HOOFDSTUK 2. De organisatie. 2.1 Inleiding organisatie Wat is een organisatie? Module 6 Projectmanagement. Voorbeeld: skeelerfabriek

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "HOOFDSTUK 2. De organisatie. 2.1 Inleiding organisatie. 2.1.1 Wat is een organisatie? Module 6 Projectmanagement. Voorbeeld: skeelerfabriek"

Transcriptie

1 HOOFDSTUK Inleiding organisatie Wat is een organisatie? Een organisatie is een samenwerkingsverband tussen mensen die activiteiten uitvoeren om vooraf bepaalde doelen te bereiken. Bij het begrip organisatie moeten we onderscheid maken tussen: onderneming of bedrijf Een onderneming of bedrijf is primair gericht op bedrijfseconomische doelen, zoals het behalen van zo veel mogelijk winst. instelling Bij een instelling ligt het accent meer op de verwezenlijking van niet-economische doelen. Hierbij kun je denken aan: politieke doelen sociale doelen ecologische doelen. Een skeelerfabriek is duidelijk een bedrijf: winst maken is een belangrijk bedrijfsdoel. : skeelerfabriek Speedo produceert skeelers. Speedo is een kleine fabriek die skeelers produceert. Er werken tweehonderd medewerkers. Ze maken verschillende soorten skeelers. 80 procent van de omzet is bestemd voor de binnenlandse markt. Zowel het vervaardigen van de verschillende onderdelen als het samenstellen van complete skeelers vindt plaats in de eigen fabriek. Ook het ontwerpen van nieuwe typen skeelers gebeurt door een eigen afdeling, de ontwerpafdeling Research and Development. De skeelers worden onder verschillende typenamen verkocht: Toronto Speedo is begonnen met het maken van skeelers voor de gewone gebruikers: het type Toronto. Deze liggen in de lagere prijsklasse. Het merk bezit 20 procent van dit marktsegment. Vancouver Bij het tweede type skeelers, Vancouver, richt Speedo zich op de liefhebbers die regelmatig een baantje willen trekken. Deze skeelers behoren tot de middenklasse en 108

2 zijn er in twee uitvoeringen: Vancouver Redstar en Vancouver Goldstar. Met deze twee uitvoeringen bedient de organisatie 30 procent van het marktsegment. In de hogere prijsklasse heeft Speedo op dit moment nog geen skeelertype Afdelingen en ondersteunende diensten Elke organisatie kent een aantal taken die moeten worden uitgevoerd door de mensen die daar werken. Deze taken zijn afhankelijk van de doelen die de organisatie nastreeft. Omdat de taken sterk uiteenlopen en vaak specialistische kennis vereisen, zien we een verdeling in de te verrichten werkzaamheden: primaire en secundaire bedrijfsprocessen. Zie ook module 1 paragraaf Beleid In de maatschappij spelen visies een grote rol. De visie van een bedrijf bepaalt voor een groot deel het bedrijfsbeleid. Het beleid van een organisatie heeft betrekking op onder meer de informatieverzorging en -voorziening. Uit het informatiebeleid volgt het informatieplan. Visie Met visie bedoelen we de manier waarop iemand (een persoon, een organisatie of een groep) ergens tegenaan kijkt. Zo is een alom geaccepteerde visie dat onderwijs de samenleving op een economisch, wetenschappelijk, sociaal en cultureel hoger plan kan brengen. Een andere maatschappelijke visie is dat niemand in Nederland honger hoeft te lijden. Een bedrijf heeft meestal een visie op wat het bedrijf doet en hoe het dat doet. Deze visie vormt de aanzet tot het beleid van het bedrijf. Veel bedrijven en organisaties zetten hun visie op hun website. Een visie kan in de loop van de tijd veranderen. Een bedrijf moet vaak zijn visie bijstellen om aansluiting te vinden bij trends en ontwikkelingen in de maatschappij. Ook verandert het bedrijf zelf in de loop van de tijd, en de visie waarmee een bedrijf is opgestart past vaak niet meer bij het gegroeide bedrijf. In module 7 komt de strategieplanning aan de orde. 109

3 de visie van Google Google stelt zich ten doel om de informatie in de wereld te organiseren en algemeen beschikbaar en bruikbaar te maken. Wij hebben niet de ambitie om te groeien tot een groot bedrijf, waar het persoonlijk contact met de klant of opdrachtgever meestal verloren gaat. Wij gebruiken onze creativiteit en inspiratie het liefst voor uw communicatie- en tekstopdrachten en dus niet voor het runnen van een grote eigen onderneming met veel personeel. de visie van het J.F. Kennedy College Het J.F. Kennedy College wil het beste uit zijn leerlingen halen, ieder naar zijn mogelijkheden. Daartoe wordt onderwijs aangeboden dat gericht is op kennisoverdracht en het verkrijgen van inzicht en vaardigheden. Onze school stimuleert zijn leerlingen zich veelzijdig te ontplooien. Daarom is er sprake van een aanbod waarin intellectuele, culturele, creatieve en sociale vorming hun plaats hebben, opdat leerlingen in staat zijn nu en in de toekomst goed in de samenleving te functioneren. Beleid Met beleid bedoelen we de doelstellingen die het bedrijf nastreeft en de richtlijnen en procedures die worden gebruikt om deze doelstellingen te bereiken. Een boekhandel kan bijvoorbeeld als visie hebben zijn klanten in de toekomst vrijwel uitsluitend via het internet te willen bedienen. Deze visie op ondernemen wordt door de bedrijfsleiding vertaald in beleid dat beschrijft hoe men van een gewone boekhandel in een bepaalde tijdsperiode kan uitgroeien tot een boekhandel die een groot deel van de omzet uit verkoop via het internet kan realiseren. In het beleid wordt beschreven op welke wijze inkoop, verkoop, logistiek enzovoort moeten veranderen. Informatiebeleid Een van de gebieden waar het beleid betrekking op heeft, is dat van de informatieverzorging en -voorziening. Zoals in module 1 verteld wordt, is informatieverzorging het proces om informatie te leveren om de bedrijfsprocessen te ondersteunen, en is informatievoorziening het totaal van de middelen waarmee dit plaatsvindt. Het deel van het beleid dat hier over gaat noemen we het informatiebeleid. Informatiebeleid bestaat uit de volgende zaken: doelstellingen, richtlijnen en uitgangspunten met betrekking tot informatievoorziening, beheer en onderhoud van de informatievoorziening en informatieverzorging de aansluiting op de andere beleidsgebieden van een organisatie, zoals inkoopbeleid en verkoopbeleid. Het beleid wordt ondersteund en goedgekeurd door het management van de organisatie. 110

4 De volgende vragen zijn van belang om een passend informatiebeleid op te kunnen stellen: Aan welke informatie bestaat behoefte bij de verschillende afdelingen, de medewerkers en de klanten? Welke informatie wordt door de afdelingen en medewerkers geproduceerd? Hoe moet het informatiesysteem eruit zien dat ervoor zorgt dat de juiste informatie op de juiste plaats terechtkomt? Moeten we het bestaande informatiesysteem aanpassen als we willen voldoen aan de informatiebehoefte? Kunnen we het verwerken van gegevens vereenvoudigen? Informatieplan In het informatieplan staat concreet aangegeven hoe het informatiebeleid gerealiseerd moet worden. Een informatieplan bestaat uit: een analyse van de huidige situatie de criteria van de toekomstige informatievoorziening concrete voorstellen (vaak in de vorm van projecten), gericht op realisatie van informatiebeleid, en de voorwaarden hierbij. Ook als de organisatie geen gebruik maakt van computers is er sprake van een informatieplan, maar dat is vandaag de dag steeds zeldzamer. Het deel van het informatieplan dat wel computers en aanverwante apparatuur betreft, wordt ook wel automatiseringsplan genoemd. 2.2 Organigram Hoe de verhoudingen tussen de verschillende functies in een organisatie liggen, kan in een schema worden weergegeven. Zo n schema van een organisatiestructuur heet: organigram. Algemeen directeur Personeelszaken Technisch directeur Commercieel directeur Administratie Administratie Research & Development Facilitaire diensten Inkoop Productie Verkoop Marketing & PR Het organigram van skeelerfabriek Speedo. 111

5 2.3 Drie basisorganisatievormen Een organisatiestructuur, of organisatievorm, geeft de verhouding tussen de diverse functies in de organisatie weer. In de praktijk komen we verschillende organisatiestructuren tegen Lijnorganisatie Een lijnorganisatie is de grondvorm van alle andere organisatievormen. Kenmerkend voor de lijnorganisatie is dat zij bestaat uit: leidinggevenden (lijnmanagers) uitvoerende personen die ondergeschikt zijn aan de leidinggevenden. Voor iedereen is duidelijk van wie hij of zij opdrachten krijgt en aan wie hij of zij over de werkzaamheden verantwoording schuldig is. algemeen directeur onderdirecteur inkoop onderdirecteur productie onderdirecteur verkoop bedrijfsleider bedrijfsleider hoofd productie bedrijfsleider bedrijfsleider De lijnorganisatie Lijn-staforganisatie Om adequaat te reageren op de sterk veranderende maatschappij is kennis van processen, markten en producten van levensbelang. Leidinggevenden beschikken meestal niet over voldoende specialistische kennis die noodzakelijk is voor het nemen van beslissingen. Daarom laten zij zich ondersteunen door stafdiensten die deze specialistische kennis wel bezitten. Een organisatie waar leidinggevenden worden ondersteund door stafdiensten wordt een lijn-staforganisatie genoemd. De stafmedewerkers adviseren de lijnmanager, maar nemen zelf geen beslissingen; de lijnmanagers houden de eindverantwoordelijkheid. en van staffunctionarissen zijn beleidsmedewerkers, personeelsfunctionarissen en medewerkers van Juridische Zaken die bijvoorbeeld contracten opstellen. algemeen directeur juridische afdeling personeelszaken onderdirecteur inkoop onderdirecteur productie onderdirecteur verkoop bedrijfsleider bedrijfsleider hoofd productie bedrijfsleider bedrijfsleider De lijn-staforganisatie. 112

