Economische vooruitzichten: De ondraaglijke lichtheid van een recessie. Edwin De Boeck Financieel Forum Antwerpen 30 september 2008

Transcriptie

1 Economische vooruitzichten: De ondraaglijke lichtheid van een recessie Edwin De Boeck Financieel Forum Antwerpen 3 september 8

2 VS in recessie Recessie model: kans dat de economie in recessie zit Recessies volgens NBER Kans op recessie (in %)

3 VS - Een door-de-weekse recessie? Inkomen. Werkgelegenheid Vorige recessies Industriële productie Vorige recessies Verkopen Vorige recessies Vorige recessies: gemiddelde van de recessies sinds 973 = start van de recessie, voor 8 januari Vorige recessies

4 VS - Een door-de-weekse recessie? 8 8 Producentenvertrouwen (ISM) 8 Vorige recessies Consumentenvertrouwen (Conference Board) 8 Vorige recessies Werkloosheidsgraad 8 Vorige recessies Vorige recessies: gemiddelde van de recessies sinds Vastgoedmarkt jan/88 jan/9 jan/9 jan/97 jan/ jan/3 jan/ Huizenprijzen (jaarwijziging in %, Case Shiller) Vertrouwen in de bouw (NAHB)

5 VS Problemen op de hypotheekmarkt Overdreven kredietexpansie...,,, 9 3, 8 3,, 7,,,,, Q 98 Q 989 Q 998 Q 7 Uitstaande schuld van de gezinnen (in % van het BBP, ls) Schuldbetalingen (in % van het beschikbaar inkomen, rs) % 8% % % % % 8% Jun-98 % 3% % % jun/98 jun/99 Jun-99 Jun- Achterstallige hypotheekleningen (in %) Subprime hypotheken Prime hypotheken Jun- Jun- Jun-3 Jun- Jun- Jun- Jun-7 Jun-8 jun/ jun/ jun/ jun/3 jun/ jun/ jun/ jun/7 jun/8

6 zaaien uit tot globale kredietcrisis 3 Uitgifte geëffectiseerde kredieten (VS & Europa, in mld. USD) Waardering ABX-indexen (*) 3 7 8(*) MBSs (Mortgage-Backed Securities) ABSs (Asset-Backed Securities) (**) CDOs (Collateralised Debt Obligations) (*) jan.- aug.; (**) incl. auto, credit card, etc. excl. MBSs 3 jan/ feb/ apr/ - AAA Closing Price 7- AAA Closing Price - BBB Closing Price 7- BBB Closing Price jun/ jul/ sep/ nov/ jan/7 feb/7 apr/7 jun/7 jul/7 sep/7 nov/7 jan/8 feb/8 apr/8 jun/8 jul/8 (*) index van CDSs op asset-backed securities gelinkt aan hypotheekleningen

7 zaaien uit tot globale kredietcrisis Uitgifte geëffectiseerde kredieten (VS & Europa, in mld. USD) Gecumuleerde afschrijvingen en kapitaalinjecties sinds juni 7 (in mld. USD) (*) MBSs (Mortgage-Backed Securities) ABSs (Asset-Backed Securities) (**) CDOs (Collateralised Debt Obligations) feb. 8 maart 8 apr. 8 Afschrijvingen juni 8 juli 8 aug. 8 Kapitaalinjecties sept. 8 (*) jan.- aug.; (**) incl. auto, credit card, etc. excl. MBSs 7

8 zaaien uit tot globale kredietcrisis Aandelenmarkten (MSCI, in lokale munt, juni 7 = ) Fors opgelopen credit spreads (iboxx, in basispunten) Corp Non-Fin Snr. Corp Fin Snr. Corp Banks Sub jun/7 jul/7 aug/7 VS - Brede markt VS - Financials Europa - Brede markt Europa - Financials okt/7 nov/7 dec/7 feb/8 mrt/8 mei/8 jun/8 jul/8 sep/8 jan/ jul/ dec/ jun/ dec/ jun/ dec/ jun/3 dec/3 jun/ dec/ jun/ dec/ jun/ dec/ jun/7 dec/7 jun/8 8

