Startnotitie. Nieuwe democratie

Transcriptie

1 Startnotitie Nieuwe democratie Benoemde thema s uit Friese Dorpentop van 5 november 16 Auteurs: Harm Jan Urbach/Ed Stoelinga. 8 november 16 Concern Startnotitie nieuwe democratie november

2 Inhoud pag. 1. Inleiding Context/dilemma Hoe nu verder? Voorbeeld spelregels... 5 Concern Startnotitie nieuwe democratie november

3 1. Inleiding Het politieke en maatschappelijke landschap begint meer en meer te veranderen. Burger-, overheidsinitiatieven, netwerksamenleving, duurzaamheid, het zijn allemaal begrippen en beelden die met een grote regelmaat voorbij komen. Al deze ontwikkelingen vragen om gepaste reacties vanuit de politiek. De VNG besteedt hier ook ruim en veelvuldig aandacht aan, o.a. met het rapport Op weg naar een meervoudige democratie. Veel gemeenten zijn in de weer met experimenten, waarbij de ene meer succesvol is dan de andere. Ook wordt daarbij duidelijk dat er (nog) geen sjabloon voor een nieuw democratisch model bestaat die op alle gemeenten kan worden toegepast. Het is en blijft zoals uit deze startnotitie ook blijkt een kwestie van lokaal maatwerk. 2. Context/dilemma Er doen zich binnen onze gemeente diverse initiatieven voor. Deze variëren van spontane acties uit de mienskip tot acties waar college of raad zelf de mienskip in beweging (tracht) te brengen. Er is in 2015 vanuit de kantelingsgedachte met de raad in verschillende vormen gesproken en geoefend met deze andere wijze van denken en werken. Hierbij is de overheidsparticipatietrap en het denkraam aan de orde geweest als hulpmiddel. Ook zijn er bijeenkomsten met de ambtelijke organisatie geweest waarbij ook geoefend is met de andere wijze van denken en werken. Wat gaande weg vanaf de start in 2015 en daarna met enige regelmaat zich voordoet is, dat het dikwijls lastig en ingewikkeld is om naast het kiezersmandaat ook oog te blijven houden voor lokale belangen die niet altijd parallel lopen met het brede gemeentelijke belang. Omgaan met rechtmatigheid en rechtsgelijkheid kan de gemeentelijke organisatie soms tot ingewikkelde spagaten drijven. Voorbeeld: Geen enkele doelgroep, zoals dorpsbelang of adviesraad kan worden gezien als een representatieve vertegenwoordiger van de belangen die zij geacht worden te vertegenwoordigen. In de afwegingen rond besluiten en keuzes kan dit dus inhouden dat de ene doelgroep meer of andere zaken gerealiseerd zou kunnen krijgen dan een andere. Met andere woorden: Iedereen is wel gelijk, maar wordt niet altijd gelijk behandeld. Wat uit het voorbeeld duidelijk wordt, is dat daar waar de raad mogelijk selectieve besluitvorming verweten zou kunnen worden, zich dit ook op dorps- of burgerinitiatiefniveau voordoet. Er zijn binnen onze gemeente veel enthousiaste burgers actief en betrokken bij diverse initiatieven. Wat echter regelmatig opvalt is, dat het regelmatig dezelfde groep burgers is die bij uiteenlopende initiatieven actief zijn. Hoezeer deze burgers hier vanuit gemotiveerdheid en betrokkenheid bij betrokken zijn, kunnen hier wel vraagtekens gezet worden bij het democratische gehalte. Kortom dilemma s waarbij raad en ambtelijke organisatie worstelen met overkoepelend gemeentelijk en lokaal-/doelgroepenbelang en iedere stakeholder vanuit zijn mandaat opereert en niet altijd overziet wat de impact van bepaalde besluiten betekent. Concern Startnotitie nieuwe democratie november

