Met Homerus halen ze het beste uit zichzelf

Transcriptie

1 Interview Met Homerus halen ze het beste uit zichzelf Noem het talentontwikkeling of persoonsvorming: het Homerus-programma van Het Utrechts Stedelijk Gymnasium beoogt het allebei. Competenties aanleren, nadenken over wie je bent, wat je wilt en het beste uit jezelf halen om zo goed mogelijk toegerust te zijn voor de toekomst. Vrijwillig en op een manier die bij iedere individuele leerling past. De school heeft er zelfs het lesrooster voor aangepast om meer ruimte voor deze keuze-activiteiten te maken. Hoe dat precies zit, vertelt rector Hanneke Taat. Foto: Hanneke Taat en Julia van Reenen

2 Het Utrechts Stedelijk Gymnasium is al lange tijd een Excellente School, waar een excellentieprogramma bij hoort. Dat suggereert dat alle leerlingen die deelnemen aan dit programma excellent zouden moeten zijn en daar gaat het nou net niet om. Daarom hebben we twee jaar geleden voor de overkoepelende naam Homerus gekozen, vertelt rector Hanneke Taat van het USG. Homerus is natuurlijk de beroemde Griekse dichter, maar verwijst ook naar de Homeruslaan waar het USG van 1932 tot 2011 was gehuisvest. Die naam gebruiken we nu om alle keuzeactiviteiten van onze school aan te duiden. Leerlingen kunnen uit tal van activiteiten kiezen: van het lid zijn van het debatteam tot het leren van Chinees of het oefenen als leerlingondernemer bij vereniging FAMA tot het toneelspelen bij onze vereniging Lampomene. Sommige van die verenigingen en activiteiten zijn al heel oud, andere zijn net ontstaan. Een voorbeeld daarvan is Videmus, onze filmclub. Een groepje leerlingen bedenkt een nieuwe activiteit, komt met een plan en gaat, als dat levensvatbaar is, over tot uitvoering. En mits ze goed zijn in het doorgeven van de activiteiten, blijft zo n vereniging ook na het vertrek van die leerlingen nog bestaan. De keuze is dus al vrij groot, maar kan gemakkelijk worden aangevuld. Het belangrijkste is dat leerlingen zelf iets doen waar ze blij van worden en waardoor ze verder komen in hun leven, kunnen groeien. Leerlingen kiezen een onderwerp waarmee ze projectmatig aan de slag gaan en waarvoor ze verschillende competenties moeten inzetten Honours Programma Gymnasia Ook het Honours Programma Gymnasia (HPG) is een onderdeel van Homerus. Dit biedt leerlingen vanaf klas 4 de gelegenheid zich persoonlijk te ontwikkelen, buiten het reguliere lesprogramma om. Het heeft als doel leerlingen in de bovenbouw de kans te geven hun competenties te ontwikkelen tot op het voor hen hoogst haalbare niveau. Leerlingen kiezen een onderwerp waarmee ze projectmatig aan de slag gaan en waarvoor ze verschillende competenties moeten inzetten. Dat project kan van alles omvatten en komt voort uit het talent en de passie van de leerling. De leerling kan ook andere Homerus-activiteiten gebruiken om zijn of haar groei in de competenties te laten zien, legt rector Taat uit. Elke leerling die dat wil, mag met het HPG starten. Aan het einde van het vierde leerjaar wordt, na een voortgangsgesprek tussen de leerling en zijn of haar begeleider, besloten of doorgaan met het HPG verstandig is en de leerling er examen in gaat doen. Aanpassing rooster Tot voor kort vonden de Homerusactiviteiten nog tussendoor of na schooltijd plaats, maar dat was niet meer haalbaar. Daarom zijn we twee jaar terug van een 50- naar een 45- minutenrooster gegaan. Hierdoor ontstaat er in de middag meer ruimte en kan de leerling

3 van alles doen wat onder passend onderwijs valt. De onderbouw heeft hier al vanaf uur en de bovenbouw vanaf uur de tijd voor. Momenteel doen zo n 650 van de 900 leerlingen van het USG aan het Homerus-programma mee. Dat gebeurt op vrijwillige basis. Wij zien het ook niet als iets extra s bovenop de reguliere lessen, maar meer als een manier om het beste uit de leerlingen te halen en te zorgen dat ze zich uitgedaagd voelen. Werken persoonsvorming door middel van het ontwikkelen van competenties waaraan ze hun hele leven iets hebben. En omdat het programma zo breed is, vinden ze er altijd iets van hun gading bij. Het is belangrijk dat ze zichzelf beter leren kennen en alles uit hun schooltijd weten te halen wat erin zit. Uiteraard staan alle activiteiten met of zonder certificaat op het Plusdocument dat ze bij hun diplomering meekrijgen. Belangrijke basis voor later De 14-jarige Julia van Reenen weet al precies wat ze wil worden: strafrechtadvocaat. Maar voor die tijd wil ze vooral alles uit haar middelbare schooltijd halen wat erin zit. Daarom is ze al drie jaar actief binnen het Homerusprogramma. Zo heeft ze onder meer Agora, de debatvereniging voor de onderbouw opgericht, volgt ze Chinees, doet ze straks versneld examen voor Engels en Aardrijkskunde en is ze redactielid van de schoolkrant. Daarnaast wil ze in de bovenbouw ook graag meedoen met het Honours Programma. Onze school biedt erg veel aan en dat vind ik heel bijzonder. Het is namelijk belangrijk dat je jezelf kunt ontwikkelen en nieuwe dingen kunt leren voor later. En daar maken ze ook tijd voor vrij: het rooster is zo aangepast dat je in de middag al deze extra lessen kunt volgen. Niet alle middelbare scholen doen dat en dat is heel jammer. Het spreekt mij erg aan dat ik door deze extra activiteiten mijzelf kan ontwikkelen en competenties kan aanleren waar ik later ook nog veel aan heb. Maar ook dat je fouten mag maken, want daar leer je ook van. Daarom zou ik graag meedoen aan het Honours Programma en een eigen onderneming willen oprichten en daarvoor bijvoorbeeld met iemand van de universiteit samenwerken.

