J.W.F. Elte D. Overbosch R.O.B. Gans M.O. van Aken. Differentiële diagnostiek in de interne geneeskunde

Transcriptie

1

2 J.W.F. Elte D. Overbosch R.O.B. Gans M.O. van Aken Differentiële diagnostiek in de interne geneeskunde

3 Onder redactie van: J.W.F. Elte D. Overbosch R.O.B. Gans M.O. van Aken Differentiële diagnostiek in de interne geneeskunde Compendium Derde, herziene druk Houten 2015

4 Enkele kleurenafbeeldingen bij de hoofdstukken 17 en 18 zijn te vinden op 7 Vul op deze website in het zoekveld Search ISBN dit ISBNnummer in: Let op: het is belangrijk om precies deze schrijfwijze aan te houden, dus met tussenstreepjes. ISBN Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. Eerste druk 2005 Tweede druk Derde, herziene druk 2015 NUR 878 Basisontwerp omslag: Studio Bassa, Culemborg Automatische opmaak: Crest Premedia Solutions (P) Ltd., Pune, India Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

5 V Woord vooraf bij de vijfde, herziene druk Meer dan twintig jaar geleden verscheen de eerste editie van Differentiële diagnostiek in de interne geneeskunde. Voor u ligt de vijfde, geheel herziene editie. Hierin komen opnieuw alle aspecten van de interne geneeskunde aan de orde. De hoofdstukken zijn nu veelal herschreven door nieuwe auteurs die gebruikmaakten van de oorspronkelijke teksten van de eerdere auteurs. De redactie wil met nadruk de eerdere auteurs danken voor hun bijdragen die dit boek tot zo n vaak gebruikt praktijkboek hebben gemaakt. Voor het eerst maakt de eerste redacteur van alle vier vorige edities, prof. dr. W.D. Reitsma, geen deel meer uit van de redactie. Hij heeft met zijn kennis, nauwgezetheid en enthousiasme zeer veel bijgedragen aan het tot stand komen van dit boek. De redactie van de huidige druk is hem zeer veel dank verschuldigd. De redactie is aangevuld met twee nieuwe leden: dr. M.O. van Aken en prof. dr. R.O.B. Gans. Bij deze druk van compendium en handboek is ervoor gekozen om alle tabellen en figuren alleen in het compendium op te nemen en niet in het handboek. Het compendium beoogt een praktisch en handzaam boek te zijn en het handboek kan als naslagwerk gebruikt worden naast het compendium. In het handboek dat nu hetzelfde formaat heeft als het compendium, wordt verwezen naar de tabellen en figuren in het compendium. Het handboek is bedoeld om theoretische achtergronden te geven, overwegingen hoe tot een bepaalde diagnose te komen en vormt zo als het ware de rode draad. De beide boeken vormen een onlosmakelijk geheel en zijn dan ook slechts gezamenlijk verkrijgbaar.

6 VI Woord vooraf bij de vijfde, herziene druk De redactie hoopt dat ook deze editie velen zal helpen bij het opstellen van de juiste differentiële diagnose en staat, als tevoren, open voor eventuele op- of aanmerkingen. De redactie, juni 2015

7 VII Inhoud 1 Algemene problemen R.O.B. Gans, J.B.L. Hoekstra 1.1 Lichaamssamenstelling Tabel 1.1 Lichaamssamenstelling van een gezonde man van 70 kg Water- en zouttekort Tabel 1.2 Verschillen tussen water- en zouttekort Dorst en polyurie Tabel 1.3 Oorzaken van dorst en polyurie Tabel 1.4 Oorzaken van diabetes insipidus Tabel 1.5 Analyse van diabetes insipidus met behulp van een dorstproef gedurende 8 uur Hypovolemie Tabel 1.6 Oorzaken van hypovolemie (uitdroging) Gegeneraliseerd oedeem en longoedeem Tabel 1.7 Oorzaken van oedeem Tabel 1.8 Onderzoek bij oedeem SIADH (syndroom van inappropriate ADH-secretie) Tabel 1.9 Tabel 1.10 Symptomen van het syndroom van inappropriate ADH-secretie (SIADH) Oorzaken van het syndroom van inappropriate ADH-secretie Hypernatriëmie en hyponatriëmie Hypernatriëmie Hyponatriëmie Tabel 1.11 Hypernatriëmie naar ontstaanswijze Tabel 1.12 Hyponatriëmie naar ontstaanswijze Hyperkaliëmie en hypokaliëmie Inleiding Hyperkaliëmie Tabel 1.13 Symptomen/verschijnselen van hyperkaliëmie Tabel 1.14 Oorzaken van hyperkaliëmie Tabel 1.15 Hyperkaliëmie naar ontstaansmechanisme Hypokaliëmie Tabel 1.16 Symptomen/verschijnselen van hypokaliëmie