6 Nadeel lijn-staforganisatie Het nadeel van de lijn-staforganisatie is dat de staffunctionarissen geen verantwoordelijkheid dragen voor de gevolgen van hun advies. Aangezien het de lijnmanager is die de beslissing neemt, is die verantwoordelijk voor besluiten waarvan hijzelf vaak niet alle gevolgen kan overzien. Hij bezit zelf immers niet de specialistische kennis die de stafmedewerker wel heeft. Omdat dit in de praktijk problemen oplevert, zijn veel bedrijven overgegaan op een andere organisatievorm, namelijk de matrixorganisatie Matrixorganisatie Bij de matrixorganisatie heeft een medewerker van een bedrijf twee superieuren: de hiërarchische chef Alle formele zaken, zoals opdrachten, verlofaanvragen en verantwoording, worden door de hiërarchische chef geregeld. De hiërarchische chef is verantwoordelijk voor het proces. de functionele chef De manier waarop de opdrachten van de hiërarchische chef door een medewerker worden uitgevoerd, wordt bepaald door de functionele chef. De functionele chef zegt dus niet wát een medewerker moet doen, maar hóe hij iets moet doen. Hij bepaalt de inhoud. President directeur Directeur productie Directeur Marketing en verkoop (Interne) Bedrijfseconomisch adviseur Bedrijfsleider Product A Productiechef Product A Chef Marketing en verkoop voor A Chef administratie voor A Bedrijfsleider Product B 1 Productiechef Product B Chef Marketing en verkoop voor B Chef administratie voor B Bedrijfsleider Product C Productiechef Product C Chef Marketing en verkoop voor C Chef administratie voor C 1) Gezag per productielijn Functioneel gezag De matrixorganisatie. 113

7 op school Op scholen kan het zo geregeld zijn dat docenten een hiërarchische chef en een functionele chef hebben. De hiërarchische chef is een directielid, tot wie de docent zich bijvoorbeeld moet wenden als hij vrij wil vragen voor de bruiloft van zijn dochter. De functionele chef is in dit voorbeeld het hoofd van de vaksectie, die het team van zijn sectiegenoten aanstuurt om bijvoorbeeld een nieuwe lesmethode te kiezen. Is onder leiding van dat sectiehoofd die keuze gemaakt, dan wordt de uitkomst gerapporteerd aan de hiërarchische chef. 2.4 De projectorganisatie Wat is een projectorganisatie? Een organisatievorm die door de drie basisvormen heen loopt, is de projectorganisatie. Deze is gebaseerd op de uitvoering van grote en minder grote projecten. De projectorganisatie is per definitie een tijdelijke zaak. Een kenmerk van projecten is immers dat ze eindig zijn. Denk maar aan het straatfeest. Welke vorm bij projectmatig werken? De matrixorganisatie leent zich het beste voor projectmatig werken, maar ook in de lijn- en lijn-staforganisatie worden steeds vaker projecten in gang gezet. Dit is niet zo verwonderlijk, aangezien aan de werkzaamheden steeds hogere, vaak specialistische eisen worden gesteld, waarbij steeds meer vakdisciplines betrokken zijn. Hiërarchische structuur Elke projectorganisatie heeft een hiërarchische structuur van een of meer groepen. Het aantal groepen is afhankelijk van: de omvang van een project het aantal activiteiten de relatie tussen de diverse activiteiten. Stuurgroep Projectgroep Projectgroep Projectgroep Werkgroep Werkgroep Werkgroep Werkgroep Werkgroep Werkgroep Werkgroep Werkgroep van een project. 114

8 In de meest uitgebreide vorm komen we de volgende hiërarchische groepen tegen: stuurgroep projectgroep werkgroep. Wanneer het om minder omvangrijke projecten gaat, wordt er meestal niet voor zo n uitgebreide organisatie gekozen. In dat geval heeft men genoeg aan een stuurgroep en een projectgroep die zelf de werkzaamheden uitvoeren. Zeker in een lessituatie is dit voldoende De opdrachtgever De opdracht voor het project wordt gegeven door de naam zegt het al de opdrachtgever. Hij is degene die het grootste belang bij het projectresultaat heeft. Het resultaat komt tot stand volgens zijn wensen en hij bepaalt ook het budget. Maar hij mag de projectleider niet in de weg lopen. Vaak laat de opdrachtgever zich vertegenwoordigen in de stuurgroep. op school Op school is de opdrachtgever meestal je docent, maar waarschijnlijk zul je ook wel eens te maken hebben met een externe opdrachtgever Stuurgroep Bij grotere projecten wordt in veel gevallen een stuurgroep in het leven geroepen. Vaak hebben in de stuurgroep afgevaardigden van de opdrachtgever zitting. Ook zie je vaak managers in de stuurgroep, aangevuld met specialisten. Bij kleine projecten neemt de projectleider een groot aantal taken van de stuurgroep op zich. Tijdens de looptijd van het project moet de projectleider regelmatig overleg plegen met, en verslag uitbrengen aan, de leden van de stuurgroep. Belangrijkste taken van de stuurgroep De belangrijkste taken van de stuurgroep zijn: beslissen of het project wel of niet wordt voortgezet zorgen voor de benodigde faciliteiten en andere randvoorwaarden, zodat de projectgroep en eventuele werkgroepen ongestoord verder kunnen werken bij het uitvoeren van samenhangende projecten zorgen voor de noodzakelijke afstemming tussen deze projecten. 115

9 op school Bij projecten die je als leerling in de klas uitvoert zul je bovenstaande taken niet altijd volledig kunnen uitvoeren. De meeste projecten hebben dan immers tot doel ervaring op te doen met projectmatig werken. Het kan dus best voorkomen dat de docent onvoldoende faciliteiten aan jou geeft om aan alle projecteisen te voldoen Projectgroep De projectgroep, ook wel projectteam genoemd, werkt in een tijdelijk samenwerkingsverband aan de totstandkoming van het projectresultaat. In een projectgroep zitten meestal mensen uit verschillende vakdisciplines. straatfeest Voor het straatfeest is het zinvol om een groep samen te stellen van bewoners die verschillen qua kennis en interesse. De kans van slagen van het project wordt hiermee vergroot. Een projectgroep wordt ontbonden zodra het project is afgerond. Inventarisatie van de activiteiten Het is van belang dat de uit te voeren activiteiten in het plan van aanpak zorgvuldig worden geïnventariseerd. Dit maakt een juiste verdeling over de groepsleden mogelijk. Bovendien wordt het op elkaar afstemmen van de activiteiten hiermee gemakkelijker. De projectleider Omdat elke projectgroep moet worden aangestuurd, wordt er een projectleider benoemd. Deze persoon zorgt ervoor dat de projectgroep zich op de juiste wijze met het project bezighoudt. De taken van een projectleider zijn onder meer: zorgen dat de juiste mensen in de projectgroep zitting nemen afspraken vastleggen in het plan van aanpak bewaken van de voortgang van het project of de verschillende deelprojecten via overleg met de stuurgroep en/of opdrachtgever (we spreken dan wel van tracking) organiseren van de uit te voeren activiteiten zorgen dat de mensen het juiste werk doen controleren of de kwaliteit van het uitgevoerde werk goed is verantwoording afleggen aan de opdrachtgever en/of de stuurgroep zorgen dat alle resources op het juiste moment beschikbaar zijn. 116

10 Op de site op school In een lessituatie is het verstandig om regelmatig van projectleider te wisselen, want dan krijgt elke deelnemer een keer te maken met de activiteiten van een projectleider. De projectleider moet vergaderingen leiden, de agenda maken en de notulen controleren. Verder is de projectleider verantwoordelijk voor het tijdig opleveren van de mijlpaalproducten van die fase aan de stuurgroep. vind je een cursus projectmanagement; hier wordt ook verteld aan welke criteria een goede projectleider voldoet. Je moet de taken van een projectleider niet onderschatten. Hij moet, zeker bij een automatiseringsproject, aardig wat in z n mars hebben. Bovendien moet hij een aantal persoonlijke kwaliteiten bezitten. Zo moet hij: initiatiefrijk zijn in overleg met de andere deelnemers, op het juiste moment de juiste beslissingen nemen in staat zijn andere projectgroepleden te stimuleren Werkgroep Op een lager niveau functioneren vaak (maar niet in alle gevallen) een of meer werkgroepen. Deze voeren de plannen uit die in de projectgroep gemaakt zijn. straatfeest Bij het straatfeest kunnen veel dingen door de projectgroepleden zelf gedaan worden. Wel kunnen ze aan individuele bewoners vragen om bij bepaalde activiteiten te assisteren, bijvoorbeeld bij het zoeken van sponsors of bij het ophangen van de versiering en verlichting. Zo kan er toch sprake zijn van werkgroepen. 117

