Duurzaamheid in weg- en waterbeheer

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Duurzaamheid in weg- en waterbeheer"

Transcriptie

1 Eventuele subtitel

2 Duurzaamheid in weg- en waterbeheer Programma voor deze sessie Platform WOW Eric Diepstraten (Rijkswaterstaat) Lindy Molenkamp (provincie Overijssel) Wat betekent klimaatverandering voor onze infrastructuur en het gebruik ervan? Wat doen wij aan het klimaat? Stellingen Discussie

3 Wat doet Platform WOW? WOW in een notendop Wegbeheerders Ontmoeten Wegbeheerders / Water Ontmoet Water Kennisuitwisseling rijk, provincies, gemeenten, waterschappen, waterleidingbedrijven, havens, sinds Landelijk congres: praktijkpresentaties, workshops, WOWprijs (Regionale) themasessies Meeloopdagen, nieuwsbrief, etc.

4 Doel van deze sessie Doel: met elkaar de volgende vragen uitdiepen Energie en Mobiliteit heeft in het verleden vooral de focus gehad op emissiereductie van voertuigen Welke kansen zijn er voor duurzaam infra beheer? Welke rol kan de overheid spelen om hier meer vorm aan te geven? Wat kunnen wij in de toekomst van de markt verwachten?

5 Impact klimaatverandering op infrastructuur Zeespiegelstijging: dijkversterking, afvoer binnenwater lastiger (Deltaprogramma) Warmere zomers: meer slijtage overlagingen, uitdroging dijken etc. (zorgplicht) Zwaardere regenbuien: afwatering Warmere winters: veranderingen in gladheidsbestrijding Wind: groenbeheer

6 Kan infrastructuur bijdragen aan het klimaat? Energie opwekken Bijv. energie uit asfalt (solarroad, trillingen), windmolens, waterkracht

7 Kan infrastructuur bijdragen aan het klimaat? Energie besparing Bijv. bermgrassap als strooizout, led verlichting, energiezuinige tunnels, etc Groen strooizout als duurzaam alternatief Het huidige strooizout heeft als nadeel dat metalen in bruggen en voertuigen sneller roesten. Bovendien komt al dat zout in de berm terecht, waardoor de bodem verzilt en planten verdwijnen.

8 Kan infrastructuur bijdragen aan het klimaat? Energie opslag Warmte (opslag) onder wegen

9 Kan infrastructuur bijdragen aan het klimaat? Geluid, lucht en energie combineren -luchtzuiverend geluidscherm

10 Voorbeeld Electriciteitsverbruik RWS

11 Voorbeeld Heinenoord Tunnel Barendrecht Andere Tunnels inmiddels ook in LED: Ketheltunnel, Vlaketunnel, Coentunnel, Velzertunnel, Zeeburgertunnel.

12 Stel heel RWS openbare verlichting in LED dimbaar OVL* vervangen einde levensduur na 20 jaar: 9 GWh besparing elektriciteit ton CO 2 Geen meerkosten OVL* versneld vervangen in 5 jaar: 27 GWh besparing elektriciteit ton CO 2 Meerkosten verdienen zich snel terug (incl. verlichting op bruggen en tunnels en terreinen) 27 GWh tov totaalverbruik RWS 181 GWh is een besparing van ongeveer 15%.

13 Knelpunten Wat maakt e.e.a complex? De energie wereld en de infrastructuur wereld missen integraliteit, daarom blijven er kansen liggen Innovaties krijgen geen vervolg of schalen niet op Wet en regelgeving werkt niet altijd mee Het imago van infrastructuur beheer

14 Stellingen In projecten komt duurzaamheid doorgaans te laat in beeld Innovaties zijn vaak succesvol maar worden zelden gekopieerd Duurzaamheid vraagt sectoroverstijgende samenwerking Assetmanagement (B&O) is strijdig met duurzaamheid De markt bedient de overheid maar stuurt niet op duurzaamheidsoplossingen Hoe pakken we dit samen aan? Waar kunnen jullie ons bij helpen? Wat hebben jullie van ons nodig?

15 Stelling 1 1 In projecten komt duurzaamheid doorgaans te laat in beeld 2 Hoe pakken we dit samen aan? Waar kunnen jullie ons bij helpen? Wat hebben jullie van ons nodig?

16 Stelling 2 2 Innovaties zijn vaak succesvol maar worden zelden gekopieerd Hoe pakken we dit samen aan? Waar kunnen jullie ons bij helpen? Wat hebben jullie van ons nodig?

17 Stelling Duurzaamheid vraagt sectoroverstijgende samenwerking 5 Hoe pakken we dit samen aan? Waar kunnen jullie ons bij helpen? Wat hebben jullie van ons nodig?

18 Stelling Assetmanagement (B&O) is strijdig met duurzaamheid Hoe pakken we dit samen aan? Waar kunnen jullie ons bij helpen? Wat hebben jullie van ons nodig?

19 Stelling De markt bedient de overheid maar stuurt niet op duurzaamheidsoplossingen Hoe pakken we dit samen aan? Waar kunnen jullie ons bij helpen? Wat hebben jullie van ons nodig?

Energiek water Leerjaar 2, schooljaar

Energiek water Leerjaar 2, schooljaar Energiek water Leerjaar 2, schooljaar 2017-2018 Rivier buiten haar oevers Maaslandkering 1. De opdrachtgever Nederland heeft veel grote rivieren en een groot deel van ons land ligt onder de zeespiegel.

