Denki buku. Denkiteri

Transcriptie

1 Denki buku Denkiteri 1

2 Inhoudsopgave 1. Wortofasi blz Tyankonini blz Wroko den marki blz Teri blz Saka blz Ten blz Prati blz Dyonpoteri nanga fânu blz Rutu blz Prit ini stonmarki blz Presi fu wroko den blz Pikin parabi morofen blz Bigi parabi prati blz Manpratiso blz Sabimarki fu manpratiso blz Pratidu blz Wroko den pratidu blz Tinprati pratidu blz Spanhori blz Sêmspanso blz Son eygitan fu sêmspanso blz Stonkarifo nanga ruttensomindristonmarki blz Keti Sêmspanso blz Sêmoposaka Angadensi blz Ondrok atapu oposaka angadensi blz Moksi potkon oposaka angadesi blz Nodoro payso blz Mekharen blz Woordenlijst blz Krenteri blz Begrippen blz Marki nanga Nomri blz Wortbaka blz. 32 2

3 Wortafesi Na buku sa y e lesi now, na wan takipisi. Na wan set pisi, un mu set en ete. Dat mek w e aksi yu fu gi un yu prakseri. Ini wan kondre sma sa no gwenti taki bakra tongo, if na p tata tongo noso Ingrisi. Den no man grabu den tyori fu den tori sa den e lesi. Dat mek den no man lus den Sukuflusu. N a terepisi f a buku wan papira de, pe y kan skrifi san y no lobi. Te y k ba skrifi sen en gi wi Brifi pe: prosaos@gmail.com Setisma: mvtconsu Valstein O.(orgaman) 3

4 Tyakonini 1.) Wan sani f en srefi w e kari wan wansoso. 2.) Wan makandra fu den sem sani w e kari wan somenso. 3.) Wan makandrahori, w e kari wan wansoso leki wan nyun somenso. Eksenpre: wan dosen wan barkiso wan dusunso 4.) 55 na wan nomri. 5.) Wan nomri e sori omeni wansoso e go ini wan somenso. 6.) 20 kilo, f 3,- anga SRD 3,- w e kari wan kisnennomri. 20, 25 anga 100 na nomri. 7.) 1, 2, 3, 4, 5 te nanga a.m.f. w e kari mamanomri noso gronnomri. 8.) 0 (noti) na wan nomri tu ma no wan mamanomri noso fésnomri. 9.) Wan nomri fesi 0 (nolu) na wan fésnolu. Eksenpre: -1 (feswan), -2 (festu). 10.) Wan hafu (½) na wan Pratidu. ½ wan prat a tu. ⅓ wan prat a drie. 11a.) Ini na nomri na wan wansoso 7 na wan doniso Na presipaysa 3 na wan barkiso 6 na wan dusunso 5 na wan tindusunso b.) 7, 3, 6, 5 na markipaysa (so den e teri). 10, 100, 1000, na stonmarki fu markido. Ma na letipaysa na 70, 300, 6000 nanga c.) Na payso fu wan marki e wroko nanga a presi pe a de. 888 : Na fos wan na Na dif tu na 80.. Na dif dri na 8. Wi e kar den letipaysa. 4

5 d.) Potpresi nomri: 1 fos 5 naf feyfi 9 naf neygi 2 naf tu 6 naf siksi 10 naf tin 3 naf dri 7 naf sebi 11 naf erfu 4 naf fo 8 naf ayti 12 naf twarfu 12.) Wroko den marki. Den na: a) + teri i), = tapgo. b) saka j) = peyri. c) ten k) < pikinmoro. d) prati/spanhori l) bigi moro. e) djompo tu m) sem o. f) 3log12 3 dyampo 12 n) = dade. g), =tinsori (rekenkundig) o) : sora omeni. h).= dek 13.) Teri Sebi nanga donitu nen Karen.. 19 (donineygi) nen terso. 14.) Saka (puru) 12 5 =7 donitu nen Purfen.. fefi nen Sakamarki.. sebi nen saka t abra. 15.) Ten y kan taki: 5 ten 8 na na na tenrutu. 5 na na tenmarki. 40 na na tenteri. 8 nanga 5 nen stonmarki. Te moro stonmarki de, a nen morowan stonmarki. 5

