Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten. Justin de Kleuver Annelies van der Horst RAPPORT

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten. Justin de Kleuver Annelies van der Horst RAPPORT"

Transcriptie

1 Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten Justin de Kleuver Annelies van der Horst RAPPORT

2 Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten Justin de Kleuver Annelies van der Horst Met medewerking van: Perihan Özgül en Matthijs Weggemans Amsterdam, 21 september 2016 Justin de Kleuver onderzoeker/ adviseur M Annelies van der Horst senior onderzoeker M RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

3 Inhoud 1 Inleiding 4 2 Documentenanalyse Aanleiding vergunningvrij bouwen Inhoud wetgeving vergunningvrije activiteiten Reacties op vergunningvrij 9 3 Uitkomsten enquête vergunningvrij bij gemeenten Bekendheid met en begrijpelijkheid van regelgeving Zicht van gemeenten op rijksmonumenten en contact met eigenaren Effect van vergunningvrij op bestuurlijke lasten Effect van vergunningvrij op technische staat en cultuurhistorische waarde Enquête onder eigenaren 22 4 Bevindingen interviews Bekendheid met en begrijpelijkheid van regelgeving Zicht van gemeenten op rijksmonumenten en contact tussen gemeenten en eigenaren Effect van vergunningvrij op bestuurlijke en administratieve lasten Effect van vergunningvrij op cultuurhistorische waarde Andere effecten 29 5 Conclusies 31 Bijlagen Bijlage 1 Bestudeerde documentatie 37 Bijlage 2 Onderzoekverantwoording enquêtes 39 Bijlage 3 Open antwoorden enquêtes 42 Bijlage 4 Overzicht geïnterviewden 46 Bijlage 5 Begeleiding 47 3 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

4 1 Inleiding Deze rapportage bevat de opbrengsten van het onderzoek naar de effecten van vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten. Dit onderzoek is uitgevoerd door DSP-groep in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Doel onderzoek Het doel van dit onderzoek is om te bepalen wat de effecten zijn van het afschaffen van de vergunningplicht voor bepaalde activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten. Het gaat daarbij om de volgende activiteiten: Gewoon onderhoud van een bouwwerk, voor zover detaillering, profilering en vormgeving van dat bouwwerk niet wijzigen. Inpandige wijziging van onderdelen van het rijksmonument die uit het oogpunt van monumentenzorg geen waarde hebben. Bouwen in, aan of op onderdelen van het rijksmonument die uit het oogpunt van monumentenzorg geen waarde hebben. Bouwen bij een rijksmonument, voor zover dit vergunningvrije activiteiten betreft. Voor deze activiteiten is vanaf 1 januari 2012 geen omgevingsvergunning meer nodig. De wijzigingen in de regelgeving zijn opgenomen in het Besluit omgevingsrecht. De activiteiten bouwen in, aan, op of bij een monument gelden behalve voor rijksmonumenten ook voor gemeentelijke of provinciale monumenten. Dit onderzoek beperkt zich echter tot rijksmonumenten. Het onderzoek richt zich zowel op de effecten op de cultuurhistorische waarde en technische staat van monumenten als op de effecten op het contact tussen eigenaren en gemeenten en de beoogde vermindering van regeldruk en bestuurlijke lasten. Om de te onderzoeken relaties overzichtelijk weer te geven hebben wij een maatregel-effectschema gemaakt, waarin de maatregel (het creëren van de categorie vergunningvrij voor rijksmonumenten) en de mogelijke positieve en negatieve effecten worden benoemd. Voor de mogelijke negatieve effecten geldt ook een aantal contra-indicaties. Daarmee bedoelen we dat er situaties zijn waarin positieve effecten de overhand hebben. In de slotconclusie van het onderzoek geven we een onderbouwd oordeel over naar welke kant de meter uitslaat. 4 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

5 Figuur 1 Maatregel-effectschema vergunningvrij Onderzoeksopzet Het onderzoek is uit de volgende onderdelen opgebouwd: een documentenanalyse; een representatieve enquête onder beleidsmedewerkers monumentenzorg en archeologie van gemeenten; een niet-representatieve enquête onder eigenaar-bewoners en een serie interviews. Veldwerk naar de veranderingen in de technische en cultuurhistorische staat van afzonderlijke rijksmonumenten als gevolg van vergunningvrij was geen onderdeel van dit onderzoek. Voor een beoordeling hiervan zijn wij afgegaan op de expert opinion van de geënquêteerden en geïnterviewden. 5 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

6 Begrippen In dit onderzoek gebruiken we de volgende begrippen: Monumentale waarden: de onderdelen van een rijksmonument met monumentale waarde. Hoewel het hele rijksmonument bescherming geniet onder de Monumentenwet (thans Erfgoedwet), is het onderscheid tussen onderdelen met en zonder monumentale waarde belangrijk om te bepalen of wel of geen vergunning moet worden aangevraagd. Cultuurhistorische waarde: het belang van een rijksmonument voor de cultuurhistorie bepaalt de cultuurhistorische waarde. Daarin speelt de redengevende beschrijving van een rijksmonument een rol. Als de onderdelen van een rijksmonument met monumentale waarden aangetast worden, kan de cultuurhistorische waarde verminderen. Leeswijzer Hoofdstuk 2 van deze rapportage bevat de resultaten van een documentenanalyse, hoofdstuk 3 geeft de resultaten van een enquête onder gemeenten (en indicatieve resultaten van een enquête onder eigenaren) en hoofdstuk 4 geeft de resultaten van een aantal verdiepende interviews. In hoofdstuk 5 staan de conclusies in relatie tot de centrale vraag in het onderzoek: wat zijn de effecten van het afschaffen van de vergunningplicht voor bepaalde activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten? Deze rapportage bevat daarnaast een aantal bijlagen: In bijlage 1 staat een overzicht van bestudeerde documentatie. In bijlage 2 is de onderzoeksverantwoording van de enquêtes opgenomen. In bijlage 3 zijn open antwoorden op de laatste enquêtevraag naar overige opmerkingen opgenomen. Deze geven een beeld van meningen over vergunningvrij en concrete suggesties en aanbevelingen. In bijlage 4 is een overzicht van geïnterviewden opgenomen. In bijlage 5 staan de namen van de verschillende mensen die dit onderzoek begeleid hebben en/of advies of hulp hebben gegeven. 6 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

7 2 Documentenanalyse In dit hoofdstuk behandelen we documenten voor zover ze inzicht geven in achterliggende doelen, de inhoudelijke regelgeving en de reacties op de regelgeving. 2.1 Aanleiding vergunningvrij bouwen In de Beleidsbrief Modernisering van de Monumentenzorg (Momo, 2009) heeft pijler 2 betrekking op krachtiger en eenvoudiger regelgeving. Doel is om meer ruimte te creëren voor eigenaren van monumentale panden en eigenaren meer centraal te stellen. Daartoe worden twee maatregelen genomen. Ten eerste het afschaffen van de vergunningplicht voor veel kleine ingrepen. Het gaat dan om zaken waarbij een vergunningsprocedure met een preventieve beoordeling geen of slechts een geringe meerwaarde oplevert, en deze hinderlijk is voor de eigenaren (Plasterk, Kramer & Verburg, 2009, p. 9). Ten tweede gaat het om snellere procedures als er wel een vergunning nodig is: voor kleinere ingrepen van 26 naar 8 weken. De beleidsbrief stelt dat 70% van de aanvragen (1.800 procedures) kleine ingrepen betreft die naar een procedure van 8 weken kunnen, maar onduidelijk is of daar al het aantal procedures dat vergunningvrij wordt, is afgetrokken. De vermindering van de energie die overheden en eigenaren steken in kleine ingrepen moet gaan naar [ ] zaken die echt een meerwaarde kunnen leveren: transformaties van panden, complexen, landschappen en naoorlogse woonwijken, en herbestemming (p. 32). Om de eigenaren te ondersteunen in het onderhoud van hun monument kondigen de ministers [ ] toevoeging van kennis en kwaliteitsimpulsen [ ] (p. 32) aan en onderzoeken ze of RCE een informatiepakket voor nieuwe monumenteneigenaren kan samenstellen. Bijlage 4 bij de beleidsbrief geeft een opsomming van de vermindering van bestuurslasten voor de drie bestuurslagen en lasten voor eigenaren. De belangrijkste aspecten daarin: Gemeenten Minder vergunningen afgeven (niet gekwantificeerd) Kortere doorlooptijd (70% vergunningaanvragen gaat naar 8 weken) Adviesplicht RCE vervalt voor 70% vergunningaanvragen: minder interbestuurlijke lasten Provincie Minder advisering door vermindering aantal vergunningen (monumenten buiten bebouwde kom), minder interbestuurlijke lasten (niet gekwantificeerd) Rijk Adviesplicht RCE vervalt voor 70% vergunningaanvragen, minder interbestuurlijke lasten Meer lasten: ontwikkelen informatiepakket voor nieuwe monumenteneigenaren Meer lasten: toezicht op kwaliteit van monumentenzorg door inspectie 7 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

8 Eigenaren Minder vaak vergunning hoeven aanvragen (niet gekwantificeerd) Kortere doorlooptijd (70% vergunningaanvragen gaat naar 8 weken) De brief kondigt aan dat een nadere kwantificering tijdens het wetgevingstraject gedaan zal worden. Deze kwantificering hebben wij niet in de documentatie aangetroffen. Conclusie is dat de beoogde effecten van pijler 2 van Momo enerzijds zijn dat minder vergunningprocedures nodig zijn (voordelig voor eigenaren en gemeenten) en anderzijds dat waar ze wel nodig zijn, ze minder tijd kosten. Dit laatste aspect is voor dit onderzoek minder van belang aangezien onze focus ligt op vergunningvrij. De tijd die eigenaren en gemeenten overhouden kan gaan naar grote opgaven. 2.2 Inhoud wetgeving vergunningvrije activiteiten De wijzigingen in de wetgeving voor vergunningvrije activiteiten zijn op 1 januari 2012 ingegaan. Onder de noemer vergunningvrij vallen in feite drie verschillende soorten activiteiten waarvan de afbakening in verschillende artikelen van Bijlage II bij het Besluit omgevingsrecht (Bor) is geregeld: 1 Voor gewoon onderhoud aan rijksmonumenten en voor inpandige wijzigingen van onderdelen van het rijksmonument die uit het oogpunt van monumentenzorg geen waarde hebben is geen vergunning meer nodig. Voor andere activiteiten blijft een omgevingsvergunning nodig; we spreken dan van een omgevingsvergunning voor activiteiten die het rijksmonument wijzigen (zie Wabo, artikel 2.1, lid 1 onder f). Opmerkelijk is overigens dat in de wetgeving zoals die tot 2012 gold, het gewoon onderhoud dat het monument wijzigt impliciet ook al vergunningvrij was. 2 Bouwen in, aan of op een rijks-, provinciaal of gemeentelijk monument is vergunningvrij voor zover het onderdelen van het monument betreft die uit het oogpunt van monumentenzorg geen waarde hebben. Voor andere activiteiten is een omgevingsvergunning voor bouwactiviteiten nodig (zie Wabo, artikel 2.1 onder a). Voor bouwen bij een monument is in Bijlage II van het Bor nader bepaald wat wel en niet vergunningvrij is (Bijlage II, artikelen 2, 3 en 4a, lid 1, Bor). Een belangrijke toevoeging bij deze tweede categorie vergunningvrije activiteiten is dat als de bouwactiviteit vergunningvrij is, dat nog wel kan betekenen dat een omgevingsvergunning voor het wijzigen van een monument moet worden aangevraagd. Dat moet als de activiteit het monument wijzigt (tenzij het een rijksmonument is en de wijziging van het monument vergunningvrij is conform de eerste categorie vergunningvrije activiteiten). 3 Voor bouwen in rijksbeschermde stads- en dorpsgezichten geldt kort gezegd dat de vergunningvrije bouwactiviteiten uit Bijlage II (artikelen 2 en 3) van de Bor alleen gelden voor gewoon onderhoud, inpandige wijzigingen en voor activiteiten aan de achterkant van een pand (en dan nog alleen als de achterkant niet naar openbaar toegankelijk gebied is gekeerd). Voor een gemeentelijk, provinciaal of rijksmonument in een beschermd stads- of dorpsgezicht geldt weer dat altijd een vergunning nodig is, tenzij de eerste en tweede categorie vergunningvrije activiteiten van toepassing zijn. 8 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