Nadere informatie

Grip op de Maas kentallen voor energie opwek. in combinatie met ruimtebeslag

Grip op de Maas kentallen voor energie opwek. in combinatie met ruimtebeslag Grip op de Maas kentallen voor energie opwek in combinatie met ruimtebeslag Een eerste aanzet tot de vorming van typische kentallen en iconen ter verbinding van de werelden van Water, Landschap en Energie

Nadere informatie

Hoe voorkomen we een Genua, welke koers varen wij

Hoe voorkomen we een Genua, welke koers varen wij Hoe voorkomen we een Genua, welke koers varen wij Lindy Molenkamp Directeur Eef Uiterwijk Programmamanager eenheid Wegen en Kanalen provincie Overijssel * 28 maart 2019 * dia 1 Hoe voorkomen we een Genua,

Nadere informatie

WOW. Overbelading onderbelicht?

WOW. Overbelading onderbelicht? WOW Overbelading onderbelicht? Wat is overbelading? Te zware lading Verkeerde belading Te hoge aslasten Het is maar net wat je onder overbelading verstaat September 2015 Overbelading, onderbelicht? 2 Overbelading

Nadere informatie

Wat kan personele uitwisseling betekenen voor overheden onderling? 13 januari 2015

Wat kan personele uitwisseling betekenen voor overheden onderling? 13 januari 2015 Wat kan personele uitwisseling betekenen voor overheden onderling? 13 januari 2015 Platform WOW Achtergrond Platform WOW (Wegbeheerders Ontmoeten Wegbeheerders en Water ontmoet Water) richt zich op de

Nadere informatie

Geen bodemverontreiniging door Rijkswegen. beheer bodem bij Rijksinfrastructuur

Geen bodemverontreiniging door Rijkswegen. beheer bodem bij Rijksinfrastructuur Geen bodemverontreiniging door Rijkswegen beheer bodem bij Rijksinfrastructuur Missie vlotte en veilige doorstroming van het verkeer 2 beheer bodem Rijkswegen Maar 3 beheer bodem Rijkswegen Groot 4 beheer

Nadere informatie

Energieakkoorddoelstellingen. openbare verlichting: Stand van zaken. Dyana Loehr 21 januari 2016 Dyana.Loehr@rws.nl

Energieakkoorddoelstellingen. openbare verlichting: Stand van zaken. Dyana Loehr 21 januari 2016 Dyana.Loehr@rws.nl Energieakkoorddoelstellingen openbare verlichting: Stand van zaken Dyana Loehr 21 januari 2016 Dyana.Loehr@rws.nl SER Energieakkoord voor Duurzame groei (2013) Basis voor breed gedragen, robuust, toekomstbestendig

Nadere informatie

SER Energieakkoord voor Duurzame groei:

SER Energieakkoord voor Duurzame groei: Energieakkoorddoelstellingen openbare verlichting Dyana Loehr 19 januari 2015 Dyana.Loehr@rws.nl SER Energieakkoord voor Duurzame groei: Doelen: Gemiddeld 1,5% energiebesparing per jaar 100 Petajoule energiebesparing

Nadere informatie

Energieakkoorddoelstellingen. openbare verlichting: stand van zaken. Dyana Loehr 29 januari 2015 Dyana.Loehr@rws.nl

Energieakkoorddoelstellingen. openbare verlichting: stand van zaken. Dyana Loehr 29 januari 2015 Dyana.Loehr@rws.nl Energieakkoorddoelstellingen openbare verlichting: stand van zaken Dyana Loehr 29 januari 2015 Dyana.Loehr@rws.nl SER Energieakkoord voor Duurzame groei: Doelen: Gemiddeld 1,5% energiebesparing per jaar

Nadere informatie

Bodem & Klimaat. Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer

Bodem & Klimaat. Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer Bodem & Klimaat Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer Jaartemperaturen en warmterecords in De Bilt sinds het begin van de metingen in 1706 Klimaatverandering KNMI scenarios Zomerse dagen Co de Naam

Nadere informatie

Communicatie bij Gladheidsbestrijding. Nationaal Gladheidsbestrijdingscongres Ede, 1 oktober 2014

Communicatie bij Gladheidsbestrijding. Nationaal Gladheidsbestrijdingscongres Ede, 1 oktober 2014 Communicatie bij Gladheidsbestrijding Nationaal Gladheidsbestrijdingscongres Ede, 1 oktober 2014 Even voorstellen Arie Oskam, gemeente Houten Paul Bouman, platform WOW Dan Bekker, gemeente Utrecht En wie

Nadere informatie

Projectbureau Herstructurering Tuinbouw Bommelerwaard

Projectbureau Herstructurering Tuinbouw Bommelerwaard Projectbureau Herstructurering Tuinbouw Bommelerwaard Gemeente Maasdriel commissie Ruimte 9 januari 2013 Teun Biemond Jan Woertman 1 Inhoud 1. Voorstellen 2.Herstructurering en Duurzaamheid 3.Duurzame

Nadere informatie

Communicatie bij Gladheidsbestrijding. Nationaal Gladheidsbestrijdingscongres Ede, 1 oktober 2014

Communicatie bij Gladheidsbestrijding. Nationaal Gladheidsbestrijdingscongres Ede, 1 oktober 2014 Communicatie bij Gladheidsbestrijding Nationaal Gladheidsbestrijdingscongres Ede, 1 oktober 2014 Even voorstellen Arie Oskam, gemeente Houten Paul Bouman, platform WOW Dan Bekker, gemeente Utrecht En

Nadere informatie

Zaaien om te oogsten Inspiratiebijeenkomst duurzaamheid. Innorail, 8 maart 2018

Zaaien om te oogsten Inspiratiebijeenkomst duurzaamheid. Innorail, 8 maart 2018 Zaaien om te oogsten Inspiratiebijeenkomst duurzaamheid Innorail, 8 maart 2018 Ontwikkeling InnoRail Het netwerk voor spoor assetmanagement innovatie. Doel van InnoRail (why) Het voortdurend verbeteren

Nadere informatie

Waterschappen en Energieakkoord

Waterschappen en Energieakkoord Waterschappen en Energieakkoord Energiekansen in het Waterbeheer Hennie Roorda/Rafaël Lazaroms Unie van Waterschappen mei 5, 2014 1 Waar staan de waterschappen voor? Waterveiligheid (veilig wonen en werken

