VOLWASSENENONDERWIJS. Lineaire opleiding HOKTSP. 3-jarige opleiding. Economisch BOEKHOUDEN. (nieuw) 02-03/982/G. Organisatie: Onderwijsvorm:

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "VOLWASSENENONDERWIJS. Lineaire opleiding HOKTSP. 3-jarige opleiding. Economisch BOEKHOUDEN. (nieuw) 02-03/982/G. Organisatie: Onderwijsvorm:"

Transcriptie

1 VOLWASSENENONDERWIJS Organisatie: Lineaire opleiding Onderwijsvorm: HOKTSP Opleidingsduur: 3-jarige opleiding Categorie: Economisch Afdeling: BOEKHOUDEN Leerplannummer: 2003/777L (nieuw) Nummer Inspectie: 02-03/982/G

2 VOLWASSENENONDERWIJS Organisatie: Lineaire opleiding Onderwijsvorm: HOKTSP Opleidingsduur: 3-jarige opleiding Categorie: Economisch Afdeling: BOEKHOUDEN Aantal lestijden: 12 lestijden/week Leerplannummer: 2003/777L (nieuw) Nummer Inspectie: 02-03/982/G

3 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) 1 Boekhouden (12,12,12 lestijden/week) INHOUD Visie... 2 Beginsituatie... 3 Algemene doelstellingen... 6 Affectieve & psychomotorische doelstellingen...15 Cognitieve leerplandoelstellingen / leerinhouden...19 TV Nederlandse handelscorrespondentie en rapporteren...19 TV Financiële algebra...20 TV Bank- en kredietverrichtingen...23 TV Burgerlijk handelsrecht...26 TV Sociaal recht (sociale wetgeving)...30 TV Fiscaal recht (fiscale wetgeving)...32 TV Alg. boekhouden en boekhouden der vennootschappen...37 TV Analytische exploitatie boekhouden...52 TV Financiële analyse...56 TV Algemene economie...58 TV Case studies...62 TV Openbare financiën...65 TV Bedrijfseconomische statistiek...68 TV Informatica...71 TV Techniek binnen en buitenlandse handel...77 TV Computerboekhouden...81 TV Bedrijfsorganisatie en beleid...83 TV Controle, expertise en deontologie...90 Methodologische wenken...96 Pedagogisch-didactische wenken...96 Didactische hulpmiddelen Evaluatie Bibliografie...104

4 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) 2 Boekhouden (12,12,12 lestijden/week) VISIE Deze studierichting is in de eerste plaats een voorbereiding op een loopbaan in zowel de profit- als de non-profitsector, met daarbovenop een gedegen voorbereiding op een beroepsloopbaan in de boekhoudkundige administratie in alle sectoren. Bovendien leiden de studies tot zelfstandig boekhouder bib indien de cursist nog een stage (200 dagen) en met goed gevolg een praktisch bekwaamheidsexamen aflegt, georganiseerd door het Beroepsinstituut voor Boekhouders. Naast de zuivere kennis van boekhouding primeert dus ook het inzicht is het geheel van de samenhangende deelgebieden, waardoor de cursist na deze studie een ruime inzetmogelijk heeft in velerlei sectoren. Als boekhouder zal hij instaan voor de systematische en correcte boekhoudkundige verwerking van elke verrichting die in geld waarneembaar is op het gebied van aankoop, verkoop en algemene financiële administratie, en die dus een financiële weerslag heeft op het ondernemingsgebeuren. Zijn functionele bijdrage zal eerder operationeel dan strategisch van aard zijn. Als hoofdboekhouder kan hij leiding geven aan een boekhoudkundige administratie. ICT-integratie zet ook hier zijn opmars verder. Dat is voor cursisten uit deze studierichting, met veel ruimte voor informatica en ICT-toepassingen, natuurlijk geen probleem. Voor Boekhouding betekent dit wel dat ze een professioneel boekhoudpakket op de computer zullen leren gebruiken.

5 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) 3 Boekhouden (12,12,12 lestijden/week) BEGINSITUATIE Algemeen: Om als regelmatig student toegelaten te worden in het hoger onderwijs moet de student ingeschreven zijn alvorens 1/3 van de lestijden van een leerjaar gegeven zijn en houder zijn van een van de hiernavolgende studiebewijzen : diploma van secundair onderwijs; een brevet van het aanvullend secundair beroepsonderwijs of van een diploma van het voltijds hoger onderwijs; een getuigschrift of diploma van hogere secundaire technische leergangen; een diploma of getuigschrift dat krachtens een wet, decreet, Europese richtlijn of een internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend. Indien een student niet op basis van bovenvermelde voorwaarden kan worden toegelaten, richt de directeur van het centrum voor de student die tijdens het kalenderjaar waarin hij zich voor het eerst inschrijft ten minste 21 jaar wordt, een toelatingsexamen in, uiterlijk de vijfde dag na het einde van de inschrijvingstermijn. Vakspecifiek: TV Nederlandse handelscorrespondentie en rapporteren We gaan ervan uit dat de betrokkenen helemaal geen kennis bezitten van handelscorrespondentie, noch van rapportering. Er is in het verleden tevens vastgesteld dat in occasionele gevallen de kennis van de Nederlandse taal te wensen overliet, zodat we ook hier de nodige aandacht aan besteden. TV Financiële algebra 1 ste jaar Er wordt van de student een minimale voorkennis basistechnieken Wiskunde verwacht. (b.v. rekenregels en eigenschappen van machten) 2 de jaar De student is geslaagd in het 1 ste jaar TV Bank- en kredietverrichtingen Er is geen voorkennis vereist van de cursist TV Burgerlijk- en handelsrecht Er is geen voorkennis vereist van de cursist TV Sociaal recht (sociale wetgeving) De student is geslaagd in het 1 ste jaar

6 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) 4 Boekhouden (12,12,12 lestijden/week) TV Fiscaal recht (fiscale wetgeving) 2 de jaar Iedereen kent de notie BTW, maar niemand blijkt te weten wat hier precies achter schuil gaat. Wij gaan er dus van uit dat de kennis volledig onbestaande is ; ook het typisch fiscale denken is de meeste studenten onbekend Er is van de cursist geen specifieke voorkennis vereist. 3 de jaar De student is geslaagd in het 2 de jaar TV Alg. boekhouden en boekhouden der vennootschappen 1 ste jaar De studenten hoeven geen specifieke boekhoudkundige voorkennis te bezitten. De leerstof begint met een grondige analyse van de basisprincipes van het boekhouden en wordt stelselmatig en inzichtelijk verder uitgewerkt. 2 de jaar De student is geslaagd in het 1 ste jaar Wij gaan ervan uit dat, in het eerste jaar Boekhouden, een stevige kennis werd verworven door de studenten. Basisboekingen dienen bekend te zijn ; bij enige twijfel worden ze snel overlopen. Wij gaan dus voort op de aanwezige en parate kennis van de studenten. TV Analytische exploitatie boekhouden De student is geslaagd in het 2 de jaar TV Financiële analyse De student is geslaagd in het 1 ste jaar TV Algemene economie De student is geslaagd in het 1 ste jaar TV Case studies Er wordt geen enkele voorkennis ondersteld in deze materie. Wel wordt voortdurend naar de boekhouding verwezen en de gevolgen van bepaalde beslissingen hierop; deze boekhoudkundige kennis wordt per definitie verondersteld aanwezig te zijn.

7 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) 5 Boekhouden (12,12,12 lestijden/week) TV Openbare financiën Voor het vak Openbare Financiën is geen specifieke voorkennis vereist. TV Bedrijfseconomische statistiek Voor quasi alle studenten is dit een nieuw vak: derhalve is het vooreerst de bedoeling de studenten kennis te laten maken met een aantal statistische begrippen en de typische terminologie. Verder wordt beoogd inzicht te verwerven in het statistisch denken: hiertoe vormen de berekeningen van een aantal gemiddelden reeds een eerste aanzet. Het element kansrekenen legt de grondslag voor de later te bestuderen kansverdelingen: hierbij is het verwijzen naar de economische beleidsomgeving van elke dag essentieel. TV Informatica Gezien de instroom van studenten uit verschillende afdelingen secundair onderwijs gebeurt, wordt als beginsituatie voor het vak informatica uitgegaan van een elementaire kennis van het operatingsysteem Windows TV Techniek binnen- en buitenlandse handel Voor dit vak is geen specifieke voorkennis vereist. Wel wordt verondersteld dat de student vertrouwd is met de dagdagelijkse sociale economische en financiële activiteiten in het algemeen en hiervoor een intrinsieke belangstelling vertoont. TV Computerboekhouden 2 de jaar De student is geslaagd in het 1 ste jaar 3 de jaar De student is geslaagd in het 2 de jaar TV Bedrijfsorganisatie en beleid 1 ste jaar We gaan ervan uit dat de betrokkenen het bedrijf als economisch gegeven kennen maar dat het de studenten onbekend is welke regels er inzake organisatie en beleid gehanteerd worden. Bedoeling is dan ook dit stramien van beleidsprincipes sterk te actualiseren 3 de jaar De student is geslaagd in het 2 de jaar TV Controle, expertise en deontologie De student is geslaagd in het 2 de jaar

8 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) 6 Boekhouden (12,12,12 lestijden/week) ALGEMENE DOELSTELLINGEN TV Nederlandse handelscorrespondentie en rapporteren Onze afgestudeerden komen met hun diploma boekhouden dikwijls terecht in een zeer brede en vaag afgebakende functie. Voornamelijk in kleinere ondernemingen dienen zij aldus zorg te dragen voor tal van administratieve en zelfs commerciële taken. Het is de bedoeling om de studenten, vanuit een praktijkgeoriënteerde cursus, in staat te stellen een handelsbrief en een rapport te schrijven. Zij moeten voldoende inzicht verwerven teneinde klaarheid te scheppen in een zakelijke situatie. Zij moeten uit de brieven en rapporten ook de belangrijkste elementen kunnen distilleren. Tot slot dienen we ook nog het juridische aspect van een commerciële brief te benadrukken, aangezien deze -in geval van disputen- een niet onaanzienlijke bewijskracht bezit. Verder willen we twee onderwerpen, alhoewel ze niet direct aan bod komen in hun professionele bezigheden, extra bestuderen. Ten eerste brengen we de regels en vereisten waaraan hun eindwerk moet voldoen onder de aandacht. Ten tweede wordt de sollicitatiebrief belicht als één van de meest belangrijke persuasieve brieven die de studenten moeten schrijven na hun studie. TV Financiële algebra 1 ste jaar Inzicht verwerven in enkelvoudige en samengestelde intrest, alsook in post- en praenumerandoannuïteit De formules voor de aanvangswaarde van een post- en praenumerando annuïteit kunnen afleiden, opstellen en toepassen Het onderscheid tussen enkelvoudige en samengestelde intrest duidelijk weergeven. De algemene formules voor de enkelvoudige en samengestelde intrest kunnen afleiden en opstellen. De formules voor enkelvoudige en samengestelde intrest kunnen toepassen. De afleidingen uit de slotwaardeformules kunnen geven en de nieuwe formules kunnen toepassen. De formules voor de slotwaarde van een post- en praenumerando-annuïteit kunnen afleiden, opstellen en toepassen. Afleidingen uit de slotwaardeformules van post- en praenumerando-annuïteiten kunnen geven en toepassen. De cursist leert omgaan met financiële begrippen; de tijdswaarde van het geld, intrest, verdiscontering, De cursist leert wiskundige formules in diverse financiële situaties gebruiken en werkt tevens toepassingen uit aan de hand van: - een rekenmachine - een rekenblad (excel) - intrest Factor tabellen 2 de jaar Deze cursus bouwt verder op de verworvenheden opgebouwd tijdens het eerste jaar; een aantal denkpistes die daar werden ontwikkeld, worden thans verruimd, versterkt en verfijnd. Vooral het synthetisch denken wordt gestimuleerd, zodat dit leidt tot een allesomvattend Vermögen.