11 2.5 De communicatie bij de uitvoering van een project Een goede communicatie tussen de diverse groepen in een projectorganisatie is van groot belang voor het slagen van een project. Van tevoren worden er afspraken gemaakt over de manier van communiceren Het linking-pinprincipe Informatie linking pin = tussenschakel Bij het linking-pinprincipe maakt de voorzitter van een hiërarchisch lagere groep als gewoon lid deel uit van een hogere groep. Op deze manier worden besluiten, ideeën en voorstellen effectief van beneden naar boven, en andersom, doorgespeeld. Stuurgroep Projectgroepen Werkgroepen Het linking-pinprincipe. op school In de lessituatie is het essentieel dat bepaalde zaken tijdig tussen de projectgroep en de stuurgroep/opdrachtgever worden uitgewisseld. Aangezien het hier om kleine projecten gaat, met zowel in de stuurgroep als in de projectgroep weinig leden, zal dit vaak ad hoc plaatsvinden. Het linking-pinprincipe vind je hier dan ook niet of nauwelijks terug, net zomin als in het straatfeestproject Het voortgangsverslag Een ander goed communicatiemiddel is het schriftelijke voortgangsverslag. Hierin geven de projectgroepleden een duidelijk overzicht van de stand van zaken en van de werkzaamheden die in de afgelopen periode zijn uitgevoerd, inclusief een tijdsverantwoording. Alle problemen en tegenslagen moeten in het voortgangsverslag worden opgenomen. Als een of meer leden vinden dat het project niet naar wens verloopt, moet ook dit duidelijk in het verslag worden vermeld. 118

12 op school In de praktijk blijkt dat een periode van drie à vier weken in een lessituatie voldoende is. Dit maakt het voor de stuurgroep mogelijk de voortgang van het project te volgen en in te grijpen zodra er iets mis dreigt te lopen. Onderdelen voortgangsverslag Samengevat komen in het verslag de volgende zaken aan de orde: de voortgang van het project gedurende de afgelopen periode en de huidige status van het project een overzicht van de activiteiten afwijkingen ten opzichte van het plan van aanpak. Zeker de tijdsplanning moet gecontroleerd worden, en zo nodig worden bijgesteld. Let hierbij vooral op het kritische pad in de planning alle problemen die zich in de afgelopen periode hebben voorgedaan. Vastgelegd worden de verschillende oplossingen, voor welke oplossing men heeft gekozen en waarom. Dit laatste is van belang als later mocht blijken dat het niet de juiste oplossing was. Men kan dan snel opzoeken welke alternatieven er waren en nagaan of er een betere oplossing beschreven is de tegenslagen en de gevolgen die ze hebben voor de voortgang van het project en de andere werkzaamheden. Mocht dit extra werkzaamheden opleveren, dan kunnen deze misschien worden verdeeld over meerdere deelnemers, wat de voortgang vaak weer ten goede komt. Natuurlijk moet de planning in dat geval worden aangepast. Gevolgen van het voortgangsverslag Aan de hand van het voortgangsverslag kunnen de stuurgroepleden (eventueel de opdrachtgever) de voortgang van het project met de projectgroepleden bespreken. Ook kan dit verslag voor de stuurgroepleden aanleiding zijn om overleg te plegen met individuele projectgroepleden over hun aandeel in het project, of met de gehele groep. (Het kan ook zijn dat ze dit aan de projectleider overlaten.) Dit geldt zeker als het resultaat van de opgeleverde mijlpaalproducten niet voldoet, of als groepsleden niet goed samenwerken. In dat geval is er een extra vergadering nodig om alle problemen op te lossen. op school In de les kan dit leiden tot een tussentijdse beoordeling van de prestaties van een individueel groepslid of een tussentijdse beoordeling van de gehele groep. Dit cijfer kan dan bij de eindbeoordeling worden meegenomen. 119

13 2.5.3 De vergadering Een derde vorm van communicatie is het houden van vergaderingen en het opstellen van notulen. Voor het straatfeestproject zal dit waarschijnlijk de beste communicatievorm zijn. De frequentie van de vergaderingen is afhankelijk van een aantal factoren, bijvoorbeeld: de fase waarin men bezig is de complexiteit van de werkzaamheden de grootte van de projectgroep de huidige stand van zaken het tijdstip van oplevering. Het is belangrijk dat er niet méér wordt vergaderd dan strikt noodzakelijk is. Bij te veel vergaderen neemt de belangstelling hiervoor af en krijgen de groepsleden het idee dat ze hun tijd wel beter hadden kunnen besteden. Bij te weinig vergaderen bestaat het gevaar dat de afstemming tussen de werkzaamheden niet goed verloopt. Dit kan soms zelfs tot gevolg hebben dat werkzaamheden voor niets zijn uitgevoerd en dat is natuurlijk niet goed voor de motivatie. Dit is vooral irritant als de tijd toch al krap is. De projectleider moet dit in de gaten houden en moet tijdig een vergadering organiseren als daar aanleiding voor is. Agenda De projectleider stelt de agenda op. Hij voert een aantal agendapunten op, maar ook projectgroepleden kunnen agendapunten aandragen. Het is aan te raden de notulen binnen een week nadat de vergadering gehouden is bij de stuurgroep aan te leveren. op school In een lessituatie zien de leerlingen elkaar meestal dagelijks en houden ze elkaar op de hoogte van de vorderingen. Hoe vaak ze dan een officiële vergadering moeten houden, is moeilijk te zeggen. Omdat de groepsleden (=leerlingen) vaak om en om projectleider zijn, wordt zo n vergadering steeds door een andere voorzitter geleid. Een van de overige leden maakt de notulen. Een agenda heeft een vastgestelde structuur. Duidelijk moet zijn voor welke groep mensen de vergadering wordt belegd: de projectgroep of een werkgroep. Die naam komt bovenaan te staan. Het is handig om de namen van de personen die uitgenodigd worden voor de vergadering te vermelden. Eventuele afmeldingen kunnen dan aan de voorzitter van de vergadering worden doorgegeven. Verder moet een datum, tijd en vergaderplaats worden vermeld. Soms wordt ook de naam van de notulist vermeld. Dat is de persoon die verantwoordelijk is voor de verslaglegging. 120

14 Agendapunten Veel gebruikte agendapunten zijn: Vaststellen agenda Vaststellen agenda is vaak het eerste punt op de agenda. Deelnemers aan de vergadering kunnen dan de volgorde van de vergaderpunten veranderen of nieuwe agendapunten toevoegen. Mededelingen Bij het tweede agendapunt kunnen mededelingen aan de orde komen. Notulen van de vorige vergadering Wanneer de projectgroep vaker vergadert, worden de notulen van de vorige vergadering besproken. Notulen vormen een verslag van wat er is besproken. Soms is een besluitenlijst ook voldoende of een RACI-matrix. Ingekomen of uitgaande stukken Ingekomen of uitgaande stukken zijn berichten bestemd voor de groep die vergadert, die besproken moeten worden. Rondvraag De vergadering wordt meestal afgesloten met een rondvraag: een vragenronde, bestemd voor korte vragen, waarop in een volgende vergadering eventueel kan worden teruggekomen. Agenda Vergadering Werkgroep Bestemd voor: Van: Datum: Tijd: Plaats: Notulist: Opening 2. Vaststellen agenda 3. Mededelingen 4. Notulen vorige vergadering 5. Ingekomen stukken 6. Uitgaande stukken 7. Wisselende agendapunten 8. Rondvraag 9. Sluiting van een agenda. 121

15 2.5.4 Vastleggen van afspraken Tijdens de looptijd van het project worden afspraken gemaakt. Het is erg belangrijk om vast te leggen wie verantwoordelijk is voor het uitvoeren van die afspraken. Een hulpmiddel hierbij is de RACI-matrix. De afkorting RACI wordt gevormd van de eerste letters van de volgende begrippen: Responsible Hier gaat het om de persoon die ervoor verantwoordelijk is dat de taak wordt uitgevoerd. Accountable Hier gaat het om de persoon die de eindverantwoordelijkheid draagt voor deze taak. Meestal is dat ook de persoon die er verantwoordelijk voor is dat de taak wordt uitgevoerd. Consulted Dit is de persoon die vooraf moet worden geraadpleegd. Informed En dit is de persoon die geïnformeerd moet worden over de genomen beslissingen, taken die uitgevoerd worden enzovoort. RACI-matrix Dit is een tabel voor een bouwproject. In de rijen zie je de namen van de personen die bij dat onderdeel betrokken zijn. In de eerste kolom staat de taak of de activiteit. Onder de namen staan de RACI-letters die van toepassing zijn. Kun jij aan de hand van deze matrix vertellen wie waarvoor verantwoordelijk is? Inkoop onderdelen Gerard Leendert Krijn en Kim Projectleider RA CIA A I Bouw fase 1 A CIA RA I Presentatie IA RA IA I 122