6 16.) Prati nen pratifen. 10 nen pratimarki. 6 nen pratt abra. Na markidu disi nen Prat koti. SRD 40 SRD 8 5 : 1 Na markidu disi nen Spanhorikoti. Pratifen pratimarki pratt abra 17.) Dyonpoteri Dyonpoteri na ten nanga den sem stonmarki =5 feyfi dyonpo feyfi 5 5 = feyfi dyonpo tu :5 = feyfi dyonpo tu prat feyfi dyonpo fo. 5 = 5 Na dyonpoteri te y e prati y kan saka den dyonpomarki. 5 (3 na a dyonpomarki). 18.) Dyonpoteri nanga fânu = = = = = nanga na stonmarki. na tenteri. 19.) Rutu =5 Tu rutu tudonifeyfi na feyfi. = 5 =5 = Drie rutu fu wanbarkitudonifeyfi = na a rutu. 3 na a rutumarki. = 5 =5 6

7 5 na a ten gronmark. 6 na a dyonpomarki 20.) Prit ini stonmarki a.) Manpratino na wan nomri sa man prati sondro fu tron wan Pratidu. b.) Wan nomri bigi moro 1( wan) san soso man prati nanga ensrefi noso nanga 1(wan) na wan Onpratino. Wan onpratino na a sem lek wan noprat boit tu (a nomri tu(2) na wan tuprat). a.) Manpratino na wan tra wortu gi tuprat =8 40 2=20 16 anga 40 na tuprat. b.) 4200 = , 5 anga 7 na onpratino. ₂4200 Wi e puru na stonmarki 2 (tu) dri lesi. ₂2100 Dan w e puru na stonmarki 3(dri) wan lesi. ₂1050 Baka dati w e du na sem nanga 5 anga 7. ₃ 525 Te y doro 1(wan), na priti ini stonmarki kaba. ₅ 175 ₅ 35 ₇ ) Presi fu wroko den. Den pa rustig te sonde. D. P. R. T. S. Dyonpoteri. Prati. Rutu. Teri. Saka. 22.) Pikin parabi morofen (P.P.M) Den kren morofen fu 6 na: Den kren morofen fu 8 na: anga 48 alla tu bakamakandra abi den. Wi e kar den Par abi morofen. Amoro pikin wan 24 wi e kari Pikin parabi morofen (P.P.M.). Prenkinen: a.) Na moro pikin parabi morofen fu wantu nomri na na moro pikin morofen nomri, tap san y man prat den difrenti nomri. Eksempre: 24:6=4 nanga 24:8=3. b.) Na P.P.M na na terso fu alla defrenti stonmarki, nanga a moro bigi dyonpomarki, san de ini wan fu den nomri. 7

8 Eksempre: Lusu na P.P.M. fu 6160,16500 nanga Lus o: 6160 = = =2 5 Na P.P.M. na = Den moro bigi stonmarki (prenti fatu) w e ten nanga makandra. 23.) Bigi parabi prati (B.P.P.) Den pratimarki fu 36 na: Den pratimarki fu 60 na: Den parabi fu 36 nanga 60 na: anga 12. Fu den 12 na na moro bigi wan. 12 na na B.P.P. Prenkinen: Na B.P.P. fu wantu nomri na na moro bigi nomri san man prati den nomri. Eygitan : Na B.P.P. fu pratimarki nanga pratifen na a sem leki na di fu pratimarki nanga t abra. 24.) Eygitan: Na tenso fu tu nomri na a sem lek na tenso fu den B.P.P. nanga den P.P.M. 25.) Manpratiso Te un prat 15 nanga 3 na pratkoti disi e waka: 15 manprati nanga : 3 = 5 15 na wan morofen fu na wan drifen. 3 na wan pratimarki fu 15. Prenkinen: Ef tu noso moro nomri ab na sref pratimarki w e kar na pratimarki disi: par abi prati. Eygitan: Ef tu nomri ab wan par abi prati na par abi prati disi na wan pratimarki gi den terso anga den t abra. 8

