;(8&=%?%=')3%$8#d1(&$0I$3%=("%^9./'8%/ '% 0"4(/= 4(/ C%1((;'% %II%2$%/ 0/?%A%& 8#) 8# 3%$ 4(/ C%;(/= 0" %%/ =%40%;8=3%8'#(/(;D#%W8$$% 40%&%/9 X8%&C8@#$(($ '% 4&((= 2%/$&((;30% 3%$ #(;'0 4(/A0#$%/%/ C($%/4%&(/'%&$(;#%%/4(&8(C%;%Do30=%&N;(=%&OW8$4(;$NC8@400&C%%;''%"%$#1;8$#8/=$%C%3(;%/ %II828b/$8%<8/#$%/O9 E%?% (/(;D#% A(/ C8@400&C%%;' =%C&W8A$ <0&'%/ 0" $% A8@A%/ 0I 3%$ ((/$&%AA%;8@A#$%(;$%&/($8%I3%$((/$&%AA%;8@A#$C;8@I$9!;#'8$/8%$?08#)8#3%$?8//8=0"$%1&0C%&%/ '%4(&8(C%;%1&%28%?%&$%#23($$%/9

21 MAATSCHAPPELIJKE KOSTEN-BATENANALYSE 15 Figuur 2.3 Saldo van het verwachte saldo van kosten en baten als functie van de kans saldo (baten min kosten) kans dat een specifiek effect echt optreedt E((&/((#$ 3(/=$ 3%$ #W22%# 4(/ 3%$ #1;8$#8/=#C%;%8' (I 4(/ "%%& (;=%"%/% I(2$0&%/)?0(;# '% ;8C%&(;8#%&8/= 4(/ '% %/%&=8%"(&A$ 8/ '% 0/# 0"&8/=%/'% ;(/'%/) 3%$ $0$ #$(/' A0"%/ 4(/ "(&A$A011%;8/=%/ $W##%/ ;(/'%/ N8/$%&20//%2$8%2(1(28$%8$O %/ CW8$%/;(/'#% 04%&/("%#9 E8$ 8"1;82%%&$ '($ %%/ GKF! 4(/ #1;8$#8/=#C%;%8' C8@ 400&A%W& "0%$ <0&'%/ W8$=%40%&' $%=%/ '% (23$%&=&0/' 4(/ 4%î;%/'% 0"=%48/=##2%/(&80^# N?8% C8@400&C%%;' XW8?8/=( %/ :"8') +,,\O9 l8$=((/4(/#;%23$#cc/400&#1%;;8/=?0w(;;%%/#238@/?%a%&3%8'01;%4%&%/9!;#3%$c%;%8'8/(;;% #2%/(&80^#d=0%'#200&$^)A(/3%$(;#d&0CWW#$^<0&'%/((/=%"%&A$9!;#'%GKF!#;%23$#8/%%/ '%%;4(/'%#2%/(&80^#$0$=W/#$8=%&%#W;$($%/;%8'$)=%%I$'8$%%/C%%;'4(/A&8$8#23%#W22%#I(2$0&%/ 400&3%$C%;%8'9 >/?%A%&3%'%/3%CC%/[1(&(=&((I+9+9\%/+9+9Y#("%/=%4($[$%"(A%/"%$] X%$4%&<(23$%%II%2$95%/"0=%;8@A3%8'0""%$0/?%A%&3%8'04%&'%0"4(/=4(/%II%2$%/ 0"$%=((/8#%%/=%40%;8=3%8'#(/(;D#%W8$$%40%&%/9X0%0/?%A%&'%&3%$8#'($%%/%II%2$ 01$&%%'$) '%# $% C&%'%& '% C(/'C&%%'$%# '8% &0/' '% 4%&<(23$% W8$A0"#$ "0%$%/ <0&'%/ =%C&W8A$8/'%GKF!9!;#C8@3%$W8$40%&%/4(/%%/GKF!%%/4(&8(C%;%/8%$$%400&#1%;;%/ 8#)$%&<8@;'%?%<%;=&0$%8/4;0%'3%%I$01'%((/$&%AA%;8@A3%8'4(/'%GKF!'(/8#3%$%%/ 8'%%0"%%/dC&%(A%4%/A(/#^(I$%;%8'%/h E%"($%4(/&8#820(4%&#8%4(/"%/#%/N8#8%$#0/0"A%%&C((&%/#$(($4%%;013%$#1%;'($ A(/3%$?0?8@/'($%%/30=%&%'8#20/$040%$=%3(/$%%&'"0%$<0&'%/Oh >/?%A%&3%'%/ 8/ '% 0"=%48/= A(/ ((/;%8'8/= =%4%/ $0$ 3%$ W8$40%&%/ 4(/ %%/ #2%/(&80 (/(;D#%9 2.3 Resumerend E8$300I'#$WA04%&GKF!;%8'$$0$'%40;=%/'%20/2;W#8%#] B 5%/GKF!4%&#23(I$W8$%&#$/W$$8=%8/I0&"($8%C8@C%;%8'#(I<%=8/=%/9