9 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) 7 Boekhouden (12,12,12 lestijden/week) Vooral de financiële algebraische filosofie, als onderbouw van de onderscheiden formules, wordt voortdurend in het licht gezet en brengt op deze wijze een gefundeerd inzicht in de materie. Dat dit alles moet leiden tot de praxis, is niet meer dan vanzelfsprekend. TV Bank- en kredietverrichtingen De student ziet het belang van de financiële instelling in als schakel tussen kredietnemers en beleggers én krijgt inzicht in het scala van belegginsproducten. TV Burgerlijk- en handelsrecht De nodige rechtskennis bijbrengen om de studie van de economie en de bedrijfseconomie te ondersteunen. Een duurzame kern juridische woordenschat aanbrengen. Het de studenten mogelijk maken wetteksten te begrijpen en het verder contact met de rechtswereld te vergemakkelijken. Leiden tot een beter begrip van en een positieve ingesteldheid tegenover de wet (een objectiefkritische benadering moet vanzelfsprekend de ogen niet sluiten voor onvermijdelijke tekortkomingen). TV Sociaal recht (sociale wetgeving) De studenten moeten in het doolhof van het sociaal recht de weg leren vinden naar het antwoord op concrete vragen die zij als boekhouder kunnen tegenkomen. Zij moeten leren een juridische kijk te ontwikkelen vereist om problemen in dit gebied aan te pakken. Zij moeten leren inschatten in hoeverre de antwoorden die zij gevonden hebben betrouwbaar zijn. de student zal voldoende kennis verwerven om zonder problemen te kunnen deelnemen aan de ingangsproeven van de verschillende instituten de student leert de boekhoudafdeling organiseren, coördineren en leiden; de student leert belangrijke beslissingen te nemen; de student leert correct met vertrouwelijke informatie om te gaan; de student krijgt een inzicht in de geldende reglementering en wederzijdse rechten en plichten van de werkgevers en werknemers en dit zowel bij de totstandkoming van de arbeidsovereenkomst als tijdens de lopende duur en bij de beëindiging van de overeenkomst. de student krijgt inzicht in de diverse sectoren van de sociale zekerheid. TV Fiscaal recht (fiscale wetgeving) 2 de jaar Zich een grondig inzicht verschaffen in het BTW-mechanisme. Zij dienen inzicht te verwerven in het aangifteformulier en moeten in staat zijn, op het einde van de cursus, zelf een BTW-aangifte in te vullen Tevens moeten de studenten een overzicht krijgen van de BTW-wetgeving en haar praktische toepassing ervan. De student verwerft de theoretische en praktische kennis van het rechtsvak personenbelasting.

10 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) 8 Boekhouden (12,12,12 lestijden/week) 3 de jaar De lessen in het fiscaal recht moeten: De nodige rechtskennis bijbrengen om de studie van het boekhouden te ondersteunen. Een duurzame kern van juridische woordenschat aanbrengen. Een algemeen inzicht geven in de structuur van de personenbelasting en de studenten aantonen dat de meeste problemen kunnen opgelost worden met behulp van een juridisch werk en/of wetboek. De studenten moeten op het einde van het jaar het aangifteformulier kunnen invullen. Het de studenten mogelijk maken wetteksten te begrijpen en te interpreteren. Leiden tot een beter begrip van en een positieve ingesteldheid tegenover de wet en het recht in het algemeen ( een objectief kritische benadering moet vanzelfsprekend de ogen niet sluiten voor onvermijdelijke tekortkomingen). TV Alg. boekhouden en boekhouden der vennootschappen 1 ste jaar Als kern van elke bedrijfsactiviteit verzamelt en verstrekt de boekhouding alle informatie van financiële aard. Afhankelijk van de grootte van de onderneming zal de hoofdboekhouder bijgestaan worden door de boekhouder(s) en een aantal boekhoudkundige bedienden. Om succesvol de functies van boekhouder/ hoofdboekhouder te kunnen uitoefenen, streeft deze opleiding ernaar om kennis, kunde en attitudes bij te brengen, zodat de cursisten competent kunnen handelen in uiteenlopende probleemsituaties. Het vak Algemeen en vennootschapsboekhouden streeft in het kader van de beroepsopleidingsprofielen van boekhouder/ hoofdboekhouder volgende algemene doelstellingen na: Data en inhoud van de Belgische boekhoudwetgeving kennen. Indeling van de jaarrekening kennen. Oprichtingseisen van vennootschappen kennen. Zinvolle definities kunnen opbouwen voor begrippen uit de jaarrekening zoals bijvoorbeeld; uit de balans (activa, passiva,...), uit de resultatenrekening (kosten, opbrengsten,...). Verband kunnen leggen tussen twee of meer inhouden; vb. afschrijvingen en waardeverminderingen,... De structuur van het eigen en het vreemd vermogen op de passiefzijde van de balans kunnen aanduiden. De structuur van de vaste, realiseerbare en beschikbare middelen op de actiefzijde van de balans kunnen weergeven. De structuur van een boek voor inkomende facturen kunnen opbouwen. Bepaalde werkwijzen, handelingsprocedures vlot kunnen uitvoeren zoals bijvoorbeeld; een kasboek invullen,... Gericht zijn op het raadplegen van informatiebronnen; zoals het raadplegen van de jaarrekening, het rekeningenstelsel,... Zin voor orde en nauwkeurigheid ontwikkelen. Gericht zijn op het uitvoeren van controles. Zin ontwikkelen voor het gestructureerd oplossen van een probleem. Weten uit welke documenten de jaarrekening van de onderneming bestaat.

11 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) 9 Boekhouden (12,12,12 lestijden/week) Inzicht verwerven in de correcte boekhoudkundige verwerking van aankoop- en verkoopfacturen met allerlei bijkomende complicaties; zoals bijvoorbeeld retourzendingen, kortingen, doorgerekende kosten,... De werking van overlopende rekeningen in bepaalde situaties kunnen aanwenden; als het uitdrukkelijk gevraagd wordt. Overlopende rekeningen bij het openen van de boekhouding spontaan neutraliseren. Oprichtingseisen van vennootschappen spontaan kunnen toepassen bij de boekhoudkundige verwerking van de oprichting van een vennootschap. 2 de jaar Het is de bedoeling de studenten een grondig inzicht te verschaffen in het boekhoudkundig mechanisme. Wij willen de studenten een leidraad bezorgen om alle bewerkingen boekhoudkundig op de precieze manier te kunnen boeken. Verder willen wij hen wijzen op de consequenties van verkeerde boekingen, vooral of fiscaal-technisch vlak. Tenslotte moeten de studenten in staat zijn een balans precies te interpreteren. de cursist staat in voor de systematische en correcte boekhoudkundige verwerking van elke verrichting die in geld waardeerbaar is; de cursist zal voldoende kennis verwerven om zonder problemen te kunnen deelnemen aan de ingangsproeven van de verschillende instituten de cursist leert de administratie van commerciële verrichtingen, van financiële verrichtingen, van fiscale verrichtingen en van diverse verrichtingen leiden en controleren; de cursist leert het kostprijs-, kosten- en financieel beleid voorbereiden en de jaarrekeningen opmaken; de cursist leert de boekhoudafdeling organiseren, coördineren en leiden; de cursist leert belangrijke beslissingen te nemen; de cursist leert correct met vertrouwelijke informatie om te gaan; de cursist kan een professioneel boekhoudkundig softwarepakket vlot gebruiken. TV Analytische exploitatie boekhouden De studenten moeten de kostprijscalculatie kunnen situeren, bedrijfseconomisch en boekhoudkundig. Zij moeten de verschillende elementen van de kostprijs in de kostensoorten terugvinden. Zij moeten kosten kunnen verdelen over de verschillende kostenplaatsen in de kostenverdeelstaat, en de verdere toerekening uitvoeren met behulp van verschillende omslagsleutels. Zij moeten de implicaties van verschillende productieprocessen op de kostprijsberekening in hun calculaties kunnen verwerken. Zij moeten een analytisch rekeningenstelsel kunnen opstellen en de kostprijs kunnen berekenen volgens de methodes van full costing (inclusief ABC) en direct costing. Zij moeten standaarden kunnen toepassen en een verschillenanalyse uitvoeren. TV Financiële analyse de student zal voldoende kennis verwerven om zonder problemen te kunnen deelnemen aan de ingangsproeven van de verschillende instituten de student krijgt inzicht in de methoden om de in de jaarrekening opgenomen informatie te interpreteren en analyseren.

12 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) 10 Boekhouden (12,12,12 lestijden/week) TV Algemene economie De studenten moeten kunnen bewijzen dat zij vertrouwd zijn met de terminologie, het begrippenapparaat en de methodes van de economische wetenschap. Zij moeten actuele economische gegevens en vraagstukken kunnen aantonen op een systematische wijze. de student zal voldoende kennis verwerven om zonder problemen te kunnen deelnemen aan de ingangsproeven van de verschillende instituten de student leert de boekhoudafdeling organiseren, coördineren en leiden; de student leert belangrijke beslissingen te nemen TV Case studies Het is de bedoeling om het organisatiedenken, aan de hand van case studies, bij de student duidelijk te maken. Deze cursus moet voor de studenten een leidraad zijn, zodat zij bedrijfsmatig economisch gefundeerde beslissingen kunnen nemen Zij dienen een inzicht te verwerven in het dagelijkse decision making process. TV Openbare financiën De doelstellingen van dit vak bestaan uit het begrijpen van de begrippen én de inhoud te kennen van het domein van de openbare financiën, beiden gerelateerd aan de actualiteit. Aansluitend hierop wordt b.v. Een virtuele bedrijfseconomische ICT-toepassing gesimuleerd d.m.v. het centenschijfje. Met dit schijfje dient iedere cursist zelf eens de minister van Begroting te spelen, waarbij de aangeleerde items in de praktijk worden gebracht, wat ressorteert onder de doe-opdrachten en waarbij o.m. de sociale vaardigheden worden gestimuleerd. De begrippen én de inhoud uit het toepassingsgebied van de openbare financiën omvatten de volgende topics : taakstelling van de overheid, private en publieke goederen, goederen en diensten van openbaar nut, transfers, begroting, budgettaire kenmerken van de begroting, begrotingsdocumenten, eenheidsbegroting, administratieve voorbereiding en parlementaire behandeling van de begroting, Rekenhof en rekenplichtigen, uitgaven met controle a priori en uitgaven met controle a posteriori, controle op de begroting, posten van overheidsuitgaven, de Vlaamse, Belgische en de Europese toestand van de overheidsuitgaven, belastingen en andere inkomstenbronnen van de overheid, soorten belastingen, belastingsdruk in zijn internationale contekst, Laffer-curve, beginselen en gevolgen van de belastingheffing, openbare schuld, omvang van de openbare schuld in Vlaanderen, België en andere landen alsmede de gevolgen, schuldbeheer en efficiënt schuldbeheer. TV Bedrijfseconomische statistiek Voor quasi alle studenten is dit een nieuw vak: derhalve is het vooreerst de bedoeling de studenten kennis te laten maken met een aantal statistische begrippen en de typische terminologie. Verder wordt beoogd inzicht te verwerven in het statistisch denken: hiertoe vormen de berekeningen van een aantal gemiddelden reeds een eerste aanzet. Het element kansrekenen legt de grondslag voor de later te bestuderen kansverdelingen: hierbij is het verwijzen naar de economische beleidsomgeving van elke dag essentieel.