9 Ten slotte zijn kleine vergunningvrije bouwactiviteiten (Bijlage II, artikel 2, Bor) die in strijd zijn met het bestemmingsplan wel toegestaan. De omvangrijkere vergunningvrije bouwactiviteiten (Bijlage II, artikel 3, Bor) die in strijd zijn met het bestemmingsplan hebben een omgevingsvergunning voor planologische afwijking nodig (RCE, 2012). Op 1 november 2014 werd de regelgeving omtrent bouwen in rijksbeschermde stads- en dorpsgezichten aangepast. Op grond van artikel 3 van bijlage II bij het Bor is het in deze beschermde gezichten alleen nog mogelijk om vergunningvrij een bijbehorend bijgebouw te bouwen in het deel van het achtererfgebied dat zich recht achter het hoofdgebouw bevindt en voor zover dat bouwen binnen het bestemmingsplan past. In alle andere gevallen is het voor panden (rijks- en gemeentelijke monumenten en niet-monumentaal) die in een rijksbeschermd stads- en dorpsgezicht zijn gelegen, nog steeds nodig om een omgevingsvergunning voor de realisatie van bijbehorende bouwwerken aan te vragen (Schouten & Olierook, 2015). RCE maakte in 2011 een brochure voor professionals over vergunningvrij. In 2016 kreeg deze een update. In 2012 publiceerden RCE en de Vereniging Nederlandse Gemeenten een informatieblad op hoofdlijnen over vergunningvrij. 2.3 Reacties op vergunningvrij Wij vatten een aantal reacties op het creëren van de categorie vergunningvrij hieronder samen. Tevens geven wij de reactie weer van de minister tijdens de behandeling van de Wijziging van de Monumentenwet (2011). De gemeente Amsterdam stuurde namens dertig gemeenten een kritische brief aan de Tweede Kamer in aanloop naar de behandeling van Momo (2011). Kern van de kritiek: door vergunningvrij ontbreekt straks een vast afwegingsmoment tussen eigenaar en gemeente over de impact op de beschermde monumentale waarde. De gemeenten stellen dat je deze waarde onmogelijk volledig en en detail formeel kunt vastleggen, het gaat er juist om de dynamiek van de ontwikkelingsopgave en de context van de omgeving mee te nemen. Kortom: contact is nodig. De gemeenten adviseren een meldingsplicht/ servicemoment. De gemeenten vrezen dat zij nu vaker het dure en soms vergeefse middel van handhaving achteraf moeten gaan inzetten. De gemeente Utrechtse Heuvelrug stuurde in dezelfde periode een brief naar de Tweede Kamer namens verschillende kleinere gemeenten (2011). De gemeente wil ook een meldingsplicht. Zij vindt dat eigenaren vaak niet goed op de hoogte zijn van mogelijke schadelijke effecten op de monumentale waarde van hun monumenten en dat het daarom belangrijk is dat iemand van de gemeente meekijkt. Daarnaast betoogt de gemeente dat eigenaren vaak niet precies weten welke onderdelen van hun monument nu wel en niet beschermd zijn iets waar de overheid zelf een rol in had omdat het in de jaren 60 te summiere beschrijvingen van rijksmonumenten opstelde, aldus de gemeente. Naast een meldingsplicht wil de gemeente een zorgvuldiger beschrijving van vergunningvrije activiteiten. Ten slotte is de gemeente van mening dat beschermde stads- en dorpsgezichten mogelijk schade oplopen door de nieuwe regelgeving, die het mogelijk zou maken dat bijvoorbeeld historische achtertuinen zonder vergunning kunnen worden volgebouwd of ontsierende grote dakkapellen worden geplaatst. 9 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

10 De Federatie Welstand stuurde de Tweede Kamer een brief (2011) met een soortgelijke analyse. De federatie adviseerde: ondubbelzinnig te omschrijven welke werkzaamheden verstaan worden onder normaal onderhoud ; van een eigenaar te verlangen dat hij zich in overleg met de gemeente vergewist van de vraag of bij zijn verbouwingsvoornemen monumentale waarden in het geding zijn; het vergunningvrije bouwen in beschermde stads- en dorpsgezichten [ ] alleen mogelijk te maken indien het bestemmingsplan daartoe de ruimte biedt. Van Leeuwen, van de Vereniging Bouw- en Woningtoezicht Nederland, betoogt (2011) dat onderdelen van het Bor boterzacht zijn (als bij vergunningvrij onderhoud alleen vereist is dat materiaalsoort en kleur hetzelfde blijven, biedt dat veel ongewenste ruimte aan de eigenaar), niet dekkend zijn (als vergunningvrij bouwen is toegestaan op erven die niet naar openbaar toegankelijk gebied zijn gekeerd, betekent dit dan dat zonder vergunning in de binnentuinen van de Amsterdamse grachtenpanden kan worden gebouwd?) of onnodig complex zijn (zoals de afbakening van erven). De behandeling van de Wijziging van de Monumentenwet 1988 en de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht in verband met de modernisering van de monumentenzorg in de Tweede Kamer (2011) leidde tot een motie van Klijnsma (PvdA) en Van Dijk (SP) om een meldingsplicht en servicemoment in te stellen waar de eigenaren van monumenten advies kunnen inwinnen en waar zij moeten melden wat hun bouw- of renovatieplannen zijn, zodat gemeenten op de hoogte blijven van hoe hun monumenten ervoor staan en eigenaren informatie krijgen, ook als geen vergunning nodig is. Volgens Van Dijk hebben eigenaren gebrek aan kennis over monumenten en soms een doelbewust belang om monumenten te wijzigen (bijvoorbeeld winkeliers). De minister is van mening dat een meldingsplicht leidt tot voorschrijven wat niet mag, en dat dat juist is wat eigenaren niet meer willen. Hij merkt op dat monumenten er nog nooit zo goed hebben voorgestaan als nu, dat als er wel vergunningplicht is, er ook kwaadwillenden zijn die daarmee niet worden tegenhouden en dat toezichthouders gewoon moeten gaan rondfietsen. Van der Ham (D66) diende een motie in om in de regelgeving de mogelijkheid op te nemen voor gemeenten om [ ] desgewenst een lokale meldingsplicht in te stellen binnen beschermde dorps- en stadsgezichten voor het bouwen op binnenterreinen, alsmede veranderingen van gevels en dakvlakken[ ]. De motie werd aangehouden tijdens het debat. Tijdens de behandeling in de Eerste Kamer van Momo (2011) werd een motie ingediend door onder meer Slager (SP) over de onzekerheid bij eigenaren over welke delen van het monument nu wel of niet vergunningplichtig zijn. De motie had tot doel om overheden een plan te laten maken om de historisch waardevolle interieurs van alle rijksmonumenten te beschrijven en de eigenaren daarvan in kennis te stellen en zo de kennislacune hierover op te vullen. De motie werd verworpen. Bij de behandeling van de Omgevingswet (2015) werd opnieuw een motie ingediend voor het instellen van een meldingsplicht en deze keer was die wel succesvol: de meldingsplicht zal in een Algemene maatregel van bestuur worden opgenomen. 10 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

11 Conclusie is dat stakeholders en anderen de volgende negatieve effecten voorzien of constateren: Er ontbreekt een vast afwegingsmoment tussen gemeente en eigenaren over de impact op de monumentale waarde. Eigenaren weten vaak niet precies wat wel en niet beschermd is. Eigenaren zijn soms niet te goeder trouw omdat ze er belang bij hebben het monument te wijzigen. Gemeenten krijgen minder zicht op hun monumenten. De regelgeving is complex en/of voor meerdere interpretaties vatbaar. Er is zorg over het bouwen in beschermde stads- en dorpsgezichten. Gemeenten zullen meer aan handhaving achteraf moeten gaan doen. Ten aanzien van het bezwaar dat eigenaren niet precies zouden weten wat wel en niet beschermd is en het bezwaar dat eigenaren soms niet te goeder trouw zijn, merken wij op dat deze bezwaren ook golden vóór Ten aanzien van de zorg over het bouwen in beschermde stads- en dorpsgezichten moet worden meegenomen dat de regelgeving in 2014 is aangepast. 11 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

12 3 Uitkomsten enquête vergunningvrij bij gemeenten Wij hebben een digitale enquête over de effecten van vergunningvrij uitgezet onder 335 beleidsmedewerkers monumentenzorg en archeologie van gemeenten. De respons was 50%. De uitkomsten staan in de paragrafen 3.1 tot en met 3.4. Daarnaast hebben wij een enquête opgesteld specifiek voor de groep particuliere eigenaar-bewoners van rijksmonumenten. Deze groep had onze bijzondere interesse omdat vermoed werd dat juist zij in tegenstelling tot professionele eigenaren de regelgeving rondom vergunningvrij complexer zouden vinden. Het bleek lastig om deze groep te bereiken (zie de onderzoeksverantwoording in bijlage 2 voor een nadere toelichting). De bruikbare respons bleef steken op 12. De (daarom) niet-representatieve uitkomsten staan in paragraaf 3.5. Om een beter beeld te krijgen van de ervaringen van eigenaren is een aantal interviews afgenomen (zie hoofdstuk 4), met onder meer Bewoond Bewaard, De Hollandsche Molen en enkele Professionele Organisaties voor Monumentenbehoud (POM s). 3.1 Bekendheid met en begrijpelijkheid van regelgeving We legden gemeenten verschillende stellingen voor met betrekking tot de bekendheid met de nieuwe regelgeving en hun oordeel over de voorlichting erover. Tabel 1 Antwoorden op stellingen (n=168) Het is onze gemeente duidelijk welke activiteiten wel en niet vergunningplichtig zijn. Onze gemeente heeft goede voorlichting van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed gekregen over de veranderingen in de regelgeving voor vergunningvrije activiteiten. Wij krijgen veel vragen van eigenaren van rijksmonumenten over wanneer ze wel en wanneer ze geen vergunning hoeven aan te vragen. Eigenaren zijn voldoende geïnformeerd over de monumentale waarden van hun monument om een afweging te kunnen maken of voor een bepaalde activiteit wel of geen vergunning nodig is. Het komt regelmatig voor dat eigenaren van rijksmonumenten wel een vergunning aanvragen terwijl dit niet nodig is. Onze gemeente geeft eigenaren van rijksmonumenten goede voorlichting over de regelgeving voor vergunningvrije activiteiten. Eens Neutraal Oneens Weet niet 62% 26% 11% 1% 27% 43% 21% 8% 29% 35% 34% 2% 4% 26% 61% 10% 6% 18% 70% 5% 39% 42% 17% 2% 12 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

13 Vervolgens vroegen we gemeenten hoe begrijpelijk zij de regelgeving vinden en, indien ze die onvoldoende begrijpelijk vonden, welke onderdelen dan. Figuur 2 Begrijpelijkheid regelgeving vergunningvrije activiteiten voor gemeenten (n=168) 1% 27% 41% Begrijpelijk Neutraal Onvoldoende begrijpelijk Weet niet 31% Tabel 2 Onderdelen van de regelgeving die onvoldoende begrijpelijk zijn (n=48) Gewoon onderhoud 22 Inpandige wijziging van onderdelen van het rijksmonument zonder monumentale waarde 27 Bouwen in, aan of op het rijksmonument voor zover het onderdelen betreft zonder 32 monumentale waarde Bouwen bij een rijksmonument, voor zover dit vergunningvrije activiteiten betreft 27 Anders, namelijk 8 - Wijzigingen in een beschermd stads- en/of dorpsgezicht - Bouwen bij een rijksmonument maar op een ander kadastraal perceel dan het kadastrale perceel waarop het rijksmonument ligt - Het feit dat te veel interpretatie kan worden gegeven aan de regels / grensgevallen / het feit dat een beoordeling wel of niet vergunningvrij goede kennis van de geschiedenis van het pand vergt - Als eigenaren niet-monumentale onderdelen weghalen en er iets nieuws voor in de plaats bouwen is niet duidelijk of dat vergunningplichtig is - Soms blijkt uit de vergunningscheck op Omgevingsloket online dat een ingreep bouwen bij een monument vergunningplichtig is voor de activiteit wijzigen monument, terwijl het volgens het Bor niet vergunningplichtig zou moeten zijn Wij concluderen dat een meerderheid van gemeenten (61%) vindt dat eigenaren onvoldoende geïnformeerd zijn over de monumentale waarden van hun monument om een afweging te kunnen maken of voor een bepaalde activiteit wel of geen vergunning nodig is. Over de vraag of de regelgeving voldoende begrijpelijk is, zijn de meningen verdeeld: 41% van de gemeenten vindt de regelgeving begrijpelijk, 31% is neutraal en 27% vindt de regelgeving onvoldoende begrijpelijk. Op de vraag aan die laatste groep welke onderdelen 13 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

