BNNVARA PRESENTEERT HET BOEK

Transcriptie

1 BNNVARA PRESENTEERT HET BOEK

2 INHOUD Voorwoord Jetpack skaten Upset Recovery Training Koraalonderzoek Grote schoonmaak in de zendmast Racen in een powerboat Big Air Anodes Rampoefening Lawineonderzoek Sidecarcross Marswagen Megadam in Zwitserland Zeekoeien Parajet Onder een boorplatform Politieklimtraining Wakesurfen Bergredding Bloodhound Supersonic Car Freediven Formule-1-fabriek Highlinen Freya de zeerobot Vrije val in een luchtballon

3 H.01 JETPACK SKATEN Met 200 km/u racen... op skates! Er is maar één man ter wereld die dat kan en Maurice is de nummer twee. Op het circuit van Zandvoort begint hij op volle snelheid te komen en dan blijkt de remknop niet te werken... Ik voel me net een superheld, zegt Maurice als hij op skates de pitbox uit rijdt in een motorpak dat je val breekt tot wel 300 km/u. Vlak daarvoor heeft hij een speciaal element van zijn uitrusting aangetrokken dat zijn ruggengraat moet beschermen, mocht hij een keiharde smak maken. Veiligheid voor alles, zegt zijn begeleider Dirk. Beiden kunnen op dat moment nog niet bevroeden dat Maurice met een rokende raketmotor op zijn rug korte tijd later op zijn gezicht in de berm zal liggen. Ik voelde me net een superheld! 8

4 MAAR EERST... WIE IS DIE LICHTELIJK GESTOORDE SNELHEIDSFREAK? De Duitse werktuigbouwkundige Dirk Auer is verslaafd aan snelheid en adrenaline. Sinds 1991 is hij bezig met pogingen om bestaande en nieuwe records te verbreken, eerst voornamelijk hangend aan de achterkant van raceauto s. Later bedenkt hij iets waarmee hij zelf vaart kan maken. In 2003 ontwikkelt hij het jetpack: een speciale rugzak met daarin straalmotoren die we kennen van vliegtuigen en raketten. Met de door jets aangedreven rugzak kan Dirk op skates een snelheid halen van bijna 200 km/u. Dan gebruikt hij nog niet eens het volle vermogen; in theorie zou het dus nóg harder kunnen. Ter vergelijking: Max Verstappen rijdt op rechte stukken snelheden tot ongeveer 360 km/u. Maar dat is in een Formule 1-wagen en Dirk staat op schoenen met wieltjes. Deze wereldrecords heeft Dirk op z n naam staan: Snelheidsrecord op skates achter een Porsche met 307 km/u Snelheidsrecord op skates achter een motor met 291 km/u Snelheidsrecord met jetpack op skates met 198 km/u Bobby Car Speed Record (een speelgoedwagen met straalmotoren) In 2007 racete Dirk in het Engelse televisieprogramma Top Gear. Op inlineskates met jetpackrugzak reed hij sneller dan een Aston Martin V8, de bekende auto van James Bond 9

5 WAT MOET JE DOEN OM ZO HARD TE GAAN? Je balans vinden op skates is niet zo moeilijk, maar met een rugzak van 20 kilo is dat best lastig. Ook moeten je bovenbeenspieren goed getraind zijn, omdat die het behoorlijk zwaar zullen krijgen. De positie waarin je racet (halve squat) zal ervoor zorgen dat je bovenbenen snel verzuren. Het gewicht van de rugzak maakt het moeilijk en ook het draagcomfort is niet optimaal. De stalen constructie prikt in je rug. Dirk traint iedere dag en is superfit. Hij kan per dag ongeveer tien runs doen met de jetpack, waarna hij helemaal gesloopt is. Een run met de jetpack duurt 30 seconden tot een minuut. Dirk kan in die korte tijd een snelheid van 198 km/u bereiken. De JetCat-motoren draaien op een speciale brandstof: een mix van kerosine en petroleum. Best lastig, met een rugtas van twintig kilo op je rug. 10