Nadere informatie

SER Energieakkoord voor Duurzame groei:

SER Energieakkoord voor Duurzame groei: Energieakkoorddoelstellingen openbare verlichting: stand van zaken Dyana Loehr 29 januari 2015 Dyana.Loehr@rws.nl SER Energieakkoord voor Duurzame groei: Doelen: Gemiddeld 1,5% energiebesparing per jaar

Nadere informatie

Eventuele subtitel. Veiligheid Bediening Kunstwerken

Eventuele subtitel. Veiligheid Bediening Kunstwerken Eventuele subtitel Aanleiding: OvV-onderzoek incident Den Uylbrug Zaandam Conclusies en aanbevelingen: Nu vooral technische blik op veiligheid. (te) Weinig oog voor Human Factors. Integrale benadering

Nadere informatie

Ambities voor openbare verlichting

Ambities voor openbare verlichting Ambities voor openbare verlichting Energiebesparingsdoelstellingen Energieakkoord 5 maart 2014 SER Energieakkoord voor Duurzame groei 6 september 2013 gepresenteerd Basis voor een breed gedragen, robuust

Nadere informatie

Energieakkoord-doelstellingen openbare verlichting en verkeersregelinstallaties

Energieakkoord-doelstellingen openbare verlichting en verkeersregelinstallaties Monitoren en benutten Energieakkoord OVL Agenda: 10:00 Toelichting op het Energieakkoord, de OVL-doelstellingen en de rol van Rijkswaterstaat (Dyana Loehr) Waarom is het IGOV aangehaakt (Arthur Klink)

Nadere informatie

Zuid-Holland is een mooie provincie met grote steden en veel groen. Zuid-Holland is

Zuid-Holland is een mooie provincie met grote steden en veel groen. Zuid-Holland is Klare taal Inleiding Zuid-Holland is een mooie provincie met grote steden en veel groen. Zuid-Holland is ook een kwetsbare provincie. De bodem daalt en de zeespiegel stijgt door klimaatverandering. Er

Nadere informatie

Renovatie 1 ste Coentunnel

Renovatie 1 ste Coentunnel Renovatie 1 ste Coentunnel Vanuit het perspectief van de Opdrachtnemer Jan Van Steirteghem Projectdirecteur Coentunnel Construction v.o.f. Woord vooraf Doelstelling van deze lezing is om jullie mee te

Nadere informatie

Wat vraagt de energietransitie in Nederland?

Wat vraagt de energietransitie in Nederland? Wat vraagt de energietransitie in Nederland? Jan Ros Doel/ambitie klimaatbeleid: Vermindering broeikasgasemissies in 2050 met 80 tot 95% ten opzichte van 1990 Tussendoelen voor broeikasgasemissies Geen

Nadere informatie

WATER- SCHAPPEN & ENERGIE

WATER- SCHAPPEN & ENERGIE WATER- SCHAPPEN & ENERGIE Resultaten Klimaatmonitor Waterschappen 2014 Waterschappen willen een bijdrage leveren aan een duurzame economie en samenleving. Hiervoor hebben zij zichzelf hoge ambities gesteld

Nadere informatie

Eventuele subtitel. Asfalt-Impuls

Eventuele subtitel. Asfalt-Impuls Eventuele subtitel Op weg naar een! Paul Cools Eef Uiterwijk Voorbereidingsteam WOW-dag, 5 oktober 2017 Op weg naar een! Onderhoud asfaltwegen 9 miljoen ton asfalt per jaar 100-125 per ton 1 miljard per

Nadere informatie

Voorstellen. Waterschap Hollandse Delta. John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie

Voorstellen. Waterschap Hollandse Delta. John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie Voorstellen Waterschap Hollandse Delta John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie Waterschap Hollandse Delta Dynamiek in de Delta [2] Inhoud De taken van het waterschap De dynamiek in de tijd Een dynamische

Nadere informatie

Stand van zaken samenwerking omgevingsvisie

Stand van zaken samenwerking omgevingsvisie Stand van zaken samenwerking omgevingsvisie Landschap, water en ondergrond Meer informatie: https://www.regiogv.nl/gemeenteraden/ruimtemobiliteit/samenwerking-omgevingsvisie/ 1 Inhoud 1. Proces samenwerking

Nadere informatie

Bedreigingen. Broeikaseffect

Bedreigingen. Broeikaseffect Bedreigingen Vroeger gebeurde het nogal eens dat de zee een gat in de duinen sloeg en het land overspoelde. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer. De mensen hebben de duinen met behulp van helm goed vastgelegd

Nadere informatie

Assetmanagement en geluid hoe leg je de verbinding? Petra Paffen (RWS GPO ICO)

Assetmanagement en geluid hoe leg je de verbinding? Petra Paffen (RWS GPO ICO) Assetmanagement en geluid hoe leg je de verbinding? (RWS GPO ICO) Inhoud Uitvoeringsgebied van Hoofdwegennet Verhardingen Assetmanagement Onderhoudsstrategie Verhardingsonderhoud Geluidsmaatregelen Combineren

Nadere informatie

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec) Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere

Nadere informatie

Regionale Energie- Strategieën

Regionale Energie- Strategieën Ontwerp van het Regionale Energie- Strategieën Woningen en gebouwen 7 februari 2019 Presentatie RES Kennisfestival Lokale Energie Zwolle 1 Klimaatakkoord: nationale opgave voor de RES-sen Tafel elektriciteit:

Nadere informatie

KLIMAAT, ENERGIE EN GRONDSTOFFEN

KLIMAAT, ENERGIE EN GRONDSTOFFEN KLIMAAT, ENERGIE EN GRONDSTOFFEN AKKOORDEN EN GREEN DEALS Rafaël Lazaroms Coördinator Energie en duurzaamheid Unie van Waterschappen 1. Duurzaamheid en taken waterschappen 2. Duurzame ambities in akkoorden

Nadere informatie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!

