Plant-bodeminteracties van exotische en areaal-uitbreidende planten
|
|
- Renée Rebecca van der Berg
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Plant-bodeminteracties van exotische en areaal-uitbreidende planten Rutger Wilschut NECOV Themadag Exoten
2 Nieuwkomers in de Nederlandse flora - Exoten - Areaal-uitbreiders
3 Exoten - Door de mens (passief/actief) geïntroduceerd - Meestal intercontinentale introductie - Vaak fylogenetisch sterk verschillend van inheemse flora - Focus van wetenschappelijk onderzoek (invasion ecology)
4 Areaal-uitbreiders - Soorten die zich intracontinentaal (voornamelijk noordwaarts) uitbreiden en zich recentelijk gevestigd hebben in Nederland - Uitbreiding is natuurlijk (bijv. via rivieren) of door mensen gefaciliteerd (snelwegen/spoorlijnen) - Vaak verwant aan inheemse soorten - Nog weinig onderzoek aan gedaan
5 Invasieve soorten Een deel van de soorten die worden geïntroduceerd in een nieuw gebied neemt sterk toe in abundantie ten opzichte van de originele leefgebieden. Deze soorten vormen een bedreiging voor de inheemse biodiversiteit en veroorzaken veel economische schade.
6 Waarom worden sommige planten invasief in een nieuwe omgeving? Wat verandert er voor de plant in de nieuwe leefgebieden t.o.v. de oude leefgebieden?
7 Interacties in het originele leefgebied: planten leven niet op zichzelf Secondary consumers predators, parasitoids Primary consumers Seed eaters Primary producers Biomass, chemistry, structures Symbionts Pollinators Seed dispersers Active dispersal Shoot feeders Chewers Suckers Miners Pathogens Endophytes Predators, parasites of root feeders Passive dispersal Chewers Ectoparasites Root feeders Symbionts AM fungi N-fixers nutrients Detritus Chemistry Decomposers Active dispersal Endo-parasites pathogens Soil structure Engineers De Deyn & van der Putten TREE 2005
8 De interacties van exoten met bodemorganismen zijn minder sterk en de som van de interacties is neutraal of positief. Voor inheemse planten is deze som negatief. Enemy release hypothese Inheems Exoot - +/- Bodemorganismen Bodemorganismen > =/< bad guys good guys bad guys good guys
9 Waarom Amerikaanse vogelkers (Prunus serotina) Bospest werd
10 Zaailingsterfte in grond NL USA Packer and Clay Nature 2000 Reinhart et al Ecology Letters
11 USA NW-Europa Prunus serotina oorspronkelijke leefgebied: agressieve bodempathogenen % of seedlings with root rot % mortality of seedlings a b *** ** USA Origin of isolates native range non-native range Seed source *** *** Eu Ziektesymptomen Zaailingsterfte Prunus serotina nieuwe leefgebied: alleen milde bodempathogenen Reinhart et al. New Phytologist 2010
12 1 2 Pythiums gerelateerd aan Prunus serotina: 1. Agressief virulente soorten: alleen in USA 2. Milde soorten: USA + EU Reinhart et al. New Phytologist 2010
13 Plantenetende nematoden Aantal herbivore nematoden Relatief bodemeffect Exoten/areaaluitbreiders Range Exotics expanders Inheemse planten Bron: Engelkes et al. 2008, Nature * Areaaluitbreiders Exoten/areaal-uitbreiders Inheemse Inheemse planten planten Bron: Morriën et al. 2011, OIKOS
14 Evolutionair gevolg van bevrijding van pathogenen en herbivoren: minder energie nodig voor defensie meer energie voor groei: sterker competitief vermogen Groei Verdediging Groei Verdediging Inheems Exoot
15 Sommige exotische soorten worden wel onderdrukt: biotische resistentie Zwakke suppressie Sterke suppressie
16 Fylogenetische ongelijkheid als voorspeller van invasie-potentie - Exotische soorten die fylogenetisch gerelateerd zijn aan inheemse planten hebben een grotere kans op ondrukking (biotische resistentie) - Exotische soorten die geen nauwe verwanten hebben in de inheemse flora hebben een grote kans om invasief te worden, mits ze goed gedijen in lokale abiotische omstandigheden.
17 Plantgrootte en abundatie Bodemeffect Blijven invasieve soorten invasief? Introductie Enemy release Booming phase Increased competitive ability Jaren sinds introductie Tijd sinds introductie Bust phase Enemies introduced/evolving Diez et al Ecology Letters Van der Putten 2012 AREES
18 Belangrijk verschil tussen areaal-uitbreidende soorten en exoten versus Bovengrondse en ondergrondse antagonisten en mutualisten kunnen de uitbreiding van in potentie volgen; alleen met een andere snelheid
19 Niet alle soorten verplaatsen zich met dezelfde snelheid Groen: gedocumenteerd Rood: goed gedocumenteerd Blauw: zeer goed gedocumenteerd European Environment Agency
20 Bodemorganismen kunnen de uitbreidingssnelheid van planten slecht bijhouden Bevrijding van pathogenen - Bouwen interacties zich op dezelfde manier op in de noordelijke gebieden? - Ontstaan er nieuwe interacties tussen areaaluitbreiders en de inheemse bodemfauna?