6 HOE WERKT HET DAN? De jetpack is uitgevoerd met twee JetCatturbines, oftewel mini-straalmotoren. Alle straalmotoren werken min of meer hetzelfde. Aan de voorkant wordt er lucht ingezogen en samengeperst. De lucht wordt gemengd met brandstof tot een mix van gassen, die vervolgens ontstoken wordt. De verbranding produceert grote hoeveelheden warmte. Daardoor zetten alle gassen sterk uit, waarna ze aan de achterkant met hoge snelheid worden uitgestoten. De reactiekracht van deze straal levert de voortstuwende kracht. Net zoals bij een vliegtuig of raket maken de motoren een ongelooflijke herrie. Met het vermogen nog maar op 20 procent afgesteld doet het geluid al pijn aan Maurice oren. Het is echt een knap staaltje techniek: het geavanceerde bedieningssysteem geeft een nauwkeurige en regelmatige stuwkracht waardoor je de snelheid geleidelijk kunt opvoeren en ook niet onbelangrijk het zorgt ervoor dat je kunt remmen. Het ziet eruit als een joystick die Maurice in zijn hand moet klemmen tijdens het racen. Bovenop zit een hendeltje om harder te gaan, en de stopknop zit onderop. De lucht wordt gemengd met brandstof tot een mix van gassen, die vervolgens ontstoken wordt. 11

7 BYE BYE MAURICE Op het circuit van Zandvoort is een mooi recht stuk waar je snelheid kunt maken. Nadat Maurice eerst achter een auto heeft geoefend, is hij volgens Dirk klaar voor het echte werk. Dirk heeft het even voorgedaan met de motoren op zijn rug en haalde zonder veel moeite 97 km/u. Hij is benieuwd hoe hard Maurice zal gaan; hij schat dat zo n 70 km/u haalbaar moet zijn. Tenslotte heeft hij hem goed voorbereid. Eindelijk is het zover: met een camera op zijn helm voor de opnames stuift Maurice er op de kleine wieltjes vandoor, over het asfalt waarop normaal gesproken racewagens hun banden tot het uiterste testen. Zo n 70 km/u moet haalbaar zijn voor Maurice. 12

8 DE ONTKNOPING: BACKSTAGEVERHAAL VAN REDACTEUR DAPHNE Euh, jongens, wat doet hij nou?! Nee, hij racet dat hele circuit af, joh!! MAURICE!! STOP!!! schreeuwt regisseur Remko. Maurice heeft voor het eerst de jetpack op zijn rug en zou rustig tot de eerste bocht van het circuit rijden om daar om te keren en de camera tegemoet te racen. Maar wat blijkt: de stopknop werkt niet! Hij gaat harder en harder en vliegt bijna door de bochten van het circuit. Nu Maurice uit het zicht verdwenen is, springt de crew met draaiende camera in de pick-uptruck om hem te volgen. Na drie bochten vinden ze hem, liggend op zijn buik in het grind naast de baan. Zwarte rook stijgt op uit de gloeiend hete jetpack op zijn rug. Om te stoppen heeft hij zichzelf op volle snelheid in de berm laten vallen. Op het moment dat de crew bij hem is, staat hij langzaam verslagen op. De straalmotor is flink beschadigd, maar hijzelf is gelukkig ongedeerd. Onze expert en uitvinder Dirk kon de jetpack die middag nog herstellen door er een nieuwe straalmotor in te plaatsen. De volgende dag konden de opnames gelukkig worden hervat. Hierdoor kon Maurice alsnog ervaren hoe het is om te racen met een jetpack op je rug, en ook weer veilig tot stilstand te komen. 13

9 H.02 UPSET RECOVERY TRAINING Vrijwel geen enkele piloot heeft dit in het echt meegemaakt, gelukkig maar. Tijdens een stall valt een vliegtuig als een baksteen uit de lucht. Er is maar één simulator ter wereld waarin je echt kunt ervaren hoe dat voelt en die staat in Nederland, in Soesterberg. Eva zit achter de stuurknuppel tijdens een intense training waarbij ze het vliegtuig moet zien te redden. Hoe belangrijk zo n training is, blijkt uit het persoonlijke verhaal van regisseur Maurice... De gemiddelde vlucht verloopt kalm, met hoogstens een beetje turbulentie. Voordat Eva de uprt (Upset Prevention & Recovery Training) doorloopt, mag ze meevliegen in de cockpit van een Boeing Het uitzicht is prachtig. Het toestel glijdt door de lucht en de landing verloopt soepel. Zo gaat het bijna elke keer. Maar heel af en toe loopt het helaas anders. En ook dan moet de piloot voorbereid zijn en feilloos weten wat hij moet doen. Daarom krijgen piloten elk halfjaar een training waarbij ze hun kennis up-to-date houden en oefenen op noodsituaties. 14