9 26.) Sabimarki fu manpratiso a.) Sabimarki fu tu(2): Ibri nomri san y man prati nanga 2, efu na bakamarki na wan noti (0) noso man prati nanga 2(tu). b.) Sabimarki fu dri (3): Ibri nomri san y man prati nanga dri (3), efu na terso fu den marki man prati nanga 3 (dri). c.) Sabimarki fu fo(4) anga tudonifeyfi (25). Ibri nomri san y man prati anga 4 noso 25, efu den tu baka marki na tu noti (00) noso na nomri sa den tu e sori (50/100) y man prati nanga 4 (25). d.) Sabimarki fu feyfi(5): Ibri nomri san baka marki na noti (0) noso feyfi(5) y m man prati en nanga 5(feyfi). e.) Sabimarki fu ayti(8) noso wan barki tu doni feyfi (125): Wan nomri man prati nanga 8 (125), ef den dri baka marki na 0 noso den dri baka marki e sori wan nomri san man prati nanga 8 (125). f.) Sabimarki fu neygi(9): Wan nomri man prati nanga 9, efu na terso fu den marki man prati nanga 9. g.) Sabimarki fu doniwan(11): Wan nomri man prati nanga 11, efu na terso fu den marki tapu den noprat presi (1,3,5) nanga na terso fu den marki fu den tuprat presi (2,4,6) man prati nanga 11. h.) Sabimarki fu neygidonineygi(99): Efu na terso, fu nomri san e k a libi, te w e poti tutu marki kmopo f a leti-anusey na makandra, man prati nanga 99, na nomri man prati nanga 99. i.) Sabimarki fu 33 anga 11: 11 nanga 33 na pratimarki fu 99 dat meki den sem sabimarki e waka. j.) Bondru sabimarki fu manpratiso: Wan nomri man prati nanga 6 efu 2 nanga 3 na pratimarki nanga nanga nanga 9 ( 3 nanga 6 ) 24 3 nanga 8 ( 4 nanga 6 ) 36 4 nanga 9 ( 6 nanga 6 ) 9

10 27a.) Pratidu Ef un tek wan apra da w prat en in fo (4) pisi. Ibri pisi na wan pisi fu fo (4) pisi. Den fo pisi e mek wan apra. Wan pisi na wan prat a fo (¼). 1 na nateri. 4 na nakaro. ¼ na wan pratidu. ** spreektaal: ¼ = wan fa fo Ef un tek dri pisi fu na apra un ab ¾ ( dri prat a fo ). ¾ w e kari wan dyadya pratidu. 8/3 ( ayti prat a dri ) na nateri bigi moro na nakaro disi w e kar wan preyprey pratidu. b.) Te wan nateri na wan morofen fu na nakaro: Eksenpre 12/3 da w e kar en wan meki pratidu. Bika 12/3 na 4. c.) Te na pratidu ab wan nateri anga wan nakaro san na wan gronmarki. 12/24 w e kar en wan f soso pratidu noso wan feni pratidu. d.) Te na pratidu ab pratidu lek nateri noso nakaro w e kar en bondrupratidu. Eksempre: / / noso / e.) Wan pratidu wi kan kari wan pratso. Dat meki den eygitapu fu wan pratso e waka gi wan pratidu. f.) Eygitan: Te y ten nateri nanga nakaro nanga na sêm nomri na payso e tan a sêm. = = g.) Eygitan: Wan pratidu y e ten nanga wan nomri, te y e tenten na nateri. = =1½ Wan pratidu y e ten nanga wan nomri te y e prat na nakaro. / =1½ h.) Eygitan: Wan pratidu y e prati nanga wan nomri, te y e prat na nateri nanga na nomri noso ten na nakaro nanga na nomri. i.) Pirpuru wan pratidu na skrifi na pratido lek wan onpratino. Eksempre: ⁶ ₈= ¾ Na prat so na a sêm. Wi e prati na nateri nanga nakaro nanga den B.P.P. j.) Pratidu nanga a sêm nakaro w e kari Ba lapratidu te na nakaro a no na sêm wi e kar en Nêybalapratidu. 10

11 k.) Fu mek den nakaro a sêm, na wan nêybalapratidu, wi e suku den P.P.M. da wi e mek den ba lapratidu.eksenpre : nanga e tron nanga Den pratidu e tron: nanga So wi kan mek wan terso: + = = =1 28.) Wroko den pratidu a.) Teri: Na terso fu wantu pratidu na na terso fu den nateri. Eksempre: + + = = b.) Saka: Na t abra fu wantu pratidu na na t abra fu den nateri. Eksempre: = = c.) Tenten: Na tenso fu tu pratidu na a sêm lek na tenso fu den nateri prati nanga na tenso fu den nakaro. Eksenpre: 8 1 = = =15 d.) Prati: Wi e prat wan nomri nanga wan pratidu te wi e tenten na nomri nanga na ondrok atapu fu na pratidu. Eksenpre: = = =1 Na ondrok atapu fu wan nomri na wan (1) prati nanga na nomri. Eksenpre: Na ondrok atapu fu 5 na. e.) Dyonpoteri: Dyonpoteri wan pratidu na dyonpoteri na nateri nanga na nakaro. Eksenpre: = = =0, ) Tinprati pratidu Wan tinprati pratidu na wan pratidu san a nakaro na wan dyonpoteri fu 10. Eksenpre:,, Skrififasi : 0,3, 0,28, 0,175, na sola disi w e kari wan tinsori.den marki baka wan tinsori wi e kari wan tinsorimarki. 11