14 van vergunningvrij onvoldoende begrijpelijk zijn, verwijzen de respondenten in ongeveer gelijke mate naar de vier onderdelen (gewoon onderhoud, inpandige wijzigingen, bouwen in/aan/op en bouwen bij een rijksmonument). 3.2 Zicht van gemeenten op rijksmonumenten en contact met eigenaren Wij vroegen gemeenten of er sinds de invoering van vergunningvrij een verandering is opgetreden in de mate van zicht die ze hebben op de inhoud en uitvoering van activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten. Figuur 3 Mate van zicht van gemeenten op de inhoud en uitvoering van activiteiten sinds 2012 (n=168) 9% 11% 23% Meer zicht Gelijk gebleven Minder zicht Weet niet 57% We legden gemeenten twee stellingen voor over het soort contact dat ze onderhouden met eigenaren. Tabel 3 Antwoorden op stellingen (n=168) Onze gemeente heeft voldoende mogelijkheden om eigenaren informatie en advies te geven over de uitvoering van vergunningvrije activiteiten. Er is door de komst van vergunningvrij een verschuiving geweest van contact met eigenaren van rijksmonumenten 'vooraf', naar toezicht en handhaving. Eens Neutraal Oneens Weet niet 50% 29% 20% 1% 27% 33% 30% 11% 14 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

15 Tevens vroegen we hoe het aantal contactmomenten tussen gemeenten en eigenaren van rijksmonumenten zich heeft ontwikkeld sinds Figuur 4 Ontwikkeling contactmomenten gemeenten en eigenaren rijksmonumenten sinds 2012 (n=168) 11% 14% 13% Toegenomen Gelijk gebleven Afgenomen Weet niet 61% Analyse open vraag over contact gemeenten met eigenaren van rijksmonumenten Gemeenten houden op verschillende manieren contact met eigenaren van rijksmonumenten die (al dan niet) vergunningvrije activiteiten gaan uitvoeren. In onderstaande figuur vatten wij de meest voorkomende manieren samen. Het betekent overigens niet dat elke gemeente elke vorm van contact aanbiedt: gemeenten maken vaak gebruik van één of twee vormen van contact. Figuur 5 Contact gemeenten-eigenaren rijksmonumenten Bijna geen enkele gemeente zoekt actief contact met eigenaren waarvan ze vermoedt dat zij (al dan niet vergunningvrije) activiteiten gaan uitvoeren. Gemeenten geven aan dat zij hier simpelweg geen zicht op hebben. Een aantal gemeenten (vooral kleinere, monumentenarme gemeenten of gemeenten met een monumentenambtenaar die er al lang zit) heeft wel regelmatig contact met monumenteneigenaren en zodoende redelijk zicht op wat er op stapel staat. Eén gemeente 15 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

16 bezoekt eigenaren die zojuist een monument gekocht hebben en loopt een rondje met ze door hun nieuwe bezit om bewustzijn te creëren over monumentale waarden en uitleg te geven over regelgeving. Een aantal gemeenten geeft aan dat het onderhouds- en restauratiesubsidies verstrekt en zodoende zicht krijgt op voorgenomen activiteiten. Een deel van de gemeenten (20 van n=168) zegt dat het ten aanzien van vergunningvrije activiteiten geen contact heeft met eigenaren. Een aantal daarvan (9) constateert pas via toezicht ( als er een container buiten staat ) dat er in bepaalde gevallen wel een vergunning nodig was geweest ( maar dan is het meestal al te laat ). Een flink deel van de gemeenten (27) verstrekt generieke informatie over wanneer wel en geen vergunning aangevraagd moet worden. Deze gemeenten doen dat onder meer via hun website (in veel gevallen via een digitaal loket, soms met een online vergunningencheck ), via folders, via informatiebijeenkomsten en nieuwsbrieven. Een aantal gemeenten merkt op dat digitale informatievoorziening alleen beslist niet voldoende is. Veel gemeenten (57) laten weten dat zij op verzoek informatie en advies geven aan eigenaren (of architecten en aannemers). In de meeste gevallen betekent dat, dat eigenaren zelf contact zoeken met de gemeente en hun vraag voorleggen. Gemeenten verschillen van mening over de mate waarin eigenaren contact opnemen: sommige gemeenten geven aan dat ze denken dat veel eigenaren dit doen, andere juist dat weinigen het doen (omdat eigenaren de regelgeving, al dan niet bewust, zo lezen dat de conclusie is dat geen vergunning nodig is). Er worden twee soorten vragen aan gemeenten gesteld. Het eerste soort zijn algemene, verkennende vragen over hoe de regelgeving in elkaar steekt, het tweede soort zijn specifieke vragen naar aanleiding van een concreet bouwplan. In het tweede geval kan de gemeente gericht advies geven of een activiteit wel of niet vergunningvrij is, in het eerste geval zal de eigenaar vaker zelf een afweging maken op basis van de aangereikte informatie. Contact verloopt vaak telefonisch of via de mail. Deels vindt het contact plaats met afdeling vergunningverlening of via het publieksloket, met de ambtenaar monumentenzorg soms in de tweede lijn, deels kunnen eigenaren rechtstreeks contact opnemen met de ambtenaar monumentenzorg. Veel gemeenten (63) bieden, ook bij vergunningvrije activiteiten, de mogelijkheid tot (plan)overleg, in veel gevallen (ook) ter plaatse. Een deel van deze gemeenten benadrukt dat het zich zo veel mogelijk openstelt voor deze vorm van contact, en bijvoorbeeld op internet oproept om bij twijfel of iets wel of niet vergunningvrij is, altijd contact met de gemeente op te nemen. Overleg vindt in de meeste gevallen plaats met de ambtenaar monumentenzorg, soms bijgestaan door het steunpunt, de monumentencommissie en/of RCE. Verschillende gemeenten geven aan dat zij niet weten hoeveel eigenaren die vergunningvrij activiteiten uitvoeren, en gebaat zouden zijn met (plan)overleg, buiten zicht blijven. De conclusie is dat gemeenten in meerderheid (57%) aangeven dat hun zicht op de inhoud en uitvoering van activiteiten sinds 2012 niet veranderd is. De helft van de gemeenten (50%) zegt voldoende mogelijkheden te hebben om eigenaren informatie en advies te geven over de uitvoering van vergunningvrije activiteiten. Het aantal contactmomenten met eigenaren is volgens de meerderheid van de gemeenten (61%) sinds 2012 hetzelfde gebleven. Hoewel 16 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

17 gemeenten zich open stellen voor advies en overleg richting eigenaren, zegt een deel van de gemeenten dat eigenaren die vergunningvrij activiteiten uitvoeren nu vaker buiten zicht blijven. Het is opvallend dat de meeste gemeenten reactief zijn; slechts een enkele gemeente zoekt proactief contact met eigenaren waarvan ze weet of vermoedt dat zij (al dan niet vergunningvrije) activiteiten gaan uitvoeren. 3.3 Effect van vergunningvrij op bestuurlijke lasten We vroegen gemeenten hoe het aantal vergunningaanvragen zich sinds de invoering van vergunningvrij heeft ontwikkeld. Figuur 6 Ontwikkeling aantal vergunningaanvragen sinds 2012 (n=168) 14% 7% 25% 55% Toegenomen Gelijk gebleven Afgenomen Weet niet De volgende redenen worden genoemd voor een toename van het aantal vergunningaanvragen sinds 2012: Het einde van de economische recessie en/of toename van het aantal activiteiten/initiatieven (5). Een sterkere gemeentelijke profilering op het terrein van monumentenzorg (2). De volgende redenen worden genoemd voor het gelijk blijven van het aantal vergunningaanvragen: Er zijn weinig rijksmonumenten in de gemeente en/of er worden weinig activiteiten/initiatieven ontplooid (32). De meeste activiteiten zijn wel vergunningplichtig; de vergunningvrije activiteiten maken onderdeel uit van een meer omvattender activiteit (16). Vóór 2012 stond de gemeente al toe dat vergunningvrij activiteiten werden uitgevoerd (9). Eigenaren nemen toch contact op met de gemeente of vragen vergunning aan, omdat hen niet duidelijk is wanneer een activiteit wel of niet vergunningvrij is (9). Twee gemeenten geven aan dat juist door die onduidelijkheid eigenaren vaker de gemeente bellen en er dan alsnog op uit komen dat ze vergunning moeten aanvragen. Eén gemeente zegt dat nu de regels soepeler zijn, de gemeente strenger is geworden. 17 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

18 De afname van het aantal vergunningaanvragen vanwege vergunningvrij wordt gecompenseerd door een toename van vergunningaanvragen vanwege een toename in activiteiten/ initiatieven (3). De volgende redenen worden genoemd voor een afname van het aantal vergunningaanvragen: De komst van vergunningvrij (26). Minder activiteiten/ initiatieven, onder meer als gevolg van de economische recessie (15). Onkunde bij eigenaren, verwarring over regels, waardoor men besluit niet aan te vragen (3). Ook vroegen we naar de ontwikkeling van bestuurlijke lasten van zowel vergunningverlening als toezicht en handhaving. Figuur 7 Ontwikkeling bestuurlijke lasten vergunningverlening rijksmonumenten sinds 2012 (n=167) 13% 28% 5% Toegenomen Gelijk gebleven Afgenomen Weet niet 54% Figuur 8 Ontwikkeling bestuurlijke lasten toezicht en handhaving rijksmonumenten sinds 2012 (n=167) 25% 26% 5% Toegenomen Gelijk gebleven Afgenomen Weet niet 44% 18 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

19 We vroegen gemeenten hoe vaak per jaar ze constateren dat ten onrechte geen vergunning wordt aangevraagd en hoe vaak ze constateren dat vergunningvrij leidt tot aantasting van de cultuurhistorische waarde. Figuur 9 Aantal keer per jaar (gemiddeld) dat gemeenten constateren dat eigenaren ten onrechte geen vergunning aanvragen voor activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten (n=136) > Aantal constateringen Aantal gemeenten Figuur 10 Aantal keer per jaar (gemiddeld) dat gemeenten constateren dat eigenaren die vergunningvrij activiteiten uitvoerden daarbij de cultuurhistorische waarde hebben aangetast (n=130) > Aantal constateringen Aantal gemeenten 19 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

20 Ten slotte legden we gemeenten een aantal stellingen voor over de effecten van vergunningvrij. Tabel 4 Antwoorden op stellingen (n=162) Mijn gemeente heeft door de komst van vergunningvrij meer tijd voor grote opgaven m.b.t. rijksmonumenten. Mijn gemeente heeft door de komst van vergunningvrij meer tijd voor andere zaken dan monumenten. Mijn gemeente voert sinds 2012 meer juridische procedures omdat eigenaren van rijksmonumenten vaker ten onrechte geen vergunning aanvragen. Mijn gemeente voert sinds 2012 meer juridische procedures omdat eigenaren van rijksmonumenten vergunningvrije activiteiten slechter uitvoeren. Het aantal meldingen of klachten van belanghebbenden (buren, historische verenigingen en dergelijke) over mogelijke onjuiste toepassing van de regelgeving voor vergunningvrije activiteiten is sinds 2012 toegenomen. Eens Neutraal Oneens Weet niet 3% 25% 66% 6% 9% 22% 65% 4% 14% 17% 61% 9% 9% 17% 62% 12% 17% 17% 53% 14% Wij trekken een aantal conclusies ten aanzien van de bestuurlijke lasten. Volgens de meerderheid van de gemeenten is het aantal vergunningaanvragen per jaar sinds 2012 gelijk gebleven (55%). Ook de bestuurlijke lasten van vergunningverlening zijn voor een meerderheid (54%) gelijk gebleven. Over de bestuurlijke lasten ten aanzien van toezicht en handhaving lopen de meningen meer uiteen, al zegt 44% van de gemeenten dat ze niet veranderd zijn. We concluderen dat gemeenten vinden dat ze sinds de komst van vergunningvrij veelal niet meer tijd hebben voor grote monumentenopgaven of andere zaken. Gemeenten zeggen ook in meerderheid niet meer juridische procedures te voeren sinds 2012 omdat eigenaren ten onrechte geen vergunning aanvragen of omdat ze vergunningvrije activiteiten slechter uitvoeren. 3.4 Effect van vergunningvrij op technische staat en cultuurhistorische waarde We vroegen gemeenten naar het effect van vergunningvrij op zowel de technische staat van rijksmonumenten als op de cultuurhistorische waarde. 20 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