8 VIII Inhoud Tabel 1.17 Oorzaken van hypokaliëmie Tabel 1.18 Hypokaliëmie naar ontstaansmechanisme Afwijkingen van het zuur-base-evenwicht Tabel 1.19 De relatie tussen de ph en de concentratie van H + -ionen Metabole acidose Tabel 1.20 Oorzaken van metabole acidose Metabole alkalose Tabel 1.21 Oorzaken van metabole alkalose Respiratoire acidose Tabel 1.22 Zuur-base-evenwicht bij respiratoire acidose Tabel 1.23 Symptomen van respiratoire insufficiëntie Tabel 1.24 Oorzaken van respiratoire insufficiëntie Respiratoire alkalose Tabel 1.25 Zuur-base-evenwicht bij respiratoire alkalose Tabel 1.26 Oorzaken van respiratoire alkalose Tabel 1.27 Acidemie: ph < 7, Tabel 1.28 Alkaliëmie: ph > 7, Overgewicht en ondervoeding Tabel 1.29 Gewichtsclassificatie bij volwassenen volgens de BMI Adipositas Tabel 1.30 Het metabool syndroom volgens de Adult Treatment Panel (ATP)-III-definitie Tabel 1.31 Het metabool syndroom volgens de IDF-definitie Tabel 1.32 Risico s van adipositas Ondervoeding Tabel 1.33 Oorzaken van ondervoeding en vermagering Tabel 1.34 Symptomen van anorexia nervosa Cardiale ziektebeelden P.P. van Geel, R.A. Tio 2.1 Pijn op de borst; angina pectoris, myocardinfarct, pericarditis Angina pectoris Tabel 2.1 De verschillen in oorzaken, anamnese, reacties op nitroglycerine

9 Inhoud IX Tabel 2.2 Differentieeldiagnostische overwegingen bij pijn op de borst Myocardinfarct Tabel 2.3 Criteria voor de diagnose myocardinfarct Pericarditis Tabel 2.4 Oorzaken van pericarditis Hartkloppingen Tabel 2.5 Ritme- en geleidingsstoornissen van het hart, verdeeld naar lokalisatie Hartkloppingen Tabel 2.6 Differentieeldiagnostische overwegingen bij de klacht hartkloppingen Tabel 2.7 Differentiële diagnose van tachycardie (> 100 slagen/min) (klinisch) Tabel 2.8 Differentiële diagnose van tachycardie (> 100 slagen/min) (elektrocardiografisch) Ritme- en geleidingsstoornissen Tabel 2.9 Differentiële diagnose van bradycardie (< 60 slagen/min) en hartblok (klinisch) Tabel 2.10 Differentiële diagnose van bradycardie (< 60 slagen/min) en hartblok (elektrocardiografisch) Tabel 2.11 Cardiale en niet-cardiale oorzaken voor collaps Tabel 2.12 Differentiële diagnose van een irregulaire pols Harttonen en -geruisen Harttonen Tabel 2.13 Normale en afwijkende harttonen Souffles bij klepafwijkingen Tabel 2.14 De meest voorkomende oorzaken van klepafwijkingen Tabel 2.15 Symptomen en bevindingen bij endocarditis Hartfalen Definitie en voorkomen Tabel 2.16 Functionele classificatie volgens de New York Heart Association (NYHA ) Oorzaken Tabel 2.17 Oorzaken van hartfalen Pathofysiologie en symptomatologie