Nadere informatie

De economische kansen van de glastuinbouw Workshop - G. Datum 05 april 2011

De economische kansen van de glastuinbouw Workshop - G. Datum 05 april 2011 De economische kansen van de glastuinbouw Workshop - G Datum 05 april 2011 EMT debat 5 apr. 2011 Stef Huisman & Sjaak Bakker Economisch belang glastuinbouw Glastuinbouw Ned - Groente & Bloemen Areaal 10.000

Nadere informatie

De Kromme Rijnstreek Off Grid in Hoe kan dat eruit zien?

De Kromme Rijnstreek Off Grid in Hoe kan dat eruit zien? De Kromme Rijnstreek Off Grid in 00. Hoe kan dat eruit zien? De gemeenten Houten, Wijk bij Duurstede en Bunnik op weg naar energieneutraal in 00 Exact bepalen hoe het energiesysteem van de toekomst er uit

Nadere informatie

SER Energieakkoord voor Duurzame groei

SER Energieakkoord voor Duurzame groei Energieakkoord-doelstellingen OVL en VRI s, Dyana Loehr, 10 september 2014 1 Energieakkoorddoelstellingen openbare verlichting en verkeersregelinstallaties Dyana Loehr 10 september 2014 SER Energieakkoord

Nadere informatie

Aanpak regie verzilting Noord-Nederland. Titian Oterdoom

Aanpak regie verzilting Noord-Nederland. Titian Oterdoom Aanpak regie verzilting Noord-Nederland Titian Oterdoom Toename verzilting Bodemdaling zeespiegelstijging Grilliger neerslagpatroon met langere perioden van droogte Warmer klimaat meer verdamping gewassen

Nadere informatie

ECONOMISCH ONDERZOEK EN ADVIES. Maatschappelijk kosteneffectieve Energietransitie

ECONOMISCH ONDERZOEK EN ADVIES. Maatschappelijk kosteneffectieve Energietransitie Maatschappelijk kosteneffectieve Energietransitie Inhoud 1. Introductie Decisio en Energie 2. Achtergrond: energietransitieopgave 3. Onze gereedschapskist 4. Maatschappelijke kosteneffectiviteit 5. Meer

Nadere informatie

Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen

Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen Fons Claessen sr.adviseur klimaat, energie & duurzaamheid Gemeente Nijmegen Waarom moeten we iets doen?? 1: Klimaatverandering 2: Energie en grondstoffen 3.

Nadere informatie

Een beter en nieuw NWB door samenwerking én innovatie

Een beter en nieuw NWB door samenwerking én innovatie Innovatie versnelt: Een beter en nieuw NWB door samenwerking én innovatie Geobuzz, 22 november 2017 Contact: Eric van der Ster (eric.vander.ster@rws.nl) Inhoud Agenda: Voorstellen Doel workshop Het programma

Nadere informatie

Werkblad Introductieles Eneco EnergieLab

Werkblad Introductieles Eneco EnergieLab Werkblad Introductieles Eneco EnergieLab Naam: Datum: Fossiele brandstoffen Energie laat apparaten werken. Veel apparaten gebruiken energie. Bijvoorbeeld de waterkoker, je telefoonoplader en het digibord.

Nadere informatie

Waterschap Hollandse Delta. dynamiek in de delta

Waterschap Hollandse Delta. dynamiek in de delta Waterschap Hollandse Delta dynamiek in de delta Inhoud De dynamiek in de tijd Een dynamische ruimte De opgaven nu en voor de toekomst Water besturen Functionele overheid Algemeen belang en specifiek belang

Nadere informatie

Duurzame mobiliteit. Integraal werken aan klimaatbeleid, luchtkwaliteit en goed mobiliteitsbeleid WOW-dag Martien Das Rijkswaterstaat WVL

Duurzame mobiliteit. Integraal werken aan klimaatbeleid, luchtkwaliteit en goed mobiliteitsbeleid WOW-dag Martien Das Rijkswaterstaat WVL Duurzame mobiliteit Integraal werken aan klimaatbeleid, luchtkwaliteit en goed mobiliteitsbeleid WOW-dag 2017 Martien Das WVL De uitdaging Mobiliteit zorgt voor gemiddeld ca 20% CO2-emissie, 1/3 van energievraag

Nadere informatie

Planning 2019 tot 2022

Planning 2019 tot 2022 Planning 2019 tot 2022 Hoe gaan we VAN Gas NAAR Waterstof? 1 Waterstofplannen eind 2019 klaar 2 Daarna besluit toepassen in Nijstad-Oost Met consortium van partijen ontwikkelen waterstof Cv-ketel 3 Realisatie

Nadere informatie

Rijksbrede Initiatieven Duurzame Energie & Energiebesparing

Rijksbrede Initiatieven Duurzame Energie & Energiebesparing Rijksbrede Initiatieven Duurzame Energie & Energiebesparing Schakeldag 2015 25 juni 2015 Anita Baas, Michiel Bakker, Nelson Verheul Irma Thijssen Inhoud Rijksbrede aanpak & ambitie Rijksbrede programma

Nadere informatie

Samen omschakelen Arnhem, 7 september 2016

Samen omschakelen Arnhem, 7 september 2016 Samen omschakelen Arnhem, 7 september 2016 Waarom zijn we bijeen? Verduurzaming energievoorziening Samenwerking om de NL ambitie te verwezenlijken Samenwerking vanaf de start van initiatieven Draagvlak

Nadere informatie

NAS Stef Meijs Netwerkdag Ruimtelijke Adaptatie 19 jan 2017

NAS Stef Meijs Netwerkdag Ruimtelijke Adaptatie 19 jan 2017 NAS 2016 Stef Meijs Netwerkdag Ruimtelijke Adaptatie 19 jan 2017 Het verhaal van de NAS Voorgeschiedenis Trends en bollenschema s Focus op urgente risico s Vervolg: proces en acties 2 Ministerie van Infrastructuur