21 Figuur 11 Ontwikkeling technische staat rijksmonumenten sinds 2012 (n=162) 4% 25% 8% Positief Neutraal Negatief Weet niet 63% Figuur 12 Ontwikkeling cultuurhistorische waarde rijksmonumenten sinds 2012 (n=162) 2% 14% 26% 58% Positief Neutraal Negatief Weet niet Ook vroegen we om een rapportcijfer. Het gemiddeld rapportcijfer van gemeenten voor het bestaan van vergunningvrij is een 5,6 1 (n=158). In 4 gevallen heeft 'vergunningvrij' geleid tot uitspraken van de gemeentelijke commissie voor bezwaar- en beroepsschriften, en/of heroverwogen besluiten van b&w, in 140 gevallen niet, 18 gemeenten weten het niet. Noot 1 Standaarddeviatie 2,09, mediaan 6, min. 1, max RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

22 De conclusie is dat gemeenten in meerderheid vinden dat sinds de komst van vergunningvrij zowel de technische staat van rijksmonumenten als de cultuurhistorische waarde gelijk is gebleven (respectievelijk 63% en 58%). Het rapportcijfer dat ze vergunningvrij geven is een krap zesje. Relatie met monumentengrootte We hielden rekening met de mogelijkheid dat er verschil zou zijn in de antwoorden van gemeenten met veel rijksmonumenten en gemeenten met weinig rijksmonumenten. Bij een aantal enquêtevragen treden inderdaad significante verschillen op. Het blijkt dat hoe meer monumenten hoe vaker gemeenten (ten aanzien van vergunningvrij ) vragen van eigenaren krijgen, misstanden constateren, juridische procedures voeren en de indruk hebben dat eigenaren onvoldoende geïnformeerd zijn over de monumentale waarden van hun monument. Een samenhangende verklaring hiervoor is dat gemeenten met meer monumenten meer interactie hebben met monumenteneigenaren en daarom beter weten wat er speelt ten aanzien van vergunningvrij, inclusief missstanden. Dat zou onder meer kunnen komen doordat deze gemeenten relatief meer ambtenaren in dienst hebben met inhoudelijke expertise op het gebied van monumentenzorg en archeologie. Gemeenten met minder monumenten ontbreekt het vaker aan frequente interactie waardoor ze ook missstanden niet opmerken en minder juridische procedures voeren. Als deze verklaring klopt dan moeten we veel waarde hechten aan de opvatting van gemeenten met veel rijksmonumenten dat eigenaren onvoldoende geïnformeerd zijn over de monumentale waarden van hun monument om een afweging te kunnen maken of voor een bepaalde activiteit wel of geen vergunning nodig is. Zie bijlage 2 voor een nadere toelichting. 3.5 Enquête onder eigenaren Omdat de respons een kleine groep eigenaren betrof zijn onderstaande uitkomsten nietrepresentatief. Gecombineerd met de bevindingen in hoofdstuk 4 geven ze een steviger beeld. Tabel 5 Antwoorden op stellingen (n=12) Het is voor mij duidelijk welke activiteiten wel en niet vergunningplichtig zijn. De gemeente geeft goede voorlichting over de regelgeving voor vergunningvrije activiteiten. De rijksoverheid geeft goede voorlichting over de regelgeving voor vergunningvrije activiteiten. Eens Neutraal Oneens Weet niet 25% 33% 42% 0% 25% 17% 50% 8% 25% 17% 50% 8% Op de vraag in hoeverre de regelgeving begrijpelijk is zegt 33% van de respondenten (n=12) de regelgeving voldoende begrijpelijk te vinden, 17% is neutraal en 33% vindt ze onvoldoende begrijpelijk (17% weet het niet). Aan de groep die de regelgeving onvoldoende begrijpelijk vindt, is gevraagd welke onderdelen onvoldoende begrijpelijk zijn. Bouwen bij een rijksmonument wordt 4 keer genoemd. Andere soorten activiteiten in mindere mate. Van de respondenten (n=12) heeft 42% informatie, advies of begeleiding gekregen bij het uitvoeren van vergunningvrije activiteiten, 58% niet. 22 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

23 Van de respondenten (n=12) heeft 33% contact gehad met de gemeenten over vergunningvrije activiteiten, 67% niet. Het contact betrof met name het melden van de vergunningvrije activiteit (3 keer) of het vragen of een vergunning nodig is (twee keer). Van de respondenten (n=12) geeft 25% aan dat de gemeente vanaf 2012 gecontroleerd heeft of de regelgeving ten aanzien van vergunningvrij werd nageleefd, 75% geeft aan van niet. Tabel 6 Antwoorden op stellingen (n=12) Omdat ik voor een deel van de activiteiten m.b.t. rijksmonumenten vanaf 2012 geen vergunning meer nodig heb, bespaar ik tijd, moeite en/of geld. Vanaf 2012 heeft de gemeente meer tijd voor grote, vergunningplichtige activiteiten m.b.t. mijn rijksmonument. De technische staat van mijn rijksmonument is niet slechter geworden door het vervallen van de vergunningplicht voor bepaalde activiteiten. De cultuurhistorische waarde van mijn rijksmonument is niet slechter geworden door het vervallen van de vergunningplicht voor bepaalde activiteiten. Eens Neutraal Oneens Weet niet 58% 42% 0% 0% 33% 17% 25% 25% 92% 8% 0% 0% 92% 8% 0% 0% De respondenten (n=12) geven het bestaan van vergunningvrij gemiddeld een 7,8 2. De conclusie is dat de eigenaren in deze niet-representatieve enquête het in 42% van de gevallen oneens zijn met de stelling dat ze weten wat wel en niet vergunningplichtig is en dat ze in meerderheid (50%) niet vinden dat de voorlichting vanuit gemeente of Rijk afdoende is. Ze hebben in 67% van de gevallen geen contact met de gemeente gehad over (al dan niet) vergunningvrije activiteiten. Ze geven desondanks aan dat de cultuurhistorische waarde van hun rijksmonument sinds 2012 niet slechter is geworden. Ook zeggen eigenaren dat ze tijd, moeite en/of geld besparen omdat ze geen vergunning meer hoeven aan te vragen en geven het bestaan van vergunningvrij een ruime voldoende. Noot 2 Standaarddeviatie 1,19, mediaan 8, min. 6, max RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

24 4 Bevindingen interviews In dit hoofdstuk geven we een analyse van de interviews die door ons zijn afgenomen. Het gaat om interviews met gemeenten (zowel beleid als toezicht en handhaving), POM s, belangenorganisaties voor monumenteneigenaren en monumentenwachten. Een volledig overzicht van geïnterviewden vindt u in bijlage 4. Het gaat ons enerzijds om (nieuwe) argumenten ten aanzien van de effecten van vergunningvrij en anderzijds om overeenkomsten en verschillen in opvattingen tussen partijen. We maken in dit hoofdstuk een onderscheid tussen (particuliere) eigenaar-bewoners en grotere professionele eigenaren, zoals POM s. De interviews geven diepte aan de uitkomsten van de enquête uit hoofdstuk Bekendheid met en begrijpelijkheid van regelgeving De bekendheid van de regelgeving rondom vergunningvrij is onder eigenaar-bewoners niet groot, terwijl professionele eigenaren, architecten en aannemers die over het algemeen wel kennen. De begrijpelijkheid van de regelgeving laat te wensen over. Alleen POM s geven zonder uitzondering aan de regelgeving voldoende helder te vinden. Voor eigenaar-bewoners en een deel van de gemeenten is de regelgeving onvoldoende duidelijk, bijvoorbeeld voor handhavers zonder achtergrond in de erfgoedzorg. Vooral gemeenten met weinig capaciteit voor en affiniteit met monumentenzorg neigen er naar om voor meer activiteiten vergunning aan te laten vragen dan nodig. Voor hen geldt het motto: better safe than sorry. Voor een deel van de initiatiefnemers hangt het gebrek aan begrijpelijkheid samen met het grijze gebied dat in de regelgeving aanwezig is. Bij gewoon onderhoud bijvoorbeeld mogen detaillering, profilering en vormgeving niet wijzigen, maar welke kwantiteit van werkzaamheden is toegestaan? De indruk bestaat dat een deel van de initiatiefnemers zijn definitie van gewoon onderhoud oprekt zodat meer vervangen kan worden dan de wetgever beoogt. In de Nota van toelichting bij het Besluit Omgevingsrecht staat dat met gewoon onderhoud werkzaamheden worden bedoeld die erop gericht zijn om te behouden wat er is. Deze initiatiefnemers handelen dus niet conform de bedoeling van regelgeving. Je kunt overigens ook stellen dat door de bepalingen bij gewoon onderhoud nu meer duidelijkheid is ontstaan dan vóór 2012, toen gewoon onderhoud impliciet ook vergunningvrij was maar grote verschillen tussen gemeenten bestonden in de toepassing. Diametraal tegenover de opvatting dat specificatie goed is, is de opvatting dat dit je als overheid juist kwetsbaar maakt, omdat initiatiefnemers de grens gaan opzoeken. Beter is het om je te beperken tot de geest van de erfgoedzorg: het betrachten van terughoudendheid en ondergeschiktheid bij activiteiten. Om zelf in te kunnen schatten wat wel en niet vergunningplichtig is, is het nodig om te kunnen bepalen welke onderdelen van het rijksmonument wel en geen monumentale waarde hebben. Dat kunnen eigenaar-bewoners in onvoldoende mate, is het nagenoeg unanieme oordeel van de geïnterviewden. Het besef dat ook het interieur monumentale waarden bevat, is er vaak niet. Omdat de kennis van monumentale waarden ontbreekt, is het voor eigenaar-bewoners ook niet mogelijk om zelf te bepalen of wel of geen vergunning aangevraagd hoeft te worden. Bij professionele eigenaren is de kennis van monumentale waarden er juist wel. 24 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