13 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) 11 Boekhouden (12,12,12 lestijden/week) TV Informatica Het inzicht verwerven en het praktisch gebruiken van elementaire commando s van het besturingssysteem. De student kan een professioneel Officepakket vlot gebruiken Het vaardig kunnen omgaan met en het inzichtelijk beheersen van de aanwezige tekstverwerkingsoftware. Het opstellen en het wijzigen van een rekenblad door gebruik van basiscommando s en de ingebouwde functies. Het kunnen afleiden van grafieken uit het opgestelde rekenblad. Het kunnen gebruiken van de mogelijkheden van gegevensbeheer. De basiskennis over een relationele gegevensbank leren. De student kan door gebruikmaking van een computer problemen oplossen. TV Techniek binnen- en buitenlandse handel Deze cursus geeft een algemeen overzicht van de gebruikelijke technieken in de binnen- en de buitenlandse handel, waarvan de studenten zich absoluut een aantal zaken moeten eigen maken. Meer specifiek wordt getracht de materie zo nauw mogelijk te laten aansluiten met de praktijk, derwijze dat de studenten de verbanden tussen - en de wisselwerking met - de onderscheiden thema s ervaren. Uiteindelijk moet dit leiden tot een praktisch - pragmatische visie op de economische leefwereld die ons omringt. TV Computerboekhouden 2 de jaar De studenten vertrouwd maken met een computerprogramma en de eventuele opstarting van een dossier. Daarbij is het belangrijk dat ze de boekhouding van hun cliënt begrijpen en inzicht hebben in de boekhoudkundige processen. Tevens wordt de afsluiting van de boekhouding met de eindejaarswerkzaamheden behandeld zodat ze een jaarrekening moeten kunnen opstellen. de student zal voldoende kennis verwerven om zonder problemen te kunnen deelnemen aan de ingangsproeven van de verschillende instituten de student leert de administratie van commerciële verrichtingen, van financiële verrichtingen, van fiscale verrichtingen en van diverse verrichtingen leiden en controleren; de student leert de boekhoudafdeling organiseren, coördineren en leiden; de student kan een professioneel boekhoudkundig softwarepakket vlot gebruiken. 3 de jaar In het tweede jaar hebben de studenten al geleerd een computerboekhoudprogramma te gebruiken in functie van de algemene boekhouding. In het derde jaar zullen zij leren de computer te gebruiken in functie van de analytische exploitatieboekhouding. Zij moeten de extra-comptabele boekhouding kunnen voeren, met behulp van een spread-sheet programma, op een overzichtelijke, volledige en uiteraard correcte wijze. Voor de autonome analytische boekhouding moeten zij een efficiënt analytisch rekeningenplan kunnen opstellen, inbegrepen de spiegelrekeningen en moeten zij de boekingen kunnen uitvoeren om het correcte analytische resultaat te bekomen.

14 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) 12 Boekhouden (12,12,12 lestijden/week) Zij moeten tenslotte kunnen werken met een geïntegreerd boekhoudpakket. de student gebruikt de computer om alle informatie nodig heeft in het kader van de kostprijsboekhouding in te voeren, te bewerken en te presenteren TV Bedrijfsorganisatie en beleid 1 ste jaar Hoofdstuk 1 : Organisaties en organisatieleer In dit hoofdstuk zullen we proberen vat te krijgen op het complexe fenomeen van organisaties. Via een woordverklaring en voorbeelden zullen we komen tot een definitie van "organisatie". Dan zullen we organisaties beschouwen als sociale systemen. We zullen nagaan waarom dit fenomeen de moeite waard is om te bestuderen. Tenslotte komen ook de meer wetenschappelijke vragen omtrent theorievorming en de onderzoeksmethodes in organisatieleer aan bod. Hoofdstuk 2 : Scholen in organisatieleer Organisaties kunnen wetenschappelijk worden bestudeerd. De bedoeling van dit hoofdstuk is een overzicht te geven van hoe het vak Organisatieleer zich heeft ontwikkeld, vooral gedurende de 20ste eeuw. We overlopen enkele belangrijke scholen inzake organisatieleer: de klassieke school met auteurs zoals Taylor en Fayol, de bureaucratie volgens Weber, de human relations school met Mayo, en het moderne perspectief (met benaderingen zoals de management science, de systeembenadering, de contingentiebenadering en de lerende organisatie). Hoofdstuk 3 : Fundamentele organisatieconcepten In dit hoofdstuk worden de belangrijkste organisatieconcepten besproken en beoordeeld volgens de grote scholen uit het vorige hoofdstuk. Hoofdstuk 4 : Organisatorische doeleinden en doeltreffendheid In dit hoofdstuk gaan we na wat organisatorische doeleinden en doeltreffendheid zijn. We maken onderscheid tussen verschillende types van doeleinden en strategieën. We besteden bijzondere aandacht aan de formulering van doeleinden en politieke besluitvorming. We schetsen de rol van de middelen-doelen-hiërarchie. De doeleinden van een organisatie zijn niet onveranderlijk; daarom bespreken we de concepten doelopeenvolging, doelafleiding en doelverplaatsing. Inzake organisatorische doeltreffendheid geven we een definitie, een vergelijking met doelmatigheid, en metingscriteria. Tenslotte besteden we enige aandacht aan het concept van "management by objectives". Hoofdstuk 5 : Organisaties en hun omgeving Organisaties kunnen worden benaderd als open systemen; ze leven voortdurend in wisselwerking met hun omgeving. Derhalve is de omgeving zeer belangrijk voor een organisatie. In dit hoofdstuk definiëren we de organisatorische omgeving en het organisatorisch domein. We maken een onderscheid tussen de taakomgeving en de algemene omgeving. We besteden veel aandacht aan de vraag hoe de omgeving een organisatie beïnvloedt en aan de aard der relaties tussen de organisatie en haar omgeving. Daarom maken we een onderscheid tussen mechanistische en organische organisaties, tussen differentiatie en integratie, en geven we aan hoe omgevingsonzekerheid organisatorische kenmerken beïnvloedt. Een volgend belangrijk punt betreft de omgevingsperceptie en de "enacted environment". Tenslotte bekijken we enkele strategieën ter minimalisering van omgevingsafhankelijkheid.. Hoofdstuk 6 : Technologie en organisatie Alle organisaties hebben te maken met technologie, omdat ze diverse inputelementen (grondstoffen, mensen, informatie, enz.) transformeren naar outputelementen (producten en/of diensten). In dit hoofdstuk onderzoeken we de aard en het belang van organisatorische technologieën. Dit geschiedt vooral via de bespreking van het werk inzake technologie van een drietal auteurs: Woodward, Perrow en Thompson. Deze modellen laten ons toe van allerlei bedrijfsactiviteiten te klasseren en de invloed van technologie op de organisatiestructuur te verklaren. Verder besteden we ook aandacht aan gevorderde informatietechnologie, lean production, dienstenbedrijven en werkstructurering.

15 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) 13 Boekhouden (12,12,12 lestijden/week) Hoofdstuk 7 : Organisatiegrootte en levenscyclus Naast de contextuele variabelen besproken in vorige hoofdstukken (organisatorische doeleinden, omgeving, en technologie) zijn ook de organisatiegrootte en het stadium in de levenscyclus van de organisatie contextuele variabelen die het ontwerp en de werking van een organisatie beïnvloeden. In dit hoofdstuk besteden we aandacht aan de groei en grootte van organisaties, het verband tussen organisatiegrootte en structurele kenmerken, het verband tussen de grootte en de besturingsintensiteit van een organisatie, en de organisatorische levenscyclus. Hoofdstuk 8 : Organisatiestructuur en -ontwerp In dit hoofdstuk worden de vraagstukken van arbeidsverdeling en coördinatie verder bestudeerd. We houden ons bezig met de vraag hoe de leiding een formele structuur ontwerpt om op de meest doeltreffende wijze de middelen van de organisatie te gebruiken. We geven een definitie van organisatiestructuur, organisatie-ontwerp, formele en informele organisatie en organigram. De rol van het management inzake organisatiestructurering wordt even toegelicht. We besteden aandacht aan verticale en horizontale arbeidsverdeling en coördinatie en aan verschillende wijzen van departementalisatie. Ten slotte komen ook structurele configuraties aan bod. Hoofdstuk 9 : De werking van groepen Organisaties zijn opgebouwd met groepen van mensen. Groepen worden als de organische "bouwstenen" van de excellente organisatie beschouwd. Groepen zijn ook belangrijk voor organisatieleden. In dit hoofdstuk worden allerlei aspecten van het groepsfenomeen verder bestudeerd. Hoofdstuk 10 : Organisatorische controle Elke organisatie heeft nood aan controle. In dit hoofdstuk geven we aandacht aan een definitie van controle, elementen van het controleproces, basisconcepten van controle, de timing van controle, controleniveaus, controlestrategieën, operationele controlesystemen, kwaliteitscontrole, financiële controles, en optimale mate van controle. Hoofdstuk 11 : Organisatiecultuur Organisaties verschillen van elkaar, ook cultureel gezien. Diverse organisatieculturen weerspiegelen zich in diverse organisatorische structuren en systemen. In dit hoofdstuk hebben we oog voor cultuur. We proberen dit fenomeen te definiëren. We vertrekken met het vaststellen van culturele verschillen tussen landen. Dan gaan we verschillende organisatieculturen van elkaar onderscheiden. Organisatieculturen worden door diverse factoren beïnvloed; we geven enige aandacht aan deze factoren. Tenslotte bekijken we de implicaties van cultuur voor organisatie-ontwerp. 3 de jaar De basisbegrippen over organisatie en management overbrengen naar de studenten zodat ze de verschillende organisatieprincipes kennen en hun eventuele zwakheden kunnen vermijden. Waar mogelijk worden hierbij ook praktijkoefeningen ingelast om hun theoretische kennis te toetsen aan de werkelijkheid. De begrippen over tijdmanagement en het praktisch nut voor iedereen wordt beklemtoond TV Controle, expertise en déontologie De studenten vertrouwd maken met de terminologie en de controletaken. Ze moeten daarbij oog hebben voor de wettelijke bepalingen en de wetgeving op de boekhouding en de jaarrekening. Tevens moeten ze de verantwoordelijkheden van de revisor of accountant kennen.