22 16 B./%%/GKF!<0&'%/'%%II%2$%/NA0#$%/nC($%/O4(/%%/C%;%8'#(;$%&/($8%IC%1((;'(;#4%&B #238;;%/$%/01?823$%4(/%%//W;(;$%&/($8%I9E((&0"4%&'8%/$/8%$(;;%%/3%$C%;%8'#(;$%&/($8%I) "((&00A3%$/W;(;$%&/($8%I4%%;((/'(23$9 B 5%/=0%'%GKF!30W'$&%A%/8/="%$0/?%A%&3%'%/)?0<%;"%$C%$&%AA8/=$0$'%0"=%48/= N48(;(/=%$%&"8@/#2%/(&80^#O(;#"%$C%$&%AA8/=$0$'%%II%2$%/4(/3%$0/'%&?023$%C%;%8'9 B E% A%&/ 4(/ %%/ GKF! C%#$(($ W8$ '8&%2$% %II%2$%/] '% =%40;=%/ 400& 1&0'W2$%/ %/ 1&0'W2$8%A0#$%/ 4(/ '% '00& "(($&%=%;%/ C%j/4;0%'% (2$848$%8$%/9 5II%2$%/ 400& (/'%&% #%2$0&%/$&%'%/<%;01)"((&40%=%/NC8@8/I&(#$&W2$WW&O"%%#$(;"8/'%&'(/Q,o$0%((/'% '8&%2$%%II%2$%/9E((&/((#$A(/#1&(A%?8@/4(/%e$%&/%%II%2$%/9 B./%%/GKF!"0%$%/00A/8%$B=%"0/%$(&8#%%&'%%II%2$%/3%;'%&<0&'%/=%1&%#%/$%%&'%/ %4%/4%%;=%<823$A&8@=%/(;#%II%2$%/'8%<%;8/=%;'?8@/W8$=%'&WA$9 B f((& 3%$ /8%$ "0=%;8@A 8# 0" (;;% %II%2$%/ $% "0/%$(&8#%&%/) C8%'$ '% GKF! %%/ C%00&'%;8/=#A('%&<((&8/(;;%%II%2$%/NA0#$%/nC($%/O3%;'%&<0&'%/<%%&=%=%4%/)"%$&%;%B 4(/$%8/I0&"($8%1%&%II%2$9

23 SPLITSEN OP DE WEEGSCHAAL 17 3 Input voor een MKBA kader 7W8/300I'#$WA+8#C%#23&%4%/30%%%/GKF!W8$=%40%&''8%/$$%<0&'%/%/<%;A%(#1%2$%/ '((&C8@%%/&0;#1%;%/)8#3%$"0=%;8@A0"%%/20/2%1$W%%;A0#$%/BC($%/A('%&$%0/$<8AA%;%/9./ '8$A('%&<0&'%/'%4%î;%/'%%II%2$%/C%/0%"'%/=%0&'%/'8/'8&%2$%)8/'8&%2$%%/%e$%&/% %II%2$%/%/<0&'$'%04%&;(1$W##%/4%î;%/'%%II%2$%/4%&<8@'%&'N1(&(=&((IQ9Q)Q9\%/Q9YO9 f% C%#23&8@4%/ (;;%&%%&#$ '% 1&0C;%%"I0&"W;%&8/= N1(&(=&((I Q9RO %/ '% /W;B %/ 1&0@%2$(;$%&/($8%4%/N1(&(=&((IQ9+O9./1(&(=&((IQ9-=%4%/<%%/A%;%20/2;W#8%#9 `00& '% /8%$B8/=%<8@'% ;%?%& =%%I$ I8=WW& Q9R 01 '% 40;=%/'% 1(=8/( %%/ 04%&?823$ 4(/ '% %;%A$&828$%8$#"(&A$%/3%$#1;8$#8/=#400&#$%;4(/F&8/A30&#$9 3.1 Probleemformulering g0(;#8/300i'#$wa+8#=%20/#$($%%&')8#%%/#23%&1%(ic(a%/8/=4(/3%$1&0c;%%"c%3w;1?