25 Er zijn verschillende soorten initiatiefnemers (waarbij we ook architecten en aannemers onder de initiatiefnemers scharen). Een deel van de initiatiefnemers is zich bewust of heeft kennis van monumentale waarden en een deel niet (of in onvoldoende mate). Daarnaast geldt dat een deel van de initiatiefnemers monumentale waarden belangrijk vindt (de welwillenden) en een deel veel minder of niet (de in ieder geval potentieel onwelwillenden). Als we deze twee dimensies tegen elkaar afzetten en aangeven welke effect vergunningvrij heeft, ontstaat de volgende tabel: Tabel 7 Soorten initiatiefnemers en effect van vergunningvrij Bewust van monumentale waarden Onvoldoende bewust van monumentale waarden Hecht groot belang aan monumentale waarden Ging ook vóór 'vergunningvrij' vaak goed Risico op 'zelf aan de slag', maar kans op contact met gemeente Hecht klein belang aan monumentale waarden Was ook vóór 'vergunningvrij' problematisch Groot risico 'zelf aan de slag', minder kans op contact met gemeente Bij initiatiefnemers die zich bewust zijn van de monumentale waarden van hun monument is er weinig verschil met vroeger: de welwillenden zullen er voor zorgen dat ook vergunningvrije activiteiten met voldoende kwaliteit (vanuit erfgoedperspectief) worden uitgevoerd, de onwelwillenden zullen niet handelen vanuit erfgoedperspectief en mogelijk monumentale waarden aantasten. Bij initiatiefnemers die zich onvoldoende bewust zijn 3 van monumentale waarden heeft vergunningvrij mogelijk een nadelig effect: zowel de welwillenden als de onwelwillenden zullen vaker ten onrechte oordelen dat een activiteit vergunningvrij is en die activiteit mogelijk kwalitatief slechter (laten) uitvoeren. Bij de groep welwillenden is de kans groter dat ze vooraf contact opnemen met de gemeente om te vragen of hun activiteiten wel of niet vergunningplichtig zijn dan bij de groep onwelwillenden. Zo bezien zou de erfgoedsector kunnen werken aan het vergroten van het draagvlak voor monumentenzorg: meer initiatiefnemers die het belang van het behoud van monumentale waarden inzien. Het vergroten van het bewustzijn van monumentale waarden bij initiatiefnemers kan ook effect hebben, maar veel geïnterviewden zien liever dat initiatiefnemers toch ook contact opnemen met een deskundige. Een lastig punt voor eigenaren is als een deel van de activiteiten vergunningvrij kan worden uitgevoerd en een deel vergunningplichtig is. Sommige initiatiefnemers neigen ernaar om een plan op te splitsen en een deel van de (vermeende) vergunningvrije activiteiten alvast uit te voeren terwijl gewacht wordt op een vergunning voor het andere deel. Behalve dat initiatiefnemers niet altijd kunnen bepalen wat wel en niet vergunningplichtig is zeker bij een groot plan is een nadeel dat de gemeente en monumentencommissie soms niet het gehele plan meer te zien te Noot 3 Waarbij de indruk is bij een aantal geïnterviewden dat het bewustzijn over monumentale waarden de afgelopen vijfentwintig jaar aanzienlijk is toegenomen. Dat is overigens wat anders dan kennis over monumentale waarden. Als wij spreken over initiatiefnemers die zich bewust zijn van monumentale waarden, bedoelen we dat ze er een redelijke inschatting van kunnen maken. 25 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

26 krijgen, iets dat de beoordeling van het effect van de gehele ingreep op de monumentale waarden moeilijker maakt. Over de voorlichting vanuit RCE wordt over het algemeen positief geoordeeld, al merkt een deel van de respondenten op dat de voorbeelden in de publicaties juist weer niet van toepassing zijn op de specifieke situaties die men in de eigen praktijk aantreft. Hier steekt de kwestie van het grijze gebied weer de kop op: een deel van de afweging hangt af van interpretatie en dit levert een knelpunt op als 1) de gemeente te streng interpreteert of 2) de initiatiefnemer niet streng genoeg interpreteert. 4.2 Zicht van gemeenten op rijksmonumenten en contact tussen gemeenten en eigenaren Het zicht van gemeenten op activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten is minder geworden omdat initiatiefnemers vergunningvrije activiteiten niet hoeven te melden. Ook eigenaren die ten onrechte menen dat een activiteit vergunningvrij is, zullen geen melding doen. Hiermee verliest de gemeente een mogelijkheid advies te geven, informatie in te winnen over monumentale waarden en te overleggen met de initiatiefnemers, waardoor werkzaamheden mogelijk slechter worden uitgevoerd en monumentale waarden worden aangetast. Eigenaren stappen vaker dan voorheen eerst naar een aannemer voor advies, die niet zelden onvoldoende expertise op het gebied van monumentenzorg heeft. Een deel van de geïnterviewde gemeenten pleit daarom hartstochtelijk voor het invoeren van een meldingsplicht voor initiatieven (iets dat naar het zich nu laat aanzien in een Algemene maatregel van bestuur bij de Omgevingswet zal worden geregeld). Dat is ook van belang voor documentaire werkzaamheden van gemeentelijke bouwhistorici die zoveel mogelijk monumentale waarden willen inventariseren. Gemeenten stellen zich open voor vragen en advies soms meer dan vóór vergunningvrij en een aantal gemeenten heeft extra geïnvesteerd in het bezoeken van initiatiefnemers die gebeld hebben om het plan door te nemen, ook als de initiatiefnemers aangeven dat ze denken dat het vergunningvrije activiteiten betreft. Het gaat vooral om gemeenten met een uitgesproken erfgoedbeleid en voldoende uitvoeringscapaciteit en kennis. In gemeenten met weinig monumenten lukt het erfgoedambtenaren soms om door persoonlijk contact goed op de hoogte te zijn van mogelijke activiteiten. De indruk bij de geïnterviewden is weliswaar dat een deel van de initiatiefnemers vanwege vergunningvrij geen contact meer zoekt, maar dat andere initiatiefnemers juist vaker contact zoeken omdat ze zeker willen weten dat ze goed zitten met hun activiteit. Een deel van de gemeenten gaat vaker op pad om met eigenaren te overleggen over een plan. Zo is er grosso modo nog evenveel contact tussen gemeenten en eigenaren, maar vermindert het zicht op het geheel aan activiteiten aan rijksmonumenten binnen een gemeente wel. Een aandachtspunt is dat het voor initiatiefnemers soms lastig is om een snel informeel advies (per mail of telefoon) te krijgen van een gemeente over een (mogelijke) vergunningaanvraag, in plaats daarvan verwijst de gemeente regelmatig naar de mogelijkheid van het indienen van een principeverzoek. 26 RAPPORT Vergunningvrije activiteiten met betrekking tot rijksmonumenten DSP-groep

Inleiding. 1.1 Wat is de omgevingsvergunning?

Inleiding. 1.1 Wat is de omgevingsvergunning? 1 Inleiding Dit hoofdstuk bevat deel met een korte bespreking wat een omgevingsvergunning is en wat vergunningsvrij bouwen is. De achtergrond en doelstellingen van de belangrijkste regelingen (de Wet algemene

Nadere informatie

Bijlage 4 Overzicht van vermindering/vermeerdering bestuurslasten MoMo, voor gemeente, provincie, rijk en eigenaar. Gemeente

Bijlage 4 Overzicht van vermindering/vermeerdering bestuurslasten MoMo, voor gemeente, provincie, rijk en eigenaar. Gemeente Bijlage 4 Overzicht van vermindering/vermeerdering bestuurslasten MoMo, voor gemeente, provincie, rijk en eigenaar Gemeente Pijler 1 Afbouwen aanwijzing beschermde stads en dorpsgezichten: Minder tijd

Nadere informatie

Bescherming via. art 11 Monumentenwet

Bescherming via. art 11 Monumentenwet Bescherming via art 11 Monumentenwet Is vergunningvrij ook vogelvrij? Verandering van regels Gevolgen voor toezicht en handhaving Welke regels bij monumentenzorg controleren en handhaven bescherming via

Nadere informatie

Monumenten en beschermde gezichten Vergunningvrije werkzaamheden. Informatieblad

Monumenten en beschermde gezichten Vergunningvrije werkzaamheden. Informatieblad Informatieblad Monumenten en beschermde gezichten Vergunningvrije werkzaamheden Bent u eigenaar van een rijksmonument of van een pand in een beschermd stads- of dorpsgezicht? Wilt u het pand opknappen,

Nadere informatie

Raadsvergadering. 9 maart

Raadsvergadering. 9 maart RAADSVOORSTEL Raadsvergadering Nummer 9 maart 2017 17-012 Onderwerp Actualisatie van de Erfgoedverordening Bunnik Aan de raad, Onderwerp Actualisatie van de Erfgoedverordening Bunnik Gevraagde beslissing

Nadere informatie

Erfgoedverordening gemeente Houten

Erfgoedverordening gemeente Houten Erfgoedverordening gemeente Houten De raad van de gemeente Houten; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 12 december 2017 met nummer BWV17.0228; gelet op de artikelen 3.16 en 9.1 van

Nadere informatie

Onderzoek Gemeenteambtenaren 2013

Onderzoek Gemeenteambtenaren 2013 Onderzoek Gemeenteambtenaren Uitkomsten onderzoeken Gemeenteambtenaren Inleiding Voor u ligt het rapport met de uitkomsten van het onderzoek onder gemeenteambtenaren. In dit rapport wordt het resultaat

Nadere informatie

b Kerntaak gekoppeld aan het werkprogramma van het college Uitvoering van de Integrale Visie Erfgoed

b Kerntaak gekoppeld aan het werkprogramma van het college Uitvoering van de Integrale Visie Erfgoed gemeente Eindhoven Raadsnummer 13R5269 Inboeknummer 13bst00467 Beslisdatum B&W 15 januari 2013 Dossiernummer 13.02.451 RaadsvoorstelWijziging Erfgoedverordening Inleiding Op 10 april jl. heeft de Raad

Nadere informatie

VOORSTEL AAN DE GEMEENTERAAD

VOORSTEL AAN DE GEMEENTERAAD VOORSTEL AAN DE GEMEENTERAAD Onderwerp: Registratienummer: 00533567 Op voorstel B&W d.d.: 23 december 2014 Datum vergadering: 10 maart 2015 Portefeuillehouder: Helm Verhees Rol gemeenteraad: Verklaring

Nadere informatie

Raadsvoorstel Reg. nr : Ag nr. : 11 Datum :

Raadsvoorstel Reg. nr : Ag nr. : 11 Datum : Datum :201211 Onderwerp Aanpassing gemeentelijke verordeningen in verband met de Modernisering van de Monumentenzorg, de opheffing van de Gemeenschappelijke Regeling Welstandszorg NoordBrabant en het wegnemen

Nadere informatie

2. Aanwijzing van beschermde gemeentelijke cultuurgoederen en verzamelingen

2. Aanwijzing van beschermde gemeentelijke cultuurgoederen en verzamelingen GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van de gemeente Brielle Nr. 103010 19 juni 2017 Erfgoedverordening 2017 De raad van de gemeente Brielle; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 03-01-2017,

Nadere informatie

Zonnecollectoren en zonnepanelen bij monumenten en in beschermde stads- en dorpsgezichten

Zonnecollectoren en zonnepanelen bij monumenten en in beschermde stads- en dorpsgezichten Zonnecollectoren en zonnepanelen bij monumenten en in beschermde stads- en dorpsgezichten Algemene uitgangspunten Groene energie Groene energie en ruimtelijke kwaliteit Het opwekken van groene energie

Nadere informatie

Toelichting bij de beleidsnotitie voor bijbehorende bouwwerken Gemeente Pekela

Toelichting bij de beleidsnotitie voor bijbehorende bouwwerken Gemeente Pekela Toelichting bij de beleidsnotitie voor bijbehorende bouwwerken Gemeente Pekela 2012 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Begrippen... 3 Het beleid uit 2005... 4 Vraagstelling... 4 Planologisch kader... 4 Juridisch

Nadere informatie

Historisch onderzoek. Workshop 3 restauratie- en bouwbranche. ArchTime Bureau voor Architectuurhistorie & Bouwhistorie. Janet Bosma.