10 X Inhoud Anamnese Onderzoek Aanvullend onderzoek Afwijkingen van het respiratoire systeem G.J. Braunstahl, J.C.C.M. in t Veen 3.1 Dyspnoe Definitie Tabel 3.1 Oorzaken van dyspnoe Anamnese Tabel 3.2 Acute dyspnoe Tabel 3.3 Chronische dyspnoe Lichamelijk onderzoek Laboratoriumonderzoek Aanvullend onderzoek Hypoxemie en centrale cyanose Tabel 3.4 Oorzaken van hypoxemie Definitie Klinische verschijnselen Aanvullend onderzoek Pneumonie Definitie Tabel 3.5 Pneumonie. Indeling en belangrijkste verwekkers Klinische verschijnselen Risicofactoren Classificatie Tabel 3.6 Index van de inschatting van de ernst van een pneumonie Aanvullend onderzoek Hemoptoë Tabel 3.7 Oorzaken van hemoptoë Definitie Klinische verschijnselen Laboratoriumonderzoek Aanvullend onderzoek Pulmonale massa/noduli Definitie Tabel 3.8 Differentiële diagnose van nodulaire longafwijkingen

11 Inhoud XI Differentiële diagnose Tabel 3.9 Risicofactoren voor maligniteit van een coin-laesie Klinische verschijnselen Laboratoriumonderzoek Beeldvormend onderzoek Aanvullende diagnostiek Tabel 3.10 Longcarcinoom, indeling, prognose en neiging tot metastasering Diffuse longafwijkingen Definitie Differentiële diagnose Tabel 3.11 Oorzaken van diffuse longafwijkingen Tabel 3.12 Indeling longoedeem Klinische verschijnselen Laboratoriumonderzoek Beeldvormend onderzoek Aanvullend onderzoek Verbreed mediastinum Definitie Klinische verschijnselen Tabel 3.13 Verbreed mediastinum: belangrijkste afwijkingen Laboratoriumonderzoek Beeldvormend onderzoek Pleuravocht Definitie Tabel 3.14 Oorzaken van pleuravocht Klinische verschijnselen Laboratoriumonderzoek Beeldvormend onderzoek Pleurapunctie Shock J.G. van der Hoeven 4.1 Definitie en herkenning Klinische verschijnselen Laboratoriumdiagnostiek Tabel 4.1 Laboratoriumdiagnostiek bij shock

12 XII Inhoud 4.2 Klinische indeling Tabel 4.2 Hemodynamische veranderingen bij verschillende oorzaken van shock Hypovolemische shock Tabel 4.3 Inschatting van de ernst bij shock als gevolg van bloedverlies Cardiogene shock Obstructieve shock Distributieve shock Hypertensie J. Deinum 5.1 Inleiding Tabel 5.1 Grenzen van normale en verhoogde bloeddruk Heeft de patiënt echt hypertensie? Meting van de spreekkamerbloeddruk Automatische bloeddrukmetingen Tabel 5.2 Definities van hypertensie bij spreekkamermeting en bij ambulante en thuismeting Dreigt er een complicatie op korte termijn? Hypertensieve crisis Tabel 5.3 Tabel 5.4 Aanvullend onderzoek om te bepalen of er sprake is van hypertensieve urgentie of hypertensief noodgeval Overzicht aandoeningen geassocieerd met hypertensieve crisis Is er een eenduidige oorzaak voor de hypertensie? Primaire en secundaire hypertensie Tabel 5.5 Oorzaken van hypertensie bij volwassenen Tabel 5.6 Tabel 5.7 Tabel 5.8 Tabel 5.9 Prevalentie van verschillende vormen van hypertensie bij volwassenen Bevindingen die verdenking oproepen op het bestaan van renovasculaire hypertensie Symptomen van feochromocytoom- paraganglioom (PPGL) Differentieeldiagnostische overwegingen ten opzichte van een PPGL Tabel 5.10 Diagnostische tests bij verdenking op PPGL