9 Toenemende kredietschaarste Kredietcrisis schakelt monetaire stimulus uit Kredietverlening (jaarwijziging, in %) jan/99 dec/99 dec/ dec/ dec/ dec/3 dec/ dec/ dec/ dec/7 - jan/ jan/ jan/ jan/3 jan/ jan/ jan/ jan/7 jan/8 Variabele hypotheekrente ( jaar) Vaste hypotheekrente ( jaar) Beleidsrente Fed Kredieten aan bedrijven Consumentenkredieten Hypotheekleningen

10 Toenemende kredietschaarste Senior Loan Officer Survey Fed Bedrijfsinvesteringen onder druk 8 Strengere kredietvoorwaarden Soepelere kredietvoorwaarden Q Q Q Q Q 8 Hypotheekleningen Subprime hypotheken Bedrijven Prime hypotheken Kredietkaarten - - Q 98 Q 99 Q 99 Q Q Bedrijfsinvesteringen (uitrusting en software, jaarwijziging in %, ls) Geplande investeringen (nfib, rs)

11 VS Bodem van recessie nog niet bereikt Bouw stabiliseert nog niet Werkloosheid loopt verder op , ,,, aug/87 aug/9 aug/93 aug/9 aug/99 aug/ aug/ aug/ Bouwvergunningen Gestarte bouwprojecten 3, jan/9 jan/93 jan/9 jan/99 jan/ jan/ jan/8 Werkloosheidsgraad (ls) Uitkeringsaanvragen (rs)

12 Dreigt Japanscenario? Correctie van vastgoedzeepbel duurt jaren... Vastgoedpiek = Kwartalen ( = piek) Japan: commerciële landprijzen piekten in Q 99 en vielen daarna spectaculair terug Positief: snel ingrijpen van monetair en fiscaal beleid Maar: Opeenvolging van andere schokken aardbeving van begin 99 yen-appreciatie in 99 Aziatische crisis van 997 Beleidsfouten BTW-verhoging in 997 uitstel van de opkuis van de financiële sector tot in 997 VS goed op weg om Japanse fouten te vermijden: Duidelijke monetaire versoepeling Belangrijke kapitaal/liquiditeitsinjecties Aanpak van de problemen in de financiële wereld Japan 9 Commerciële landprijzen VS Huizenprijzen (case shiller)

13 Dreigt Japanscenario? Correctie van vastgoedzeepbel duurt jaren... Japan: commerciële landprijzen piekten in Q 99 en vielen daarna spectaculair terug Vastgoedpiek = Kwartalen ( = piek) Positief: snel ingrijpen van monetair en fiscaal beleid Maar: Fiscale kost van (oplossen van) bankencrisis Start crisis Bruto fiscale kost (% BBP) VS 988 3,7 Finland 99,8 Opeenvolging van andere schokken aardbeving van begin 99 yen-appreciatie in 99 Aziatische crisis van 997 Beleidsfouten Zweden 99 3, Mexico 99 9,3 BTW-verhoging in 997 uitstel van de opkuis van de financiële sector tot in 997 Japan 997 VS goed op weg om Japanse fouten te vermijden: Zuid-Korea 997 3, VS 7 Duidelijke monetaire versoepeling Belangrijke kapitaal/liquiditeitsinjecties Aanpak van de problemen in de financiële wereld Japan 9 Commerciële landprijzen VS Huizenprijzen (case shiller) 3

14 VS - Zwakke groei tot diep in 9 Economische groei doorheen financiële crisissen (reëel BBP, jaarwijziging in %) jaar eerder () jaar eerder () jaar eerder () start crisis (7) jaar later (8) jaar later (9) 3 jaar later () Mediaan economische groei doorheen 8 financiële crisissen in ontwikkelde economieën sinds 97 VS (jaren tussen haakjes, 8-: KBC AM vooruitzichten) Bron: Reinhart & Rogoff (8); VS: KBC AM vooruitzichten