16 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) 14 Boekhouden (12,12,12 lestijden/week) de cursist zal voldoende kennis verwerven om zonder problemen te kunnen deelnemen aan de ingangsproeven van de verschillende instituten de cursist leert de administratie van commerciële verrichtingen, van financiële verrichtingen, van fiscale verrichtingen en van diverse verrichtingen controleren; de cursist leert het kostprijs-, kosten- en financieel beleid voorbereiden en de jaarrekeningen controleren; de cursist dient door controle een bedrijf te kunnen organiseren, coördineren en leiden; de cursist leert belangrijke beslissingen te nemen; de cursist leert correct met vertrouwelijke informatie om te gaan; de cursist kan een professioneel boekhoudkundig softwarepakket vlot gebruiken. Na het deelnemen aan dit vak moeten studenten de basis van de audit van de jaarrekening begrijpen, weten hoe het auditberoep georganiseerd is en welke functie audit speelt in de maatschappij

17 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) 15 Boekhouden (12,12,12 lestijden/week) AFFECTIEVE & PSYCHOMOTORISCHE DOELSTELLINGEN TV Nederlandse handelscorrespondentie en rapporteren De cursisten leren punctueel werken en kweken zin voor orde aan De cursisten leren met tabellen cijfergegevens duidelijk voorstellen De cursisten kunnen voorstellen schriftelijk en mondeling verdedigen De cursisten kunnen schriftelijk en mondeling rapporteren De cursisten kunnen overleg plegen, plannen, organiseren, leiden en opvolgen De cursisten kunnen met buitenstaanders en externe partijen communiceren en contacten onderhouden TV Financiële algebra 1 ste jaar De cursist kan ordelijk oefeningen uitwerken, wat de kans op rekenfouten aanzienlijk vermindert De cursist kan aan cijfers een correcte interpretatie geven. 2 de jaar De cursist kan ordelijk oefeningen uitwerken, wat de kans op rekenfouten aanzienlijk vermindert De cursist kan cijfers correcte evalueren en interpreteren. TV Bank- en kredietverrichtingen De cursisten hebben zin voor verantwoordelijkheid, nauwkeurigheid, orde en een verzorgde afwerking De cursisten oog voor zakelijk interessante verrichtingen TV Burgerlijk- en handelsrecht De cursisten brengen voldoende leergierigheid op om de wetgeving terzake op te volgen De cursisten kunnen in teamverband werken TV Sociaal recht (sociale wetgeving) De cursisten brengen voldoende leergierigheid op om de wetgeving terzake op te volgen De cursisten tonen belangstelling voor de recente ontwikkelingen in het vakgebied De cursisten wil zo veel mogelijk problemen zelf beginnen op te lossen en heeft geen houding alles aan anderen over te laten, zoals bijv. een sociaal secretariaat De cursisten kunnen in teamverband werken

18 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) 16 Boekhouden (12,12,12 lestijden/week) TV Fiscaal recht (fiscale wetgeving) 2 de jaar De cursisten brengen voldoende leergierigheid op om de wetgeving terzake op te volgen De cursisten kunnen in teamverband werken 3 de jaar De cursisten brengen voldoende leergierigheid op om de wetgeving terzake op te volgen De cursisten kunnen in teamverband werken TV Alg. boekhouden en boekhouden der vennootschappen 1 ste jaar De cursisten hebben zin voor verantwoordelijkheid, nauwkeurigheid, orde en een verzorgde afwerking De cursisten leren denken in het belang van een vennootschap 2 de jaar De cursisten hebben zin voor verantwoordelijkheid, nauwkeurigheid, orde en een verzorgde afwerking De cursisten leren denken in het belang van een vennootschap De cursisten zijn leergierig en bereid om de wetgeving ter zake op te volgen TV Analytische exploitatie boekhouden De cursisten hebben zin voor verantwoordelijkheid, nauwkeurigheid, orde en een verzorgde afwerking De cursisten kweken een analytisch denkvermogen aan TV Financiële analyse De cursisten hebben zin voor verantwoordelijkheid, nauwkeurigheid, orde en een verzorgde afwerking De cursisten hebben belangstelling voor het reilen en zeilen van de bedrijven waar ze mee te maken krijgen De cursisten zijn alert voor de knipperlichten die problemen aankondigen De cursisten ontwikkelen interesse voor een efficiënt bedrijfsbeheer De cursisten kunnen overweg met een bureau, overladen met jaarrekeningen, analyseverslagen, rekenmachine, computer e.d., zonder het noorden kwijt te raken.

19 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) 17 Boekhouden (12,12,12 lestijden/week) TV Algemene economie De cursisten hebben belangstelling voor het economische gebeuren en specifiek voor de wijze waarop sommige mensen ook anderszins gebruik maken van hun macht om medemensen zinloze werken te laten uitvoeren De cursisten ontwikkelen interesse voor de manier waarop het blijkbaar mogelijk is om de meeste mensen ervan te overtuigen dat hetgeen ze moeten doen in hun eigen belang is, terwijl dit slechts zelden, sporadisch en vooral, toevallige het geval is De cursisten hebben zin voor verantwoordelijkheid, nauwkeurigheid, orde en een verzorgde afwerking TV Case studies De cursisten hebben zin voor verantwoordelijkheid, nauwkeurigheid, orde en een verzorgde afwerking De cursisten zijn bereid een case van het begin tot het einde op te volgen De cursisten kweken volharding aan om langlopende cases met dezelfde inzet te blijven behandelen TV Openbare financiën De cursisten hebben zin voor verantwoordelijkheid, nauwkeurigheid, orde en een verzorgde afwerking De cursisten tonen een bijna natuurlijke interesse voor de openbare financiën en volgen deze op De cursisten leren een interpretatie te geven aan meldingen en informatie over openbare financiën TV Bedrijfseconomische statistiek De cursisten leren bedrijfseconomisch denken en handelen De cursisten leren statistische gegevens te interpreteren en bedrijfseconomisch aan te wenden De cursisten tonen interessen voor statistische evaluaties en discussies en leren de besluiten naar waarde schatten De cursisten leren kritisch denken TV Informatica De student heeft belangstelling voor ontwikkelingen op het informaticagebied De student neemt een goede werkhouding aan bij het werken achter een computer De student interesseert zich voor de beveiliging van computergegevens tegenover derden TV Techniek binnen- en buitenlandse handel De cursisten hebben zin voor verantwoordelijkheid, nauwkeurigheid, orde en een verzorgde afwerking De cursisten tonen interesse voor de binnen- en buitenlandse handel en volgen deze op De cursisten leren vooruit te denken

20 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) 18 Boekhouden (12,12,12 lestijden/week) TV Computerboekhouden 2 de jaar De cursisten hebben zin voor verantwoordelijkheid, nauwkeurigheid en orde De student heeft belangstelling voor ontwikkelingen op het informaticagebied De student neemt een goede werkhouding aan bij het werken achter een computer De student interesseert zich voor de beveiliging van computergegevens tegenover derden 3 de jaar De cursisten hebben zin voor verantwoordelijkheid, nauwkeurigheid en orde De student heeft belangstelling voor ontwikkelingen op het informaticagebied De student neemt een goede werkhouding aan bij het werken achter een computer De student interesseert zich voor de beveiliging van computergegevens tegenover derden TV Bedrijfsorganisatie en beleid 1 ste jaar De cursisten hebben zin voor verantwoordelijkheid, nauwkeurigheid, orde en een verzorgde afwerking De cursisten durven initiatieven te nemen 3 de jaar De cursisten hebben zin voor verantwoordelijkheid, nauwkeurigheid, orde en een verzorgde afwerking De cursisten durven initiatieven en verantwoordelijkheid te nemen De cursisten leren beleidsorganisatorisch denken en handelen De cursisten leren in teamverband werken TV Controle, expertise en déontologie De cursisten hebben zin voor verantwoordelijkheid, nauwkeurigheid, orde en een verzorgde afwerking De student heeft belangstelling voor controle en ontwikkelt interesse voor het auditberoep. De student respecteert deontologische regels en is zich bewust van de waardigheid van het beroep De student is communicatief maar toont tegelijk discretie

21 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) - BOEKHOUDEN 19 TV Nederlandse handelscorrespondentie en rapporteren ( ½,0,0, lestijden/week) COGNITIEVE / TV NEDERLANDSE HANDELSCORRESPONDENTIE EN RAPPORTEREN De student 1 De student heeft besef van de niet te onderschatten juridische aspecten van een commerciële brief. We benadrukken immers het feit dat dit document - in geval van een dispuut - een niet onaanzienlijke bewijskracht bezit. de cursist leert punctueel werken en kweekt zin voor orde aan 2 De cursist kent alle vormregels en aspecten die hem moeten toelaten een goede scriptie te schrijve kent klasseer- en archiveringssystemen kent functieomschrijvingen en functie-eisen voor medewerkers van de boekhouding kan een functieomschrijving voor medewerkers opstellen kent de logische opbouw van een vergadering en kan notulen opstellen kan een mooi CV opstellen de cursist leert punctueel werken en kweekt zin voor orde aan 1 Briefwisseling Kenmerken van het zakelijk denken Inleiding: wat is een handelsbrief + verschillende soorten - Neutrale of goed-nieuwsbrief (b.v. de betaling of de bestelling) - Informatieve brief (b.v. de offerte) - Slecht-nieuws brief (b.v. klachtbrief of maanbrief) - Persuasieve brief (b.v. sollicitatiebrief of prijsaanvraag) 2 Rapporten Het rapport: structuur en kenmerken Soorten rapporteringen - Notuleren van een vergadering - Memo s - Eindverhandeling of scriptie schrijven van een C.V. + begeleidende brief 3 kan contacten met externe partijen (cfr.raadgevers, leveranciers, klanten) onderhouden kan mondeling en schriftelijk voorstellen presenteren kan mondeling en schriftelijk rapporteren kan een werkoverleg plannen, organiseren, leiden en opvolgen 3 Praktijkgevallen voorbeelden bespreking gevallenstudie oefeningen schrijven van een C.V. + begeleidende brief

22 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) - BOEKHOUDEN 20 TV Financiële algebra ( 1,1,0 lestijden/week) TV FINANCIËLE ALGEBRA 1 ste JAAR De studenten 1 geven het onderscheid tussen enkelvoudige en samengestelde intrest duidelijk weer. 2 verwerven inzicht in enkelvoudige intrest, alsook in post- en praenumerando-annuïteit kunnen de algemene formules voor de enkelvoudige intrest afleiden en opstellen kunnen de formules voor enkelvoudige intrest toepassen. kunnen de oefeningen ordelijk uitwerken, hetgeen de kans op rekenfouten aanzienlijk vermindert 3 verwerven inzicht in samengestelde intrest, alsook in post- en praenumerando-annuïteit kunnen de algemene formules voor de samengestelde intrest afleiden en opstellen kunnen de formules voor samengestelde intrest toepassen. kunnen de oefeningen ordelijk uitwerken, hetgeen de kans op rekenfouten aanzienlijk vermindert 4 kunnen de afleidingen uit de slotwaardeformules geven en de nieuwe formules kunnen toepassen kunnen de oefeningen ordelijk uitwerken, hetgeen de kans op rekenfouten aanzienlijk vermindert 1 Inleiding Begrip rente (intrest) Symbolen en definities 2 Enkelvoudige intrestrekening Kenmerken Praktijk Voorbeeld Formule voor berekening van de intrest Formule voor berekening van de slotwaarde Oefeningen 3 Samengestelde intresten Voorbeelden Definitie Formule voor berekening samengestelde intrest Jaarlijkse kapitalisatie Oefeningen 4 Vraagstukken uit slotwaardeformules Aanvangswaarde - enkelvoudige intrest - samengestelde intrest Bepaling van de tijd - enkelvoudige intrest - samengestelde intrest Bepaling van de rentevoet