10 UPSET, STALL EN UNUSUAL ATTITUDES Het begrip upset duidt op afwijkingen van het normale vliegpad, zoals een extreme neus- of vleugelstand of een te lage vliegsnelheid. Met de term unusual attitudes wordt bedoeld dat het vliegtuig in een positie is gekomen die normaal gesproken tijdens het vliegen niet voorkomt. Een stall kan voorkomen wanneer de vleugels van een vliegtuig de aerodynamische lift verliezen, bijvoorbeeld door te weinig snelheid of onvoldoende luchtstroom. Daardoor kan een vliegtuig snel zakken of vallen. Ook wanneer je de stuurknuppel te ver naar achteren trekt, kan het toestel in een stall terechtkomen. Vandaar de Nederlandse benaming: overtrek. Dit gaat gepaard met hoogteverlies en daarom moet het, zeker dicht bij de grond, worden voorkomen. Vliegers oefenen de overtrek tijdens hun opleiding op een veilige hoogte om de signalen van een naderende stall te leren herkennen. Bekende ongelukken We gaan een stall opzoeken. 15

11 Bekende ongelukken door een stall Stabiele ligging (60) Stall op beperkte hoogte: Bij het ongeluk met Turkish Airlines in 2009 was er sprake van een stall. Door een technische fout ging het toestel te langzaam. De piloten werden gewaarschuwd met een stick shaker (die ervoor zorgt dat de stuurknuppel heftig schudt en een ratelend geluid maakt), maar ze reageerden daar niet juist op. Omdat ze bezig waren met de landing op Schiphol was er niet genoeg hoogte om uit de stall te komen. De staart raakte de grond, waarna het toestel neerstortte. Negen van de 135 inzittenden kwamen om het leven. Stall (250) Stall op grote hoogte: Wanneer een stall op grote hoogte voorkomt, kan het toestel in een duikvlucht of spiraalduik terechtkomen. Dit is erg gevaarlijk. Het toestel kantelt na een overtreksituatie naar achteren en kan ongecontroleerd vallen. Wanneer het toestel snel daalt en de horizon voor de piloten niet meer helder in beeld is, heeft dit een desoriënterende werking. Daarnaast spelen G-krachten een rol. Het doel van de UPRT is om tijdens zo n val adequaat te kunnen handelen en de normale vliegsituatie te herstellen. Een voorbeeld van een incident is het ongeluk met de Airbus van Air France die vanuit Rio de Janeiro onderweg was naar Parijs. Door verkeerd handelen van de piloot viel het toestel boven de Atlantische Oceaan uit de lucht. Alle 228 mensen aan boord kwamen om. 16 Schokken De val