12 30.) Spanhori a.) Na pratso fu wan Spanhorikoti wi e kar wan spanhori. SRD 8 : SRD 10 = =0,8 Na spanhori un kan skrifi so tu 8 : 10 (ayti span tin). So un syi: =. = = 10= 8 ( kenki presi ). nanga na stonmarki. b.) Un kan mek spanhori soso fu den bala somenso. If den wansoso a no a sem un mus mek den bala. c.) Na payso fu wan spanhori n e kenki if un tenten den stonmarki nanga na sem nomri. d.) Na payso fu wan spanhori n e kenki if un prat den stonmarki nanga a sem nomri. 31.) Sêmspanso a.) Sêmspanso na te tu spanhori ab na sem pratt abra. =4= = ifu: =. = nanga na den fessey stonmarki. nanga na den baka stonmarki. nanga na den dorosey stonmarki. nanga na den mindri stonmarki. na wan pratso (na fos pratso) b.) In wan sêmspanso na tenso fu den dorosey stonmarki na a sêm lek na tenso fu den mindri stonmarki. Eksenpre: = = c.) 1.) Un kan kinki presi nanga den mindri stonmarki = 2.) Un kan kinki presi nanga den dorosey stonmarki = 3.) Un kan kinki den spanhori fu presi = 4.) Wan dorosey stonmarki nanga wan mindri stonmarki y kan ten noso prati nanga na sem nomri. 1.) =. 2.) : = 12

13 5.) If y ten wan dorosey stonmarki y mu prat na trawan nanga na sem nomri. = 6.) If y prat wan insey stonmarki y mu ten na trawan nanga a sem nomri. = 32.) Eygitan sa absori tap terso nanga sakapuru fu den stonmarki. 1.) In wan sêmspanso na terso, fu den stonmarki f a fos pratso, spanhori nanga na terso fu den stonmarki f a naftu pratso, lek na fos stonmarki nanga na nafdri stonmarki noso na naftu stonmarki nanga na naffo stonmarki. 2.) In wan sêmspanso na sakapuru fu den stonmarki f a fos pratso, spanhori nanga na sakapuru, fu den stonmarki fu na naftu pratso, lek naffos stonmarki nanga na nafdri stonmarki noso na naftu stonmarki nanga na naffo stonmarki. 3.) In wan sêmspanso na terso fu den fissey stonkari, spanhori nanga a terso fu den bakasey stonkari de lek wan fissey stonkari spanhori nanga wan bakasey stonkari. Eksenpre: Gif lusu: = Suku f lusu: + : + =. noso + : + = Luss o: fu : =. e kon: =. + + =. noso: + + = Eygitan 32:1 4.) A sêm e go gi na sakapuru fu den fessey nanga bakasey stonkari. 33.) Son eygitan fu sêmspanso 1.) Den tenso fu lukasrefi stonkari fu tu sêmspanso e mek wan nyun sêmspanso. Eksenpre: Gif lusu: =. = Sukuf lusu: = Lusu: fu = e kon =. fu = e kon =. so: = 13

14 . noso: =. noso: = 2.) Den prattabra fu lukasrefi stonkari fu tu sêmspanso e mek wan nyun sêmspanso. 3.) Den dyonpoteri fu lukasrefi stonkari fu tu sêmspanso e mek wan nyun sêmspanso. 4.) Den rutu fu lukasrefi stonkari fu tu sêmspanso e mek wan nyun sêmspanso. 34.) Stonkarifo nanga Ruttensomindristonmarki Ini =, na stonmarkifo. Eksenpre: 3 5=9. = =15 Tanhori s mspanso If = den mindristonmarki de a sem. Ruttensomindristonmarki Te yu tek na rutu fu na tenso fu den mindristonmarki y e kar en Ruttensomindristonmarki. 35.) Keti sêmspanso Wan sêmleti fu moro lek tu sêmspanso wi e kari wan ketisêmspanso. Eksenpre: = = = *Alla eygitan fu den sêmspanso y kan lusu tap wan ketisêmspanso. 36.) Sêmoposaka Angadensi Tu spesrebigi w e kari wan sêmoposaka te y e ten a wan da a trawan e gro nanga na sem nomri. Te 100 manja e teki gi SRD 40,- Dan manja e teki gi 4 SRD 40,- d.w.t. 400 manja na SRD160,- Na sêmoposaka un ab wan fasti spanhori mindri den spesrebigi. 37.) Ondrok atapu oposaka angadensi. Tu spesrebigi w e kari ondrok atapu oposaka te y e ten a wan da a trawan e prati nanga na sem nomri. 14