21 Zijn zuidelijke en noordelijke gemeenschappen rond planten hetzelfde? Collecties rondom planten langs een transect van Noord- naar Zuid-Europa ( ): Phyllosfeer: Insectengemeenschap Bacteriegemeenschap Rhizosfeer: Nematodegemeenschap Bacteriegemeenschap Schimmelgemeenschap
22 Benadering In het ERC-project bestuderen we de ondergrondse en bovengrondse interacties van areaal-uitbreidende planten en verwante inheemse soorten (7 soortparen). Areaal-uitbreider: Centaurea stoebe Algemene verwant: Centaurea jacea Nieuw gekoloniseerd Oorspronkelijk Oorspronkelijk
23 Ook areaal-uitbreiders zonder verwante inheemse soorten worden bestudeerd Snelle uitbreiding van Kamferalant (Dittrichia graveolens) in Nederland
24 Hypothese: Naar het noorden toe hebben areaaluitbreidende planten steeds minder boven- en ondergrondse interacties
25 Subproject Opbouw van multitrofe plant-bodeminteracties in de recent gekoloniseerde gebieden Plant Microorganismen Top-down controle Worteletende nematode
26 Inheems C. Jacea G. molle A-U C. stoebe G. pyrenaicum Plant Plant Top-down controle Wortel-etende nematode Microorganismen Microorganismen Top-down controle Wortel-etende nematode
27 Conclusies - Bevrijding van bodemorganismen kan leiden tot invasiviteit. - Niet alle exoten worden invasief; dit heeft onder andere te maken met verwantschap met de inheemse plantensoorten. - Bodemorganismen kunnen over tijd bijdragen aan onderdrukking van exotische soorten. - Het onderhouden van gezonde bodemgemeenschappen zou daarom wellicht bij kunnen dragen aan een betere bestrijding van en resistentie tegen exoten!
28 Met dank aan: Begeleider/Promotor Wim van der Putten ERC-team Olga Kostenko Kadri Koorem Basten Snoek Stefan Geisen Kelly Ramirez Marta Manrubia Freddy ten Hooven Carolin Weser Janneke Bloem Debbie van Raaij Stijn Schreven
Weerbaarheid Wietse de Boer NIOO-KNAW (Microbiële Ecologie) WUR (Bodemkwaliteit)
Weerbaarheid Wietse de Boer NIOO-KNAW (Microbiële Ecologie) WUR (Bodemkwaliteit) E-mail:w.deboer@nioo.knaw.nl Ziekteverwekkers Actoren Activiteit / Mechanisme Gevolg Duur Ziekteverwekkers Indringers Verstoring
Nadere informatieDe gemiddelde temperatuur per jaar stijgt in de afgelopen decennia. Uitbreidende planten; nieuwe inzichten in hun onderen bovengrondse interacties
Themadag Exoten, 2 december 21 2-12-21 De gemiddelde temperatuur per jaar stijgt in de afgelopen decennia Uitbreidende planten; nieuwe inzichten in hun onderen bovengrondse interacties Elly Morriën Tim
Nadere informatieBodem zonder grenzen. Wim van der Putten. Netherlands Instituut voor Ecologie Heteren Wageningen
Bodem zonder grenzen Wim van der Putten Netherlands Instituut voor Ecologie Heteren Wageningen Traditioneel bodemecologisch onderzoek neemt een grote vlucht When and where In principe kun je je een leven
Nadere informatiethemadag exoten WEW/NecoV 2012 Thema Wat maakt exoten invasief?
themadag exoten WEW/NecoV 2012 Thema Wat maakt exoten invasief? Programma 9:30-10:00 inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee 10.00-10.15 Opening en welkomstwoord door gastheer en dagvoorzitter Rob
Nadere informatieniet-inheemse vaatplanten in Nederland
niet-inheemse vaatplanten in Nederland Wil Tamis & Ruud van der Meijden in samenwerking met de PGO FLORON naar het proefschrift van W.L.M Tamis: Changes in the flora of the Netherlands in the 20th century
Nadere informatieMartijn Bezemer
Interacties tussen onder en bovengrondse organismen: Nieuw inzicht en toepassingen Martijn Bezemer m.bezemer@nioo.knaw.nl Netherlands Instituut voor Ecologie Bodems zijn van levensbelang Ecosysteem diensten:
Nadere informatieThemadag Exoten, 2 december
OPENHEID maakt KWETSBAAR Rob Leewis NCB Naturalis OF BIOLOGISCHE WEERSTAND??? STEL JEZELF OPEN OP EN JE WORDT KWETSBAAR CONCLUSIE: DAT MOET JE DUS ALLEEN DOEN ALS JE STERK (WEERBAAR) BENT Themadag Werkgroep
Nadere informatie10 Samenvatting. Alejandro Ordoñez Gloria ab
10 Samenvatting Alejandro Ordoñez Gloria ab De globalisering van menselijke activiteiten heeft geleid tot opzettelijke en de onopzettelijke verspreiding van dier- en plantensoorten buiten hun natuurlijke
Nadere informatieExoten in mondiale waterwegen: oorzaken en gevolgen
Exoten in mondiale waterwegen: oorzaken en gevolgen Rob Leuven i.s.m. Gerard van de Velde Rob Lenders Lezing Vissennetwerk 3 juni 2010 Instituut voor Water en Wetland Research Radboud Universiteit Nijmegen