16 2.6 Vragen en opdrachten Open vragen 1. a. Beschrijf het verschil tussen een bedrijf en een instelling. b. Geef van de volgende organisaties aan of het bedrijven of instellingen zijn. Motiveer steeds je antwoord. Milieudefensie Nederlandse Spoorwegen jouw school Verpleeghuis Avondrood Het Leger des Heils Microsoft Corporation. 2. a. Noem de drie belangrijkste organisatievormen. b. Bedenk bij elke organisatievorm één (fictief) voorbeeldbedrijf. c. Welke vorm is volgens jou het meest efficiënt? Motiveer je antwoord. 3. Noem een belangrijk nadeel van de lijn-staforganisatie. 4. a. Welke drie hiërarchische groepen tref je aan bij de meeste omvangrijke projecten? b. Geef de kenmerken van elke groep en beschrijf de functie ervan. 5. Denk je dat jij de juiste eigenschappen bezit om een goede projectleider te kunnen zijn? Motiveer je antwoord. 6. a. Wat is een organigram? b. Beschrijf kort de verschillen tussen de organigrammen van een lijnorganisatie en een lijn-staforganisatie. 7. In een matrixorganisatie heeft een medewerker doorgaans twee superieuren. Welke? 8. Wat is de taak van een werkgroep? 9. a. Beschrijf in je eigen woorden wat er bedoeld wordt met het linking-pinprincipe. b. Beschrijf in je eigen woorden het belang van het voortgangsverslag. 10. Waarom beslist de stuurgroep of een project al dan niet wordt voortgezet? Meerkeuzevragen 1. Welke uitspraak is niet van toepassing in de context van organisaties? a. Een organisatie is een samenwerkingsverband tussen mensen die een aantal activiteiten uitvoeren om vooraf bepaalde doelen te bereiken. b. De lijnorganisatie is de grondvorm van alle andere organisatievormen. c. Een organisatievorm die binnen bedrijven wordt toegepast om projecten in goede banen te leiden, is de projectorganisatie. d. De lijnorganisatie is een ouderwets fenomeen; je komt die zelden meer tegen. 123

17 2. Hieronder staan twee beweringen: I. Een voortgangsverslag bevat onder meer een overzicht van de activiteiten die de groepsleden gedurende de afgelopen periode hebben uitgevoerd. II. Bij een groot project moet de projectgroep elke week een vergadering houden, bij een klein project is één keer in de twee weken voldoende. a. I en II zijn juist. b. I is juist en II is onjuist. c. I is onjuist en II is juist. d. I en II zijn beide onjuist. 3. Wat is bij een project een van de taken van een projectleider? a. maken van een of meer mijlpaalproducten b. beslissen of het project al of niet moet worden voortgezet c. controleren of de werkzaamheden juist worden uitgevoerd d. zorgen dat het opgeleverde resultaat wordt gebruikt zoals het bedoeld is 4. Welke functionaris behoort doorgaans niet tot een stafdienst? a. een personeelsfunctionaris b. het hoofd van de juridische afdeling c. het hoofd van de afdeling Inkoop d. de directiesecretaris 5. Welke uitspraak is juist? a. Het voordeel van het linking-pinprincipe is dat voorstellen makkelijk van beneden naar boven worden doorgespeeld. b. Bij een project dat volgens het linking-pinprincipe wordt uitgevoerd hoeven geen voortgangsverslagen te worden gemaakt. c. Het nadeel van het linking-pinprincipe is dat het aantal vergaderingen voor een lid van de werkgroep toeneemt. d. Bij het linking-pinprincipe is de opdrachtgever gelet op zijn belang bij het project de voorzitter van de stuurgroep. 6. Wat wordt er bedoeld met een organisatie? a. Een samenwerkingsverband tussen mensen die een aantal activiteiten uitvoeren om vooraf bepaalde doelen te bereiken. b. Een instelling die gericht is op de verwezenlijking van niet-economische doelen. c. Een bedrijf dat bestaat uit leidinggevenden en uitvoerende personen die ondergeschikt zijn aan de leidinggevenden. d. Een onderneming die gericht is op het uitvoeren van grote projecten. 7. Welke organisatievorm leent zich het best voor projectmatig werken? a. de lijnorganisatie b. de lijn-staforganisatie c. de matrixorganisatie d. de structuurorganisatie 8. Welk onderdeel van een projectorganisatie treedt vaak op namens de opdrachtgever? a. de projectleider b. de stuurgroep c. de projectgroep d. de externe deskundige 124

18 Hoofdstuk Korte opdrachten 1. a. In onderstaande tabel zijn tien eigenschappen opgesomd. Geef bij elke eigenschap aan of die voor een projectleider onmisbaar is. Geef een argument voor je keuze. Een eerste voorbeeld is ingevuld. b. Verzin zelf ook nog twee eigenschappen die een projectleider juist wel of juist niet moet hebben. Neem die ook in de tabel op. Eigenschap Ja Nee N.v.t. Argument Sociaal Moet zich kunnen verplaatsen in mensen. Moet medewerkers motiveren. Moet met allerlei groepen kunnen overleggen. Nauwgezet Lui Initiatiefrijk Ambitieus Intelligent Chaotisch Zelfverzekerd Aardig Flexibel 2. a. Zoek iemand in je omgeving die bij een middelgroot bedrijf of middelgrote instelling (vanaf ongeveer 30 medewerkers) werkt. b. Stel aan deze persoon de juiste vragen om erachter te komen of er in dat bedrijf (of die organisatie) sprake is van een lijnorganisatie, een lijn-staforganisatie of een matrixorganisatie. c. Maak een kort verslag waarin je onder meer door middel van een organigram het type organisatie aangeeft. 3. Misschien heb je er wel eens over nagedacht of je na je opleiding liever in een bedrijf wilt werken, of in een instelling. Geef in een kort verslag aan waar je voorkeur naar uitgaat en waarom. 4. In elke organisatie gebeurt het dat men, vooral als er haast geboden is, zaken via de achterdeur regelt, dus niet langs de formele weg maar via het informele circuit. a. Bedenk hiervan voordelen en risico s. Motiveer je antwoord. b. In welke van de genoemde organisatievormen loopt men de meeste kans dat dit gebeurt? Motiveer ook hier je antwoord. c. Is de uitspraak: De formele organisatie moet een kopie zijn van de informele organisatie volgens jou juist? Licht je antwoord duidelijk toe. 5. Teken een organigram van de school. 125

19 2.7 Samenvatting Een organisatie is een samenwerkingsverband tussen mensen die een aantal activiteiten uitvoeren om vooraf bepaalde doelen te bereiken. We maken onderscheid tussen instellingen en ondernemingen of bedrijven. Een onderneming is primair gericht op bedrijfseconomische doelen; bij een instelling ligt het accent meer op de verwezenlijking van niet-economische doelen. In de praktijk bestaan er verscheidene organisatiestructuren, die zijn terug te brengen tot drie basisvormen: de lijnorganisatie, de lijn-staforganisatie en de matrixorganisatie. De projectorganisatie loopt door deze drie vormen heen. Zij is gebaseerd op de uitvoering van grote en minder grote projecten en is per definitie een tijdelijke zaak. In de meest uitgebreide vorm zijn bij een project de volgende individuen en groepen betrokken: de opdrachtgever, de stuurgroep, de projectgroep, de projectleider en de werkgroep. De belangrijkste taken van de stuurgroep zijn: beslissen of het project al of niet moet worden voortgezet zorgen voor de benodigde faciliteiten en andere randvoorwaarden bij het uitvoeren van samenhangende projecten zorgen voor de noodzakelijke afstemming tussen deze projecten. De projectgroep, die doorgaans bestaat uit mensen van verschillende vakdisciplines, werkt aan de totstandkoming van het projectresultaat. Een projectorganisatie wordt ontbonden zodra het project is afgerond. De leden van de werkgroep voeren de in de projectgroep gemaakte plannen uit. Tot de taken van een projectleider worden gerekend: zorgen dat de juiste mensen in de projectgroep zitting nemen afspraken vastleggen in het plan van aanpak bewaken van de voortgang van het project of de verschillende deelprojecten via overleg met de stuurgroep en/of opdrachtgever het organiseren van de uit te voeren activiteiten zorgen dat de mensen het juiste werk doen controleren of de kwaliteit van het uitgevoerde werk goed is verantwoording afleggen aan de opdrachtgever en/of de stuurgroep zorgen dat alle resources op het juiste moment beschikbaar zijn. De drie belangrijkste communicatiemiddelen zijn: het linking-pinprincipe, het voortgangsverslag, en de agenda en notulen. 126

HOOFDSTUK 2. De organisatie. 2.1 Inleiding organisatie Wat is een organisatie? Afdelingen en ondersteunende diensten. 2.1.

HOOFDSTUK 2. De organisatie. 2.1 Inleiding organisatie Wat is een organisatie? Afdelingen en ondersteunende diensten. 2.1. HOOFDSTUK 2 Hoofdstuk 2 2.1 Inleiding organisatie 2.1.1 Wat is een organisatie? Bij het begrip organisatie moeten we onderscheid maken tussen: Een organisatie is een samenwerkingsverband tussen mensen

Nadere informatie

Samenvatting Informatica Module VI en VII

Samenvatting Informatica Module VI en VII Samenvatting Informatica Module VI en VII Samenvatting door een scholier 2668 woorden 31 januari 2006 6,1 45 keer beoordeeld Vak Methode Informatica Fundament Informatica >>> Module VI - Projectmanagement

Nadere informatie

Samenvatting Informatica Module 6 & 7

Samenvatting Informatica Module 6 & 7 Samenvatting Informatica Module 6 & 7 Samenvatting door een scholier 2111 woorden 4 november 2011 6,8 43 keer beoordeeld Vak Methode Informatica Fundament Informatica Module 6 H1 Projectmanagement Een

Nadere informatie

BESTUURSOPDRACHT MAJEURPROJECT VOORTGEZET ONDERWIJS Gemeenteraad

BESTUURSOPDRACHT MAJEURPROJECT VOORTGEZET ONDERWIJS Gemeenteraad BESTEMD VOOR BESTUURSOPDRACHT MAJEURPROJECT VOORTGEZET ONDERWIJS Gemeenteraad STATUS Openbaar DATUM BESTUURLIJKE Wethouder F. Strik OPDRACHTGEVER AMBTELIJKE OPDRACHTGEVER H. Damen hoofd Afdeling Beleid