15 Te y e bay SRD 60,- noto fu SRD 10,- wan kilo y e kisi 6 kilo noto. Te y e bay SRD 60,- noto fu SRD 15,- wan kilo y e kisi 4 kilo noto. Den prijs fu wan kilo noto na SRD 10,- : SRD 15,-=2 3 Den kilo na 6 kilo : 4 kilo 3 : 2 Den prijs nanga den kilo spanhori ondrok atapu ifu na heri prijs na a sem alla tu lesi. If tu nomri na ondrok atapu oposaka den terso na fasti. (en e tan a sem) 38.) Moksi potkon oposaka angadensi Wan spesrebigi na wan potkon oposaka angadensi fu son tra spesrebigi, ifu na spesrebigi disi de sêmoposaka angadensi noso ondrok atapu oposaka angadensi nanga ibri wan fu den spesrebigi wawan. Eksenpre: = = semoposaka met. = ondrk atapu met. anga na moksi potkon oposaka angadensi. 39.) Nodoro payso Te un wan tya wan grofu purso fu wan sukuflusu kon fini fini, ko un tak fu 5 dusunpisi kon miti 5 donipisi. W e luku if na nafdrimarki baka na tinsori hey moro, noso de a sem lek 5. 1.) If a no de so w e skrif na naftumarki baka na tinsori. 2.) If a de na sem lek 5 noso moro bigi, w e teri wan tap na naftumarki. 75,553 =75,55 te a de ondro 5 75,555 =75,56 te a de na sem lek 5 noso moro bigi lek 5 15

16 Mekharen 1 = litopo hare 2 = gronhare 3 = skoynshare Litopofouku, stelhare Driuku Trapo Fouku Siksiuku 16

17 Lontu Wan prat a fo pisi, kwartpisi driuku Frigi Parfutu Fokanti Hey hare Ukuprathare Kegre 17

18 R = Rontu m = mindrihare Spanhare Lontuspan Plattasey 18

19 = Puro ( ) = Akaaka Woordenlijst 1 keti = centiketi = 1 centi are 1 keti = wan keti yompo tu 100 keti = 1 are 1 keti = Wan dyaka 7 = Tu rutu sebi 9= Dri rutu neygi 5 = Feyfi jompo tu [ ] = Letopo aka { } = Bigi aka + = Nanga < = Pikin moro g-mail.com = x soryen y agutere g-mail dek com > = Bigi moro 0 = Noti 1 dm = Wan driyompo donipisi metre 1 gram = 1 gran 1 liter = 1 batri 1 m = wan keti 1 ons = centigram 1% = Wan barkipisi 2% = Tu barkipisi 3 log12 = 3 dyampo 12 5 schrijven drie onthouden = Skrif 5 sungu 3 5 : 5 = Feyfi prat feyfi 5 5 = Feyfi ten feyfi M = mindrihare ( middelijn ) R = Rontu ( straal ) Aangenomen waarde = paysoleli Aanééngeschakelde = Ketisêmspanso Aankomst = Lande, doro Acceleratie (a) = Bronpata Additatieve eigenschap = Teri tangso Afhankelijk = Angadensi Afronden = Tya kon moy Afstand = anda Aftrekken = Saka (5-1 = Feyfi saka wan) 19

20 Afzonderlijk = Wawan Algebra = fanutenten Analoog = semfade Apotheek = dresioso Apotheker = dresiman Arbeid = Powadu/Powatem Armoedig = garib Associatieve eigenschap = Winsfatayeygitan Atoom = libiston B.P.P. = G.G.D. = Bigi Parabi Prati Bedrag = Monilay Belegd geld = Kibri moni Benaderde waarde = Nodoro payso Benoemd getal = Kisnennomri Bepalen = Fas en Berekenen = lusu teri Betrekkelijke = Sa theki Betrekking hebben op = Absori tap Betrekkingswijze = Sor temakefasi Bewerking = Wrokoden Bewijs = tyut Biologie = libisabiso Bol = Alla lontu / bolu Boog = boygo (wisk) peyrigo(taalk) / peyri pusu Breedte = Syatu sey / bradi sey Breuken = Pratidu Bruto = Foswini Buitenaards = yandaski s / yandaskin Buitenlands = dorosey kondré Chirurgi = dres kotisabiso Cijfer = Marki Cirkel = Lontu cm = cketi Coëfficient = Kenkideseti Collectie = Saniso Collectief = Makandra/ Samaso Collectief = Makandrahori Commutatieve eigenschap = Natrobeygitan Complement = mitletopoüku Condensator = Draylonvanga 20