15 Europa Geen ontkoppeling Reële BBP-groei (in %) 3 Ondernemersvertrouwen (standaardafwijking van het LT-gemiddelde) 3 % Q 99 Q 99 Q 99 Q 99 Q 998 Q Q Q Q Q 8-3 Q3 978 Q3 983 Q3 988 Q3 993 Q3 998 Q3 3 Q3 8 VS EMU Recessies VS ISM IFO

16 EMU - Industrie en uitvoer onder druk 8 % yoy % yoy Jan-99 Sep- May- Jan- Sep- May-7 Industriële productie (excl. bouw, ls) Industriële bestellingen (rs) Q 997 Q Q 3 Q EMU uitvoer (ls) Buitenlandse bestellingen in de Duitse industrie (rs)

17 EMU - Binnenlandse vraag klapt ineen. Gezinsbestedingen 8. Bedrijfsinvesteringen Q 997 Q Q 3 Q Gezinsbestedingen (% yoy, ls) Geplande grote aankopen (rs) - -. Q 997 Q Q 3 Q Bedrijfsinvesteringen (% yoy, ls) Ondernemersvertrouwen (EC, rs) 8

18 EMU - Arbeidsmarktklimaat verslechtert Daling aanwervingsplannen (std. afw. van LT-gemiddelde) Aantal werklozen neemt toe,,,,,, -, -, -, -, -, jan/ jan/ jan/ jan/ jan/8 PMI industrie PMI diensten EC 3 3 Jan-99 Jul- Jan- Jul-3 Jan- Jul- Jan-8

19 ,9,8,7,,,,3,, Opkomende economieën - Ontkoppeling? Opkomende economieën blijven behoorlijk groeien (reële BBP-groei, in %) Ontkoppeling (reële BBP-groei, in %) Wereld Traditionele industrielanden Opkomende economieën 7 8E 9E Recessies in de VS VS Opkomende economieën

20 Olie- en grondstoffenprijzen 7 Landbouwproducten 7 Aandeel in globale olieconsumptie (in %) 7 Grondstoffenprijzen (in USD, Januari = ) Olie US EU- Rest OESO Industriële metalen Non- OESO China Grondstoffenprijzen en conjunctuur (jaarwijziging in %) jan/ jan/ jan/ jan/ jan/8 - Jan-97 Jan-99 Jan- Jan-3 Jan- Jan-7 Voorlopende indicator (OESO & voornaamste EM, rs) Olieprijs (Brent, USD per vat, ls) Prijs industriële metalen (ls) -

21 Inflatie - Forse afkoeling in het verschiet Inflatie volgens verschillende olieprijsscenario s (in %) VS EMU 3 3 jan/7 mrt/7 mei/7 jul/7 sep/7 nov/7 jan/8 mrt/8 mei/8 jul/8 sep/8 nov/8 jan/9 mrt/9 mei/9 Basiscenario: olieprijs USD Olieprijs naar 7 USD Olieprijs keert terug naar jan/7 mrt/7 mei/7 jul/7 sep/7 nov/7 jan/8 mrt/8 mei/8 jul/8 sep/8 nov/8 jan/9 mrt/9 mei/9

22 EMU - Naar gematigde loonakkoorden? 9 IG-Metall akkoorden tussen en % van de initiële looneis Jaarwijziging, in % Groeivertraging beperkt risico van loonontsporing (EMU) Initiële looneis Akkoord Werkelijke loongroei - - Q 99 Q 997 Q 998 Q 999 Q Q Q Q 3 Q Q Q Q 7 Q 8 Q 9 Arbeidskosten per eenheid product (jaarwijz. in %, links) Economic sentiment (EC, - jaar, rechts) 9 8

23 Lagere inflatie, lagere rentes 7 Beleidsrentes (in %) Vooruitzichten 7 Obligatierente (in %) Vooruitzichten 3 mrt/98 mrt/99 mrt/ mrt/ mrt/ mrt/3 mrt/ FED mrt/ mrt/ ECB mrt/7 mrt/8 mrt/9 3 mrt/98 mrt/99 mrt/ mrt/ mrt/ mrt/3 VS mrt/ mrt/ EMU mrt/ mrt/7 mrt/8 mrt/9

24 Macro-economische vooruitzichten KBC In % Reële BBP-groei (%) VS,,,7 EMU,,,7 Wereld,8 3,7 3, Inflatie (%) VS,9,, EMU, 3,3,