Nadere informatie

Projectmanagement. Hoofdstuk 1 en 2. Roel Grit. Het project Mensen en projecten

Projectmanagement. Hoofdstuk 1 en 2. Roel Grit. Het project Mensen en projecten Projectmanagement Hoofdstuk 1 en 2 Het project Mensen en projecten Roel Grit Hoofdstuk 1 Het project 1. Soorten werkzaamheden 2. Voorbeelden van projecten 3. Wat is een project? 4. Van improvisatie via

Nadere informatie

Definitiefase fase 2

Definitiefase fase 2 Definitiefase fase 2 Nu dat jullie als projectteam de startnotitie af hebben, kunnen jullie beginnen met de volgende fase: jullie gaan de startnotitie uitbreiden tot een projectplan en jullie gaan de rollen

Nadere informatie

Projectmanagement. Hoofdstuk 1 en 2. Roel Grit. Het project Mensen en projecten

Projectmanagement. Hoofdstuk 1 en 2. Roel Grit. Het project Mensen en projecten Projectmanagement Hoofdstuk 1 en 2 Het project Mensen en projecten Roel Grit Instructie docent Er is een aantal dia s met animaties. Als je die niet wilt gebruiken vanwege afdrukken van hand-outs, kun

Nadere informatie

Project Verwenmorgen voor ouderen organiseren Groepen van 5 leerlingen Totaal: 560 minuten

Project Verwenmorgen voor ouderen organiseren Groepen van 5 leerlingen Totaal: 560 minuten Project Verwenmorgen voor ouderen organiseren Groepen van 5 leerlingen Totaal: 560 minuten Inleiding en werkwijze: De meeste ouderen vinden het leuk om samen met jongeren iets te doen. Op deze manier hebben

Nadere informatie

Auteurs: Marijke Hoftijzer en Piet Korte isbn: 978-90-01-82345-0

Auteurs: Marijke Hoftijzer en Piet Korte isbn: 978-90-01-82345-0 Projectplanning (extra bij paragraaf 3.1 Imagodoelstellingen) Naast je normale dagelijkse bezigheden kun je ook te maken krijgen met de organisatie van eenmalige zaken. Soms zijn deze heel overzichtelijk

Nadere informatie

Training. Vergaderen

Training. Vergaderen Training Vergaderen Halide Temel 1-5-2014 Inhoudsopgave Inleiding 3 Doelen 4 Deelnemers 4 Werkvormen 4 Programma 4 Voorstellen & introductie 5 Opdracht Luciferspel 6 Theorie 7 Opdracht - Vergaderen 12

Nadere informatie

Handleiding Vergadertechnieken

Handleiding Vergadertechnieken Handleiding Vergadertechnieken Zelfstudie en rapporteren Bij OGO leer je niet alleen via het actief deelnemen aan groepsdiscussies, maar ook via het individueel uitvoeren van zelfstudieopdrachten (ZSO).

Nadere informatie

Les E-01 Projectmanagement

Les E-01 Projectmanagement Les E-01 Projectmanagement 1.1 Werken op projectbasis Op allerlei manieren werken mensen in het sociale leven samen om bepaalde doelen te verwezenlijken. Buurtbewoners organiseren een pleinfeest, verenigingsleden

Nadere informatie

Projectmanagement De rol van een stuurgroep

Projectmanagement De rol van een stuurgroep Projectmanagement De rol van een stuurgroep Inleiding Projecten worden veelal gekenmerkt door een relatief standaard projectstructuur van een stuurgroep, projectgroep en enkele werkgroepen. De stuurgroep

Nadere informatie

VERGADEREN VOOR DUMMIES

VERGADEREN VOOR DUMMIES VERGADEREN VOOR DUMMIES DE AGENDA VASTSTELLEN Er zijn verschillende soorten agendapunten: Open Bij open agendapunten zijn er nog geen plannen gemaakt, er is nog geen concreet voorstel. De discussie is

Nadere informatie

Logistiek medewerker. Persoonlijke effectiviteit: 2. Accuratesse

Logistiek medewerker. Persoonlijke effectiviteit: 2. Accuratesse Persoonlijke effectiviteit: 2. Accuratesse Werkt gedurende langere periode nauwkeurig en zorgvuldig, met oog voor detail, gericht op het voorkómen van fouten en slordigheden, zowel in eigen als andermans

Nadere informatie

Kennisborging. 1. Inleiding. 2. Kennis vastleggen in een rapport?

Kennisborging. 1. Inleiding. 2. Kennis vastleggen in een rapport? Kennisborging 1. Inleiding Tegenvallende bedrijfsresultaten houden langer aan dan u had gedacht. De bezuinigingen die u de laatste tijd heeft doorgevoerd, blijken niet voldoende om de komende periode door

Nadere informatie

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument

Nadere informatie

Persoonlijk opleiding plan

Persoonlijk opleiding plan Persoonlijk opleiding plan Een opdrachtgever adviseren Hem vertellen wat jou de beste optie lijkt. Het klopt dat ik deze competenties zo had ingevuld. Ik heb hiermee ervaring doordat ik vaak op forums

Nadere informatie

2: vergaderen VASTE VOORZITTER EN NOTULIST

2: vergaderen VASTE VOORZITTER EN NOTULIST 2: vergaderen Als je lid bent van een studentenraad, vergader je vaak. Je hebt vergaderen met de studentenraad, maar ook vergaderingen met het College van Bestuur en de Ondernemingsraad (OR). Gemiddeld

Nadere informatie

Beleidsplan Leerlingenraad o.b.s. de Schuthoek 2012-2013

Beleidsplan Leerlingenraad o.b.s. de Schuthoek 2012-2013 Document leerlingenraad Beleidsplan Leerlingenraad o.b.s. de Schuthoek 2012-2013 Inhoud: 1. wat verstaan we onder een leerlingenraad? 2. opzet en organisatie van een leerlingenraad a. samenstelling van

Nadere informatie

Kwalificatie Eerste Fietstechnicus. Proeve 7: Pr- en marketingbeleid. Opdracht deelnemer

Kwalificatie Eerste Fietstechnicus. Proeve 7: Pr- en marketingbeleid. Opdracht deelnemer Kwalificatie Eerste Fietstechnicus Crebo 95442, cohort 2014-2015 Proeve 7: Pr- en marketingbeleid Opdracht deelnemer Proeve 7: Pr- en marketingbeleid Inleiding Deze Proeve gaat over public relations (pr)

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 5. Inleiding 6

Inhoud. Voorwoord 5. Inleiding 6 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Functioneren in een organisatie 9 1.1 Organisatiestructuur, functies en team 9 1.2 Functies, taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden 16 1.3 Procesgestuurde organisaties,

Nadere informatie

Herinrichting Schoolplein mavo 3

Herinrichting Schoolplein mavo 3 Herinrichting Schoolplein mavo 3 Pagina 1 van 7 Inleiding Binnenkort ga je aan de slag met het project Herinrichting van het schoolplein. Alle leerlingen van het derde leerjaar gaan ervoor zorgen dat ons

Nadere informatie

De strategische keuzes die moeten gemaakt worden zijn als volgt: Interne controle of zelfcontrole/sociale controle

De strategische keuzes die moeten gemaakt worden zijn als volgt: Interne controle of zelfcontrole/sociale controle 1 Hoofdstuk 1 1.1 Dirigeren en coördineren p43 1.1.1 Dirigeren Dirigeren is een synoniem voor delegeren. Dirigeren houdt in dat bepaalde bevoegdheden overgedragen worden naar een persoon met een lagere

Nadere informatie

Vergader- en presentatietechniek

Vergader- en presentatietechniek Schriftelijk proefexamen Beschikbare tijd: 90 minuten 50803 Proefexamen HET PROEFEXAMEN BESTAAT UIT 6 GENUMMERDE PAGINA'S. 5 MEERKEUZEVRAGEN, gericht op toetsing van kennis van het begrippenkader 0 OPEN

Nadere informatie

Projectmatig creëren Stappen en richtlijnen om een project mee te doorlopen

Projectmatig creëren Stappen en richtlijnen om een project mee te doorlopen Projectmatig creëren Stappen en richtlijnen om een project mee te doorlopen Inleiding Bij het doorlopen van een project komt er een hele berg informatie binnen en dat wordt verwerkt. Om dat ordelijk te

Nadere informatie

Training 4 Werkbespreking en vergadering

Training 4 Werkbespreking en vergadering Training 4 Werkbespreking en vergadering Opdracht 1 Zoeken en overleggen Je krijgt van de docent één plaatje. Dat plaatje maakt deel uit van een kort stripverhaal. Dat verhaal bestaat uit vier tot zes

Nadere informatie

KNLTB Stappenplan. beleidsplan tennisvereniging X

KNLTB Stappenplan. beleidsplan tennisvereniging X KNLTB Stappenplan beleidsplan tennisvereniging X Inleiding Iedere verenigingsbestuurder weet in het achterhoofd dat het belangrijk is om beleidsmatig en doelgericht te werken. Toch komen de meeste verenigingsbestuurders

Nadere informatie

vaardigheden - 21st century skills

vaardigheden - 21st century skills vaardigheden - 21st century skills 21st century skills waarom? De Hoeksteen bereidt leerlingen voor op betekenisvolle deelname aan de wereld van vandaag en de toekomst. Deze wereld vraagt kinderen met