21 Coördinaten (x,y )= Srate Cos Q = arbeidsfactor = Wrokodekide Cosinus = Seyskoynsi Cotangens = Seyab Coulomb = Somenso electro Coёfficient= kenkidekide Dam = dekaketi Dageraad = Sonopo Decimaal = Tinprati Deelbaar = Manprati Deelbaarheid = Manpratiso Dekaan = Sabiso yepiman Delen = Prati (10 : 2 = tu prat doni). Deling=pratso Deler = Pratimarki De wet = Lanti skrifi / poti Dharma = faflibi Diëlectrische constante = Draylondyamconstanto Dierkunde = metisabiso Differentieel = Differentiala Digitaal = fingafasi Dynamica = wunyu sabiso dm = deciketi Doel = Layolo Doctorandus = Datrafukondre ( DRS = dfk ) Doorsnede = kot sey Dozijn = Dosen Driemaal = Driten Drievoud = Drifen Een getal = Nomri Een gros = Wan donituso Een honderdtal = wan barkiso Een ton = Wan dusunso Eigenschap = Eygitan Eind = k bafen Electron = Draylon Electronica = Draylonsabiso Elektriciteit = electro Elementaire magneetdeeltjes = harisrisiri 21

22 Energie = Wunyu Enig = Soso wan Enkelvoud = Wansoso Ethiek = skinfirileri Even cijfer = Tuprat of Pari Evenredigheid = Sêmspanso Exponent = Yonpo marki Factor = Deseti ( dekide) Factoren = Stonmarki ( rekenkundig ) Failliet = bikhari Feit = Wande Formule = sutra Figuur = Haren Frequentie = Flekernomru Functie: = + = Dusori Gearceerd = strepiplata Gedurige evenredigheid = Tanhori sêmspanso Geleider = Draylonpasa Gelijke richting = Sêmpasasey Gelijkheid = Sêmleti Gelijknamig = Ba la Gemarkeerd = deklontu Gemeenschappelijk = Parabi Gemiddelde = Mindrifa la Getallenreeks = Potpresi nomri Gezondheid = K sontu de Graden (celcius) = Faya marki Graden (hoek) = Uku marki Grenswaarde = Psamarki payso Grootheid = spesrebigi HBO = Hey dyoga skoro Hemellichaam = Planeyt Gros = Grosu hm = hectaketi Hoek = Uku Hoeveelheid = Somenso Hoofdrekenen = Edetenten Hoogte = Heysey Hoogtepunt = Topmarki HTS = Hey têk o skoro Huiswerk = osolay 22

23 Imaginair = Praks aso Imaginair getal = Praksaso nomri Influentie = dwingikrakti Ingenieur = Enginoto Inhoud = Flogo ( technisch ) Inhoud = Inteki / inhori( taalkundig) Inkomsten = Konaïni Inkoop = Baykon Internationaal = Alakondre Isolator = Draylondyam Joule = Wattsekundu Kapitaal = Moniteh / dheermoni Kapitalist = dheermoni man Karma = Yeyehebi Kern = Tyori ( taalkundig ) Kern = kho ( wetenschappelijk ) Kernfisica = Libistonsabiso km = kiloketi Komma = Tinsori Komma (,) = Tapgo Kortegolf = syatflekernomru Korting = Syati Kosten = Paylasi Krachtenleer = Kraktisabiso Krachtlijn = Powahare Kubieke = driyompo Kwartaal = Wan prat fo yari kwh = kwu Lading = Lay Lagere school = ondroskoro Leerling = leri leri Leidraad = Tyori Lengte = Langa sey Lening = Bumsi Letter = Fânu Lettergreep = Fânua Lyceum = Hey skoro Lijn = Hare Liniaal = Markilati Liquiditeit = moni / anu moni / tyut bank moni / paysoi hai Loon = wrokomanmoni LTS = ondrotêkoskoro 23