Nadere informatieAmerikaanse vogelkers door evolutie ingehaald. Barbara Gravendeel & Menno 10 december 2016
Amerikaanse vogelkers door evolutie ingehaald Barbara Gravendeel & Menno Schilthuizen @Florondag, 10 december 2016 Prunus serotina (Amerikaanse vogelkers) In 1630 geïntroduceerd, oorspronkelijk uit Noord
Nadere informatieInvasieve exoten in de tuin. KNPV Najaarsbijeenkomst, 22 november 2018
Invasieve exoten in de tuin KNPV Najaarsbijeenkomst, 22 november 2018 In de media 2 Invasieve exoten (definitie) dieren, planten en micro-organismen die door menselijk handelen in een nieuw gebied terechtkomen
Nadere informatieOmgaan met exoten. een controversiële en beladen discussie. Gerard Oostermeijer
Omgaan met exoten een controversiële en beladen discussie Gerard Oostermeijer Ecologische effecten van exoten Positief soortenrijkdom bloemenrijkdom grote hoeveelheden voedsel - nectar en stuifmeel voor
Nadere informatieBodem/substraat ecosystemen en hun invloed op plantgezondheid. Martijn Bezemer Netherlands Institute of Ecology
Bodem/substraat ecosystemen en hun invloed op plantgezondheid Martijn Bezemer m.bezemer@nioo.knaw.nl Netherlands Institute of Ecology De bodem zit vol met leven! In een goede bodem krioelt het van het
Nadere informatieRob Leuven geeft een toelichting op het doel en de samenstelling van het NEC-E en geeft een korte toelichting op het programma.
Themadag exoten WEW/NecoV 2012 Thema Wat maakt exoten invasief? 13 december 2012, Natuurplaza, Nijmegen. De themadag begint met ruim 50 deelnemers die plaatsnemen in de lezingenzaal van Natuurplaza. De
Nadere informatieThemadag Werkgroep Exoten 2 december 2010 Naturalis, Leiden
Themadag Werkgroep Exoten 2 december 2010 Naturalis, Leiden Biologische bestrijding of biologische weerstand tegen exoten Exoten hebben de reputatie zich ongebreideld te kunnen vermenigvuldigen in de omgeving
Nadere informatieInvasieve uitheemse planten in het beheer
Invasieve uitheemse planten in het beheer Casper de Groot september 2011 Aanleiding project Keuze voor zes soorten: Japanse duizendknoop, reuzenberenklauw, reuzenbalsemien, Amerikaanse vogelkers, rododendron
Nadere informatieNatuurontwikkeling op akkers sturen door bodemtransplantaties
Natuurontwikkeling op akkers sturen door bodemtransplantaties Jasper Wubs j.wubs@nioo.knaw.nl Veldwerkplaats Heischraal grasland 4 Oktober 2017 Natuurherstel op voormalige landbouwgronden Natuurherstel
Nadere informatieUvA-DARE (Digital Academic Repository) Ecological effects of plant invasions van Hengstum, T. Link to publication
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Ecological effects of plant invasions van Hengstum, T. Link to publication Citation for published version (APA): van Hengstum, T. (2013). Ecological effects of plant
Nadere informatieSamenvatting SAMENVATTING
SAMENVATTING Door de toename van menselijke invloed op de biosfeer neemt de biodiversiteit op aarde snel af. Deze afname heeft enkele decennia geleden geleid tot het stellen van de vraag welke verbanden
Nadere informatieOrganische stof: Impact op bodem en bodemleven
Organische stof: Impact op bodem en bodemleven Aad Termorshuizen Gouden Gronden, 26 januari 2018, Aduard Even voorstellen Aad Termorshuizen Specialist bodemkwaliteit en plantenpathogenen 20 jaar als docent
Nadere informatieRijkslandbouwschool. Wageningen UR NIOO-KNAW Centrum voor Bodemecologie. Wageningen Campus: volop innovatie. Drie bodemtypes. Groei wereldbevolking
Rijkslandbouwschool Wageningen UR NIOO-KNAW Centrum voor Bodemecologie Prof. dr. Martin J. Kropff, Rector Magnificus Duivendaal 1886 Drie bodemtypes Wageningen Campus: volop innovatie Binnenveld Wageningse
Nadere informatieLessen uit de studiedag en praktische tips van de wetenschappers. Ivan Nijs (UA) & sprekers van de wetenschappelijke studiedag
Lessen uit de studiedag en praktische tips van de wetenschappers Ivan Nijs (UA) & sprekers van de wetenschappelijke studiedag Studiedag = finale workshop van het project INPLANBEL (2003-2006), 2006), Federaal
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/36318 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Lin, Tiantian Title: Parallel evolution in an invasive plant species : evolutionary
Nadere informatieDaarom is de wereld om ons heen nog altijd groen
11 door Marion de Boo Prof. Wim van der Putten over de samenhang in de natuur Daarom is de wereld om ons heen nog altijd groen Als het klimaat verandert dan beïnvloedt dat de natuur op allerlei manieren.