Nadere informatie

KWIC INSTRUMENT. Bevoegdheden regelen in het team (uitvoeringsfase) (Cluster project) u Doelstelling instrument u Stappenplan u Sjabloon

KWIC INSTRUMENT. Bevoegdheden regelen in het team (uitvoeringsfase) (Cluster project) u Doelstelling instrument u Stappenplan u Sjabloon KWIC INSTRUMENT 11 Bevoegdheden regelen in het team (uitvoeringsfase) (Cluster project) u Doelstelling instrument u Staenplan u Sjabloon 1 Doelstelling van het instrument Het operationele team is de bouwsteen

Nadere informatie

EMPLOYABILITY, CONTINUE ONTWIKKELING VAN MEDEWERKERS ÉN ORGANISATIE

EMPLOYABILITY, CONTINUE ONTWIKKELING VAN MEDEWERKERS ÉN ORGANISATIE EMPLOYABILITY, CONTINUE ONTWIKKELING VAN MEDEWERKERS ÉN ORGANISATIE HULPMIDDEL 4 HOE BEPAALT U HET EMPLOYABILITYGEHALTE VAN UW HUIDIGE ORGANISATIEBELEID EN PERSONEELSBELEID? 1 Dit hulpmiddel kunt u gebruiken

Nadere informatie

Team:Sales en Marketing Datum: 21-04-2011 WICKED TEAMS RAPPORT

Team:Sales en Marketing Datum: 21-04-2011 WICKED TEAMS RAPPORT Team:Sales en Marketing Datum: 21-04-2011 WICKED TEAMS RAPPORT 1. Inleiding Het Team Testing team heeft de WickedTeams Teamanalyse gedaan. Deze teamanalyse geeft inzicht in een aantal kenmerken die van

Nadere informatie

Beoordeling: Het belangrijkste is altijd je argumentatie. Denk ook aan bronvermelding. Daarnaast let je op je Nederlandse spelling en vormgeving.

Beoordeling: Het belangrijkste is altijd je argumentatie. Denk ook aan bronvermelding. Daarnaast let je op je Nederlandse spelling en vormgeving. Periode 1 & 2 Leerjaar: 3 Vak: Economie : In de eerste twee periodes van het 3 e studiejaar ga je tijdens het vak economie bezig met het organiseren van een relatie dag voor jou stagebedrijf. Het doel,

Nadere informatie

Periode 1 & 2: Manier van inleveren.

Periode 1 & 2: Manier van inleveren. Periode 1 & 2 Leerjaar: 3 Vak: Economie In de eerste twee periodes van het 3 e studiejaar ga je tijdens het vak economie bezig met het organiseren van een relatie dag voor jou stagebedrijf. Het doel, budget,

Nadere informatie

INZETBAARHEIDS ASSESSMENT

INZETBAARHEIDS ASSESSMENT INZETBAARHEIDS ASSESSMENT Hoe werkt dat? INSTRUCTIE: Vragenlijst: Dit is een vragenlijst die is gemaakt om een beeld te krijgen van je inzetbaarheid. Het is hierom belangrijk dat je de vragenlijst zo eerlijk

Nadere informatie

6Het voorbereidingsdraaiboek

6Het voorbereidingsdraaiboek DC 6Het voorbereidingsdraaiboek In dit dc-thema vind je informatie over het voorbereiden van een evenement. Het is een soort checklist van tien aandachtspunten, om te controleren of je niets vergeten bent.

Nadere informatie

Kandidaat: EXAMEN: proefexamen Projectmatig Werken. Lees de volgende aanwijzingen goed door! Dit examen bestaat uit 40 meerkeuzevragen.

Kandidaat: EXAMEN: proefexamen Projectmatig Werken. Lees de volgende aanwijzingen goed door! Dit examen bestaat uit 40 meerkeuzevragen. Kandidaat: EXMEN: proefexamen Projectmatig Werken Lees de volgende aanwijzingen goed door! Dit examen bestaat uit 40 meerkeuzevragen. Na elke vraag volgen drie antwoordmogelijkheden, waarvan er slechts

Nadere informatie

Hoe motivatie werkt en draagvlak groeit

Hoe motivatie werkt en draagvlak groeit Hoe motivatie werkt en draagvlak groeit Toelichting Hierbij een compilatie van diverse artikelen over motivatie, draagvlak en verandertrajecten voor de interne coördinator cultuureducatie ICC. 1 Hoe werkt

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

Inhoud: 1. Inleiding. 3.6 Tips voor een goede MR- en overlegvergadering

Inhoud: 1. Inleiding. 3.6 Tips voor een goede MR- en overlegvergadering Inhoud: 1. Inleiding 3.6 Tips voor een goede MR- en overlegvergadering Tip 1: Maak een agenda Tip 2: Wees kritisch m.b.t. het aanstellen van een voorzitter en secretaris Tip 3: Geef alle relevante informatie

Nadere informatie

M&O - een nieuw vak. Management & Organisatie. Management. Organisatie. Een nieuw vak in de bovenbouw van havo/vwo

M&O - een nieuw vak. Management & Organisatie. Management. Organisatie. Een nieuw vak in de bovenbouw van havo/vwo Management & Organisatie Een nieuw vak in de bovenbouw van havo/vwo M&O - een nieuw vak Management en Organisatie (M&O) komt als vak niet voor in de basisvorming. In de Tweede Fase kan je M&O kiezen in

Nadere informatie

Nul- en voortgangsmeting met voorwaardelijke opdrachten Commercie niveau 3

Nul- en voortgangsmeting met voorwaardelijke opdrachten Commercie niveau 3 Nul- en voortgangsmeting met voorwaardelijke opdrachten Commercie niveau 3 Basisdeel - Kerntaak 1 Onderzoekt de markt en doet voorstellen voor commercieel beleid deelnemer bedrijf praktijkopleider school

Nadere informatie

Training Projectmanagement

Training Projectmanagement Training Projectmanagement Projectmanagement, sturen op resultaat Binnen jullie organisatie werken jullie veel met projecten. Jij bent projectleider, of je maakt deel uit van een speciaal opgesteld projectteam.

Nadere informatie

Toelichting hoofdstructuur Pré Wonen

Toelichting hoofdstructuur Pré Wonen Toelichting hoofdstructuur Pré Wonen Alles lijkt lichter en makkelijker te gaan: iedereen kent zijn of haar rol, beleid- en besluitvorming verloopt één keer goed en er is veel minder behoefte aan afstemming.

Nadere informatie

project: Introductie Helpende Zorg & Welzijn

project: Introductie Helpende Zorg & Welzijn project: Introductie Helpende Zorg & Welzijn. > Cas us Vmbo Morgenland heeft een afdeling Zorg & Welzijn. De school merkt dat de leerlingen van deze afdeling graag wat meer willen weten over het beroep

Nadere informatie

PRINCE2 2009 is overzichtelijker

PRINCE2 2009 is overzichtelijker PRINCE2 2009 is overzichtelijker 29 mei 2009 door: Lia de Zoete en Reinier de Koning Half juni presenteert het Office of Government Commerce in Londen PRINCE2 2009. Het grote voordeel van de nieuwe versie

Nadere informatie

Handleiding Hoe pas je een PVA toe in je project? Mediamanagement leerjaar 2 Darren Arendse STAPPENPLAN VAN ONDERZOEK TOT UITVOERING

Handleiding Hoe pas je een PVA toe in je project? Mediamanagement leerjaar 2 Darren Arendse STAPPENPLAN VAN ONDERZOEK TOT UITVOERING Handleiding Hoe pas je een PVA toe in je project? Mediamanagement leerjaar 2 Darren Arendse STAPPENPLAN VAN ONDERZOEK TOT UITVOERING 1 Inhoudsopgave Inleiding Blz. 3 1.1 Stap 1 onderzoek doen Blz. 4 1.2

Nadere informatie

Checklist (re)design website

Checklist (re)design website Checklist (re)design website Inleiding Het maken van een website is een omvangrijk en kostbaar project. Daarom is het goed om eerst inzicht te krijgen in wat je wilt gaan doen, voor wie en waarom. Om op

Nadere informatie

Acteren in het krachtenveld

Acteren in het krachtenveld Acteren in het krachtenveld Het uitvoeren van een krachtenveldanalyse is een methode die veel in projectmanagement wordt toegepast. Door het uitvoeren van een krachtenveldanalyse kijk je met andere ogen

Nadere informatie

Realisatiefase fase 5

Realisatiefase fase 5 Realisatiefase fase 5 Dit is de tweede doe-fase. Tijdens de realisatiefase voeren jullie de ontwerpen uit om het product te realiseren. Tijdens de voorbereidingsfase hebben jullie alles wat jullie nodig

Nadere informatie

Project Management. Hfst 1: Het project:

Project Management. Hfst 1: Het project: Project Management Hfst 1: Het project: 1.1: Soorten werkzaamheden: We kennen 3 soorten werkzaamheden: Improvisatie: een plotselinge reactie op een niet verwachte gebeurtenis. Hiervoor zijn geen richtlijnen.