4 3. Hoe nu verder? Zoals in de inleiding is aangegeven heeft de raad, college en een deel van de ambtelijke organisatie in de achterliggende periode kunnen oefenen met overheidsparticipatietrap en het denkraam. Inmiddels ontwikkelt de mienskip zich verder en doen zich ook landelijk zich steeds meer initiatieven voor. Hierbij komen vragen rond representatieve en lokale democratie en rol van de gemeenteraad steeds vaker aan de orde. Ontwikkelingen als G1000, Code Oranje, enz. het zijn bewegingen die een poging doen om tot andere modellen en werkwijzen te komen en daarnaast aanvullend op de politieke besluitvorming van een raad. Om voor zowel de raad, college, ambtelijke organisatie als burgers/initiatiefnemers een passende methodiek/werkwijze te realiseren, is het van belang om voor alle betrokken stakeholders spelregels op te stellen. Spelregels die recht doen aan begrippen als representatieve democratie, inclusie, transparantie, enz. 3.1 Democratische waarden Initiatieven zoals deze thans in onze gemeente zich voordoen leiden dus tot een dynamiek die om een nieuwe (proces)rol van de gemeentelijke organisatie vraagt. Hierbij speelt de raad een belangrijke rol om te toetsen aan democratische waarden. Hierbij gaat het dan om inclusie(iedereen telt mee), (politieke) invloed, deliberatie (rationele argumenten), legitimiteit (draagvlak), transparantie, rechtmatigheid, efficiëntie, enz. 3.1 Opstellen spelregels Om passende spelregels op te stellen is het van belang dat eerst een set van gedeelde waarden worden samengesteld en met elkaar gedeeld. Deze waarden kunnen dan vervolgens vertaald worden naar spelregels, zodat bepaald kan worden hoe initiatieven op waarde en democratisch gehalte gewaardeerd kunnen worden. Het mag duidelijk zijn dat het inventariseren/duiden van waarden een activiteit is, die breed opgepakt moet worden. Om te voorkomen dat de inventarisatie te zeer van binnen naar buiten plaatsvindt, is het nuttig om na te denken of externe stakeholders ook in een vroeg stadium moeten worden betrokken. 3.2 Vervolgstappen Om invulling te kunnen geven aan nieuwe democratie, wordt de raad gevraagd of zij kunnen instemmen/antwoord kunnen geven op de volgende vragen: Is de raad van mening dat het nuttig en noodzakelijk is om tot een passende set van democratische waarden te komen, zodat daaruit spelregels kunnen worden opgesteld? Is het van belang dat bij het inventariseren/opstellen van waarden en spelregels naast raads- en collegeleden ook beleidsambtenaren en externe stakeholders (dorpsbelangen, adviesraden, bedrijfsleven e.d) aanwezig zijn? Concern Startnotitie nieuwe democratie november

5 4. Voorbeeld spelregels Spelregels zijn niet nieuw, we kennen ze allemaal uit onze jeugd (en later). Maatschappelijk kennen we onze wetten, maar die hebben een ander doel en een ander kader. Spelregels, gebaseerd op gedeelde waarden, zijn een leidraad voor het handelen van organisaties. Zowel voor overheidsorganisaties, ngo s als bedrijven. Een voorbeeld waar de afgelopen tijd een dergelijke set aan spelregels is ontwikkeld, is het Internet of Things. Hier wordt steeds meer data verzameld, werken steeds meer partijen samen. Vaak is niet duidelijk van wie data is of waarom data wordt verzameld. Dat maakt burgers terecht bezorgd en ook angstig. Het IoT design Manifest is gebaseerd op waarden als openheid, privacy, veiligheid, bruikbaarheid, eigendom van data, etc.. De set wordt actueel gehouden door de inbreng van alle partijen die het ondertekenen. Als voorbeeld laat het zien dat een set spelregels voor een complex onderwerp als het IoT prima op een vel A4 past. En voor iedereen leesbaar kan zijn. Op de volgende bladzijde als voorbeeld de 10 IoT-spelregels. Hieronder iets groter eern ervan, regel 4: Concern Startnotitie nieuwe democratie november

6 Concern Startnotitie nieuwe democratie november

7 Concern Startnotitie nieuwe democratie november