23 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) - BOEKHOUDEN 21 TV Financiële algebra ( 1,1,0 lestijden/week) De studenten - enkelvoudige intrest - samengestelde intrest Oefeningen 5 verwerven inzicht in enkelvoudige en samengestelde intrest, alsook in post- en praenumerando-annuïteit kunnen de formules voor de slotwaarde van een post- en praenumerando-annuïteit afleiden,opstellen en toepassen. kunnen afleidingen uit de slotwaardeformules van post- en praenumerando-annuïteiten geven en toepassen. kunnen de oefeningen ordelijk uitwerken, hetgeen de kans op rekenfouten aanzienlijk vermindert 6 verwerven inzicht in enkelvoudige en samengestelde intrest, alsook in post- en praenumerando-annuïteit kunnen de formules voor de aanvangswaarde van een post- en praenumerando annuïteit afleiden, opstellen en toepassen. kunnen de oefeningen ordelijk uitwerken, hetgeen de kans op rekenfouten aanzienlijk vermindert 5 Annuïteiten: slotwaarden Slotwaarde van een postnumerando annuïteit met constante termijnen Slotwaarde van een praenumerandoo annuïteit met constante termijnen Relatie tussen een post- en een praenumerando annuïteit Kapitaalvorming: afgeleide vraagstukken - door een dadelijk ingaande postnumerando annuïteit 1. berekening van de eindwaarde 2. berekening van de termijn 3. berekening van de duur (= aantal termijnen) 4. berekening van de rentevoet - door een dadelijk ingaande praenumerando annuïteit 1. berekening van de slotwaarde 2. berekening van de termijn 3. berekening van de duur (= aantal termijnen) 4. berekening van de rentevoet Oefeningen 6 Annuïteiten: beginwaarden Inleiding Beginwaarde van een postnumerando annuïteit met constante termijnen Beginwaarde van een praenumerandoo annuïteit met constante termijnen Oefeningen

24 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) - BOEKHOUDEN 22 TV Financiële algebra ( 1,1,0 lestijden/week) 2 de JAAR De student 7 kan de waarde van een annuïteit op verschillende momenten berekenen, steunend op zowel begin- als slotwaarden is vertrouwd met het begrip tussentermijn, kent de formules en kan oefeningen hieromtrent oplossen inzake veranderlijke termijnen is hij op de hoogte van RR & MR en kan dit toepassen op dergelijke termijnen en kan derhalve vraagstukken hieromtrent oplossen 8 begrijpt de overgang van de annuïteit naar de lening kan aflossingstermijnen berekenen en de aflossingstabellen opstellen, zowel bij constante als bij klimmende aflossing kan tafels gebruiken en de gegevens ervan correct interpreteren kan aflossingsberekeningen maken i.g.v. wijziging van de rentevoet in de loop van de aflossingsperiode 9 kent de begrippen levensverzekering en gemengde levensverzekering is vertrouwd met de sterftetafels en kan de elementen ervan gebruiken om premies te berekenen kent het verband tussen dergelijke verzekering en de fiscaliteit 7 Annuïteiten, speciale vraagstukken hoofdstuk 1: waardebepalingen van een ann. op een willekeurig ogenblik hoofdstuk 2: ann. met tussentermijnen hoofdstuk 3: ann. met veranderlijke termijnen hoofdstuk 4: afgeleide vraagstukken 8 De verschillende aspecten van de aflossing van leningen inleiding de constante aflossing de klimmende aflossing aflossingen met complicaties 9 Levensverzekeringen

25 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) - BOEKHOUDEN 23 TV Bank- en kredietverrichtingen ( 0,0,2 lestijden/week) TV BANK- EN KREDIETVERRICHTINGEN De studenten kunnen 1 de historiek van het geld- en bankwezen in een notendop weergeven 1 Inleiding: Geschiedenis van het geld- en bankwezen 2 de financiële sector sensu lato en sensu stricto bespreken 2 Hoofdstuk I: De financiële sector in België. 3 de huidige evolutie en tendensen in het bankwezen schetsen de reglementering van het bankbedrijf toelichten de term gemengde bank verklaren. de voorwaarden om met bankieren te beginnen geven de bankcoëfficiënten geven en hun belang aantonen de controleautoriteiten i.v.m. het bankbedrijf opsommen en hun taken toelichten 4 de begrippen eigen vermogen, vreemd vermogen en thesaurie beheer omschrijven. de rendabiliteit en de solvabiliteit van de financiële instellingen bespreken 1.1. De financiële sector in brede zin De financiële sector "sensu stricto" De marktaandelen De minder bekende financiële instellingen Specifieke tendensen binnen de financiële sector. 3 Hoofdstuk II: De reglementering van het bankbedrijf Splitsing van de gemengde banken Het huidige statuut van de banken Aandelenbezit door de banken Het objectieve bankbeheer Voorwaarden om het bankieren te beginnen De bankcoëfficiënten 2.3. De controleautoriteiten De Belgische Vereniging van Banken (BVB). 4 Hoofdstuk III: De depositobanken De middelen van de banken (passiefzijde van de balans) Eigen vermogen Vreemd vermogen Het thesauriebeheer De wederbeleggingen van de banken (actiefzijde balans) Resultaten Rendabiliteit Solvabiliteit.

26 CVO - HOEc (Economisch Hoger Onderwijs) - BOEKHOUDEN 24 TV Bank- en kredietverrichtingen ( 0,0,2 lestijden/week) De studenten kunnen 5 de huidige betaalsystemen opsommen en uitleggen 5 Hoofdstuk IV: De betaalsystemen. 6 de begrippen geldschepping en geldvernietiging verklaren + voorbeelden 7 de voorwaarden tot kredietverlening uiteenzetten de kredieten indelen naar meerdere criteria de draagwijdte weergeven van de kredieten aan de overheid de draagwijdte weergeven van de kredieten aan de bedrijven de werking van het kaskrediet illustreren de discontokredieten uitleggen een grafische voorstelling geven van het documentair krediet de begrippen leasing en factoring omschrijven de draagwijdte weergeven van de kredieten aan particulieren de begrippen persoonlijke lening en woninglening onderscheiden 4.1. Chartaal geld Giraal geld De overschrijving De cheque Betaal- of bankkaarten Kredietkaarten Vooruitzichten. 6 Hoofdstuk V: Geldschepping en verrekening Geldschepping door de banken De bancaire verrekening. 7 Hoofdstuk VI: De kredieten Inleiding De kredietopening Toekenningsvoorwaarden van het krediet Kredieten aan particulieren Het voorschot in rekening-courant of kasfaciliteit Het verbruikskrediet Het hypothecair krediet Kredieten aan bedrijven De bedrijfskredieten (kredietlijn - straight loan - discontokrediet - warrantkrediet - borgstellings- en avalkredieten - factoring) De kredieten tot financiering van de investeringen (investeringskrediet - leasing) De kredieten aan de buitenlandse handel (acceptkrediet - documentair krediet) De kredieten in deviezen Krediet aan de overheid Wie is de overheid? Structuur van de overheidsschuld Bij wie gaat de Staat schulden aan? Aandeel van de banken in de financiering van de

VOLWASSENENONDERWIJS

VOLWASSENENONDERWIJS VOLWASSENENONDERWIJS Organisatie: lineaire opleiding Onderwijsvorm: HOKTSP Categorie: Economisch Totale opleiding: 3-jarige opleiding + 4e specialisatiejaar Opleiding: BOEKHOUDEN (+ 4e specialisatiejaar

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,

Nadere informatie

Basis dubbel boekhouden (module A1)

Basis dubbel boekhouden (module A1) Basis dubbel boekhouden (module A1) In deze module maakt de cursist kennis met de techniek van het boekhouden. Er wordt ingegaan op alle belangrijke basisboekingen binnen een onderneming. basisbegrippen

Nadere informatie

Modulefiche. Begincompetenties Geen voorkennis vereist. Eindcompetenties. Modulenummer + Naam module: B1 Bedrijfsbeheer. Datum: 25 januari 2012

Modulefiche. Begincompetenties Geen voorkennis vereist. Eindcompetenties. Modulenummer + Naam module: B1 Bedrijfsbeheer. Datum: 25 januari 2012 Modulefiche Modulenummer + Naam module: B1 Bedrijfsbeheer Datum: 25 januari 2012 Economie (40 lestijden) Begincompetenties Geen voorkennis vereist Eindcompetenties Consumentengedrag Inzicht hebben in het

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,

Nadere informatie

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS WISKUNDE. Derde graad BSO Derde leerjaar: 1 of 2 uur/week

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS WISKUNDE. Derde graad BSO Derde leerjaar: 1 of 2 uur/week VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS WISKUNDE Derde graad BSO Derde leerjaar: 1 of 2 uur/week Licap - Brussel - september 1995 INHOUD 1 BEGINSITUATIE... 5 2

Nadere informatie

Behaal je diploma secundair onderwijs

Behaal je diploma secundair onderwijs www.diplomasecundair.be Behaal je diploma secundair onderwijs INTKO is dé school voor Tweedekansonderwijs in de regio Halle-Vilvoorde. Ben je ouder dan 18 en heb je je diploma secundair onderwijs nog niet

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad Profilering derde graad De leerling heeft in de eerste en de tweede graad de gelegenheid gehad om zijn of haar interesses te ontdekken. Misschien heeft hij of zij al enig idee ontwikkeld over toekomstige

Nadere informatie

Het ondersteunen en mee uitvoeren van de boekhouding alsook het voeren van een verantwoord aankoopbeleid.

Het ondersteunen en mee uitvoeren van de boekhouding alsook het voeren van een verantwoord aankoopbeleid. - LOCHRISTI FUNCTIEBESCHRIJVING AFDELING: DIENST: FUNCTIEBENAMING: FINANCIELE DIENST FINANCIELE DIENST-ECONOMAAT econoom-boekhouder 1. Plaats in de organisatie De econoom-boekhouder werkt onder leiding

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,

Nadere informatie

HBO5 Boekhouden/Accountancy (90 studiepunten) Bij Organisatie:

HBO5 Boekhouden/Accountancy (90 studiepunten) Bij Organisatie: STUDIEFICHE CVO DE AVONDSCHOOL Opleiding HBO5 Boekhouden/Accountancy (90 studiepunten) Module Organisatie en communicatie Plaats van de module in de opleiding: De cursist krijgt zicht op het belang van

Nadere informatie

dag van de wiskunde 2013

dag van de wiskunde 2013 dag van de wiskunde 2013 kulak, 23 november 2013 financiële algebra voor de derde graad nicole de wilde leraar sint-franciscusinstituut melle Doelstelling Wat niet? Het is niet de bedoeling om een theoretische

Nadere informatie

ECTS-fiche. 1. Identificatie. Module. Lestijden 60

ECTS-fiche. 1. Identificatie. Module. Lestijden 60 ECTS-fiche 1. Identificatie Opleiding Marketing Module Management & Organisatie Code C2 Lestijden 60 Studiepunten n.v.t. Ingeschatte totale studiebelasting (in uren) 1 Mogelijkheid tot JA aanvragen vrijstelling

Nadere informatie

Nota 1 m.b.t. de organisatie van het toelatingsexamen tot de stage van accountant

Nota 1 m.b.t. de organisatie van het toelatingsexamen tot de stage van accountant Nota 1 m.b.t. de organisatie van het toelatingsexamen tot de stage van accountant De Wet van 22 april 1999 betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen biedt de houders van een diploma opgenomen

Nadere informatie

tel.: 050 40 68 68 fax: 050 40 68 60 VOLWASSENENONDERWIJS HOGER BEROEPSONDERWIJS (HBO5) Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Modulaire opleiding

tel.: 050 40 68 68 fax: 050 40 68 60 VOLWASSENENONDERWIJS HOGER BEROEPSONDERWIJS (HBO5) Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Modulaire opleiding VRIJ HANDELS- EN SPORTINSTITUUT vzw Spoorwegstraat 14 8200 Sint-Michiels tel.: 050 40 68 68 fax: 050 40 68 60 e-mail: vhsi@vhsi.be website: www.vhsi.be VOLWASSENENONDERWIJS HOGER BEROEPSONDERWIJS (HBO5)

Nadere informatie

Beroepsopleiding Studiegebied Handel BO HA Bedrijfsbeheer. Opleidingsprofiel secundair volwassenenonderwijs

Beroepsopleiding Studiegebied Handel BO HA Bedrijfsbeheer. Opleidingsprofiel secundair volwassenenonderwijs VR 2016 0912 DOC.1344/7 Bijlage 5 bij het besluit van de Vlaamse Regering van.../.../... tot wijziging van de indeling van studiegebieden in opleidingen van het secundair volwassenenonderwijs en van de

Nadere informatie

Beroepsopleiding Studiegebied Handel BO HA Bedrijfsbeheer. Opleidingsprofiel secundair volwassenenonderwijs

Beroepsopleiding Studiegebied Handel BO HA Bedrijfsbeheer. Opleidingsprofiel secundair volwassenenonderwijs Beroepsopleiding Studiegebied Handel BO HA 011 01.02.2017 Bedrijfsbeheer Opleidingsprofiel secundair volwassenenonderwijs REFERENTIEKADER: ERKENDE BEROEPSKWALIFICATIE: KAPPER- SALONVERANTWOORDELIJKE NIVEAU

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad Profilering derde graad De leerling heeft in de eerste en de tweede graad de gelegenheid gehad om zijn of haar interesses te ontdekken. Misschien heeft hij of zij al enig idee ontwikkeld over toekomstige

Nadere informatie

WISKUNDIGE TAALVAARDIGHEDEN

WISKUNDIGE TAALVAARDIGHEDEN WISKUNDIGE TLVRDIGHEDEN Derde graad 1 Het begrijpen van wiskundige uitdrukkingen in eenvoudige situaties (zowel mondeling als 1V4 2V3 3V3 (a-b-c) schriftelijk) 2 het begrijpen van figuren, tekeningen,

Nadere informatie

Het ondersteunen en mee uitvoeren van de boekhouding alsook het voeren van een verantwoord aankoopbeleid.