13 Inhoud XIII Tabel 5.11 Belangrijkste medicamenten Tabel 5.12 Clonidinetest ter bevestiging van PPGL Tabel 5.13 Oorzaken van primair hyperaldosteronisme Tabel 5.14 Effecten van medicamenten op aldosteron- en reninespiegels Tabel 5.15 Kenmerken van primair hyperaldosteronisme Tabel 5.16 Differentiële diagnose tussen primair aldosteronisme, pseudohyperaldosteronisme en secundair hyperaldosteronisme Tabel 5.17 Medicamenten en intoxicaties die bloeddrukverhoging kunnen geven Hypertensie en zwangerschap Orgaanschade als gevolg van hypertensie Tabel 5.18 Complicaties als gevolg van hypertensie Anamnese en onderzoek Tabel 5.19 Aspecten van anamnese en lichamelijk onderzoek die van belang zijn voor de diagnostiek van hypertensie Aandoeningen van de nieren C.E.H. Siegert 6.1 Pijn uitgaand van de tractus urogenitalis Inleiding Nefrolithiasis Tabel 6.1 Symptomen van een niersteenkoliek Tabel 6.2 Oorzaken van nierstenen Tabel 6.3 Differentiële diagnose van een niersteenkoliek Tabel 6.4 Frequentie van voorkomen van typen nierstenen Urineweginfectie Tabel 6.5 Symptomen van cystitis en pyelonefritis Tabel 6.6 Differentiële diagnose van urineweginfecties Tabel 6.7 Tabel 6.8 De meest voorkomende verwekkers van urogenitale infecties Oorzaken van persisterende en recidiverende urineweginfecties Hematurie en proteïnurie Tabel 6.9 Differentiële diagnose van hematurie

14 XIV Inhoud Tabel 6.10 Indeling van glomerulaire ziekten naar hun nefritische of nefrotische manifestatie Proteïnurie Acute en chronische nierinsufficiëntie Inleiding Tabel 6.11 Nefrologische formules Tabel 6.12 Acute en chronische nierinsufficiëntie Acute nierinsufficiëntie Tabel 6.13 Onderscheid tussen renale en prerenale vormen van acute nierinsufficiëntie Tabel 6.14 Oorzaken van acute nierinsufficiëntie Tabel 6.15 Differentiële diagnose van acute glomerulonefritis Tabel 6.16 Differentiële diagnose van rapidly progressive glomerulonephritis Chronische nierinsufficiëntie Tabel 6.17 Kenmerken van chronische nierinsufficiëntie Tabel 6.18 Differentiële diagnose van chronische nierinsufficiëntie Afwijkingen van de koolhydraat- en vetstofwisseling C.J. Tack, M. Castro Cabezas, J.W.F. Elte 7.1 Diabetes mellitus Inleiding Diagnose Tabel 7.1 Normaalwaarden en diagnostische criteria Tabel 7.2 Classificatie van diabetes mellitus Tabel 7.3 Typische kenmerken van diabetes mellitus type 1 en type Bewusteloosheid bij diabetes mellitus Hypoglykemie Tabel 7.4 Kenmerken van hypoglycemia unawareness Tabel 7.5 Oorzaken van hypoglykemie bij diabetes mellitus Ernstige hyperglykemische ontregelingen Tabel 7.6 Symptomen bij diabetische ketoacidose (DKA)

15 Inhoud XV Tabel 7.7 Meest frequente oorzaken van diabetische ketoacidose (DKA) Hyperosmolaire hyperglykemische ontregeling Tabel 7.8 Verschillen tussen de symptomen en bevindingen bij diabetische ketoacidose en hyperosmolaire hyperglykemische ontregeling Melkzuuracidose Hypoglykemie bij mensen zonder diabetes Tabel 7.9 Oorzaken van spontane hypoglykemie Langetermijncomplicaties van diabetes mellitus Tabel 7.10 Langetermijncomplicaties van diabetes mellitus Tabel 7.11 Natuurlijke ontwikkeling van nefropathie bij diabetes mellitus type Tabel 7.12 Oogafwijkingen bij diabetes mellitus Tabel 7.13 Netvliesafwijkingen bij diabetes mellitus Afwijkingen van de vetstofwisseling Inleiding Tabel 7.14 Wenselijke waarden van de parameters van de vetstofwisseling Primaire of erfelijke hyperlipidemieën Primaire hypercholesterolemie Tabel 7.15 Primaire of erfelijke dislipoproteïnemieën Tabel 7.16 Differentiële diagnose van dyslipidemieën aan de hand van xanthomen Primaire hypertriglyceridemie Primaire gecombineerde hyperlipidemie Secundaire hyperlipidemie Tabel 7.17 Belangrijkste oorzaken van secundaire hyperlipidemie Tabel 7.18 Kenmerken van het metabool syndroom Andere oorzaken van secundaire hyperlipidemie Tabel 7.19 Effecten van enkele medicamenten op triglyceriden, HDL-cholesterol en LDLcholesterol