Nadere informatieChris Kik, PRI Wageningen
De perspectieven voor het ontwikkelen van uien met een verbeterde associatie met gunstige bodemschimmels en de mogelijke effecten hiervan op ziektewerendheid Chris Kik, PRI Wageningen chris.kik@wur.nl
Nadere informatieInvasieve exoten algemene inleiding
Invasieve exoten algemene inleiding Wilfred Reinhold platform Stop invasieve exoten www.invasieve-exoten.nl www.tijgermug.info www.twitter.com/invasieveexoten www.facebook.com/wilfred.reinhold 1 Opbouw
Nadere informatied rm Neder wa e landopg
Opgewarmd Nederland deel Plant en dier: blijven, komen, weggaan of... Soorten, verspreiding en klimaat Kleine beestjes: sterk in beweging Libellen: voordeel van een warmer klimaat Dagvlinders: extra onder
Nadere informatieBodemweerbaarheid. Andre van der Wurff
Bodemweerbaarheid Andre van der Wurff Druk op gewasbeschermingsmiddelen EU KRW Druk op gewasbeschermingsmiddelen Energie bezuinigen Druk op gewasbeschermingsmiddelen Wettelijke toelating Onderschatting
Nadere informatieBiologische invasies zijn een niet meer weg te denken onderdeel van onze huidige maatschappij en vormen één van de meest ernstige bedreigingen voor de biodiversiteit wereldwijd. Invasies onstaan doordat
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Uitheemse soorten die door menselijk handelen worden geïntroduceerd in nieuwe ecosystemen vormen een wereldwijde bedreiging voor natuurlijke levensgemeenschappen. Deze biologische invasies
Nadere informatieBiologische respons op klimaatsverandering
Biologische respons op klimaatsverandering - maakt evolutie een verschil? Luc De Meester Impact klimaatsverandering op organismen Soortniveau Fysiologie Seizoenaliteit Verspreiding Evolutie Gemeenschappen
Nadere informatieCover Page. Author: Doorduin, Lena Johanna Title: Rapid evolution or preadaptation in invasive Jacobaea vulgaris Issue Date:
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19146 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Doorduin, Lena Johanna Title: Rapid evolution or preadaptation in invasive Jacobaea
Nadere informatieEen gezonde bodem. Dr. Marianne Hoogmoed Wetenschappelijk medewerker afdeling Kennis & Ontwikkeling
Een gezonde bodem Dr. Marianne Hoogmoed Wetenschappelijk medewerker afdeling Kennis & Ontwikkeling 1 Introductie Afdeling Kennis en Ontwikkeling Precisielandbouw Bodem en Bemesting Vergroening en Gewasbescherming
Nadere informatieExoot als drijfveer voor evolutie (W22) Annerie Rutenfrans Evolutie in actie 33e NIBI-conferentie 11 januari 2019
Exoot als drijfveer voor evolutie (W22) Annerie Rutenfrans Evolutie in actie 33e NIBI-conferentie 11 januari 2019 1 Doel Kennis maken met Invasieve exoten in de klas Programma Inleiding (15 min) mindmap
Nadere informatieWeerbaarheid in grondgebonden teelten
Weerbaarheid in grondgebonden teelten 23-5-2013, Joeke Postma 1) & Wopke van der Werf 2) 1) Biointeracties en Plantgezondheid - WUR 2) Centre for Crop Systems Analysis - WUR Weerbaarheid - schaalniveau
Nadere informatieBeter Bodembeheer de diepte in
Beter Bodembeheer de diepte in 6 april 2017 Nijkerk Partners in PPS Duurzame Bodem: LTO Nederland, NAV, Brancheorganisatie Akkerbouw (Penvoerder), Agrifirm, IRS, Suiker Unie, AVEBE, CZAV, NAO, Bionext
Nadere informatiePlaag/risico analyses en habitatgebruik van exoten in de grote rivier
Plaag/risico analyses en habitatgebruik van exoten in de grote rivier Frank Spikmans RAVON I.s.m: Nils van Kessel - Natuurbalans Inhoud presentatie Exotische vissen in Nederland Habitatgebruik & trendontwikkeling
Nadere informatie1nvexo. Interreg Vlaanderen Nederland. minder invasieve planten en dieren. Europese Unie Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling
1nveo minder invasieve planten en dieren Interreg Vlaanderen Nederland Europa investeert in uw regio Europese Unie Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling Communiceren over invasieve eoten Paul Bogaert
Nadere informatieEnquete over invasieve Exoten (Invasive Aliens). Graag uw aandacht en hulp gevraagd. Thursday, 22 March 2012 12:01