Het ondersteunen en mee uitvoeren van de boekhouding alsook het voeren van een verantwoord aankoopbeleid. O.C.M.W.- LOCHRISTI FUNCTIEBESCHRIJVING AFDELING: DIENST: FUNCTIEBENAMING: FINANCIELE DIENST FINANCIELE DIENST-ECONOMAAT econoom-boekhouder 1. Plaats in de organisatie De econoom-boekhouder rapporteert

Nadere informatie

Nota 1 m.b.t. de organisatie van het toelatingsexamen tot de stage van accountant

Nota 1 m.b.t. de organisatie van het toelatingsexamen tot de stage van accountant Nota 1 m.b.t. de organisatie van het toelatingsexamen tot de stage van accountant De Wet van 22 april 1999 betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen biedt de houders van een diploma opgenomen

Nadere informatie

Modulefiche. Naam module: Bedrijfsbeheer (A3) Datum: 1 september 2012 ECONOMIE. Begincompetenties: Geen

Modulefiche. Naam module: Bedrijfsbeheer (A3) Datum: 1 september 2012 ECONOMIE. Begincompetenties: Geen Naam module: Bedrijfsbeheer (A3) Datum: 1 september 2012 ECONOMIE Begincompetenties: Geen Modulefiche Leerinhoud: Consumentengedrag o Inleidende begrippen Behoefte Schaarste Nuttigheid en keuzeprobleem

Nadere informatie

Graduaat Boekhouden. Erkend diploma. russel. volwassenenonderwijs. Lesgevers met beroepservaring. Erkend door BIBF en IAB. Modulaire opleiding

Graduaat Boekhouden. Erkend diploma. russel. volwassenenonderwijs. Lesgevers met beroepservaring. Erkend door BIBF en IAB. Modulaire opleiding CVOB russel volwassenenonderwijs Boeiende opleidingen ontdekken Je carrièrekansen vergroten Erkend diploma Graduaat Boekhouden Erkend door BIBF en IAB Modulaire opleiding Goede bereikbaarheid Praktijkgericht

Nadere informatie

Hotelmanagement, Toerisme en recreatiemanagement

Hotelmanagement, Toerisme en recreatiemanagement Hotelmanagement, Toerisme en recreatiemanagement Hotelreceptionist M/V * bachelor opleiding toerisme of hotelmanagement * goede talenkennis is noodzakelijk * bereid om in verschillende shiften te werken

Nadere informatie

Boekhouden Accountancy. Computerboekhouden

Boekhouden Accountancy. Computerboekhouden STUDIEFICHE CVO DE AVONDSCHOOL Opleiding Boekhouden Accountancy Module Computerboekhouden Plaats van de module in de opleiding: In deze module wordt de kennis van basis boekhouden omgezet in een praktijkstudie.

Nadere informatie

Ondernemerschap. Algemene opleiding Studiegebied Bedrijfsbeheer AO BB Opleidingsprofiel secundair volwassenenonderwijs

Ondernemerschap. Algemene opleiding Studiegebied Bedrijfsbeheer AO BB Opleidingsprofiel secundair volwassenenonderwijs Algemene opleiding Studiegebied Bedrijfsbeheer AO BB 001 01.02.2019 Ondernemerschap Opleidingsprofiel secundair volwassenenonderwijs REFERENTIEKADER: ERKENDE BBROEPSKWALIFICATIE: KAPPER- SALONVERANTWOORDELIJKE

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,

Nadere informatie

Sint-Jan Berchmanscollege

Sint-Jan Berchmanscollege Sint-Jan Berchmanscollege Infobrochure HANDEL (3de graad TSO) Leerlingenprofiel Je bent 16 jaar en je kiest voor een studierichting in de 3de graad. Zou de richting Handel iets voor jou zijn? Handel is

Nadere informatie

FUNCTIEBESCHRIJVING/-PROFIEL OCMW SINT NIKLAAS.

FUNCTIEBESCHRIJVING/-PROFIEL OCMW SINT NIKLAAS. FUNCTIEBESCHRIJVING/-PROFIEL OCMW SINT NIKLAAS. 1. ALGEMENE GEGEVENS. 1. Naam van de functie: Maatschappelijk assistent(e) 2. Dienst en/of sectie: Sociale dienst 3. Code : 4. Datum : 13 januari 2009 5.

Nadere informatie

Ondernemerschap. Algemene opleiding Studiegebied Bedrijfsbeheer AO BB Opleidingsprofiel secundair volwassenenonderwijs

Ondernemerschap. Algemene opleiding Studiegebied Bedrijfsbeheer AO BB Opleidingsprofiel secundair volwassenenonderwijs Bijlage 13 bij het besluit van de Vlaamse Regering van.../.../... tot wijziging van de indeling van studiegebieden in opleidingen van het secundair volwassenenonderwijs en van de regelgeving betreffende

Nadere informatie

Competentie-invullingsmatrix

Competentie-invullingsmatrix Competentie-invullingsmatrix masterprf Master of Science in de wiskunde Academiejaar 2016-2017 Legende: W=didactische werkvormen E=evaluatievormen Competentie in één of meerdere wetenschappen Wetenschappelijke

Nadere informatie

FUNCTIEBESCHRIJVING FUNCTIE: NIVEAU: adviseur financiën en begroting WEDDENSCHAAL: A1a-A2a. Plaats in het organogram. Hoofddoel van de functie

FUNCTIEBESCHRIJVING FUNCTIE: NIVEAU: adviseur financiën en begroting WEDDENSCHAAL: A1a-A2a. Plaats in het organogram. Hoofddoel van de functie FUNCTIEBESCHRIJVING FUNCTIE: NIVEAU: Rang: WEDDENSCHAAL: adviseur financiën en begroting A Av A1a-A2a Plaats in het organogram De adviseur financiën en begroting rapporteert aan de financieel beheerder.

Nadere informatie

ERKEND BOEKHOUDER-FISCALIST WORDEN. Verantwoordelijke uitgever: Beroepsinstituut van erkende Boekhouders en Fiscalisten

ERKEND BOEKHOUDER-FISCALIST WORDEN. Verantwoordelijke uitgever: Beroepsinstituut van erkende Boekhouders en Fiscalisten ERKEND BOEKHOUDER-FISCALIST WORDEN Verantwoordelijke uitgever: Beroepsinstituut van erkende Boekhouders en Fiscalisten 10/2017 DE BEROEPSACTIVITEITEN DE 2 BEROEPSPERSPECTIEVEN Fiscaliteit Boekhouder-fiscalist

Nadere informatie

Opleiding. Meertalig Secretariaat. Code + officiële benaming van de module. B1 Bedrijfsbeheer. Academiejaar 2015-2016.

Opleiding. Meertalig Secretariaat. Code + officiële benaming van de module. B1 Bedrijfsbeheer. Academiejaar 2015-2016. Opleiding Meertalig Secretariaat Code + officiële benaming van de module B1 Bedrijfsbeheer Academiejaar 2015-2016 Semester 1+2 Opmerking: studenten die deze module van het derde jaar van het modeltraject

Nadere informatie

STUDIEGEBIED HANDEL (bso)

STUDIEGEBIED HANDEL (bso) (bso) Tweede graad... Kantoor Derde graad Kantoor Kantooradministratie en gegevensbeheer (7de jaar) Studierichting Kantoor de graad Een woordje uitleg over de studierichting... Interesse voor werken met

Nadere informatie

Voor elke competentie dient u ten eerste aan te geven in welke mate deze vereist is om het stageproject succesvol te (kunnen) beëindigen.

Voor elke competentie dient u ten eerste aan te geven in welke mate deze vereist is om het stageproject succesvol te (kunnen) beëindigen. FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSWETENSCHAPPEN NAAMSESTRAAT 69 BUS 3500 3000 LEUVEN, BELGIË m Stageproject bijlage 1: Leidraad bij het functioneringsgesprek Naam stagiair(e):.. Studentennummer:. Huidige opleiding

Nadere informatie

Opleiding. Marketing. Code + officiële benaming van de module. C2 Management en Organisatie. Academiejaar 2015-2016. Semester: Studieomvang

Opleiding. Marketing. Code + officiële benaming van de module. C2 Management en Organisatie. Academiejaar 2015-2016. Semester: Studieomvang Opleiding Marketing Code + officiële benaming van de module C2 Management en Organisatie Academiejaar 2015-2016 Semester: 2 Studieomvang 4 studiepunten Totale studietijd 90 u Aantal lestijden 60 Aandeel

Nadere informatie

O.C.M.W.- LOCHRISTI FUNCTIEBESCHRIJVING SECRETARIS-SECRETARIAAT. 1. Plaats in de organisatie

O.C.M.W.- LOCHRISTI FUNCTIEBESCHRIJVING SECRETARIS-SECRETARIAAT. 1. Plaats in de organisatie - LOCHRISTI FUNCTIEBESCHRIJVING AFDELING: DIENST: FUNCTIEBENAMING: SECRETARIS-SECRETARIAAT SECRETARIAAT Administratief bediende 1. Plaats in de organisatie Deze administratieve medewerk(st)er werkt onder

Nadere informatie

Functiekaart. Werkt onder leiding van en rapporteert aan de bestuurssecretaris (Algemene zaken - Financiën).

Functiekaart. Werkt onder leiding van en rapporteert aan de bestuurssecretaris (Algemene zaken - Financiën). Functie Graadnaam: deskundige Functienaam: boekhouder Functiefamilie: deskundig Functionele loopbaan: B1-B3 Afdeling: Algemene zaken Dienst: Financiën Subdienst: Administratie Code: Doel van de entiteit

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad Profilering derde graad De leerling heeft in de eerste en de tweede graad de gelegenheid gehad om zijn of haar interesses te ontdekken. Misschien heeft hij of zij al enig idee ontwikkeld over toekomstige

Nadere informatie

EEN geslaagd PROjECT!