Nadere informatie

Klimaatadaptatie. Charles Aangenendt

Klimaatadaptatie. Charles Aangenendt Klimaatadaptatie Charles Aangenendt Adaptatie Ruimte en Klimaat 2006: start Nationaal Programma Adaptatie Ruimte en Klimaat (ARK) Doel: klimaatbestendig maken van ruimtelijke inrichting lange termijn:

Nadere informatie

Zonne-energie op kleine daken

Zonne-energie op kleine daken Zonne-energie op kleine daken Inhoud De energietransitie Energieneutraal De Glind Inventarisatie Glindse daken Mogelijkheden Kleine daken Vervolg Vragen De energietransitie Gebruik van fossiele brandstoffen

Nadere informatie

DE KOSTEN EN BATEN VAN SCHAPEN OP DE DIJK

DE KOSTEN EN BATEN VAN SCHAPEN OP DE DIJK DE KOSTEN EN BATEN VAN SCHAPEN OP DE DIJK De economie en financiën van meekoppelen op de terreinen bodem, water, energie en klimaat Flexival 25 januari 2018 Jurgen van der Heijden INHOUDSOPGAVE 1. Meervoudige

Nadere informatie

openbare verlichting

openbare verlichting Duurzame Verlichtingstafel financiering Programma: 13:30 Opening Martijn Vroom Welkom Kees Geldof, gastheer gem. Utrecht 13:35 Energieakkoorddoelen OVL, Dyana Loehr 13:55 Financiering OVL Utrecht, Hilde

Nadere informatie

Verbinden van onder- en bovengrond

Verbinden van onder- en bovengrond Verbinden van onder- en bovengrond Herontwikkeling industriële locaties Inhoud - Korte toelichting locaties - Ontwikkelopgave - Verbinden onder- en bovengrond - Discussie Deventer 18 november 2010 Gerben

Nadere informatie

Concept Ruimtelijk Perspectief Windenergie op Land

Concept Ruimtelijk Perspectief Windenergie op Land Concept Ruimtelijk Perspectief Windenergie op Land 3 februari 2010 Inhoudsopgave 1. Aanleiding, doel en aanpak 2. Waar wél; concentratiegebieden 3. Waar niét: vrijwaringsgebieden i 4. Overig Nederland

Nadere informatie

Helmonds Energieconvenant

Helmonds Energieconvenant Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende

Nadere informatie

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo Maak werk van zon & wind Tynaarlo Aanleiding Najaarsnota 2008 aankondiging plannen voor duurzame energie Voorjaar 2009 ontwikkelen scenario s Mei 2009 raadpleging inwoners Tynaarlo Juni 2009 voorstellen

Nadere informatie

Zon op Infra. Bijeenkomst 14 maart 2019 Planetarium Amsterdam. Wijnand van Hooff

Zon op Infra. Bijeenkomst 14 maart 2019 Planetarium Amsterdam. Wijnand van Hooff Zon op Infra Bijeenkomst 14 maart 2019 Planetarium Amsterdam Wijnand van Hooff Welkom en programma van vandaag 13.30 uur Opzet en aanpak NC Zon op Infra Wijnand van Hooff, TKI Urban Energy 13.45 uur Overzicht

Nadere informatie

Duurzaamheid bij RWS. Van visie naar praktijk. Annette Augustijn. Symposium Duurzame Infrastructuur 28 april 2011, Woerden

Duurzaamheid bij RWS. Van visie naar praktijk. Annette Augustijn. Symposium Duurzame Infrastructuur 28 april 2011, Woerden Ministerie van Infrastructuur en Milieu Duurzaamheid bij RWS Van visie naar praktijk Symposium Duurzame Infrastructuur 28 april 2011, Woerden Annette Augustijn Programmadirecteur Duurzaam RWS 28 april

Nadere informatie

Kringlooplandbouw: Meer verdienen met aandacht voor het natuurlijk systeem. Linda van der Weijden

Kringlooplandbouw: Meer verdienen met aandacht voor het natuurlijk systeem. Linda van der Weijden Kringlooplandbouw: Meer verdienen met aandacht voor het natuurlijk systeem Linda van der Weijden Opzet Inhoud: Hoe ontwikkel je met het natuurlijk systeem? Proces: Hoe pakken we dat aan? 2 Wat is kringlooplandbouw?

Nadere informatie

de slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie

de slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie de slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie 1 Alliander is van jou Wij staan voor een energievoorziening die iedereen onder gelijke condities toegang geeft

Nadere informatie

Klimaatakkoord: Kijkje in de keuken. Coen Bernoster

Klimaatakkoord: Kijkje in de keuken. Coen Bernoster Klimaatakkoord: Kijkje in de keuken Coen Bernoster 19-7-2018 Voor wie? Regio, gemeenten, woningbouwcorporaties in Noord-Holland Voor wat? Aardgasvrij, duurzame bedrijventerreinen en energiebesparing Hoe?

