De verlatene Jeanne Elisabeth Schrapnel

Transcriptie

1

2 De verlatene Jeanne Elisabeth Schrapnel Johan In het liedjesschrift van moeder Carels vonden we deze mysterieuze tekst: De titel is duidelijk afkomstig van een marktzangersliedblad: de ondertitel vat het verhaal samen, voor zover de titel zelf al niet duidelijk genoeg was. Na enig speuren vonden we ook zo'n marktzangersblad terug: het zit in de omvangrijke verzameling van de heren Wouters en Moorman die tussen de twee wereldoorlogen enkele boeken uitgaven met transcripties van hun verzameling marktzangersblaadjes. Dankzij de Koninklijke Nederlandse Bibliotheek kunnen deze en andere blaadjes nu in hun oorspronkelijke vorm bekeken worden.

3 De Nederlanders wisten de opgegeven zangwijze "Onder de Lakenbrug" niet thuis te brengen, wij weten natuurlijk dat dit verwijst naar een ander (Brussels) marktzangerslied dat op zijn beurt de melodie van "Sous les ponts de Paris" gebruikt. Ook Walther Van Riet haalt het lied aan in "Zo de ouden zongen" en Roger Hessel in "De filosofen van de straat". Het zou gaan om een circa 2-jarig kind dat door enkele Gentse soldaten werd gered uit een afgebrand huis, waarna ze het tot het einde van de oorlog koesterden in de hoop later nog overlevende familieleden terug te vinden. Vermoedelijk wist het kind zijn naam niet of kon het nog niet/niet meer spreken, zodat de soldaten het vernoemden naar een oorlogstuig, de shrapnel - dat is een soort granaat, gevuld met loden of stalen kogels, vernoemd naar de uitvinder Henry Shrapnel ( ).

4 De stad scheen gansch verlaten Alles was doodsch en stil Geen mensch langsheen de straten Den avond die viel in Opeens weerklonk als uit den grond Een kinderschreeuw als geween 't Was in een beschoten donkeren hoek Waar men het lief kindje daar vond REFREIN: 'k Schenk u een vader weer

5 En ene moeder teer Zoo spraken onze moedige soldaten Wij zullen zorgen en u nooit verlaten Als d'oorlog is gedaan En wij naar huis toe gaan Dan zult gij mijn lief klein kind wel gekend Meê gaan met ons naar Gent De vader die was heen gevlucht Was van 't gevaar beducht Liet daar het kindje gansch alleen In lijden en geween Zijn brave moeder vond den dood In huis dat in puin verdwenen Wat was dat toch een droevig lot Voor het kind dat daar lag te wenen. Soldaten van de klas veertien Hadden het gauw gezien Namen het kindje dadelijk op Vol vreugd wierd het gedoopt Zij wilden allen vader zijn Om het hun naam te mogen geven En zo komt het dat d'arme klein Den naam van Shrapnell zal beleven Jeanne-Elisabeth Shrapnell 't gekende oorlogskind Gevoelt zich bij den troep zeer wel Van allen wordt bemind Met vijven trokken zij om 't lot Wie van hen het kindje moest erven De vader vluchtte, de moeder dood Wij zullen ons vijf toch niet sterven Partituur *De verlatene Jeanne Elisabeth Schrapnel instrumentaal We vonden nog twee andere liederen rond hetzelfde thema, helaas zonder vermelding van zangwijze. In "Het Marktlied te Erpe-Mere" haalt auteur Julien De Vuyst volgende tekst aan: Marie Elisabeth Schrapnell De avond is daar

6 Zo donker en zwaar Het oor1ogsrumoer is nu zwijgend 't Is stil overal Geen dondergeknal Langs heuvels, langs bergen en dal En toch ziet men daar iets bewegen 't Is een kind alleen, gans verlegen En een soldaat op de wacht Hoort de droeve klacht Akelig in de nacht -Kindje lief, sprak de brave soldaat Zeg mij, wie zoekt gij hier nog zo laat? Refrein: Met traantjes in haar blauwe ogen Sprak de kleine gans bewogen Moeder ligt hier onder 't puin van ons woon Klaagde 't kindje op droevigen toon En vader is bi j de soldaten Ik blijf hier alleen gans verlaten Nochtans ik ben braaf lk deed nooit iemand kwaad Red mij toch, o brave soldaat. O kindeke klein Gij baart mij veel pijn Zo sprak de soldaat medelijdend Mijn arm bloed In uw tegenspoed 'k Weet niet hoe ik u helpen moet 't Is nacht en de streek is verlaten Hier zijn slechts kanons en soldaten Hier wandelt overal de dood 't Gevaar en de nood Zijn hevig en groot Wat zal ik, kindje, voor u doen Vraagt hij en drukt haar menige zoen. Het kindje omhelst hem zo teder En 't roept toch zo roerend alweder Laat m i j niet a1 leen, o brave soldaat God belone uwe edele daad Laat mij aan uw zijde blijven 'k Zal braaf zijn en mij niet doen bekijven Met een kinderlach Ziet zij hem smekend aan Op zijn wang rolt menige traan.

7 De ure die slaat Een ander soldaat Komt hem op zijn nachtwacht vervangen Nu gaat hij gezwind Met het lieve kind Tot waar hij zijn makkers vindt Van als zij de kle ne ontwaren Doen zij allen blijde gebaren En elke soldaat schenkt vol gloed Een kusje zo zoet En wat lekkergoed Ene stem roept: -makkers luistert wel Zij heet Elisabeth Schrapnell. Nu juichen de brave soldaten Zij wenen, zij lachen, zij praten Zij strelen het kindje verheugd en verblìjd Al hun zorg is aan haar gewijd En elk wil een kusje haar geven Van liefde is zij steeds omgeven Nu wordt zij gestreeld En gekust en bemind En genoemd: het lief oorlogskind. Een derde versie publiceerde Alfons De Belie in "Zo werd gezongen" (1995, Belsele) als facsimile van het oorspronkelijke handschrift uit het Schoonschrifthandboek van Margriet Van Lyssebettens, 1926

8