24 Magneet = Harisri Magnetisme = Harisri powa Materie = Dedoti MBO = Mindridyoga skoro Mechanica = Fow wrokosanisabiso Medicijnen = Dresisabiso Meer = Opomoro Meervoud = Morofen (moro wan) Menskunde = Libisma sabiso Meter = keti Een meter ( meet apparaat ) = wan markifeni Meetkunde = mekharen Mediaan = waya mindri Metric stelsel = Ketisamasani Middelpunt = Mindrifen Middenevenredige= Ruttensomindristonkari Minder = saka p kinso Minuut = Minuto Molecuul = Sanaystampu / Libistontanpe MTS = mindritêkoskoro Nationaal = Alafoto Natuurkunde = Naturusabiso Natuurlijk getal = Mama nomri Nauwkeurig = Fini Negatief (bij getallen) = fesnolu (-1 = fes wan) Negatief (verkeerd ) = Takruso, pordu Netto = Smara wini Neutron = Sondrolay k opisi Niet nauwkeurig = Grofu Noemer = Nakaro Noordpool = Nandepolo Oefenstof = Proberiwroko Omgekeerd evenredig = Baka na baka sêmspanso (rekenkundig). Omgekeerd evenredig = Ondrok a tapu oposaka Omgekeerde = Ondrok a tapu Omtrek = Lontuspan Onderzoeken = dikisabi Oneindig = sondro tapu Oneven cijfer = Noprat / Nunsi Ongelijknamig = Neyba la Ontbinden in factoren = Prit ini stonkari 24

25 Oost = Sonsey Opgave = Sukuflusu/ Lusu wroko Oplossing = Luss o Opmerking = Tak kon Oppervlakte = Plattasey Optellen = Teri (5+1 = feyfi teri wan) Overeenkomstig = L ukasrefi Overuren = Moroyuru P.P.M = K.G.V = Pikin Parabi morolekwan Paar = Stel Parabool = Jompo tu srate Dal = Dipi/ Berg = Bergi Parameter = Setdegemarki Parallel = Stelhare Pijl ( ) = Peyri Plaatswaarde, betrekkelijke waarde = Presipayso Polarisatie = Pusuhari / polomeki / sut prati (taalkundig) Pool = Polo Poolschoen = Polosu Positief = Bundu, mangodu Potentiaal = Kandunomri Prijs = Paysori Priemgetal = neypiri nomri Principe = wijze Procent = Barkipisi Product = Tenso Professor = Sabisoleriman Project (plan) = Setkon Projecteren = Sutkon Projectie = Prekisori Projector = Lampuprenki Proton = Nankhopisi Psychiatrie = Yeyesabiso Psychisch = Yeyegwenti Psychologie = Tansabiso Punt (.) = Dek Quotiënt = Pratt abra Rangschiking = Potpresi Rechtevenredig = Fes na baka semspanso (rekenkundig), semoposaka (technisch) Rechthoekzijde = Litopouku hare Reden = Pratso Regel = Lantigwenti 25

26 Reisduur = Koyriten Rekenen = Denkiteri Rekening = Mupay ( empay, Dempay) ( crediteur debiteur ) Relatie: + wan Fami Rente = Werpe Remanent = t abra Repetitie = Sukusaysabi Rest = Ta bra Resulterende = Ta nabra Richting = Pasasey (Sora) Rij = Bakamakandra Salaris = Baasmoni Saldo = Ta bakamoni Samengesteld = Potkon Schaal = Markido Scheikunde = Pratsabiso Schuldbekentenis = em pay Seconde = Sekundu Serie = Edetere Sinus = Abraskoynsi Snelheid = Tyalon Snelheid (V) = Esiteri Sociologie = Sabilibimakandrasabiso Som = Terso Spaargeld = Kibrimoni Spanning = Kêy Spectrum = Klorupiri / Powaharepiri Spoel = upruwaya Statica = pokopoko sabiso Stelling = sutra Sterrenkunde = Starisabiso Stroom = Floh Student = Sabiso lerileri / stuka den / stukaskoro boy ( wentye) Supplement = Mitaflontu Substitueren = Preskinkidu Tangens = Ablet Tarra = Pursmara Technicus = Têkko Tegengesteld = Abrapasasey Tegenovergesteld = Fes na fes Teken = Sola 26