Nadere informatie

Klimaatakkoord: Kijkje in de keuken. Ingrid Giebels

Klimaatakkoord: Kijkje in de keuken. Ingrid Giebels Klimaatakkoord: Kijkje in de keuken Ingrid Giebels 1-11-2018 Voor wie? Regio, gemeenten, woningbouwcorporaties in Noord-Holland Voor wat? Aardgasvrij, en energiebesparing Hoe? Faciliteren, aanjagen en

Nadere informatie

Dijken versterken en rivieren verruimen

Dijken versterken en rivieren verruimen Dijken versterken en rivieren verruimen Josan Tielen Rijkswaterstaat Water, Verkeer & Leefomgeving Waterveiligheid in Nederland Al eeuwen bescherming door dijken Waterveiligheid geregeld bij wet Sinds

Nadere informatie

VERANDERENDE VERBINDINGEN ASSETMANAGEMENT VERBINDT NEDERLAND

VERANDERENDE VERBINDINGEN ASSETMANAGEMENT VERBINDT NEDERLAND VERANDERENDE VERBINDINGEN ASSETMANAGEMENT VERBINDT NEDERLAND Ing. Ed Smulders InterProAdvies Tilburg WATERWAYS Rijkswaterstaat, Provinces, Waterschappen (public) Value: EUR 10-100 bn RAILWAYS 1837 ProRail

Nadere informatie

GREEN DEAL DUURZAME ENERGIE

GREEN DEAL DUURZAME ENERGIE GREEN DEAL DUURZAME ENERGIE In kort bestek Rafael Lazaroms INHOUDSOPGAVE 1. Wat houdt het in? 2. Motieven, doelstellingen en ambities 3. Organisatiestructuur GELOOFWAARDIGE BOODSCHAP Waterschappen hebben

Nadere informatie

Balans van de Leefomgeving

Balans van de Leefomgeving Balans van de Leefomgeving 14 september 2010 Maarten Hajer Agenda 2 In vogelvlucht Successen Resterende problemen Inzoomen op grote dossiers, inclusief beleidsopties Gevolgen van economische crisis Successen:

Nadere informatie

Conferentie Kennis voor Klimaat. WORKSHOP Afwegingskader voor het klimaatbestendig inrichten van Nederland

Conferentie Kennis voor Klimaat. WORKSHOP Afwegingskader voor het klimaatbestendig inrichten van Nederland Conferentie Kennis voor Klimaat WORKSHOP Afwegingskader voor het klimaatbestendig inrichten van Nederland Vz: Cees Moons Organisatie: Aad Sedee & Aalt Leusink 27 november 2008 Context Adaptatieprogramma

Nadere informatie

Introductie Presentatie aan Bewonersorganisatie. Milieu en Kortenbos Wat kunnen we zelf doen

Introductie Presentatie aan Bewonersorganisatie. Milieu en Kortenbos Wat kunnen we zelf doen Introductie Presentatie aan Bewonersorganisatie Milieu en Kortenbos Wat kunnen we zelf doen Wie ben ik? Mijn naam is Graham Degens Ik heb >30 jaar in de olie industrie gewerkt, om olie en gas optimaal

Nadere informatie

Minder geluidoverlast langs de provinciale weg

Minder geluidoverlast langs de provinciale weg Minder geluidoverlast langs de provinciale weg SBIR oproep van RVO, samen met Provincie Noord-Holland en Provincie Zuid-Holland SBIR = Small Business Innovation Research Ongeveer 525 km aan provinciale

Nadere informatie

Klimaatcompensatie investeren in een schone toekomst

Klimaatcompensatie investeren in een schone toekomst Klimaatcompensatie investeren in een schone toekomst Van warme douche, autorit en vliegvakantie tot het verwarmen van ons huis: alles wat we in ons dagelijks leven doen, leidt tot uitstoot van broeikasgassen.

Nadere informatie

Integraal duurzaam opdrachtgeverschap Vervanging en Renovatie

Integraal duurzaam opdrachtgeverschap Vervanging en Renovatie Integraal duurzaam opdrachtgeverschap Vervanging en Renovatie Brede evaluatiebijeenkomst Grip op de Maas David Janssen 13 maart 2018 Inhoud workshop Kort de inhoud; aanleiding en context Vervanging en

Nadere informatie

Het juiste voertuig voor de juiste weg. ZWAARTEKRACHT Landelijke WOW-dag 5 oktober 2017

Het juiste voertuig voor de juiste weg. ZWAARTEKRACHT Landelijke WOW-dag 5 oktober 2017 Het juiste voertuig voor de juiste weg ZWAARTEKRACHT Landelijke WOW-dag 5 oktober 2017 Wat is Zwaartekracht? Samenwerking tussen de beleids- en uitvoeringsdiensten van het Ministerie van Infrastructuur

Nadere informatie

1 Inleiding. Verslag. HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning

1 Inleiding. Verslag. HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning Verslag In kader van: Ruimtelijke Visie Grootschalige Duurzame Energie Gemeente Heumen Datum: 30 november 2018 HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning Ons kenmerk: BG2639N004D01 Onderwerp: Verslag

Nadere informatie

Nieuwsbrief 'Onderzoekslijn Toekomstbestendige Natte Kunstwerken' Delft, 23 maart 2017

Nieuwsbrief 'Onderzoekslijn Toekomstbestendige Natte Kunstwerken' Delft, 23 maart 2017 Nieuwsbrief 'Onderzoekslijn Toekomstbestendige Natte Kunstwerken' Delft, 23 maart 2017 Het is maart 2017. Hoog tijd om weer iets van onze onderzoekslijn Toekomstbestendige Natte Kunstwerken te laten horen!

Nadere informatie

De CO2-voetafdruk. Startpunt voor besparen en vergroenen. Rob van der Rijt klimaatplein.com

De CO2-voetafdruk. Startpunt voor besparen en vergroenen. Rob van der Rijt klimaatplein.com De CO2-voetafdruk. Startpunt voor besparen en vergroenen. Rob van der Rijt klimaatplein.com De prijs van CO2 Gevolgen klimaatakkoord Parijs Uitdaging: energiebesparing en duurzame opwekking. Prijzen per

Nadere informatie

Klimaatadaptatie. De gemeente Renkum Manon Wille Projectmanager Water

Klimaatadaptatie. De gemeente Renkum Manon Wille Projectmanager Water 31-5-2016 Klimaatadaptatie Manon Wille Projectmanager Water De gemeente Renkum Ligt aan de Rijn, op de zuidflank van de Veluwe Ligt tussen Wageningen en Arnhem 32.000 inwoners 6 dorpen Veel natuur Weinig