12 G-KRACHTEN Na het tochtje in de Boeing neemt Eva plaats in een vluchtsimulator. Hierin zal ze onder leiding van instructeur Iwan Tol ervaren hoe het is om een vliegtuig te besturen. Als ze eenmaal rustig een eindje aan het vliegen is, brengt Iwan haar in een situatie die niemand in het echt hopelijk hoeft mee te maken: een stall. Dat doet Iwan door de neus zo hoog op te trekken dat ze in een overtrek belanden. Als het vliegtuig ondersteboven hangt, krijgt Eva de controle. Ze heeft talent: met een paar doelbewuste ingrepen zorgt ze ervoor dat het vliegtuig veilig kan doorvliegen. Tenminste, de simulator dan. Waanzinnig! Levensecht! zegt ze enthousiast. Maar hoewel ze deels heeft ervaren hoe het in z n werk gaat, ontbreekt het échte gevoel. Bij een upset spelen G-krachten namelijk een grote rol. Die zorgen ervoor dat de vlieger gedesoriënteerd raakt. DESDEMONA In het geval van de uprt wordt er geoefend om goed en snel in te grijpen bij abnormale situaties. De moderne vluchtsimulatoren kunnen een normaal vliegend vliegtuig steeds beter nabootsen, maar dat lukt nog niet zo goed met een toestel dat zich in een upset-situatie bevindt. Een vlieger zal simpelweg niet ervaren wat hij tijdens een upset zal voelen in een echt vliegtuig. Alle technische stappen kunnen worden doorlopen en getraind, maar het is toch echt een ander verhaal wanneer je die stappen moet uitvoeren terwijl je wordt blootgesteld aan G-krachten tijdens een desoriënterende val. Gelukkig bestaat er één machine op de wereld die vliegtraining en G-krachten met elkaar kan combineren en dat is de Desdemona in Soesterberg. Deze kan verschillende richtingen op draaien en G-krachten nabootsen. Zo kunnen upsets worden gesimuleerd. Desdemona is eigenlijk een G-krachtensimulator, desoriëntatietrainer en geavanceerd onderzoekslab in één. Desdemona staat voor DESoriëntatie DEMONstrator Amst (waarbij Amst de naam van de fabrikant is). 17

13 MISSELIJK De Desdemona is even wat anders dan de gewone simulator, ontdekt Eva al snel. Wat een druk op m n hoofd, roept ze. Na twee mislukte pogingen het nagebootste vliegtuig onder controle te krijgen, acht Iwan het niet verantwoord om verder te gaan. Toch heeft Eva een knappe prestatie geleverd: de meeste mensen die voor het eerst in de Desdemona gaan, moeten overgeven.

14 BACKSTAGEVERHAAL: EEN VLUCHT OM NOOIT TE VERGETEN Vrijwel geen enkele piloot heeft dit ooit in het echt meegemaakt, zegt Iwan aan het begin van de dag tegen Eva. Ik anders wel, antwoordt Maurice, de regisseur van het item. Niet als piloot natuurlijk, maar als passagier. Hij was er niet meer geweest als de gezagvoerder destijds niet goed op een upset had gereageerd. Over zijn bizarre vliegervaring in 2013 in Ghana schreef hij een blog. In een razende vaart stevenen we af op, ja, op wat? Oerwoud? Een dorp? Grasland? Het toestel maakt plots een enorme smak en koffie, eten, bagage en zelfs mensen worden als een opwaartse regenbui gelanceerd. Turbulentie ken ik wel, maar dit is iets heel anders. Heel eventjes is het doodstil in het vliegtuig, waarna een tweede klap volgt. Vervolgens lijkt het toestel in een soort duikvlucht te raken. Zo lang als het opstijgen duurde, zo snel gaat de plotselinge daling. De piloot heeft het toestel niet onder controle, zoveel is duidelijk. In een razende vaart stevenen we af op, ja, op wat? Oerwoud? Een dorp? Grasland? Het lichte gegil is inmiddels overgegaan in een oorverdovende kakofonie van gebeden, paniek en het zware motorgeluid van het vliegtuig. De overwegend Afrikaanse passagiers laten zich volledig gaan. Oh My God! We are going to die!! Hoe lang het uiteindelijk duurt weet ik niet maar ik weet wel dat het de langste minuten in mijn leven zijn. Door hard te hopen dat we het gaan overleven probeer ik het lot zelf te bepalen. Ook totale onzin, maar het weerhoudt me ervan te denken dat ik mijn kinderen nooit meer zal zien. Het leven schiet dus niet aan me voorbij. Wel denk ik dat er een crash zit aan te komen. Heel tegenstrijdig allemaal. Op enig moment krijgt de piloot het toestel weer onder controle. Het gegil verstomt meteen en een te lang vervolg van de vlucht rest ons. Geen geruststellende woorden uit de cockpit, slechts stilte en hoop op een goede landing. Dat lukt gelukkig. De piloot (en zijn crew) hebben na een uurtje ook weer de terugvlucht moeten doen. Na trillend uit het toestel te zijn gehaald, kreeg de beste man vier weken verlof. Op dezelfde dag waren twee eerdere vluchten omgekeerd vanwege het onweer, bleek later. 19