27 Teller = Nateri Term = Stonhari Test = Proberi wroko Transporteren = Tyakabra, pasagwe Trilling = Fikri / fleker Tweevoud = Tufen Uitkomst = Purso Uitzettingscoёfficient = Swerkenki dekide Universiteit = Stukaskoro Uur = Uru V.D.W.O.A = Dyonpoteri,Prati.Rutu,teri, saka = D.P.R.T.S. = Den Pa Rustig Te Sonde Variabele = Degemarki Vector = Powa peyri Veelvoud = Morofen Veldsterkte = Harisripowa Verdienen = Yanagi Vereenvoudigen = Pirpuru Vergelijking = Lusfami ( wisk) Adyersifiri (talk) agersifiri Verhoging = Op en (fig:) / opode (mat:) Verhouding = Spanhori Verkoop = Sergwe Vermenigvuldigen = Krenteri/Ten Vermogen = Kandu / powa Verschil = T abra Verschil (in verscheidenheid) = Sakapuru Verschillend = Defre Versnelling = Spin Vertrek = Gweten / lusu Vierde evenredige = Stonkarifo V.O.J = Mindri skoro Volksgezondheid = Libismak sontu Volstrekte waarde = Markipayso Waarde = Payso Weerstand = Dyensi Weiss gebieden = Weissp kin presi (magnetisme) Werkelijke waarde = Naletpayso Werknemersdeel = Wrokoman teki Werkgeversdeel = Baasman teki West = Sontapu 27

28 Wetenschap = Wanisabiso Wetenschapper = sabisoman Winst = Wini Wiskunde = Sutrasabiso Zonnestelsel = Yandagrontapu Zwaartekracht = Gronhari Zuidpool = Gande polo + = m aka eks teri êy aka = Etta = Winisori (winiso) Zakgeld = pikinmoni 28

29 Krenteri 1 = Wan 11 = Doni wan /wan tenti wan 21 =Tudoni wan / tu tenti wan 2 = Tu 12 = Doni tu 30 = Dridoni 3 = Dri 13 = Doni dri 40 = Fo doni 4 = Fo 14 = Doni fo 50 = Feyfi doni 5 = Fefi 15 = Doni fefi 60 = Siksi doni 6 = siksi 16 = Doni siksi 70 = Sebi doni 7 = Sebi 17 = Doni sebi 80 = Ayti doni 8 = Ayti 18 = Doni ayti 90 = Neygi doni 9 = Neygi 19 = Doni neygi / Neygi 100 = Barki / Hondru 10 = Doni/tin/wan tenti 20 = Tu doni / Tu tenti 101 = Barki wan 102 = Barki tu = Tudoni fefi doni barki anga fefi barki 200 = Tu barki = Barki dusun 300 = Drie barki = Tu barki dusun 400 = fo barki = Wan - miri 500 = Fefi barki = Doni fefi barki-dusun anga fefi barki, 1000 = Doni barki / Dusun Wantenti fefi barki-dusun anga fefi barki 2000 = Tudoni barki = Doni-miri 3000 = Drie doni barki = Tudoni tenti = Tin doni barki = Barki - tenti =Tin doni barki anga fefi barki = Wan -dusun miri = Doni fefi donibarki = Wan gaga 29

30 1. Ethiek Finlϊbiduen 2. Liefde Lobiduen 3. Haat Wrakel 4. Wraak Tek wraak / fenen 5. Vriendschap Matiduen 6. Broederschap Bahladuen 7. Het zijn Na de 8. Opstanding dede wiki jeje 9. Reincarnatie Kenki skin 10. Geboorte Broko watra 11. Oorzaak Kmopo tyori / biyin 12. Zin (van het leven) Jajo 13. Vreugde Yayo Begrippen Grabuduen 30

31 Aan: Marki nanga Nomri ini Sranantongo Owru fasi Taphori leysipapira Nyun fasi 31

32 Valstein Oswald Tyakafesiman Wortabaka Na 25 jaar in het buitenland te hebben doorgebracht, heb ik begrepen hoe belangrijk het is om je eigen cultuur te hebben. Hoe belangrijk het is je eigen taal te kunnen spreken. In plaats van dat anderen je uitlachen om hun taal, die jij probeert te spreken. Alle wereldtalen zijn samengestelde talen ze werden door een commissie vastgesteld. Na een zekere periode komt er een andere commissie en die bepaalt hoe de taal zich verder zal ontwikkelen. De initiator is geboren op: te Paramaribo Beroep: leraar electro Opmerking: Al komt geen woord van dit boek in het uiteindelijk resultaat, ben ik blij de aangever te zijn geweest. Laten we iets vormen waar we trots op kunnen zijn. Wi egi sani Medewerkers: Redactie: Valstein O. Babel J. corrector : Van der Hilst E. Vormgeving: Elward Invoer: Andro M. J.Mangoentaroeno UItgever: Elsashova 32