Historisch onderzoek. Workshop 3 restauratie- en bouwbranche. ArchTime Bureau voor Architectuurhistorie & Bouwhistorie. Janet Bosma. Historisch onderzoek Workshop 3 restauratie- en bouwbranche 15 november 2018 Janet Bosma ArchTime Bureau voor Architectuurhistorie & Bouwhistorie Foto: Beeldbank Groningerarchieven, 818_9816 Monumentenzorg

Nadere informatie

INTRODUCTIE NETWERK BELANGENBEHARTIGERS ZH DELFT 22 SEPTEMBER 2012

INTRODUCTIE NETWERK BELANGENBEHARTIGERS ZH DELFT 22 SEPTEMBER 2012 INTRODUCTIE NETWERK BELANGENBEHARTIGERS ZH DELFT 22 SEPTEMBER 2012 INTRODUCTIE MODERNISERING MONUMENTENZORG ONNO HELLEMAN MODERNISERING MONUMENTENZORG MODERNISERING MONUMENTENZORG Uitgangspunten: - cultureel

Nadere informatie

Nota van beantwoording zienswijze Wijzigingsbesluit Teckop 11 in Kamerik, bestemmingsplan Landelijk gebied Woerden, Kamerik, Zegveld

Nota van beantwoording zienswijze Wijzigingsbesluit Teckop 11 in Kamerik, bestemmingsplan Landelijk gebied Woerden, Kamerik, Zegveld Nota van beantwoording zienswijze Wijzigingsbesluit Teckop 11 in Kamerik, bestemmingsplan Landelijk gebied Woerden, Kamerik, Zegveld en Zienswijzerapportage behorend bij bouwplan Teckop 11 (dossiernummer:

Nadere informatie

Verslag bespreking gemeente Oudewater over de inspectie instandhouding monumentenzorg

Verslag bespreking gemeente Oudewater over de inspectie instandhouding monumentenzorg Verslag bespreking gemeente Oudewater over de inspectie instandhouding monumentenzorg Gemeentehuis Oudewater, 9 december 2008 Aanwezig: Gemeente Oudewater: dhr. L. Bos en dhr. F. Herrman Erfgoedinspectie:

Nadere informatie

wijzigingstabel Erfgoedverordening gemeente Wassenaar WORDT

wijzigingstabel Erfgoedverordening gemeente Wassenaar WORDT WAAR wijzigingstabel Erfgoedverordening gemeente Wassenaar WAS wijzigingstabel Erfgoedverordening gemeente Wassenaar WORDT VERORDENING 2685/5 Indeling en aanhef indeling in hfdst. op cijfer, artikel op

Nadere informatie

Reactie op zienswijze 12 woningen Laan Van Altena

Reactie op zienswijze 12 woningen Laan Van Altena Veiligheid Vergunningen Westlandseweg 40 2624 AD Delft IBAN NL21 BNGH 0285 0017 87 t.n.v. gemeente Delft Retouradres: Gemeente Delft, Veiligheid, Postbus 78, 2600 ME Delft Zie verzendlijst Centrale nummers:

Nadere informatie

weigering van de gevraagde omgevingsvergunning voor Nieuwe Uitleg 12

weigering van de gevraagde omgevingsvergunning voor Nieuwe Uitleg 12 Retouradres: Postbus 12655, 2500 DP Den Haag Uw brief van Onderwerp Ons kenmerk 201606907/6009798 Behandeld door Doorkiesnummer E-mail Aantal bijlagen 1 Datum zie documentenlijst weigering van de gevraagde

Nadere informatie

zaak die van algemeen belang is wegens zijn schoonheid, betekenis voor de wetenschap of cultuurhistorische

zaak die van algemeen belang is wegens zijn schoonheid, betekenis voor de wetenschap of cultuurhistorische GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van gemeente Amsterdam. Nr. 18715 3 april 2014 Erfgoedverordening Stadsdeel Zuidoost 2013 Hoofdstuk 1 Algemene bepalingen Artikel 1 Begripsbepalingen Deze verordening verstaat

Nadere informatie

Monitor. Erfgoedinspectie. Monumenten en Archeologie

Monitor. Erfgoedinspectie. Monumenten en Archeologie Monitor Erfgoedinspectie 2015 2016 Monumenten en Archeologie Inleiding In deze kleurrapportage treft u een overzicht aan van de prestaties van alle gemeenten op geselecteerde onderdelen van de gemeentelijke

Nadere informatie

2 - Datum vergadering: ŭ Nota openbaar: Ja

2 - Datum vergadering: ŭ Nota openbaar: Ja 2 - Nota Voor burgemeester en wethouders Nummer: 14INT05739 II III Datum vergadering: ŭ Nota openbaar: Ja ĵj ^ Onderwerp: Planologische regeling rondom huisvesting t.b.v. mantelzorg Advies: 1. Nota voor

Nadere informatie

D *D * Besluit op aangevraagde omgevingsvergunning (geweigerd)

D *D * Besluit op aangevraagde omgevingsvergunning (geweigerd) D161278889 *D161278889* Besluit op aangevraagde omgevingsvergunning (geweigerd) Wij hebben op 20 juni 2016 een aanvraag voor een omgevingsvergunning ontvangen van: voor het plaatsen van een parasoldoek

Nadere informatie

Erfgoedverordening Boxtel 2010

Erfgoedverordening Boxtel 2010 Pagina 1 van 5 Erfgoedverordening Boxtel 2010 gezien het voorstel van het college van 18 mei 2010; gelet op artikel 149 van de Gemeentewet, de artikelen 12 en 15 van de Monumentenwet 1988 en de artikelen

Nadere informatie

Hoofdstuk 1. Ruimtelijke onderbouwing

Hoofdstuk 1. Ruimtelijke onderbouwing Hoofdstuk 1. Ruimtelijke onderbouwing Deze folder legt u uit wat u bij de ruimtelijke onderbouwing moet aanleveren. ' 1.1. Wat is een ruimtelijke onderbouwing en wanneer heeft u deze nodig? U heeft een

Nadere informatie

Omgevingsvergunningvrij bij cultureel erfgoed

Omgevingsvergunningvrij bij cultureel erfgoed Omgevingsvergunningvrij bij cultureel erfgoed Fysieke leefomgeving Activiteiten zonder gevolgen Activiteiten met gevolgen Zorgplicht Vergunningvrij Meldingsplichtig Vergunningplichtig Reguliere procedure

Nadere informatie

Erfgoedverordening Amsterdam

Erfgoedverordening Amsterdam Hoofdstuk 1 Algemene bepalingen Artikel 1 Begripsbepalingen Deze verordening verstaat onder: a. archeologisch monument: monument, als bedoeld in onderdeel r, onder 2; b. archeologisch onderzoek: werkzaamheden

Nadere informatie

Erfgoedverordening Roosendaal 2017

Erfgoedverordening Roosendaal 2017 Erfgoedverordening Roosendaal 2017 De raad van de gemeente Roosendaal; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van.; gelet op de artikelen 3.16 en 9.1 van de Erfgoedwet, gelezen in samenhang

Nadere informatie

gezien het voorstel van het college van Burgemeester en Wethouders van 23 november 2010, Nr. SO/2010/482366;

gezien het voorstel van het college van Burgemeester en Wethouders van 23 november 2010, Nr. SO/2010/482366; CVDR Officiële uitgave van Dordrecht. Nr. CVDR75288_1 23 februari 2016 Erfgoedverordening Dordrecht De RAAD van de gemeente Dordrecht; gezien het voorstel van het college van Burgemeester en Wethouders

Nadere informatie

Informatiebrochure provinciale monumentenlijst Drenthe voor eigenaren gebouwde monumenten voor Monumenten vertellen het verhaal van Drenthe

Informatiebrochure provinciale monumentenlijst Drenthe voor eigenaren gebouwde monumenten voor Monumenten vertellen het verhaal van Drenthe Informatiebrochure provinciale monumentenlijst Drenthe voor eigenaren gebouwde monumenten voor 1940 Monumenten vertellen het verhaal van Drenthe Monumenten vertellen het verhaal van Drenthe De provincie

Nadere informatie

De Omgevingswet: kansen en bedreigingen voor het Erfgoed

De Omgevingswet: kansen en bedreigingen voor het Erfgoed De Omgevingswet: kansen en bedreigingen voor het Erfgoed SIKB Jaarcongres 27 september 2012 Thomas van den Berg Senior beleidsmedewerker Rijksdienst voor het cultureel erfgoed Inhoud - Waarom een nieuwe

Nadere informatie

Van rijkswege beschermde monumenten, stads- en dorpsgezichten en de archeologische monumentenzorg na invoering Wet algemene bepalingen omgevingsrecht

Van rijkswege beschermde monumenten, stads- en dorpsgezichten en de archeologische monumentenzorg na invoering Wet algemene bepalingen omgevingsrecht Van rijkswege beschermde monumenten, stads- en dorpsgezichten en de archeologische monumentenzorg na invoering Wet algemene bepalingen omgevingsrecht Versie 2.0 (augustus 2010) Inleiding De invoering van

Nadere informatie

De raad van de gemeente Grave

De raad van de gemeente Grave ** Documentnr 28070.: zaaknr.: Z/G/16/36278 De raad van de gemeente Grave gezien het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 8 november 2016. gelet op de artikelen 3.16 en 9.1 van de Erfgoedwet, in

Nadere informatie

Raadsstuk. Onderwerp: Administratieve lastenverlichting voor burgers en ondernemers Registratienummer: 2010/30066

Raadsstuk. Onderwerp: Administratieve lastenverlichting voor burgers en ondernemers Registratienummer: 2010/30066 Raadsstuk Onderwerp: Administratieve lastenverlichting voor burgers en ondernemers Registratienummer: 2010/30066 1. Inleiding In het kader van de opdracht van het Rijk tot het realiseren van een administratieve

Nadere informatie

Onderhoud en vergunningplicht

Onderhoud en vergunningplicht Onderhoud en vergunningplicht MONUMENTENRECHT 1. Wat wordt er beschermd? 2. Door wie wordt er beschermd? 3. Hoe wordt er beschermd? a) Aanwijzing b) Reikwijdte bescherming c) Vergunningplicht d) Vergunningvrij

Nadere informatie

WELSTANDSNOTA 2011 INSPRAAKNOTITIE. 1 Inleiding

WELSTANDSNOTA 2011 INSPRAAKNOTITIE. 1 Inleiding WELSTANDSNOTA 2011 INSPRAAKNOTITIE 1 Inleiding Op de Welstandsnota is de gemeentelijke inspraakverordening van toepassing. De nota lag met ingang van donderdag 15 september 2011 tot en met woensdag 26

Nadere informatie

Jaarverslag Welstandstoezicht 2014. : het college van burgemeester en wethouders van Velsen : artikel 12 c van de Woningwet

Jaarverslag Welstandstoezicht 2014. : het college van burgemeester en wethouders van Velsen : artikel 12 c van de Woningwet Jaarverslag Welstandstoezicht 2014 Opgesteld door In kader van Aangeboden aan : het college van burgemeester en wethouders van Velsen : artikel 12 c van de Woningwet : Gemeenteraad van Velsen Juni 2015

Nadere informatie

Uiteindelijk neemt het gemeentebestuur overwegende de drie adviezen het besluit een vergunning te verlenen of te weigeren.

Uiteindelijk neemt het gemeentebestuur overwegende de drie adviezen het besluit een vergunning te verlenen of te weigeren. 26 augustus 2009 Notitie artikel 11.16 wijziging monumentenwet 1988 Inleiding Sinds 1988 adviseert de provincie op basis van de monumentenwet. Vanaf januari 2009 is de gewijzigde monumentenwet 1988 van

Nadere informatie

Erfgoedinspectie De heerj.r.m. Magdelijns Postbus BL DEN HAAG

Erfgoedinspectie De heerj.r.m. Magdelijns Postbus BL DEN HAAG GEMEENTE behandeld door: J.J.M. van Oers t: 0181-471174 e: grondgebled.vrom@brlelle.nl bijlage(n): Erfgoedinspectie De heerj.r.m. Magdelijns Postbus 16478 2500 BL DEN HAAG Uw brief van 27-10-2011 uw kenmerk

Nadere informatie

Nota van B&W. Onderwerp Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit. Bestuurlijke context. B&W-besluit:

Nota van B&W. Onderwerp Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit. Bestuurlijke context. B&W-besluit: Onderwerp Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit Nota van B&W Portefeuille J. Nieuwenburg Auteur Dhr. H. Wals Telefoon 5113989 E-mail: walsh@haarlem.nl VVH Reg.nr. S&O/2008/88493 Te kopiëren: bijlage A

Nadere informatie

Onderwerp: Zaaknummer , Boskampsbrugweg 2, Havelte, voormalig gemeentehuis, zienswijze.

Onderwerp: Zaaknummer , Boskampsbrugweg 2, Havelte, voormalig gemeentehuis, zienswijze. Bond Heemschut Provinciale Commissie Drenthe Secretaris: Ellen de Vries - Heijboer ellen.devries@inter.nl.net 0592-312226 Hemmenweg 34, 9454 PN Ekehaar Het College van Burgemeester en Wethouders Van de

Nadere informatie

De Afdeling advisering van de Raad van State gehoord (advies van xxx, nr. xxx);

De Afdeling advisering van de Raad van State gehoord (advies van xxx, nr. xxx); Besluit van tot wijziging van het Besluit ruimtelijke ordening, het Besluit omgevingsrecht en het Besluit archeologische monumentenzorg in verband met de modernisering van de monumentenzorg en enkele technische

Nadere informatie

Commissie Bestuurlijk Domein. Commissie Ruimtelijk Domein. Commissie Sociaal en Economisch Domein. Informerende Commissie. Bespreken.