4 Van surfplank tot koorcompositie Het Honours Programma Gymnasia (HPG) is vijf jaar geleden opgezet door de Stichting Het Zelfstandig Gymnasium (SHZG), het samenwerkingsverband van de 39 zelfstandige gymnasia in Nederland. Aanleiding was een vraag van de VO-raad wat het SHZG aan verbreding met excellentieprogramma s deed. Het HPG houdt eigenlijk in dat de leerling met behulp van een zelfgekozen project competenties ontwikkelt en zelfreflectie leert, vertelt directeur Gerda Hoekstra van de SHZG. Foto: Gerda Hoekstra

5 HPG is een project voor leerlingen uit klas 4 en hoger. Leerlingen kiezen een onderwerp waarmee ze projectmatig aan de slag gaan en waarvoor ze verschillende competenties moeten inzetten. Dat project kan van alles zijn: Ik heb voorbeelden gezien van het maken van een koorcompositie of een documentaire over iemands achtergrond tot het ontwikkelen van een nieuwe surfplank voor de Noordzee. Voor dat laatste riep de betrokken leerling de hulp in van de TU Delft. Leren reflecteren Het Honours Programma is vooral gericht op de persoonlijke ontwikkeling van een leerling naast de inhoud van het programma zelf. Dat betekent dat het niet alleen om een goed eindproduct gaat, maar vooral ook om de zelfreflectie op het hele proces: wat heeft de leerling geleerd over zichzelf en hoe heeft hij zijn competenties ontwikkeld? Welke persoonlijke ontwikkeling heeft hij/zij doorgemaakt? Het idee hierachter is dat we leerlingen klaarstomen voor hun vervolgopleiding en voor het leven. 31 scholen doen nu aan het Honours Programma mee. We ontwikkelen het programma samen, er zit dus geen beleidsplan achter. Zo kun je dit eigenlijk als een eeuwigdurende pilot zien die elk jaar door de deelnemende scholen zelf verder wordt ontwikkeld. Vorig jaar zijn de eerste veertig examens afgenomen en dit jaar zijn er al honderd leerlingen die examen in dit onderdeel gaan doen. Dat gebeurt via een gesprek met twee examinatoren van andere deelnemende gymnasia. In dat eindgesprek gaat het erom dat je kunt vertellen wat je geleerd hebt over jezelf, op welk niveau je je competenties afsluit, zoals hoe je hebt samengewerkt, op welk niveau je communiceert, wat je aanpak was en hoe je je project hebt vormgegeven. We gebruiken rubrics om dat vast te stellen. Maar ook wat er fout is gegaan en wat de leerling daarvan heeft geleerd. Ook als het product helemaal is mislukt, als het onderzoek bijvoorbeeld is mislukt of is vastgelopen, dan kan een leerling toch voor dit onderdeel slagen. Als hij of zij maar goed kan uitleggen waarom het is mislukt en wat hij/zij daarvan heeft geleerd. Slagen met honours Heb je het HPG goed afgerond, dan slaag je met honours voor het gymnasium. Dat komt in het Plusdocument te staan dat de geslaagde leerling bij de diploma-uitreiking mee krijgt. Hoekstra: De kern van de zaak is dat je plezier krijgt in het fenomeen leren, dat je je ontwikkelt en dat kan alleen maar als je fouten mag maken. Dat is dus eigenlijke een andere manier van leren dan we normaal in het onderwijs doen: je hebt het niet goed geleerd, dus krijg je een 4.

6 De kern van de zaak is dat je plezier krijgt in het fenomeen leren en dat kan alleen maar als je fouten mag maken Docenten worden op hun manier meer een coach, die leerlingen de weg wijzen en begeleiden. Eigenlijk kun je wel zeggen dat het Honours Programma verder gaat dan het jaar Dit programma gaat over persoonlijke vorming, sociale vorming en maatschappelijke betrokkenheid. Competenties die je nodig hebt voor de nieuwe tijd. Daarom kijken sommige scholen nu ook of en hoe we HPG al in de onderbouw kunnen aanbieden.