De Europese commissie gaat er van uit dat vreemde exotische (niet inheemse) planten en diersoorten schadelijk kunnen zijn voor het plaatselijke ecologische evenwicht in Europa. Dit is in bepaalde gevallen
Nadere informatieAanpak Invasieve exoten. Henk Siebel mei 2014
Aanpak Invasieve exoten Henk Siebel mei 2014 Aanpak probleem met invasieve exoten in bos- en natuurgebieden Waar hebben we het over? Welke strategie is de beste? Algemene opties Struiken, bomen en ruigtekruiden
Nadere informatieDe Universele Verklaring tot Exoot
De Universele Verklaring tot Exoot Roelf Pot P Waarom zo n verklaring? P Wat verklaren anderen? P Hoe verklaar ik de verschillen? P Voorstel Aanleiding P Behoefte aan uitspraak over sommige soorten: is
Nadere informatieNutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal. Jan Peter Lesschen. Kimo van Dijk en Oene Oenema
Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal Jan Peter Lesschen Kimo van Dijk en Oene Oenema Introductie Bodemvruchtbaarheid ongelijk verdeeld in de wereld Natuurlijke
Nadere informatieBodemerfenis van winter groenbemesters
Bodemerfenis van winter groenbemesters Diversiteit in rotatie & mengsels 30 November 2017 Janna M. Barel, Thomas W. Kuyper, Wietse de Boer, Jacob C. Douma & Gerlinde B. De Deyn Janna.barel@wur.nl @jannabarel
Nadere informatieInvasieve plantensoorten zijn in de laatste decennia sterk toegenomen in Nederland
Invasieve plantensoorten zijn in de laatste decennia sterk toegenomen in Nederland Indicator 5 januari 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met
Nadere informatieInheemse plantensoorten versus exoten. Stellingen. Definities 08/02/2012. Workshop Inheemse plantensoorten versus exoten, Marco Hoffman, PPO
Workshop Groendag Hoorn Inheemse plantensoorten versus exoten Marco Hoffman Opzet workshop Peilen meningen deelnemers & enkele definities Achtergronden brochure Feiten en objectieve achtergrondinformatie
Nadere informatie6/4/2010. Beleidscyclus. Opzet van de presentatie. En wat doet het Team Invasieve Exoten? Wiebe TIE bestaat uit: José Tom. Team Invasieve Exoten
Opzet van de presentatie Beleidscontext Risicoanalyses Maatregelen Water gerelateerde projecten Juridische vragen Afsluiting 2 En wat doet het? Wiebe TIE bestaat uit: Biodiversiteitsverdrag (1992) (Convention
Nadere informatieOpzet van de presentatie. Beleidscontext Team Invasieve Exoten Risicoanalyses Maatregelen Water gerelateerde projecten Juridische vragen Afsluiting
Opzet van de presentatie Beleidscontext Team Invasieve Exoten Risicoanalyses Maatregelen Water gerelateerde projecten Juridische vragen Afsluiting 2 En wat doet het Team Invasieve Exoten? Wiebe TIE bestaat
Nadere informatieAmerikaanse rivierkreeft in veenweidegebied. Onderzoek naar de verspreiding, abundantie en beheer in relatie tot het bereiken van de KRWdoelen
Amerikaanse rivierkreeft in veenweidegebied Onderzoek naar de verspreiding, abundantie en beheer in relatie tot het bereiken van de KRWdoelen Inhoud exotische kreeften in Nederland autecologie geknobbelde
Nadere informatieGedragscode invasieve soorten ook voor de openbare groenvoorziening
Projet LIFE «Information & Communication» Gedragscode invasieve soorten ook voor de openbare groenvoorziening Heemers Leen (PCS) Solidago gigantea 1758 Cotoneaster horizontalis 1877 Aster lanceolatus 17ème
Nadere informatieSoort? Risico? Grijze eekhoorn Vector parapokkenvirus. Soort? Hammerheaded fruitbat Vector Ebola virus. Soort? Risico?
Hammerheaded fruitbat Vector Ebola virus Grijze eekhoorn Vector parapokkenvirus (Elke gelijkenis met bestaande personen berust op puur toeval ) Siberische grondeekhoorn Reservoir Borrelia burgdorferi Halsbandparkiet
Nadere informatieBodembeheer in functie van ziekteweerbaarheid
Bodembeheer in functie van ziekteweerbaarheid Jane Debode Caroline De Tender, Wim Wesemael, Nicole Viaene, Johan Van Vaerenbergh, Koen Willekens, Tommy D Hose, Greet Ruysschaert, Bart Vandecasteele & Martine
Nadere informatieExoten, een beleidsgeschiedenis. Ton Rotteveel
Exoten, een beleidsgeschiedenis Ton Rotteveel Exoten Wat is een exoot? Een voor ons land nieuw organisme dat hier niet op eigen kracht kon komen. Al 4000-6000 jaar geleden: akkerbouwonkruiden naar West-