Nadere informatie

Format Projectplan. Zo kan het ook! 20 juni 2013 1

Format Projectplan. Zo kan het ook! 20 juni 2013 1 Format Projectplan Onbeperkt Sportief biedt u een format voor het maken van een projectplan. Met zeven hoofdvragen krijgt u helder op papier wat uw project inhoudt. Het projectplan heeft als doel het stimuleren

Nadere informatie

Hiërarchische structuur platte structuur - piramideachtig: smal aan de top, breed van onderen - horizontale organisatie

Hiërarchische structuur platte structuur - piramideachtig: smal aan de top, breed van onderen - horizontale organisatie Samenvatting door een scholier 1027 woorden 9 april 2004 6,7 43 keer beoordeeld Vak Informatica Samenvatting hoofdstuk 14: Informatie in organisaties Inleiding Begrippen informatie en organisatie: onlosmakelijk

Nadere informatie

DOELGERICHT LEZEN EN SAMENVATTEN KWALITATIEF ONDERZOEK ENGELS GRAMMAR CREATIEF DENKEN

DOELGERICHT LEZEN EN SAMENVATTEN KWALITATIEF ONDERZOEK ENGELS GRAMMAR CREATIEF DENKEN STUDIELOOPBAANBEGELEIDING DOELGERICHT LEZEN EN SAMENVATTEN KWALITATIEF ONDERZOEK ENGELS GRAMMAR CREATIEF DENKEN BUSINESS BENCHMARK COMMUNICATIEMIDDELEN INLEIDING COMMUNICATIE PROJECTMATIG WERKEN PRESENTEREN

Nadere informatie

FUNCTIEFAMILIE 5.3 Projectmanagement

FUNCTIEFAMILIE 5.3 Projectmanagement Doel van de functiefamilie Leiden van projecten en/of deelprojecten de realisatie van de afgesproken projectdoelstellingen te garanderen. Context: In lijn met de overgekomen normen in termen van tijd,

Nadere informatie

Oefenexamen Middle Management B. module Teamcoaching

Oefenexamen Middle Management B. module Teamcoaching Oefenexamen Middle Management B module Teamcoaching Indicatie: u dient minimaal 7 van de 10 vragen goed te beantwoorden voor een voldoende. Vraag 1 Welke van de volgende omschrijvingen zijn van toepassing

Nadere informatie

Rapportage Competenties. Bea het Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 16.06.2015. Email:

Rapportage Competenties. Bea het Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 16.06.2015. Email: Rapportage Competenties Naam: Bea het Voorbeeld Datum: 16.06.2015 Email: support@meurshrm.nl Bea het Voorbeeld / 16.06.2015 / Competenties (QPN) 2 Inleiding In dit rapport wordt ingegaan op de competenties

Nadere informatie

Versie 10 juni 2015 Uitgave Centrum voor Bestuurlijke Activiteiten

Versie 10 juni 2015 Uitgave Centrum voor Bestuurlijke Activiteiten VERGADERTIPS Dit is een uitgave van het Centrum voor Bestuurlijke Activiteiten. Het CBA ondersteunt de medezeggenschap en inspraak binnen Fontys Hogescholen en is betrokken bij: CMR, DMR-en, IMR-en, (G)OC

Nadere informatie

Reflectiegesprekken met kinderen

Reflectiegesprekken met kinderen Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen

Nadere informatie

DE WERKING VAN ONZE RAAD VAN BESTUUR: EEN GEDEELDE DIAGNOSE

DE WERKING VAN ONZE RAAD VAN BESTUUR: EEN GEDEELDE DIAGNOSE 57140513.JV-C1 DE WERKING VAN ONZE RAAD VAN BESTUUR: EEN GEDEELDE DIAGNOSE VRAGENLIJST VOOR BESTUURSLEDEN Wij verzoeken u de vragenlijst individueel in te vullen. Het is niet de bedoeling uw kennis te

Nadere informatie

2 Stappen en fasen. 006128860006-bw.indd 8 19-09-13 12:35

2 Stappen en fasen. 006128860006-bw.indd 8 19-09-13 12:35 2 Stappen en fasen 8 ICT-beheerder - Netwerkbeheerder 006128860006-bw.indd 8 19-09-13 12:35 De projectwijzers brengen je in realistische situaties die te maken hebben met het ICT-vakgebied zodat je niet

Nadere informatie

De teamorganisatie. Je ziet dus dat een functie uit verschillende taken bestaat. Figuur 8-4: Alle taken samen vormen een functie.

De teamorganisatie. Je ziet dus dat een functie uit verschillende taken bestaat. Figuur 8-4: Alle taken samen vormen een functie. De teamorganisatie Als leidinggevende krijg je vooral te maken met de organisatie van je eigen afdeling of team. Binnen een team vind je verschillende taken en functies. Als leidinggevende moet je af en

Nadere informatie

Hoofdstuk 3 Bedrijfs- en afdelingsorganisatie

Hoofdstuk 3 Bedrijfs- en afdelingsorganisatie Hoofdstuk 3 Bedrijfs- en afdelingsorganisatie Paragraaf 3.1 1. Afdelingsstructuur a. Noem de soorten afdelingen die in bedrijven binnen de mobiliteitsbranche gebruikelijk zijn. b. Onder welke voorwaarden

Nadere informatie

BROCHURE Workshop Coachend Leidinggeven. Coachend Leidinggeven. Sales Force Consulting

BROCHURE Workshop Coachend Leidinggeven. Coachend Leidinggeven. Sales Force Consulting BROCHURE Workshop Coachend Leidinggeven Coachend Leidinggeven Sales Force Consulting inleiding Leidinggeven aan de alledaagse uitvoering van het werk, is één van de belangrijkste kerntaken van elke manager.

Nadere informatie

Richtlijn voor het werkoverleg

Richtlijn voor het werkoverleg Richtlijn voor het werkoverleg Nummer: 11.0000274 Versie: 0.1 Vastgesteld door het CMT 10 maart 2011 doc.: pz_alle/regelingen/werkoverleg richtlijn Inleiding Communicatie is hét sleutelbegrip als het gaat

Nadere informatie

Vaardigheidsmeter Communicatie

Vaardigheidsmeter Communicatie Vaardigheidsmeter Communicatie Persoonlijke effectiviteit Teamvaardigheden Een goede eerste indruk Zelfempowerment Communiceren binnen een team Teambuilding Assertiviteit Vergaderingen leiden Anderen beïnvloeden

Nadere informatie

Nadat je projectvoorstel goedgekeurd is, kun je je projectvoorstel uitwerken in een projectplan.

Nadat je projectvoorstel goedgekeurd is, kun je je projectvoorstel uitwerken in een projectplan. Projectplan Nadat je projectvoorstel goedgekeurd is, kun je je projectvoorstel uitwerken in een projectplan. Het is van belang dat de portefeuillehouder en de projectleider gedurende het gehele project

Nadere informatie

Persoonlijk Actieplan (PAP)

Persoonlijk Actieplan (PAP) B 1.4 Persoonlijk Actieplan (PAP) Stagiair(e) Opleiding Bedrijf Praktijkopleider Stagedocent Nick Albregtse Interactief Vormgeven (IV) Kees Internetbureau Michiel Snijder Jan Verduijn Datum 26 09 2013

Nadere informatie

1. Voor de toepassing van deze verordening wordt verstaan onder:

1. Voor de toepassing van deze verordening wordt verstaan onder: Het Algemeen Bestuur van Holland Rijnland Gelezen het voorstel van het Dagelijks Bestuur van 26 februari 2009 Gelet op artikel 26 van de Gemeenschappelijke regeling Holland Rijnland Besluit: vast te stellen

Nadere informatie

Projectvoorstellen maken

Projectvoorstellen maken Projectvoorstellen maken 1. Kader 1.1. Gebruiksaanwijzing 1.2. Wat zijn de eisen aan een projectvoorstel? 2. Inleiding 2.1 Signalering 2.2 Vooronderzoek 2.3 Probleemsituatie 3. Doelstellingen en randvoorwaarden

Nadere informatie

Plan van aanpak. Project : Project DropCo. Bedrijf : DropCo

Plan van aanpak. Project : Project DropCo. Bedrijf : DropCo Plan van aanpak Project : Project DropCo Bedrijf : DropCo Plaats, datum: 16 Januari 2013, Oostburg Opgesteld door: Projectgroep X [Bjornvansteenberghe] [0030610] [30610@scalda.nl] [Dave Krijnen] [0030659]

Nadere informatie

Projectmatig betekent: op de wijze van een project. Je moet dus eerst weten wat een project is. Een eenvoudige definitie van project is:

Projectmatig betekent: op de wijze van een project. Je moet dus eerst weten wat een project is. Een eenvoudige definitie van project is: Projectmatig werken Inhoudsopgave Projectmatig werken vs. niet-projectmatig werken... 1 Projectmatig werken... 1 Niet projectmatig werken... 2 Waarom projectmatig werken?... 2 Hoe herken je wanneer projectmatig

Nadere informatie

Oefenvragen Ondernemerskunde A - Bedrijfsmatige en persoonlijke organisatie

Oefenvragen Ondernemerskunde A - Bedrijfsmatige en persoonlijke organisatie Oefenvragen Ondernemerskunde A - Bedrijfsmatige en persoonlijke organisatie 1. De pioniersfase kenmerkt zich vooral door: A. toename van specialisten en stafmedewerkers en verantwoordelijkheden worden

Nadere informatie

Rapportage Werksoorten. BIJ Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 02.04.2015. Email:

Rapportage Werksoorten. BIJ Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 02.04.2015. Email: Rapportage Werksoorten Naam: BIJ Voorbeeld Datum: 02.04.2015 Email: support@meurshrm.nl BIJ Voorbeeld / 02.04.2015 / Werksoorten (QWSN) 2 Inleiding Wat voor type werkzaamheden spreken jou aan? Wat voor

Nadere informatie

bedrijfsfunctie Harm Cammel

bedrijfsfunctie Harm Cammel Legal als geïntegreerde bedrijfsfunctie Harm Cammel Legal als Business functie Observatie 1. Door veranderende klantbehoefte verandert (een deel van) de Legal functie van ad hoc en vak gedreven naar continu

Nadere informatie

voorbeeldexamen I-Tracks Project Participation Foundation (PPF) voorbeeldexamen PPF uitgave oktober 2007

voorbeeldexamen I-Tracks Project Participation Foundation (PPF) voorbeeldexamen PPF uitgave oktober 2007 voorbeeldexamen Project Participation Foundation (PPF) I-Tracks Project Participation Foundation (PPF) voorbeeldexamen PPF uitgave oktober 2007 Inhoud inleiding 2 voorbeeldexamen 3 antwoordindicatie 12

Nadere informatie

Functieprofiel: Operationeel Manager. De operationeel manager ontvangt leiding van en is verantwoording schuldig aan de directeur.