Commissie Bestuurlijk Domein. Commissie Ruimtelijk Domein. Commissie Sociaal en Economisch Domein. Informerende Commissie. Bespreken. Raad VOORBLAD Onderwerp Beschermd Dorpsgezicht Gelselaar Agendering Commissie Bestuurlijk Domein x Gemeenteraad x Commissie Ruimtelijk Domein Lijst ingekomen stukken Commissie Sociaal en Economisch Domein

Nadere informatie

Nr.: Renswoude, 16 februari 2016 Behandeld door: J.C. van Essen/ E. Zech Onderwerp: bezoekerscentrum bij Fort aan de Buursteeg

Nr.: Renswoude, 16 februari 2016 Behandeld door: J.C. van Essen/ E. Zech Onderwerp: bezoekerscentrum bij Fort aan de Buursteeg Agendapuntnr.: 10 Nr.: 151990 Renswoude, 16 februari 2016 Behandeld door: J.C. van Essen/ E. Zech Onderwerp: bezoekerscentrum bij Fort aan de Buursteeg Geachte raad, Aan de gemeenteraad Samenvatting: Het

Nadere informatie

Wet algemene bepalingen omgevingsrecht

Wet algemene bepalingen omgevingsrecht Wet algemene bepalingen omgevingsrecht Inhoud presentatie 1. Impact Wabo o o o Doelstellingen Verplichtingen Kansen 2. Inzicht in de inhoud o o o o Inhoud en reikwijdte Procedures Aandachtspunten Inwerkingtreding

Nadere informatie

26 juni 2012 ons kenmerk 05 juni 2012 behandeld door 414762 doorkiesnummer

26 juni 2012 ons kenmerk 05 juni 2012 behandeld door 414762 doorkiesnummer SINT-MICHIELSGESTEL gemeente \}W Erfgoedinspectie T.a.v. mevrouw J.M.M. Nuijten Postbus 16478 2500 BL Den Haag datum uw brief van uw kenmerk onderwerp 26 juni 2012 ons kenmerk 05 juni 2012 behandeld door

Nadere informatie

1 rijksmonument, provinciaal monument, gemeentelijk monument, karakteristiek pand, beeldbepalend pand.

1 rijksmonument, provinciaal monument, gemeentelijk monument, karakteristiek pand, beeldbepalend pand. Een kijkje in de keuken van hûs en hiem -monumentenadvisering. Verhaal tijdens het erfgoedcafé van 26 maart 2019 0 introductie. Welkom, dank. Blij zijn wij van hûs en hiem met uw komst naar het erfgoedcafé

Nadere informatie

Kenniscentrum InfoMil Vergunningcheck

Kenniscentrum InfoMil Vergunningcheck Rijkswaterstaat Ministerie van Infrastructuur en Milieu Kenniscentrum InfoMil Vergunningcheck 5 januari 2017 Inhoudsopgave Vergunningcheck 3 Kan ik de gegevens van mijn vergunningcheck meenemen in de aanvraag

Nadere informatie

Reglement van orde van de commissie ruimtelijke kwaliteit. Reglement van orde van de commissie ruimtelijke kwaliteit gemeente Bunnik

Reglement van orde van de commissie ruimtelijke kwaliteit. Reglement van orde van de commissie ruimtelijke kwaliteit gemeente Bunnik Reglement van orde van de commissie ruimtelijke kwaliteit gemeente Bunnik 1 Inhoudsopgave van het Reglement van orde van de commissie ruimtelijke kwaliteit 1. Benoeming en samenstelling van de commissie

Nadere informatie

Omgevingsvergunningvrij. Presentatie raad 8 juni 2010

Omgevingsvergunningvrij. Presentatie raad 8 juni 2010 Omgevingsvergunningvrij bouwen Presentatie raad 8 juni 2010 Doel van de presentatie Inzicht in veranderingen: BBLB BOR Nieuwe methodiek van vergunningvrij bouwen in het BOR Inhoud presentatie 1. Historie

Nadere informatie

Documentenlijst Besluit (P) (GG)

Documentenlijst Besluit (P) (GG) Documentenlijst Besluit (P) (GG) Algemene informatie: Dossier:201706425 Type: Aanvraag Wabo Omschrijving: het gewijzigd uitvoeren van de verleende vergunning 201614952/6257905 dd. 21-02-2017 betreffende

Nadere informatie

Bescherm monumenten en erfgoed. Remon Aarts, Wim Canninga Ruimtelijke Expertise / Omgevingskwaliteit Dinsdag 18 april 2017

Bescherm monumenten en erfgoed. Remon Aarts, Wim Canninga Ruimtelijke Expertise / Omgevingskwaliteit Dinsdag 18 april 2017 Bescherm monumenten en erfgoed Remon Aarts, Wim Canninga Ruimtelijke Expertise / Omgevingskwaliteit Dinsdag 18 april 2017 2 Eindhovens erfgoedbeleid Het herkenbaar houden van de historische ontwikkeling

Nadere informatie

Gebiedsontwikkeling. Inhoud ROL EN INZET GEMEENTE. 1 Conclusies

Gebiedsontwikkeling. Inhoud ROL EN INZET GEMEENTE. 1 Conclusies Gebiedsontwikkeling ROL EN INZET GEMEENTE Inhoud 1. Conclusies 2. Figuren en tabellen De kracht van de samenleving wordt steeds belangrijker. De gemeente Dordrecht is overtuigd van die kracht en zoekt

Nadere informatie

Toezichthouders in de wijk

Toezichthouders in de wijk Toezichthouders in de wijk Hoe ervaren inwoners uit Dordrecht, Hendrik-Ido-Ambacht en Zwijndrecht de aanwezigheid van Toezichthouders? Inhoud: 1 Conclusies 2 Bekendheid 3 Effect 4 Waardering taken Hondengerelateerde

Nadere informatie

Archeologie Bouwen en verbouwen. www.sudwestfryslan.nl

Archeologie Bouwen en verbouwen. www.sudwestfryslan.nl Archeologie Bouwen en verbouwen www.sudwestfryslan.nl Archeologie Heeft u bouwplannen of moet u voor andere werkzaamheden graven in de grond? Dan bent u soms verplicht om vooraf archeologisch onderzoek

Nadere informatie

UITVOERINGSRICHTLIJNEN KLEINE BOUWWERKEN STRAATZIJDE

UITVOERINGSRICHTLIJNEN KLEINE BOUWWERKEN STRAATZIJDE UITVOERINGSRICHTLIJNEN KLEINE BOUWWERKEN STRAATZIJDE Vastgesteld: 7 mei 2013 1 UITVOERINGSRICHTLIJNEN KLEINE BOUWWERKEN STRAATZIJDE Met de Uitvoeringsrichtlijnen voor kleine bouwwerken aan de straatzijde

Nadere informatie

Gemeente Bergen op Zoom - ERFGOEDVERORDENING BERGEN OP ZOOM

Gemeente Bergen op Zoom - ERFGOEDVERORDENING BERGEN OP ZOOM GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van de gemeente Bergen op Zoom Nr. 76528 8 mei 2017 Gemeente Bergen op Zoom - ERFGOEDVERORDENING BERGEN OP ZOOM 2017 De raad van de gemeente Bergen op Zoom; gezien het voorstel

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Algemeen Artikel 1 Begripsbepalingen

Hoofdstuk 1 Algemeen Artikel 1 Begripsbepalingen Hoofdstuk 1 Algemeen Artikel 1 Begripsbepalingen Deze verordening verstaat onder: a. gemeentelijk monument: een overeenkomstig deze verordening als beschermd gemeentelijk monument aangewezen: 1. zaak,

Nadere informatie

BIJBEHORENDE BOUWWERKEN

BIJBEHORENDE BOUWWERKEN BIJBEHORENDE BOUWWERKEN HEEFT U WEL OF GEEN VERGUNNING NODIG? WAT IS EEN BIJBEHOREND BOUWWERK? Het begrip bijbehorend bouwwerk is een verzamelterm voor uitbreidingen van een hoofdgebouw, aan- en uitbouwen,

Nadere informatie

Toezicht & Handhaving in de Gemeente Meerssen

Toezicht & Handhaving in de Gemeente Meerssen Toezicht & Handhaving in de Gemeente Meerssen INLEIDING De meeste mensen willen graag wonen in een gemeente die veilig is en er netjes en verzorgd uitziet. Maar we willen ook wel eens iets aan de omgeving

Nadere informatie

Adviesgroep Informatievoorziening. Omgevingswet. Erna Roosendaal

Adviesgroep Informatievoorziening. Omgevingswet. Erna Roosendaal Adviesgroep Informatievoorziening Omgevingswet Erna Roosendaal Inhoud De Omgevingswet Impact gemeenten Governance model Omgevingsplan versus bestemmingsplan Invoeringsondersteuning Eerste resultaten impactanalyse

Nadere informatie

Klantenpanel RVO.nl Resultaten peiling 36: Koopsubsidie Januari 2016

Klantenpanel RVO.nl Resultaten peiling 36: Koopsubsidie Januari 2016 Klantenpanel RVO.nl Resultaten peiling 36: Koopsubsidie Januari 2016 1. Inleiding Deze nieuwsbrief beschrijft de resultaten van de gebruikerspeiling over de regeling Koopsubsidie. Meer specifiek gaat het

Nadere informatie

Onderwerp: Welstandsnota gemeente Voerendaal 2013. Het vaststellen van de Welstandsnota gemeente Voerendaal 2013.

Onderwerp: Welstandsnota gemeente Voerendaal 2013. Het vaststellen van de Welstandsnota gemeente Voerendaal 2013. Raadhuisplein 1 T 045-575 33 99 6367 ED Voerendaal F 045-575 11 95 Postbus 23000 E info@voerendaal.nl 6367 ZG Voerendaal W voerendaal.nl \ raadsvoorstel Voerendaal, d.d. 28 maart 2013 Nummer: 2013/5/ Portefeuillehouder:

Nadere informatie

Beoordeling. h2>klacht

Beoordeling. h2>klacht Rapport 2 h2>klacht Verzoekster klaagt erover dat de gemeente Steenbergen heeft nagelaten verzoekster tijdig op de hoogte te brengen van een wijziging van het bestemmingsplan, waardoor verzoekster onnodig

Nadere informatie

Onderwerp Deregulering afgeven (algemene) verklaring van geen bedenkingen weigeren omgevingsvergunning - Besluitvormend

Onderwerp Deregulering afgeven (algemene) verklaring van geen bedenkingen weigeren omgevingsvergunning - Besluitvormend BESLUIT OPSCHRIFT Vergadering van 1 november 2016 bestemd voor de gemeenteraad Besluit nummer: 2016_BW_00825 Onderwerp Deregulering afgeven (algemene) verklaring van geen bedenkingen weigeren omgevingsvergunning

Nadere informatie

KTO Monumenten. Sociaal Geografisch Bureau gemeente Dordrecht. drs. R.D.J. Scheelbeek

KTO Monumenten. Sociaal Geografisch Bureau gemeente Dordrecht. drs. R.D.J. Scheelbeek KTO Monumenten Sociaal Geografisch Bureau gemeente Dordrecht drs. R.D.J. Scheelbeek juni 2006 Colofon Opdrachtgever Tekst Drukwerk Informatie Sector Stadsontwikkeling Sociaal Geografisch Bureau Stadsdrukkerij

Nadere informatie

Aanvraag bouwinitiatief / principeverzoek

Aanvraag bouwinitiatief / principeverzoek Aanvraag bouwinitiatief / principeverzoek Een principeverzoek houdt in, dat u een plan voor een omgevingsvergunningplichtig bouwwerk of werkzaamheid voorlegt aan de gemeente om te achterhalen hoe groot

Nadere informatie

Monitor gemeenten monumenten en archeologie

Monitor gemeenten monumenten en archeologie Monitor gemeenten monumenten en archeologie 2017-2018 Benchmark Overzicht van de invulling van de taken op het gebied van erfgoed van de Nederlandse gemeenten. Lees meer over beleid, uitvoering, toezicht

Nadere informatie

Collegevoorstel. Zaaknummer BOB omgevingsvergunning, aanbouw Engstraat 8, Heusden

Collegevoorstel. Zaaknummer BOB omgevingsvergunning, aanbouw Engstraat 8, Heusden Zaaknummer 00432185 Onderwerp BOB omgevingsvergunning, aanbouw Engstraat 8, Heusden Collegevoorstel Inleiding Op 7 november 2014 is een omgevingsvergunning verleend voor het legaliseren van een aanbouw