Nadere informatieBedreigingen van aquatische biodiversiteit
Workshop3: Biodiversiteit: basisproduct of luxegoed? Bedreigingen van aquatische biodiversiteit Steven Declerck Leuven Sustainable Earth Research center launch event Vrijdag 19 juni 2009 Aquatische biodiversiteit
Nadere informatieEnquête EU invasieve exoten
Enquête EU invasieve exoten Beste vogelliefhebber, DE EUROPESE COMMISSIE gaat er van uit dat vreemde exotische (niet inheemse) planten en diersoorten schadelijk kunnen zijn voor het plaatselijke ecologische
Nadere informatieWeerbaarheid in substraten
Weerbaarheid in substraten Joeke Postma 10-3-2015 Presentatie Twee belangrijke trends Weerbare teeltsystemen Bodemweerbaarheid in het kort Substraatteelt Voorbeelden van ziektewering in substraatteelt
Nadere informatieEssentaksterfte. Ontwikkelingen onderzoek en alternatieven. Jelle Hiemstra. Informatiebijeenkomst Groninger Bomenwacht; Zuidwolde, 18 oktober 2017
Essentaksterfte Ontwikkelingen onderzoek en alternatieven Jelle Hiemstra Informatiebijeenkomst Groninger Bomenwacht; Zuidwolde, 18 oktober 2017 Inhoud Essentaksterfte Oplossing??? Onderzoek naar minder
Nadere informatieBeheer van bodemweerbaarheid
Beheer van bodemweerbaarheid Jan van der Bent Wim van den Berg Jaap Bloem Monique Hospers Gerard Korthals Jan Lamers Leendert Molendijk Els Nijhuis Gera van Os Leo van Overbeek Joeke Postma Mirjam Schilder
Nadere informatieAcademisch cafe Utrechts Universiteitsfonds, 12 april 2007, Arnhem
Academisch cafe Utrechts Universiteitsfonds, 12 april 2007, Arnhem Geachte aanwezigen, mijn naam is Roy Erkens en de komende 15 minuten ga ik u iets vertellen over mijn proefschrift getiteld from morphological
Nadere informatieBodem, dood substraat of levend ecosysteem? Joeke Postma, Wageningen Plant Research Congres Beter Bodembeheer, 4 oktober 2016
Bodem, dood substraat of levend ecosysteem? Joeke Postma, Wageningen Plant Research Congres Beter Bodembeheer, 4 oktober 2016 Bodem - samenstelling Minerale delen 43% Lucht 24% Water 22% Organische stof
Nadere informatieBijen en Exoten. Tjeerd Blacquière,
Bijen en Exoten Tjeerd Blacquière, bijen@wur tjeerd.blacquiere@wur.nl Bijen en exoten / bijen als exoten 1. Honingbijen (Apis mellifera) 1. herkomst en voorkomen 2. Apis mellifera als exoot 1. koloniën
Nadere informatieExoten en endozoöchorie Vogels als vectoren voor verbreiding van Amerikaanse vogelkers
EXOTEN EN ENDOZOÖCHORIE IN BART DECKERS, EVA MADDENS, KRIS VERHEYEN, DE FOCUS Natuur.focus Exoten en endozoöchorie Vogels als vectoren voor verbreiding van Amerikaanse vogelkers BART DECKERS, EVA MADDENS,
Nadere informatieEcosysteem voedselrelaties
Ecosysteem ecologie Ecosysteem voedselrelaties Oceanen: voedselweb + energiestromen Ga naar Mypip.nl en open de oefening 3 voedselketen - voedselweb Doe de oefening en maak vervolgens de aangeleverde vragen.
Nadere informatieTegen Pythium en Meloidogyne 12 Maart 2015, René Corsten, Andre van der Wurff
Tegen Pythium en Meloidogyne 12 Maart 2015, René Corsten, Andre van der Wurff Vragen: 1.Is weerbaarheid te combineren met een monocultuur of alleen in wisselteelten? 2. Is weerbaarheid te sturen? 3. Kunnen
Nadere informatieHoningbijen als exotische soort. Honey bees, origin and distribution. Invasieve soort Varroa destructor: tijd voor een andere strategie
Invasieve soort Varroa destructor: tijd voor een andere strategie Tjeerd Blacquière Bijen@wur, Wageningen UR Symposium Bijengezondheid, Wageningen, 24 maart 18 Honey bees, origin and distribution Honingbijen
Nadere informatieBestrijding Invasieve wateren oeverplanten
Bestrijding Invasieve wateren oeverplanten wet- en regelgeving 2 mei 2014 Doel presentatie: Inzicht nieuwe/aankomende wet- en regelgeving m.b.t. aanpak invasieve water- en oeverplanten Inzicht nieuwe/aankomende
Nadere informatieNiet-inheemse vissen in Vlaanderen
Niet-inheemse vissen in Vlaanderen Verspreiding, trends, effecten en maatregelen Hugo Verreycken Vissennetwerk 3 juni 2010 - Bilthoven Overzicht Voorkomen en verspreiding Trends Impact Maatregelen Voorkomen
Nadere informatieWillem Piet. Valse meeldauw Wat nu?