((" C8@ 3%$ 0/'%&#23%8'%/ <%;A% 01;0##8/=%/"0=%;8@A?8@/9 `00& '% %/%&=8%"(&A$ <0&'%/ 4((A '% 40;=%/'%'&8%A%&/'0%;%/=%I0&"W;%%&']C%$((;C((&)#2300/%/C%$&0W<C((&9X%$"8/8#$%&8%4(/ 520/0"8#23%g(A%/=%%I$((/'($"(&A$<%&A8/=+'$(0)=%%/'0%;8#)3%$=(($0"3%$&%#W;$(($ 400&'%(I/%"%&9X%$3W8'8=%400&#$%;1(#$C8//%/'8$A('%&)3%$#1;8$#8/=#400&#$%;8#=0%'400& '% C%$((;C((&3%8' N%8=%/'0"##1;8$#8/=O %/ C%$&0W<C((&3%8' N04%&'&(23$ 4(/ RR, A` /%$$%/ ((/ a%//%ao9le0%;4(/3%$%/%&=8%c%;%8'8#'($%/%&=8%400&'%(i/%"%&$%=%/20/2w&&%&%/'%1&8@?%/ C%#238AC((& 8# %/ '($ %& #1&(A% 8# 4(/ %%/ C%$&0W<C(&% %/%&=8%400&?8%/8/=9 G(&A$<%&A8/= 8# '((&C8@ =%%/ '0%; "((& %%/ "8''%;9 E% #1;8$#8/= 4(/ 4%&$82((; =%j/$%=&%%&'% &%=80/(;% %/%&=8%C%'&8@4%/ '&((=$ C8@ ((/ %%/ %%&;8@A% 20/2W&&%/$8% $W##%/ ;%4%&(/28%&# %/ $W##%/ 1&0'W2%/$%/ 4(/ %/%&=8%9 E($ 8# 8/ 3%$ C%;(/= 4(/ (I/%"%&#9M N?8%"8/8#$%&8%5g) +,,-) 19 QO9 523$%&) 400& '% C%00&'%;8/= 4(/ '% ((/$&%AA%;8@A3%8' 4(/ '% 4%î;%/'% 01$8%# 8# %%/ 1&%28%?%&%'%I8/8$8%4(/3%$1&0C;%%"/W$$8=9>"$%A0"%/$0$%%/1&%28%?%&%I0&"W;%&8/=4(/ 3%$ 1&0C;%%") 8# 3%$ /W$$8= 0" '% $<%%0/'%&'%;%/ 4(/ 3%$ 400&#$%; W8$%;A((& $% 3(;%/9 RR X%$ %%&#$% 0/'%&'%%; 4(/ '% <%$=(($ 04%& 3%$ 400&A0"%/4(/ 0/=%;8@A%20/2W&&%/$8%9X%$$<%%'% '0%;8#3%$01$8"(;8#%&%/4(/8/4%#$%&8/=%/%/C%3%%&4(/3%$/%$<%&A9 Het doel van eigendomssplitsing E% #1;8$#8/= 4(/ '% &%=80/(;% =%j/$%=&%%&'% %/%&=8%C%'&8@4%/ "0%$ ;%8'%/ $0$ %%/ #$&W2$W&%%; 0/(I3(/A%;8@A C%3%%& 4(/ '% '8#$&8CW$8%/%$$%/ 400& %;%A$&828$%8$ %/ =(# <((&'00& %%&;8@A%& 20/2W&&%/$8% $W##%/ ;%4%&(/28%&# %/ 1&0'W2%/$%/ 04%& '%?% /%$$%/ A(/ 1;(($#48/'%/9 E8$ 3%%I$ /((&4%&<(23$8/=%%/%20/0"8#23%II828b/$%&%%/%&=8%400&?8%/8/=8/7%'%&;(/'$0$=%40;=9>1'8$ "0"%/$8#3%$1&0C;%%"'($%&8/%%/=%j/$%=&%%&'%/%&=8%C%'&8@I1&8AA%;#C%#$((/0"48(8/4;0%' 01 3%$ /%$C%3%%& 0/%8=%/;8@A% 20/2W&&%/$8%400&'%;%/ $% C%3(;%/)?0/'%& '($ '%?% '00& '% $0%?823$30W'%&$%(23$%&3(;%/?8@/9 RR G8/8#$%&8%4(/520/0"8#23%g(A%/N+,,-)19\O