Nadere informatie

Klimaatadaptatie. Manon Wille Projectmanager Water

Klimaatadaptatie. Manon Wille Projectmanager Water Klimaatadaptatie Manon Wille Projectmanager Water De gemeente Renkum Ligt aan de Rijn, op de zuidflank van de Veluwe Ligt tussen Wageningen en Arnhem 32.000 inwoners 6 dorpen Veel natuur Weinig landbouw

Nadere informatie

Naar minder harde grenzen. Luc Kohsiek Dijkgraaf

Naar minder harde grenzen. Luc Kohsiek Dijkgraaf Naar minder harde grenzen Luc Kohsiek Dijkgraaf Inhoud Het klimaat verandert De samenleving verandert Van scherpe scheiding tussen overheid en burgers naar participerende samenwerking Van scherpe scheiding

Nadere informatie

Werksessie 1 Effectief en efficiënt gebruik van de vaarweg: Blauwe Golf en Verkeersmanagement

Werksessie 1 Effectief en efficiënt gebruik van de vaarweg: Blauwe Golf en Verkeersmanagement Werksessie 1 Effectief en efficiënt gebruik van de vaarweg: Blauwe Golf en Verkeersmanagement Kim Hofhuis Platform WOW Bart Bosman Provincie Noord-Holland Verkeersmanagement Efficiënt, effectief gebruik

Nadere informatie

7) Kwaliteit van het openbaar bestuur

7) Kwaliteit van het openbaar bestuur 7) Kwaliteit van het openbaar bestuur Toelichting mutatie plandoel Samen met de bijstelling van budgetten stellen wij uw Staten voor om t.a.v. deze kerntaak een wijziging m.b.t. de plandoelen te accorderen.

Nadere informatie

Duurzaamheid. Openbare wijkraad vergadering 15 nov 2018

Duurzaamheid. Openbare wijkraad vergadering 15 nov 2018 Duurzaamheid Openbare wijkraad vergadering 15 nov 2018 Duurzaamheid Duurzaamheid Duurzame ontwikkeling is de ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van de toekomstige

Nadere informatie

Ondergrondse opslag. Kansen en dilemma s

Ondergrondse opslag. Kansen en dilemma s Ondergrondse opslag Kansen en dilemma s Nut en noodzaak? 2 Historisch perspectief Aanname alles is optimaal geregeld, water volgt functie; Nu voldoende water door externe aanvoer; Weinig urgentie voor

Nadere informatie

1 Inleiding. Verslag. HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning

1 Inleiding. Verslag. HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning Verslag In kader van: Ruimtelijke Visie Grootschalige Duurzame Energie Gemeente Heumen Datum: 30 november 2018 HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning Ons kenmerk: BG2639TPNT1811301315 Onderwerp:

Nadere informatie

Circulaire Economie in de GWW Betekenis voor de baggersector. Evert Schut Rijkswaterstaat Water Verkeer en Leefomgeving

Circulaire Economie in de GWW Betekenis voor de baggersector. Evert Schut Rijkswaterstaat Water Verkeer en Leefomgeving Circulaire Economie in de GWW Betekenis voor de baggersector Evert Schut Water Verkeer en Leefomgeving 2 RWS ONGECLASSIFICEERD 3 RWS ONGECLASSIFICEERD 4 RWS ONGECLASSIFICEERD 5 RWS ONGECLASSIFICEERD 6

Nadere informatie

Productie van hernieuwbare energie in de woning/wijk

Productie van hernieuwbare energie in de woning/wijk Productie van hernieuwbare energie in de woning/wijk Energiebehoefte van woningen/woonwijken Huidige gemiddelde energievraag van een woning 1. Warmte aardgas 1400 m3 2. Licht & kracht elektriciteit 3000

Nadere informatie

T.OP Kustzone Ruimte Vlaanderen en gebiedsontwikkeling

T.OP Kustzone Ruimte Vlaanderen en gebiedsontwikkeling T.OP Kustzone Ruimte Vlaanderen en gebiedsontwikkeling Stijn Vanderheiden Ruimte Vlaanderen Oostende, 21 september 2016 Vlaams ruimtelijk ontwikkelingsbeleid: 4 ambities 1. Nieuw beleidskader voor de lange

Nadere informatie

Zon op Infra. Een overzicht van de mogelijkheden Hans de Neve Mattijs Erberveld. Partner in solar energy solutions

Zon op Infra. Een overzicht van de mogelijkheden Hans de Neve Mattijs Erberveld. Partner in solar energy solutions Zon op Infra Een overzicht van de mogelijkheden Hans de Neve Mattijs Erberveld Klimaatakkoord Reductie CO2 emissies met 49% tegen 2030 Elektriciteit sector: 21 GWp PV op land (75 Pjoule 20 TWh per jaar)

Nadere informatie

- Kennis voor Klimaat en het Deltaprogramma - Adaptief deltamanagement

- Kennis voor Klimaat en het Deltaprogramma - Adaptief deltamanagement - Kennis voor Klimaat en het Deltaprogramma - Adaptief deltamanagement Projectendag Kennis voor Klimaat Amersfoort, 7 april 2011 Pieter Bloemen Staf Deltacommissaris 1 Intentieverklaring DC - directie

Nadere informatie

Inspreekreactie Eilandraad Marken Raadsvergadering 5 september 2013 m.b.t. agendapunt bespreken verslag Langs de kernen d.d.