Nadere informatie

Tineke Kronshorst. (Projectleider Bouwmelding) Procesregisseur veiligheid. Advies Veiligheid

Tineke Kronshorst. (Projectleider Bouwmelding) Procesregisseur veiligheid. Advies Veiligheid Tineke Kronshorst (Projectleider Bouwmelding) Procesregisseur veiligheid Advies Veiligheid Bouwmelding Commissie (Dekker) Fundamentele Verkenning Bouw Onderzoek naar de rol van wet- en regelgeving in het

Nadere informatie

Jaarverslag 2013. mei stipe fan:

Jaarverslag 2013. mei stipe fan: Jaarverslag 2013 mei stipe fan: opgesteld door de raad van toezicht op 4 juni 2014 1 Inhoud Algemeen 3 Activiteiten 4 Samenwerking 6 MonumentenMonitor Fryslân 7 2 Algemeen Stichting Monumentenwacht Fryslân

Nadere informatie

Documentenlijst Besluit (P) (GG)

Documentenlijst Besluit (P) (GG) Documentenlijst Besluit (P) (GG) Algemene informatie: Dossier:201715877 Type: Aanvraag Wabo Omschrijving: het veranderen en wijzigen van de horeca-inrichting met dienstwoning Molenstraat 52-50c tot horeca-inrichting

Nadere informatie

Initiatiefvoorstel Omgevingswet

Initiatiefvoorstel Omgevingswet Initiatiefvoorstel Omgevingswet Rotterdam, september 2016 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 Inleiding 3 1. Uitgangspunten 4 2. Hoofdlijnen 5 3. Consequenties voor Rotterdam 6 4. Aanbevelingen 7 Conclusie 8

Nadere informatie

Het bouwen van een erfafscheiding in afwijking van het bestemmingsplan

Het bouwen van een erfafscheiding in afwijking van het bestemmingsplan Zaaknummer: 253498 Het bouwen van een erfafscheiding in afwijking van het bestemmingsplan Collegevoorstel Inleiding Op 23 april 2011 is er een aanvraag om omgevingsvergunning ingekomen voor het bouwen

Nadere informatie

Omgevingswet en Erfgoedwet: een nieuw kader voor cultureel erfgoed

Omgevingswet en Erfgoedwet: een nieuw kader voor cultureel erfgoed Omgevingswet en Erfgoedwet: een nieuw kader voor cultureel erfgoed 2 oktober 2014 Monique Krauwer Directie Erfgoed en Kunsten Inhoud Omgevingswet en Erfgoedwet Cultuurhistorie in de Omgevingswet Wat vindt

Nadere informatie

uw project centraal in de omgevingsvergunning

uw project centraal in de omgevingsvergunning uw project centraal in de omgevingsvergunning Inleiding Sinds 1 oktober 2010 is de praktijk van ruimtelijke ordening, slopen en bouwen stevig gewijzigd door de invoering van de Wet algemene bepalingen

Nadere informatie

Notitie Monumentenbeleid

Notitie Monumentenbeleid Notitie Monumentenbeleid aangaande: - gemeentelijke subsidieregeling voor monumenten per 1 januari 2013 - toelichting op regeling leges voor wijzigingen van/aan een monument Notitie Monumentenbeleid Opdrachtgever:

Nadere informatie

Eerste aanleg: ECLI:NL:RBGEL:2015:7684, Bekrachtiging/bevestiging

Eerste aanleg: ECLI:NL:RBGEL:2015:7684, Bekrachtiging/bevestiging ECLI:NL:RVS:2017:313 Instantie Raad van State Datum uitspraak 08-02-2017 Datum publicatie 08-02-2017 Zaaknummer Formele relaties Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie 201600609/1/A1 Eerste

Nadere informatie

1. In te trekken de Erfgoedverordening 2013 gemeente Bronckhorst. 2. Vast te stellen de Erfgoedverordening 2018 gemeente Bronckhorst.

1. In te trekken de Erfgoedverordening 2013 gemeente Bronckhorst. 2. Vast te stellen de Erfgoedverordening 2018 gemeente Bronckhorst. Raadsbesluit Behorende bij raadsvoorstel met nummer: Raad-00348/8 De raad van de gemeente Bronckhorst; gelezen het voorstel van het college van b en w van 3 april 2018; besproken in de commissievergadering

Nadere informatie

Bijlage 4. Advies RCE

Bijlage 4. Advies RCE Bijlage 4 Advies RCE Bestemmingsplan Uitbreiding Château St. Gerlach vastgesteld 11 mei 2015 Reactie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed inzake de voorgenomen bouw van een conferentiepaviljoen

Nadere informatie

Erfgoedverordening Tynaarlo 2010

Erfgoedverordening Tynaarlo 2010 Raadsbesluit nr.7 Betreft: Erfgoedverordening Tynaarlo 2010 De raad van de gemeente Tynaarlo; gelezen het collegeadvies Erfgoedverordening Tynaarlo 2010 van 14 september 2010; overwegende dat hiermee de

Nadere informatie

Opinieronde / peiling

Opinieronde / peiling Aan de Raad Aan de commissie: Made, 26 januari 2011 Regnr.: Opinieronde / peiling: Onderwerp: Actualisering bestemmingsplannen Opinieronde / peiling Datum vergadering: Agendapunt : Agendapunt: Portefeuillehouder:

Nadere informatie

Omgevingsvergunning aanvragen

Omgevingsvergunning aanvragen aanvragen Wilt u bouwen of verbouwen? Of iets veranderen aan uw perceel? Dan kan het zijn dat u een vergunning nodig heeft. U kunt via omgevingsloket.nl makkelijk zien of u een vergunning nodig heeft.

Nadere informatie

Scenario's welstandsbeleid Hollands Kroon 25 april 2013. Portefeuillehouder L. Franken 17

Scenario's welstandsbeleid Hollands Kroon 25 april 2013. Portefeuillehouder L. Franken 17 Onderwerp Vergadering van Scenario's welstandsbeleid Hollands Kroon 25 april 2013 Portefeuillehouder Nummer L. Franken 17 Contact en vragen via Technischevragen@hollandskroon.nl Voorstel Een keuze te maken

Nadere informatie

DE SNELTOETS- CRITERIA 3. DAGLICHT- VOORZIENINGEN IN EEN DAK

DE SNELTOETS- CRITERIA 3. DAGLICHT- VOORZIENINGEN IN EEN DAK DE SNELTOETS- CRITERIA 3. DAGLICHT- VOORZIENINGEN IN EEN DAK Veel aanvragen betreffen kleine veranderingen of toevoegingen aan de bestaande bebouwing. Om ervoor te zorgen dat deze ingrepen gemakkelijk

Nadere informatie

Rapport. Rapport over een klacht over Huurcommissie te Den Haag. Datum: 14 september Rapportnummer: 2012/146

Rapport. Rapport over een klacht over Huurcommissie te Den Haag. Datum: 14 september Rapportnummer: 2012/146 Rapport Rapport over een klacht over Huurcommissie te Den Haag. Datum: 14 september 2012 Rapportnummer: 2012/146 2 Klacht Verzoekster, een BV, klaagt erover dat de Huurcommissie te Den Haag haar verzoek

Nadere informatie

Erfgoedverordening Nissewaard 2016

Erfgoedverordening Nissewaard 2016 Raadscasenr. Erfgoedverordening Nissewaard 2016 De raad van de gemeente Nissewaard; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 6 september 2016; gelet op de artikelen 3.16 en 9.1 van de Erfgoedwet,

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Algemene bepalingen

Hoofdstuk 1 Algemene bepalingen Bekendmaking vaststelling beleid De raad van Heemskerk maakt bekend de Erfgoedverordening Heemskerk 2016 te hebben vastgesteld. De nieuwe verordening treedt in werking op 15 juli 2016, onder gelijke intrekking

Nadere informatie

Tevredenheids- en wensenonderzoek

Tevredenheids- en wensenonderzoek Markt 9-4931 BR Geertruidenberg - tel. 0162-511833 - info@monumentenhuisbrabant.nl Dienstverlening Stichting Monumentenhuis Brabant Tevredenheids- en wensenonderzoek 2019 1. Onderzoeksopzet Uitvoering

Nadere informatie

Beslispunt Vaststelling van de lijst categorieën verklaring van geen bedenkingen Stadskanaal 2016.

Beslispunt Vaststelling van de lijst categorieën verklaring van geen bedenkingen Stadskanaal 2016. Voor het kiezen van de datum voor de raadsvergadering --> Klik op het knopje ernaast om een raadsvergaderdatum te selecteren.onderstaande velden worden door tekstverwerking ingevuld!!!stuur DIT RAADSVOORSTEL

Nadere informatie

Omgevingswet en Erfgoedwet; een (nieuw) kader voor cultureel erfgoed

Omgevingswet en Erfgoedwet; een (nieuw) kader voor cultureel erfgoed Omgevingswet en Erfgoedwet; een (nieuw) kader voor cultureel erfgoed Informatiemiddag Erfgoedwet, 17 juni 2016 Frank Altenburg Inhoud Omgevingswet en Erfgoedwet Wat vindt u waar? Wat is nieuw? Cultureel

Nadere informatie

8 juli 2014 Mevrouw B. Bartelds mei 2013 Projectomgevingsvergunning

8 juli 2014 Mevrouw B. Bartelds mei 2013 Projectomgevingsvergunning 8 juli 2014 Mevrouw B. Bartelds 2013-0068 0595 42 1140 2 mei 2013 Projectomgevingsvergunning (Adres) (Aanhef), Burgemeester en wethouders hebben op 2 mei 2013 een aanvraag voor een omgevingsvergunning

Nadere informatie

2. Beoordeling. 2.4 Artikel 2.1, eerste lid, van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (hierna: de Wabo)

2. Beoordeling. 2.4 Artikel 2.1, eerste lid, van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (hierna: de Wabo) LJN: BP4832,Voorzieningenrechter Rechtbank Breda, 11/816 Print uitspraak Datum uitspraak: 16-02-2011 Datum publicatie: 16-02-2011 Rechtsgebied: Bestuursrecht overig Soort procedure: Voorlopige voorziening

Nadere informatie

Een omgevingsvergunning aanvragen

Een omgevingsvergunning aanvragen Een omgevingsvergunning aanvragen Een omgevingsvergunning aanvragen Wie wil bouwen of verbouwen of anderszins iets aan zijn omgeving wil veranderen heeft vaak een vergunning nodig. Bijvoorbeeld voor het

Nadere informatie

Hoofdstuk 1. Algemeen

Hoofdstuk 1. Algemeen Erfgoedverordening gemeente Geldermalsen 2013 De raad van de gemeente Geldermalsen, Gelezen het voorstel van het college van burgemeester en wethouders van 27 november 2012, nummer 9, gelet op artikel

Nadere informatie

Collegebesluit Aanpassing beleidsregels kleine buitenplanse afwijkingen o.g.v. de Wabo (planologische kruimelgevallen)

Collegebesluit Aanpassing beleidsregels kleine buitenplanse afwijkingen o.g.v. de Wabo (planologische kruimelgevallen) GEMEENTEBLAD Nr. 53720 29 september Officiële uitgave van gemeente Tilburg. 2014 Collegebesluit Aanpassing beleidsregels kleine buitenplanse afwijkingen o.g.v. de Wabo (planologische kruimelgevallen) Dit

Nadere informatie

2 e Plan van wijziging Globaal Bestemmingsplan Houten Vinex. Houtensewetering naast 45

2 e Plan van wijziging Globaal Bestemmingsplan Houten Vinex. Houtensewetering naast 45 2 e Plan van wijziging Globaal Bestemmingsplan Houten Vinex Houtensewetering naast 45 2 Toelichting 1 Inleiding 1.1 Aanleiding 1.2 Vigerend bestemmingsplan 1.3 Bestemmingsplan 2 Gebieds- en projectbeschrijving

Nadere informatie

Eindrapportage klanttevredenheidsonderzoek provincie Zuid-Holland 2018

Eindrapportage klanttevredenheidsonderzoek provincie Zuid-Holland 2018 Eindrapportage klanttevredenheidsonderzoek provincie Zuid-Holland 2018 Lichte stijging kwaliteit dienstverlening van 7,1 naar 7,2 Nog veel verbeterpotentieel aanwezig Mindful Marketing 11 december 2018

Nadere informatie