25 België volgt EMU-gemiddelde Economische groei (reëel BBP, jaarwijziging in %) België =, +, EMU R²=,77 Economische groei (reëel BBP, jaarwijziging in %) (,39) (,8) Q 99 Q 999 Q Q Q 8 EMU België EMU België Duitsland Frankrijk Nederland

26 België - Forse groeivertraging Voorlopende indicatoren tonen verdere groeivertraging, 3 Vertrouwen brokkelt af (NBB, std. afw. van LT-gemiddelde),, 3,,, -, - -, -, - - -, - Q Q3 Q 3 Q3 Q Q3 7 BBP (jaarwijziging in %, rs) NBB (standaardafwijking LT-gemiddelde, rs) OESO (standaardafwijking LT-gemiddelde, rs) -, - -, jan/98 jan/ jan/ jan/ jan/ jan/8 Ondernemers Consumenten

27 België - vergroot recessiekans Kans op recessie klimt boven % Q 97 Q 978 Q 98 Q 99 Q 999 Q Recessie (opeenvolgende kwartalen van negatieve groei) Recessiemodel (kans op recessie in de volgende maanden)

28 België - en tast arbeidsmarkt aan. Werkgelegenheid (jaarwijziging in %) Werkloosheidsgraad (in %) Q 997 Q Q Q 9 Jobcreatie (ls) BBP (3 kwartalen eerder, rs) Jan-98 Jan- Jan- Jan- Jan- Jan-8

29 België - Uitvoer onder druk Marktaandeel op buitenlandse afzetmarkten (99=) yoy, in % - - Jan-9 Jan-98 Jan- Jan- Jan- Jan- Jan-8 Buitenlandse bestellingen (rs) Uitvoer (driemaands voortschrijdend gemiddelde, ls) België Duitsland Frankrijk Nederland Italië

30 België - Uitvoer onder druk Relatieve loonkosten tov. de buurlanden (987=) yoy, in % - - Jan-9 Jan-98 Jan- Jan- Jan- Jan- Jan-8 Buitenlandse bestellingen (rs) Uitvoer (driemaands voortschrijdend gemiddelde, ls) Arbeidskosten per eenheid product Loonkost per werknemer

31 België - Koopkrachtprobleem?. Reële loonstijging 99-8 (gemiddeld per jaar) Reële lonen (99 = ) België Duitsland Frankrijk Nederland Buurlanden EMU België Buurlanden EMU

32 België - Overheidsfinanciën in lastig parket Vorderingensaldo (in % van het BBP) Overheidsschuld (in % van het BBP) Vooruitzichten vorderingensaldo België -,3 -,9 EMU -, -,

33 België - LT-perspectief overheidsfinanciën verslechterd Uitgaven voor pensioenen en gezondheidszorg Toename uitgaven voor pensioenen en gezondheidszorg tegen Nl Bel D Fr (raming in ) (raming in ) Nl Bel D Fr Raming in Raming in

34 België - Wie zal beleidsombuiging betalen? 8 Expansief beleid (primair saldo, in % van het BBP) Budgettaire versoepeling (in % van het BBP) Fin Por Dui Oo Sp NL EMU Fr Lux It Gr Bel Irl

35 België - Wie zal beleidsombuiging betalen? Totale belastingdruk (in % van het BBP) 7 Zonder duidelijke verlaging van de uitgaven (lopende primaire uitgaven, in % van het BBP)

36 België - Overheidsapparaat relatief duur Overheidsuitgaven (in % van het BBP) Werkgelegenheid in de overheid (administratie, leger en verplichte sociale zekerheid, in % van het totaal) Ier Sp Lux Gr D Nl Por B Fin O It Sociale zekerheid Onderwijs Administratie Economisch beleid Lux F B Gr D O Nl Por I Sp Ier Fin Overige

37 België - Vooruitzichten Reële BBP-groei (%),8,,8 Inflatie (%),8,, Vorderingensaldo (in % van het BBP) Werkloosheid (in % van de beroepsbevolking) -, -,3 -,9,8,,