EEN geslaagd PROjECT! A & D Boekhoudkantoor, Klapstraat 58, 1790 Teralfene Tel 0473.821367 www.infoboekhouden.be DE BOEKHOUDER-FISCALIST BIBF: Uw PARTNER VOOR EEN geslaagd PROjECT! Een brochure van het Beroepsinstituut van

Nadere informatie

FISCALIST. 520,30 incl. BTW OMSCHRIJVING. Introductie. Omschrijving. Voor wie is deze opleiding bestemd? Toelatingsvoorwaarden

FISCALIST. 520,30 incl. BTW OMSCHRIJVING. Introductie. Omschrijving. Voor wie is deze opleiding bestemd? Toelatingsvoorwaarden #ACCOUNTANCY FISCALIST BESPAAR MET DE KMO-PORTEFEUILLE 520,30 incl. BTW OMSCHRIJVING Introductie Campus Brugge Op maandag- en woensdagavond telkens van 18u30 tot 22u + extra lessen op zaterdagvoormiddag

Nadere informatie

financiële- en sociale dienst O.C.M.W.

financiële- en sociale dienst O.C.M.W. O.C.M.W.-LOCHRISTI FUNCTIEBESCHRIJVING AFDELING: DIENST: FUNCTIEBENAMING: SECRETARIS-SECRETARIAAT SECRETARIAAT administratief medewerk(st)er financiële- en sociale dienst O.C.M.W. 1. Plaats in de organisatie

Nadere informatie

Behaal je diploma secundair onderwijs

Behaal je diploma secundair onderwijs www.diplomasecundair.be Behaal je diploma secundair onderwijs INTKO is dé school voor Tweedekansonderwijs in de regio Halle-Vilvoorde. Ben je ouder dan 18 en heb je je diploma secundair onderwijs nog niet

Nadere informatie

Hoeveel geld zit er in de bedrijfsvoering?

Hoeveel geld zit er in de bedrijfsvoering? Hoeveel geld zit er in de bedrijfsvoering? Een simpele vraag met een simpel en nuttig antwoord. Deze vraag is de eerste stap bij het opstellen van kristalheldere financiële overzichten. Hoeveel geld zit

Nadere informatie

Actualisering leerplan eerste graad - Deel getallenleer: vraagstukken Bijlage p. 1. Bijlagen

Actualisering leerplan eerste graad - Deel getallenleer: vraagstukken Bijlage p. 1. Bijlagen Bijlage p. 1 Bijlagen Bijlage p. 2 Bijlage 1 Domeinoverschrijdende doelen - Leerplan BaO (p. 83-85) 5.2 Doelen en leerinhouden 5.2.1 Wiskundige problemen leren oplossen DO1 Een algemene strategie voor

Nadere informatie

O.C.M.W.-LOCHRISTI FUNCTIEBESCHRIJVING ADMINISTRATIE WZC. 1. Plaats in de organisatie

O.C.M.W.-LOCHRISTI FUNCTIEBESCHRIJVING ADMINISTRATIE WZC. 1. Plaats in de organisatie O.C.M.W.-LOCHRISTI FUNCTIEBESCHRIJVING AFDELING: DIENST: FUNCTIEBENAMING: WOONZORGCENTRUM ADMINISTRATIE WZC Administratief medewerker WZC 1. Plaats in de organisatie De administratief medewerker werkt

Nadere informatie

Financieel Administratief Medewerker

Financieel Administratief Medewerker Financieel Administratief Medewerker 36 lesavonden van 3 uur, een avond per week + 4 examenavonden Voor wie? Iedereen die een financieel administratieve kantoorfunctie ambieert en daarvoor over de juiste

Nadere informatie

DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT

DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT 1 VOORSTEL NIEUW DOMEIN A VAARDIGHEDEN 1.1 Doel en inhoud Dit domein omvat algemene en vakspecifieke vaardigheden die verkaveld zijn in de subdomeinen A1

Nadere informatie

Sint-Jan Berchmanscollege

Sint-Jan Berchmanscollege Sint-Jan Berchmanscollege Infobrochure HANDEL (3de graad TSO) Leerlingprofiel Je bent 16 jaar en je kiest voor een studierichting in de 3de graad. Zou de richting Handel iets voor jou zijn? Handel is

Nadere informatie

Secretaresse. NVOG opleidingen groep. 1 jaar, 36 lessen van 3 uur, een avond per week + 4 examenavonden Alkmaar Hoorn

Secretaresse. NVOG opleidingen groep. 1 jaar, 36 lessen van 3 uur, een avond per week + 4 examenavonden Alkmaar Hoorn Secretaresse 1 jaar, 36 lessen van 3 uur, een avond per week + 4 examenavonden Voor iedereen die werkzaam is of wil zijn in een secretariële functie en daarvoor het volledig secretaressediploma wil behalen

Nadere informatie

ASO - studierichtingen in VIA-TIENEN

ASO - studierichtingen in VIA-TIENEN ASO - studierichtingen in VIA-TIENEN De onderwijsvorm ASO is een breed algemeen vormende doorstroomrichting waarin de leerlingen zich voorbereiden op een academische of professionele bacheloropleiding.

Nadere informatie

Sint-Jan Berchmanscollege

Sint-Jan Berchmanscollege Sint-Jan Berchmanscollege Infobrochure Handel (3de graad TSO) Leerlingprofiel Je bent 16 jaar en je kiest voor een studierichting in de derde graad. Zou de richting Handel iets voor jou zijn? Handel is

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad Profilering derde graad De leerling heeft in de eerste en de tweede graad de gelegenheid gehad om zijn of haar interesses te ontdekken. Misschien heeft hij of zij al enig idee ontwikkeld over toekomstige

Nadere informatie

Sint-Jan Berchmanscollege

Sint-Jan Berchmanscollege Sint-Jan Berchmanscollege Infobrochure SECRETARIAAT-TALEN (3de graad TSO) Leerlingenprofiel Je bent 16 jaar en je kiest voor een studierichting in de 3de graad. Zou de richting TSO Secretariaat-Talen iets

Nadere informatie

VOET EN STUDIEGEBIED HANDEL

VOET EN STUDIEGEBIED HANDEL Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel VOET EN STUDIEGEBIED HANDEL Elementen van de Stam Alle elementen van de stam zijn fundamenteel in de vorming van de leerling

Nadere informatie

Inhaalbeweging economie

Inhaalbeweging economie Inhaalbeweging economie Inleiding Voor de inhaalbeweging economie bestaan er vijf documenten 1 Dit algemeen document dat een volledige beschrijving geeft van wat van leerlingen verwacht wordt als ze beslissen

Nadere informatie

Hoe kan de school in het algemeen werk maken van het nieuwe concept (stam + contexten)?

Hoe kan de school in het algemeen werk maken van het nieuwe concept (stam + contexten)? Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel VOET EN STUDIEGEBIED ASO STUDIERICHTING : ECONOMIE Hoe kan de school in het algemeen werk maken van het nieuwe concept

Nadere informatie

NVOG opleidingen. Financieel Administratief Medewerker. 36 lesavonden van 2 3/4 uur, een avond per week + 4 examenavonden Alkmaar Hoorn

NVOG opleidingen. Financieel Administratief Medewerker. 36 lesavonden van 2 3/4 uur, een avond per week + 4 examenavonden Alkmaar Hoorn Financieel Administratief Medewerker 36 lesavonden van 2 3/4 uur, een avond per week + 4 examenavonden Voor wie? Iedereen die een financieel administratieve kantoorfunctie ambieert en daarvoor over de

Nadere informatie

Referentieniveaus uitgelegd. 1S - rekenen Vaardigheden referentieniveau 1S rekenen. 1F - rekenen Vaardigheden referentieniveau 1F rekenen

Referentieniveaus uitgelegd. 1S - rekenen Vaardigheden referentieniveau 1S rekenen. 1F - rekenen Vaardigheden referentieniveau 1F rekenen Referentieniveaus uitgelegd De beschrijvingen zijn gebaseerd op het Referentiekader taal en rekenen'. In 'Referentieniveaus uitgelegd' zijn de niveaus voor de verschillende sectoren goed zichtbaar. Door

Nadere informatie

Sint-Jan Berchmanscollege

Sint-Jan Berchmanscollege Sint-Jan Berchmanscollege Infobrochure Handel (3de graad TSO) Leerlingprofiel Je bent 16 jaar en je kiest voor een studierichting in de derde graad. Zou de richting Handel iets voor jou zijn? Handel is

Nadere informatie

Functiebeschrijving DESKUNDIGE NOODPLANNING B1-B3

Functiebeschrijving DESKUNDIGE NOODPLANNING B1-B3 Beschrijving doel en visie Binnen de eengemaakte organisatie, stad en OCMW, staat de burger centraal. Om dit te realiseren zijn er 3 klantgerichte sectoren: dienstverlening, samenleving en stadsontwikkeling

Nadere informatie

INHOUD. Beknopte biografie van de auteurs. HOOFDSTUK 1 Draagwijdte van het financieel beheer 1. HOOFDSTUK 2 Inleiding tot de jaarrekening 19

INHOUD. Beknopte biografie van de auteurs. HOOFDSTUK 1 Draagwijdte van het financieel beheer 1. HOOFDSTUK 2 Inleiding tot de jaarrekening 19 INHOUD Beknopte biografie van de auteurs v HOOFDSTUK 1 Draagwijdte van het financieel beheer 1 1.1. Het financieringsvraagstuk 1 1.2. Draagwijdte, organisatie en stijgend belang van de financiële functie

Nadere informatie

Uw innoverende oplossing om financiële plannen op te stellen

Uw innoverende oplossing om financiële plannen op te stellen www.mybizsolution.be info@mybizsolution.be Uw innoverende oplossing om financiële plannen op te stellen Een beveiligde rekening voor elke gebruiker Een permanente toegang overal in de wereld via Internet

Nadere informatie

NVOG opleidingen. Secretaresse. 1 jaar, 36 lessen van 2 3/4 uur, een avond per week + 4 examenavonden Alkmaar Hoorn

NVOG opleidingen. Secretaresse. 1 jaar, 36 lessen van 2 3/4 uur, een avond per week + 4 examenavonden Alkmaar Hoorn vo Secretaresse 1 jaar, 36 lessen van 2 3/4 uur, een avond per week + 4 examenavonden Voor iedereen die werkzaam is of wil zijn in een secretariële functie en daarvoor het volledig secretaressediploma

Nadere informatie

Verantwoordelijke uitgever: Beroepsinstituut van erkende Boekhouders en Fiscalisten. ERKEND BOEKHOUDER-FISCALIST WORdEN

Verantwoordelijke uitgever: Beroepsinstituut van erkende Boekhouders en Fiscalisten. ERKEND BOEKHOUDER-FISCALIST WORdEN Verantwoordelijke uitgever: Beroepsinstituut van erkende Boekhouders en Fiscalisten ERKEND BOEKHOUDER-FISCALIST WORdEN DE BEROEPSACTIVITEITEN De 2 beroepsperspectieven Fiscaliteit Boekhouder-fiscalist

Nadere informatie

Start to ICT. Algemene opleiding Studiegebied Informatie- en communicatietechnologie AO IC

Start to ICT. Algemene opleiding Studiegebied Informatie- en communicatietechnologie AO IC Algemene opleiding Studiegebied Informatie- en communicatietechnologie AO IC 101 01.09.2016 Start to ICT Opleidingsprofiel secundair volwassenenonderwijs REFERENTIEKADER: ERKENDE BEROEPSKWALIFICATIE: KAPPER-

Nadere informatie

WISKUNDE D HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0

WISKUNDE D HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 WISKUNDE D HAVO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de