Willem Piet Valse meeldauw Wat nu? Het preventief beheersen van ziekten en plagen Door het ondersteunen van het natuurlijk herstellend vermogen van bodem en gewas WAAR STAAN WE VOOR? ONZE MISSIE Het versterken,
Nadere informatieKlimaatverandering en het verschuiven van soorten in Europa. Rob Bugter
Klimaatverandering en het verschuiven van soorten in Europa Rob Bugter Ons klimaat verandert. Uit: De toestand van het Klimaat in Nederland 2008. KNMI. .. en dat heeft consequenties. Science 333, 1024
Nadere informatieRivierkreeften, wat doen we ermee? Menno Soes
Rivierkreeften, wat doen we ermee? Menno Soes Foto: Theodoor Heijerman Rivierkreeften Overzicht in Nederland voorkomende rivierkreeften. Nederlandse naam Europese rivierkreeft Turkse rivierkreeft Californische
Nadere informatieEffecten van kalk en organische stof op micro-organismen en labiele stikstof. Jaap Bloem, Rolf Kemmers, Annemieke Kooijman
Effecten van kalk en organische stof op micro-organismen en labiele stikstof Jaap Bloem, Rolf Kemmers, Annemieke Kooijman De zin van het leven.. is de kringloop van nutriënten The meaning of life is the
Nadere informatieGuido sterk. Biobest Hoofd registratie en R&D IPM aardbeien Ontwikkeling database nevenwerkingen
IPM Impact Linter Agropolis Kinrooi Guido sterk Origine marien bioloog Opzoekingsstation van Gorsem (nu PCF Velm) 1983-1994 Registratie proeven hard- en zachtfruit insecticiden/acariciden/rodenticiden
Nadere informatieLezing waterschap en exoten bestrijding
Lezing waterschap en exoten bestrijding -Wie -Waarom -Wat -Hoe 20 mei 2017 Jeff Samuels, afd.kennis & Advies Samenwerken! Bestrijding van invasieve exoten vraagt om: Een gezamenlijke aanpak! Het maken
Nadere informatieLiving apart together Veen, Geertje Franciska
Living apart together Veen, Geertje Franciska IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below.
Nadere informatieVERHOGING ZIEKTEWEERBAARHEID IN LAND- EN TUINBOUWGEWASSEN DOOR GEBRUIK VAN COMPOST. ir. Koen Willekens INHOUD
VERHOGING ZIEKTEWEERBAARHEID IN LAND- EN TUINBOUWGEWASSEN DOOR GEBRUIK VAN COMPOST ir. Koen Willekens INHOUD Compost en ziekteweerbaarheid Agro-ecosysteem Compost Compostthee Proeven met compost en compostthee
Nadere informatieDe toekomst van agrobiodiversiteit in landbouwproductiesystemen en cultuurgewassen. Wannes Keulemans 30 november 2015
De toekomst van agrobiodiversiteit in landbouwproductiesystemen en cultuurgewassen Wannes Keulemans 30 november 2015 structuur Voedselproductie en voedselzekerheid Wat verstaan we onder agrobiodiversiteit
Nadere informatieVERHOGING ZIEKTEWEERBAARHEID IN LAND- EN TUINBOUWGEWASSEN DOOR GEBRUIK VAN COMPOST. ir. Koen Willekens
VERHOGING ZIEKTEWEERBAARHEID IN LAND- EN TUINBOUWGEWASSEN DOOR GEBRUIK VAN COMPOST ir. Koen Willekens INHOUD Compost en ziekteweerbaarheid Agro-ecosysteem Compost Compostthee Proeven met compost en compostthee
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/45834 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Evans, Tracy Title: Management implications for invertebrate assemblages in the
Nadere informatieBiodiversiteit in het landelijk gebied 123
Biodiversiteit in het landelijk gebied Habitatfragmentatie Metapopulatie Biotische interacties Dispersie Fragmentatie van het landschap heeft grote effecten op de overlevingskansen van planten en dieren.
Nadere informatietitel Opbouw Vis, exoten en KRW Visexoten en achtergrond MWTL 2008 Visexoten in Nederland Oorzaken
Opbouw Vis, exoten en KRW visexoten- achtergrond en ecologie KRW-maatlatten en visexoten andere exoten (rivierkreeften) en vis signalering nieuwe visexoten Themadag exoten en de KRW 10 dec 09 Willie van
Nadere informatiePrimaire Productie in de Waddenzee
Workshop Onderzoek Mosselkweek Natuurbeheer 19 februari 2009 Primaire Productie in de Waddenzee ZKO-Draagkracht IN PLACE onderzoeksproject Katja Philippart Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek
Nadere informatieBelgisch Biodiversiteits Platforum
Belgisch Biodiversiteits Platforum Sonia Vanderhoeven Etienne Branquart [HET HARMONIA INFORMATIESYSTEEM EN HET ISEIA PROTOCOL] Verklarend document voor het Life + Project AlterIAS Oktober 2010 Algemene
Nadere informatieEen weerbaar en vitaal gewas....met het NatuGro systeem.
Een weerbaar en vitaal gewas....met het NatuGro systeem. Een weerbaar en vitaal gewas. - NatuGro is onze naam voor het pakket biostimulatoren wat we leveren. - NatuGro stimuleert het gewas én het bodemleven.
Nadere informatieEindexamen biologie pilot vwo I
West-Europese duinvalleien bedreigd Natte kalkrijke duinvalleien met hun typische plantengemeenschappen worden steeds zeldzamer, niet alleen in Nederland maar in heel West-Europa. Dit komt niet alleen
Nadere informatieInvasieve exoten: Japanse duizendknoop. Rotterdam, 7 november 2017
Invasieve exoten: Japanse duizendknoop Rotterdam, 7 november 2017 Inhoud presentatie Invasieve exoten, wat zijn dat? Voorbeeld: Japanse duizendknoop Regelgeving Hoe nu verder? Invasieve exoten dieren,
Nadere informatie3.1 Akkerranden en wilde bestuivers Jeroen Scheper (WUR)
3.1 Akkerranden en wilde bestuivers Jeroen Scheper (WUR) Bestuivende insecten Ca. 88% wilde bloemplanten door insecten bestoven Ca. 84% gewassen in Europa door insecten bestoven Relevantie insectenbestuiving
Nadere informatieCoördinerend Orgaan Invasieve Exoten (COIE)
Coördinerend Orgaan Invasieve Exoten (COIE) Wiebe Lammers Kwartiermaker COIE Ministerie van LNV / Plantenziektenkundige Dienst j.w.lammers@minlnv.nl Tel: 0317 496 646 13 december 2007 Inhoudsopgave 1.