Functieprofiel: Operationeel Manager. De operationeel manager ontvangt leiding van en is verantwoording schuldig aan de directeur. Organisatie Functieprofiel: Operationeel Manager De operationeel manager ontvangt leiding van en is verantwoording schuldig aan de directeur. Geeft leiding aan en werkt samen met de vrijwilligers en de

Nadere informatie

Social Action Research Plan

Social Action Research Plan Social Action Research Plan Social media project Studenten Dennis Visschedijk 438332 Aileen Temming 474094 Stefan Ortsen 481295 Niels Konings 449822 Renee Preijde 482835 Opdrachtgever Stal te Bokkel Daniëlle

Nadere informatie

LEERACTIVITEIT Het verven van de woonkamer Ent-teach Module 6 Project management

LEERACTIVITEIT Het verven van de woonkamer Ent-teach Module 6 Project management LEERACTIVITEIT Het verven van de woonkamer Ent-teach Module 6 Project management Beschrijving van de leeractiviteit Jij en 3 vrienden besluiten om jouw woonkamer te verven. Om dit project te voltooien

Nadere informatie

Test over resultaatgericht managen en coachend leidinggevenden

Test over resultaatgericht managen en coachend leidinggevenden Test over resultaatgericht managen en coachend leidinggevenden zeker gedeeltelijk niet 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Voor discussies heb ik geen tijd, ík beslis. Medewerkers met goede voorstellen

Nadere informatie

- Was dat volgens jou een goede vergadering? Zo ja, waardoor kwam dat volgens jou? Zo nee, waarom kwam dat?

- Was dat volgens jou een goede vergadering? Zo ja, waardoor kwam dat volgens jou? Zo nee, waarom kwam dat? Feedbackvragen Vergaderen Vraag 1 Bekijk de Leerdoelen die bij deze casus horen. Beantwoord daarna de vraag. Geef per doel aan of je dit al beheerst, waarbij N = nee, O = om verder te ontwikkelen en J

Nadere informatie

Functieprofiel: Senior Managementassistent Functiecode: 0305

Functieprofiel: Senior Managementassistent Functiecode: 0305 Functieprofiel: Senior Managementassistent Functiecode: 0305 Doel Het verrichten van werkzaamheden voor een eenheid op beleidsuitvoerend en ondersteunend gebied, van administratieve, uitvoerende en secretariële

Nadere informatie

1. Wat voor werk wil ik doen?

1. Wat voor werk wil ik doen? Studiewijzer 1 Verken jezelf Het kiezen van een studie begint bij kijken naar jezelf. Als je studie aansluit op je eigenschappen en je interesses, dan zit je daar straks beter op je plek. De onderstaande

Nadere informatie

Rapportage Werkgebieden. BIJ Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 02.04.2015. Email:

Rapportage Werkgebieden. BIJ Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 02.04.2015. Email: Rapportage Werkgebieden Naam: BIJ Voorbeeld Datum: 02.04.2015 Email: support@meurshrm.nl BIJ Voorbeeld / 02.04.2015 / Werkgebieden (QWGM) 2 Inleiding In welke branche wil jij werken? Welke werkgebieden

Nadere informatie

Deelnemen aan een 30vergadering

Deelnemen aan een 30vergadering DC Deelnemen aan een 30vergadering 1 Inleiding Als helpende zorg en welzijn zul je regelmatig deelnemen aan een vergadering. Bijvoorbeeld omdat cliënten besproken worden, of omdat taken verdeeld worden.

Nadere informatie

S C I E N C E C E N T E R

S C I E N C E C E N T E R HOE KUN JE JEZELF EEN NIEUW GEZICHT GEVEN? Jullie gaan een exhibit ontwerpen waarbij jullie de bezoekers kennis laten maken met de eigenschappen van spiegels. Met de exhibit kunnen de bezoekers een nieuw

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Bewust willen en kunnen 4. Performance Support 5. Informele organisatie 5. Waarom is het zo moeilijk? 6

Inhoudsopgave. Bewust willen en kunnen 4. Performance Support 5. Informele organisatie 5. Waarom is het zo moeilijk? 6 Inleiding De afgelopen vijftien jaar hebben we veel ervaring opgedaan met het doorvoeren van operationele efficiencyverbeteringen in combinatie met ITtrajecten. Vaak waren organisaties hiertoe gedwongen

Nadere informatie

Plan van aanpak. Promotie, premiums en trendwatching. Annika Woud - MM2a - 11 mei Voor Carla Kastelein - Management

Plan van aanpak. Promotie, premiums en trendwatching. Annika Woud - MM2a - 11 mei Voor Carla Kastelein - Management Plan van aanpak Promotie, premiums en trendwatching Annika Woud - MM2a - 11 mei 2015 Voor Carla Kastelein - Management 1 Inhoudsopgave Inleiding In mijn project ga ik mij verdiepen in de promotie, premiums

Nadere informatie

LEERACTIVITEIT IJs verkopen op straat Ent-teach Module 6 Project management

LEERACTIVITEIT IJs verkopen op straat Ent-teach Module 6 Project management LEERACTIVITEIT IJs verkopen op straat Ent-teach Module 6 Project management Beschrijving van de leeractiviteit Voor de volgende opdracht zullen de studenten plannen* hoe ze gedurende een week ijs gaan

Nadere informatie

Formulier A. Inventarisatie takenpakket

Formulier A. Inventarisatie takenpakket Formulier A. Inventarisatie takenpakket Om met uw leidinggevende afspraken over werkhervatting of werkuitbreiding te kunnen maken is een globaal inzicht nodig in uw takenpakket. Op basis hiervan kunt u

Nadere informatie

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid 18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je

Nadere informatie

Schudden, delen, geven

Schudden, delen, geven Schudden, delen, geven Flexibilisering is een belangrijk begrip geworden. Niet alleen de tijdsindeling van mensen is flexibeler, ook de binding van mensen met organisaties is aan verandering onderhevig.

Nadere informatie

Raadslid Jongerenraad

Raadslid Jongerenraad Raadslid Jongerenraad Over de Jongerenraad De Jongerenraad is een adviescommissie die is opgericht om de Raad van Bestuur van het Apostolisch Genootschap te ondersteunen. De jongerenraad brengt advies

Nadere informatie

Projectmatig werken. Eisma-Edumedia bv, Leeuwarden

Projectmatig werken. Eisma-Edumedia bv, Leeuwarden Projectmatig werken Inleiding...2 Het maken van projecthandleidingen...3 Format Projecthandleiding...4 Procesverslag...5 Problemen bij samenwerking...7 Eisma-Edumedia bv, Leeuwarden 1 Inleiding In deze

Nadere informatie

BROCHURE Cursus Coachend Leidinggeven. Coachend Leidinggeven. Sales Force Consulting

BROCHURE Cursus Coachend Leidinggeven. Coachend Leidinggeven. Sales Force Consulting BROCHURE Cursus Coachend Leidinggeven Coachend Leidinggeven Sales Force Consulting inleiding Leidinggeven aan de uitvoering van het alledaagse werk, is één van de belangrijkste kerntaken van elke manager.

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

DEEL A COMPETENTIEOPDRACHT LFG 1

DEEL A COMPETENTIEOPDRACHT LFG 1 DEEL A COMPETENTIEOPDRACHT COMPETENTIEOPDRACHT INTRODUCTIE AQUA & LEISURE 1. INLEIDING Een belangrijk werkveld in de zwembadsector is het werken als lifeguard in een zwembad. Dit kan zowel in publiek zwembad,

Nadere informatie

Oefenopgaven contextuele competenties deel 2, level C en D

Oefenopgaven contextuele competenties deel 2, level C en D Oefenopgaven contextuele competenties deel 2, level en e antwoorden van onderstaande oefenopgaven zijn op de laatste bladzijde van dit document te vinden. ito ertification V rnhem OPG Oefenopg context

Nadere informatie

Plan van aanpak implementatie WMO-dienstverlening gemeente Drimmelen

Plan van aanpak implementatie WMO-dienstverlening gemeente Drimmelen Plan van aanpak implementatie WMO-dienstverlening gemeente Drimmelen Auteur : drs. Natasja de Bruin Datum : Donderdag 16 februari 2006 Versie : 2.0 (definitief) LEGAL FINANCE PROCESS Inhoudsopgave 1. Inleiding...3

Nadere informatie

Titel Projectplan Versie: 0.0

Titel Projectplan Versie: 0.0 Titel Projectplan Versie: 0.0 Bestandsnaam: Naam opdrachtgever Contactgegevens Naam projectleider Contactgegevens Projectcode [voeg relevante afbeelding in] Datum opgesteld: dd-mm-jj Voor akkoord: Datum:

Nadere informatie