Nadere informatie

Sint-Jan Berchmanscollege

Sint-Jan Berchmanscollege Sint-Jan Berchmanscollege Infobrochure ADMINISTRATIE & RETAIL (3de graad BSO) Leerlingprofiel Je bent 16-17 jaar. Je kiest voor een studierichting in de derde graad. Je wil meer te weten komen over het

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad Profilering derde graad De leerling heeft in de eerste en de tweede graad de gelegenheid gehad om zijn of haar interesses te ontdekken. Misschien heeft hij of zij al enig idee ontwikkeld over toekomstige

Nadere informatie

Werkkapitaal, Equity cashflow, Entity cashflow en Discretionary Cashflow

Werkkapitaal, Equity cashflow, Entity cashflow en Discretionary Cashflow Werkkapitaal, Equity cashflow, Entity cashflow en Discretionary Cashflow Er is al heel wat gezegd en geschreven over het onderwerp Cash Flows. Wat ons blijft verbazen is hoe onvolledig deze publicaties

Nadere informatie

Functiebeschrijving. Functie

Functiebeschrijving. Functie Functie Graadnaam: Ontvanger Afdeling: / Functienaam: Ontvanger Dienst: / Functiegroep: Wettelijke graad Subdienst: / Functionele loopbaan: NVT Doel van de entiteit De OCMW-ontvanger is verantwoordelijk

Nadere informatie

Behaal je diploma secundair onderwijs

Behaal je diploma secundair onderwijs www.diplomasecundair.be Behaal je diploma secundair onderwijs INTKO is dé school voor Tweedekansonderwijs in de regio Halle-Vilvoorde. Ben je ouder dan 18 en heb je je diploma secundair onderwijs nog niet

Nadere informatie

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming 25-9-2008 STUDIEGEBIED HANDEL. Modulaire opleiding Secretariaatsmedewerker BO HA 002

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming 25-9-2008 STUDIEGEBIED HANDEL. Modulaire opleiding Secretariaatsmedewerker BO HA 002 RLLL/EXT/ADV/001bijl1 STUDIEGEBIED HANDEL Modulaire opleiding Secretariaatsmedewerker BO HA 002 Bijlage bij het Vlor-advies Pagina 1 van 34 Inhoud Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming 25-9-2008 1

Nadere informatie

Functiefamilie ET Thematische experten

Functiefamilie ET Thematische experten Functiefamilie ET Thematische experten DOEL Expertise in een materie* en verstrekken aan de administratieve en politieke instanties teneinde hen te ondersteunen bij de besluitvorming en de uitvoering van

Nadere informatie

COMMERCIEEL ADMINISTRATIEF BEDIENDE - VOLTIJDSE DAGOPLEIDING

COMMERCIEEL ADMINISTRATIEF BEDIENDE - VOLTIJDSE DAGOPLEIDING #SECRETARIAAT EN ORGANISATIE COMMERCIEEL ADMINISTRATIEF BEDIENDE - VOLTIJDSE DAGOPLEIDING BESPAAR MET DE KMO-PORTEFEUILLE 1161,59 incl. BTW OMSCHRIJVING Introductie De opleiding biedt je gegarandeerd sterkte

Nadere informatie

Sint-Lievenscollege Business. De school voor jouw toekomst

Sint-Lievenscollege Business. De school voor jouw toekomst Op stap naar de derde graad Kiezen is moeilijk (keuzestress!!) Hoe moet ik kiezen? Wat zal ik kiezen? Hoe moet ik kiezen? Vanuit een positieve ingesteldheid! Rekening houdend met talent interesse/motivatie

Nadere informatie

ECTS-fiche. 1. Identificatie. Module. Lestijden 160

ECTS-fiche. 1. Identificatie. Module. Lestijden 160 ECTS-fiche 1. Identificatie Opleiding Marketing Module Algemene Marketing Code A5 Lestijden 160 Studiepunten n.v.t. Ingeschatte totale studiebelasting (in uren) 1 Mogelijkheid tot JA aanvragen vrijstelling

Nadere informatie

dag van de wiskunde 2012

dag van de wiskunde 2012 dag van de wiskunde 2012 kulak, 17 november 2012 financiële algebra voor de derde graad nicole de wilde leraar sint-franciscusinstituut melle Doelstelling Wat niet? Het is niet de bedoeling om een theoretische

Nadere informatie

Sint-Jan Berchmanscollege

Sint-Jan Berchmanscollege Sint-Jan Berchmanscollege Infobrochure Handel (3de graad TSO) Leerlingprofiel Je vindt een bedrijfseconomische opleiding, die theorie en praktijk koppelt, boeiend. Je wil verkennen welke talenten van

Nadere informatie

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS MULTIMEDIATECHNIEKEN. Derde graad TSO Eerste en tweede leerjaar

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS MULTIMEDIATECHNIEKEN. Derde graad TSO Eerste en tweede leerjaar VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS MULTIMEDIATECHNIEKEN Derde graad TSO Eerste en tweede leerjaar Licap - Brussel september 1998 MULTIMEDIATECHNIEKEN Derde

Nadere informatie

Leerplandoelstellingen. Ik begin met een idee 8 blz. 1

Leerplandoelstellingen. Ik begin met een idee 8 blz. 1 Leerplandoelstellingen Ik begin met een idee 8 blz. 1 Je kan een eenvoudig ondernemingsplan (inclusief een marketingplan en een financieel plan) opstellen. ( 4.1) Je kan een overzicht geven van enkele

Nadere informatie

ISSAI 30 Ethische code

ISSAI 30 Ethische code ISSAI 30 Ethische code Vertaling ISSAI 30VERTALING REKENHOF, MEI 2017 / 2 INHOUD Hoofdstuk 1 - Inleiding 4 Concept, achtergrond en doel van de ethische code 4 Vertrouwen en geloofwaardigheid 5 Hoofdstuk

Nadere informatie

Koninklijk besluit van 4 mei 1999 betreffende het Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten

Koninklijk besluit van 4 mei 1999 betreffende het Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten Koninklijk besluit van 4 mei 1999 betreffende het Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten Bron : Koninklijk besluit van 4 mei 1999 betreffende het Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten

Nadere informatie

Deze 3 verslagen dienen in onderlinge samenhang te worden gelezen en kunnen niet afzonderlijk van elkaar worden gezien of gebruikt.

Deze 3 verslagen dienen in onderlinge samenhang te worden gelezen en kunnen niet afzonderlijk van elkaar worden gezien of gebruikt. Hoofding van het kantoor XYZ Verslagen van de bedrijfsrevisor (1) aan de raad van bestuur (2) van de Vlaamse rechtspersoon in uitvoering van artikel 9 van het Besluit van de Vlaamse Regering van 7 september

Nadere informatie

STUDIEGEBIED CHEMIE (tso)

STUDIEGEBIED CHEMIE (tso) (tso) Tweede graad... Techniek-wetenschappen Derde graad Techniek-wetenschappen Studierichting Techniek-wetenschappen de graad Een woordje uitleg over de studierichting... Logisch denken Laboratoriumwerk

Nadere informatie

Latijn-wiskunde Latijn-moderne talen wetenschappen economie-wiskunde economie-moderne talen humane wetenschappen

Latijn-wiskunde Latijn-moderne talen wetenschappen economie-wiskunde economie-moderne talen humane wetenschappen Tweede graad aso In de tweede graad aso kies je voor een bepaalde richting. Ongeacht je keuze, blijft er een groot gemeenschappelijk basispakket van 26 lesuren algemene vakken. Het niveau van deze vakken,

Nadere informatie

De student kan: Studeertijd:80 uren

De student kan: Studeertijd:80 uren STUDIEFICHE CVO DE AVONDSCHOOL Opleiding Boekhouden Accountancy Module Financiële analyse Plaats van de module in de opleiding: Ondernemingen verspreiden informatie over hun prestaties en financiële toestand

Nadere informatie

Sint-Jan Berchmanscollege

Sint-Jan Berchmanscollege Sint-Jan Berchmanscollege Infobrochure Secretariaat-Talen (3de graad TSO) Leerlingprofiel Je bent 16 jaar en je kiest voor een studierichting in de derde graad. Zou de richting TSO Secretariaat-Talen

Nadere informatie

HBO5 Boekhouden/Accountancy (90 studiepunten) kan de boekingsregels toepassen. kan personeelskosten boeken. kent de balansrubrieken

HBO5 Boekhouden/Accountancy (90 studiepunten) kan de boekingsregels toepassen. kan personeelskosten boeken. kent de balansrubrieken STUDIEFICHE CVO DE AVONDSCHOOL Opleiding HBO5 Boekhouden/Accountancy (90 studiepunten) Module A1 Basis Dubbel Boekhouden Plaats van de module in de opleiding: Een eerste kennismaking met boekhouden. Na

Nadere informatie

COMMERCIEEL ADMINISTRATIEF BEDIENDE - VOLTIJDSE DAGOPLEIDING

COMMERCIEEL ADMINISTRATIEF BEDIENDE - VOLTIJDSE DAGOPLEIDING #SECRETARIAAT EN ORGANISATIE COMMERCIEEL ADMINISTRATIEF BEDIENDE - VOLTIJDSE DAGOPLEIDING BESPAAR MET DE KMO-PORTEFEUILLE 1161,60 incl. BTW OMSCHRIJVING Introductie De opleiding biedt je gegarandeerd sterkte

Nadere informatie

Functiebeschrijving. Deskundige Personeelsdienst

Functiebeschrijving. Deskundige Personeelsdienst Functiebeschrijving 1. FUNCTIETITEL Deskundige Personeelsdienst 2. GLOBAAL DOEL VAN DE FUNCTIE Zorgt voor de uitwerking, coördinatie en administratieve afhandeling van het personeelsbeleid van het bestuur

Nadere informatie

Competentieprofiel. Maatschappelijk werker

Competentieprofiel. Maatschappelijk werker Competentieprofiel maatschappelijk werker OCMW 1. Functie Functienaam Afdeling Dienst Functionele loopbaan Maatschappelijk werker Sociale zaken Sociale dienst B1-B3 2. Context Het OCMW garandeert aan elke

Nadere informatie

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming 1 september 2007 STUDIEGEBIED ICT. Modulaire opleiding Informatica: Programmeren AO IC 002

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming 1 september 2007 STUDIEGEBIED ICT. Modulaire opleiding Informatica: Programmeren AO IC 002 STUDIEGEBIED ICT Modulaire opleiding Informatica: AO IC 002 Versie 2.0 BVR Pagina 1 van 21 Inhoud 1 Deel 1 Opleiding... 4 1.1 Korte beschrijving... 4 1.1.1 Inhoud... 4 1.1.2 Modules... 4 1.1.3 Niveau en

Nadere informatie

Sint-Jan Berchmanscollege

Sint-Jan Berchmanscollege Sint-Jan Berchmanscollege Infobrochure Administratie Retail (3de graad BSO) Leerlingprofiel Je bent 16 jaar en je kiest voor een studierichting in de derde graad. Je wil meer te weten komen over het beroep

Nadere informatie

... om de toekomst beter te beheren

... om de toekomst beter te beheren ... om de toekomst beter te beheren HannaH is een veelzijdig en krachtig financieel planningsen opvolgingsprogramma, onmisbaar bij het nemen van financiële beslissingen. HannaH laat u toe : Gedetailleerde

Nadere informatie

VOET EN WISKUNDE. 1 Inleiding: Wiskundevorming

VOET EN WISKUNDE. 1 Inleiding: Wiskundevorming Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat, 00 Brussel VOET EN WISKUNDE Inleiding: vorming Een actuele denkwijze over wiskundevorming gaat uit van competenties. Het gaat om een

Nadere informatie