Nadere informatieHet Probleem. Groeiwijze
Het Probleem Japanse duizendknoop (Fallopia japonica of Polygonum cuspidatum) werd in Nederland omstreeks 1840 geïntroduceerd toen hij aankwam bij de plantenkwekerij van Philippe von Siebold in Leiden.
Nadere informatieWat vertellen modellen ons over de kans op invasiesucces?
Wat vertellen modellen ons over de kans op invasiesucces? Patsy Haccou, Theoretische Biologie Themadag Risico-analyse en risicomanagement van exoten Rotterdam, 11 december 2008 1 Aspecten van invasie risico
Nadere informatieGrowth and Functioning of the Microbial Plankton Community: Effects of Temperature, Nutrients and Light V.S. Brauer
Growth and Functioning of the Microbial Plankton Community: Effects of Temperature, Nutrients and Light V.S. Brauer Samenvatting 140 Plankton vormt de basis van de voedselketens in meren, zeeën en oceanen.
Nadere informatieBodemdiensten, Indicatoren en Maatregelen rol biologische indicatoren. CBAV, Wijnand Sukkel, Wageningen Research
Bodemdiensten, Indicatoren en Maatregelen rol biologische indicatoren CBAV, 29-11-2018 Wijnand Sukkel, Wageningen Research Inhoud Hypothese Rol en invloed Bodemleven Maatregelen Meten van bodemleven Meten
Nadere informatiePlaag/risico analyses en habitatgebruik van exoten in de grote rivier
Aantal soorten Inhoud presentatie Plaag/risico analyses en habitatgebruik van exoten in de grote rivier Habitatgebruik & trendontwikkeling in de grote Actuele verspreiding & Ecologie Risico s voor inheemse
Nadere informatieSamenwerken rond het terug dringen van woekerende (invasieve) planten in Noord- Limburg
Samenwerken rond het terug dringen van woekerende (invasieve) planten in Noord- Limburg Inhoud Onze landschapselementen vroeger, nu en morgen: een blik op het verleden de huidige situatie en de toekomst
Nadere informatieMeetmethoden bodemweerbaarheid Zoektocht naar betaalbare analyses voor de praktijk
Meetmethoden bodemweerbaarheid Zoektocht naar betaalbare analyses voor de praktijk Natasja Poot - Productmanager Bodemgezondheid 1 BLGG Huidige methoden Ontwikkeling nieuwe methoden BLGG Huidige methoden
Nadere informatieNo regret maatregelen voor de natuur
No regret maatregelen voor de natuur Laaghangend fruit en maatregelen op maat Arjen de Groot Wageningen Environmental Research Platform Groen Haarlemmermeer Hoofddorp, 28 januari 2019 Natuurherstel in
Nadere informatieplanten voor planten en plantengemeenschappen
Formele beoordeling van risico s s van planten voor planten en plantengemeenschappen Johan van Valkenburg en Ton Rotteveel Plantenziektenkundige Dienst Wageningen g 11 december 2008 Inhoud Internationale
Nadere informatieBiodiversiteit in natuurreservaten 109
Biodiversiteit in natuurreservaten Functionele biodiversiteit Ammonium Herstelmaatregelen Heidelandschap Een deel van het Stimuleringsprogramma Biodiversiteit besteedde aandacht aan de biodiversiteit in
Nadere informatieEindconclusies AlterIAS
Eindconclusies AlterIAS Communicatie over invasieve planten en de Gedragscode invasieve planten in België Dorien Van Wesemael (PCS) AlterIAS-team Demonamiddag Groenvoorziening Destelbergen, 27/09/2013
Nadere informatieDELTALOCATIE DEN DOLDER Projectnummer 01742112 Van Wijnen Projectontwikkeling Midden B.V. Postbus 151 3840 AD HARDERWIJK
DELTALOCATIE DEN DOLDER Projectnummer 01742112 Van Wijnen Projectontwikkeling Midden B.V. Postbus 151 3840 AD HARDERWIJK Kwaliteitsbeoordeling van de bomen op deze locatie Door T. Katerberg European Tree
Nadere informatieZelfverdediging bij planten: Kom maar op met die rups!
Zelfverdediging bij planten: Kom maar op met die rups! Nicole M. van Dam Afdeling Ecogenomics Institute of Water and Wetland Research Radboud Universiteit Nijmegen Programma Afweer in planten: welke vormen
Nadere informatieBiodiversiteit, ecosysteemfuncties, en ecosysteemdiensten
Biodiversiteit, ecosysteemfuncties, en ecosysteemdiensten Luc De Meester Lab. Aquatische Ecologie en Evolutiebiologie KULeuven Laboratorium Aquatische Ecologie en Evolutiebiologie Biodiversiteit: : en
Nadere informatie