Inspreekreactie Eilandraad Marken Raadsvergadering 5 september 2013 m.b.t. agendapunt bespreken verslag Langs de kernen d.d. Inspreekreactie Eilandraad Marken Raadsvergadering 5 september 2013 m.b.t. agendapunt bespreken verslag Langs de kernen d.d. 30 januari 2013 Goedenavond Burgemeester en leden van de politiek in de gemeente

Nadere informatie

De noodzaak voor geïntegreerd ontwerpen en plannen van de energietransitie in de stad

De noodzaak voor geïntegreerd ontwerpen en plannen van de energietransitie in de stad De noodzaak voor geïntegreerd ontwerpen en plannen van de energietransitie in de stad Delft, 9 maart 2018 Sander Fijn van Draat, Mark Jurjus, Hans Schneider Beheert het netwerk voor gas en stroom Inhoudsopgave

Nadere informatie

Ja. Ja. D66 wil dat Groningen in 2040 al CO 2- neutraal is en wil dat de provincie een ambitieuze regionale energiestrategie opstelt.

Ja. Ja. D66 wil dat Groningen in 2040 al CO 2- neutraal is en wil dat de provincie een ambitieuze regionale energiestrategie opstelt. CDA - Wij zijn voor kleinschalige windenergie rond boerderijen. Onduidelijk. ChristenUnie 2035: 60% 2045: 100% 2050: 100% klimaatneutraal Ja. Net als zonnedaken en windmolens op zee, zijn windmolens op

Nadere informatie

30196 Duurzame ontwikkeling en beleid. Brief van de minister van Infrastructuur en Milieu. Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

30196 Duurzame ontwikkeling en beleid. Brief van de minister van Infrastructuur en Milieu. Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal 30196 Duurzame ontwikkeling en beleid Nr. 459 Brief van de minister van Infrastructuur en Milieu Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 5 juni 2016 Met deze brief informeer

Nadere informatie

COB-congres. Workshop Energiereductie in tunnels met civieltechnische maatregelen. Johan Naber RWS GPO Harry de Haan Elumint

COB-congres. Workshop Energiereductie in tunnels met civieltechnische maatregelen. Johan Naber RWS GPO Harry de Haan Elumint COB-congres Workshop Energiereductie in tunnels met civieltechnische maatregelen Johan Naber RWS GPO Harry de Haan Elumint Met medewerking van Hans Huijben 2 RWS BEDRIJFSVERTROUWELIJK - Definitie van het

Nadere informatie

BUIKSLOTERHAM INTEGRATED ENERGY SYSTEM

BUIKSLOTERHAM INTEGRATED ENERGY SYSTEM BIES BUIKSLOTERHAM INTEGRATED ENERGY SYSTEM Naar een duurzaam en geïntegreerd energiesysteem voor een wijk in transitie Een onderzoek uitgevoerd door: Met ondersteuning van: Foto: AEROPHOTO-SCHIPHOL 1

Nadere informatie

Toekomstradar Assets

Toekomstradar Assets Toekomstradar Assets Een hulpmiddel om slimme keuzes te maken bij het vernieuwen, vervangen en onderhouden van assets MRA programma smart mobility: Smart mobility, business as usual in de MRA 1 Toekomstradar

Nadere informatie

Energiebesparing Gemeente Huizen

Energiebesparing Gemeente Huizen Energiebesparing Gemeente Huizen Programma presentatie Duurzaam Bouwloket De aanpak en landelijke ontwikkelingen Stapsgewijs naar aardgasvrij Subsidies en regelingen Duurzaam Bouwloket Voor onafhankelijke

Nadere informatie

Rijswijk -Informatiecentrum 9 december 2013 bert nagtegaal

Rijswijk -Informatiecentrum 9 december 2013 bert nagtegaal Rijswijk -Informatiecentrum 9 december 2013 bert nagtegaal Geworteld wonen 9 DECEMBER e.v. Wat verstaan de potentiele bewoners onder duurzaamheid vinden de bewoners belangrijk als het gaat om duurzaamheid

Nadere informatie

Milieudienst West-Holland. Klimaatprogramma Holland Rijnland en Rijnstreek 2008-2012. Gerrit Jan Schraa Programmaleider

Milieudienst West-Holland. Klimaatprogramma Holland Rijnland en Rijnstreek 2008-2012. Gerrit Jan Schraa Programmaleider Klimaatprogramma Holland Rijnland en Rijnstreek 2008-2012 Gerrit Jan Schraa Programmaleider Klimaatprogramma Vervolg op Klimaatbeleid 2003-2007 Waarom een Klimaatprogramma? Wat houdt het programma in?

Nadere informatie

Waar komen Swung en assetmanagement elkaar tegen?

Waar komen Swung en assetmanagement elkaar tegen? M+P MBBM groep www.mp.nl Mensen met oplossingen Waar komen Swung en assetmanagement elkaar tegen? GTL 2016 Jan Hooghwerff Wout Schwanen M+P 2 Aanleiding 3 Onderwerpen Aanleiding Assetmanagement: wat is

Nadere informatie

Agenda. Door Matthijs Kok, ODMH

Agenda. Door Matthijs Kok, ODMH Agenda Rondje kennismaking Presentatie regionale energiestrategie Uitwisselen kennis en ervaringen Vragen aanpak EZ/belastingdienst Verdere samenwerking EnCo s Midden Holland Door Matthijs Kok, ODMH Aanpak

Nadere informatie

Meer duurzaamheid in de GWW: Laat je inspireren en leer van elkaar!

Meer duurzaamheid in de GWW: Laat je inspireren en leer van elkaar! Meer duurzaamheid in de GWW: Laat je inspireren en leer van elkaar! Lie Chahboun 14 april 2015 Programmabureau Duurzaam GWW RVO.nl Wie heeft (nog) Duurzaam Inkopen beleid? Wie koopt 100% duurzaam in? Wie

Nadere informatie

BAMM/U201101915 Lbr. 11/070

BAMM/U201101915 Lbr. 11/070 Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad informatiecentrum tel. (070) 373 8020 betreft Gladheidbestrijding uw kenmerk ons kenmerk BAMM/U201101915 Lbr. 11/070 bijlage(n) 2 datum 11 november 2011

Nadere informatie