Bijzonder procesdoel 1: Erkenning van de mens als zingever

Transcriptie

1 PROCESDOEL 5: Oefening in zingeving Bijzonder procesdoel 1: Erkenning van de mens als zingever Eerste leerjaar B 5.1. Herkennen en verkennen Wie geeft zin aan mijn leven? * het gezin waarin ik leef - ze houden van mij - ze geven om mij - hun bezorgdheid - in bescherming nemen - hun bescherming - hun aandacht - hun bereidheid te luisteren - hun waardering - de tijd die ze aan mij willen spenderen * de mensen rondom mij - mijn familie - betonen interesse - mijn vrienden - aanvaarden mij - vertrouwen mij * mijn omgang met die anderen - ik voel mij verbonden met anderen - ik ben graag bij anderen Wat geeft zin aan mijn leven? Beroepsvoorbereidend leerjaar 5.1. Herkennen en verkennen De zingeving van anderen * Wie geeft zin aan hun leven? - het gezin waarin die anderen leven - ze houden van hen - ze geven om hen - de mensen rondom hén - hun familie - hun vrienden - hun omgang met anderen - hun verbondenheid met anderen - graag bij die anderen zijn * Wat geeft zin aan hun leven? - de dingen die ze allemaal kunnen Verschillen en overeenkomsten * Mijn zingeving kan in kleine of grote mate verschillen van die van anderen - keuzes die we maken: belangrijk en niet belangrijk is persoonlijk - gevoelens die we koesteren - waarde(n) die aan iemand of iets wordt (en) gehecht

2 * de dingen die ik allemaal kan en weet - op school - op het sportveld - thuis 5.2. Integreren van zingeving Zin geven aan je eigen leven - eigen gevoelens: van wie en waarvan ik hou, wat ik schoon vind - leren inzien dat mensen en dingen voor mij veel waarde kunnen hebben - leren uitmaken wat je belangrijk vindt * Toestand waarin mensen verkeren bepaalt vaak de zingeving - toestand in het gezin - plaats in het gezin - de plaats in de samenleving - gezondheidssituatie - de cultuur waarin we leven - de cultuur die onze opvoeding bepaalt - de levensovertuiging: gelovig of niet-gelovig - leeftijd - waar je werd geboren 5.2. Integreren van zingeving Zin geven aan je eigen leven - inzien dat er veel zaken zijn die je zelf niet kunt bepalen - leren uitmaken wat belangrijk voor jou is - leren inzien dat zingeving kan verschillen, maar daarom niet fout is 1ste leerjaar 2de graad 5.1. Verdiepen en integreren van zingeving 5.1. Verdieping 2 de leerjaar 2de graad Hoe kunnen we het zin geven aan ons leven verder uitbouwen? * Zelfwaardering: - we zijn trots op wie we zijn - we zijn trots op wat we kunnen * Zelfrespect: - we proberen onszelf te zijn en blijven * Zelfbeschikking: - zelfontplooiing: - mensen aan wie we belang hechten en dingen waaraan we Hoe kunnen we het zin geven aan ons leven verder uitbouwen? * Zelfwaardering: - we zijn wat we zijn * Zelfrespect: - principes waar we achter staan: het lichaam * Zelfbeschikking: - zelfontplooiing: - mensen aan wie we belang hechten en dingen waaraan ik

3 belang hechten: - wij leren - wij denken - wij voelen - zelfbegrenzing: - onze beperkingen * onze omgang met anderen uit te breiden: - gemeenschappelijke interesses Hoe kan onze omgeving meer zin geven aan ons leven? * Verbondenheid: anderen toelaten in ons leven: - thuis - familie - vrienden - klasgenoten * Waardering krijgen van anderen * Anderen willen en kunnen begrip opbrengen voor onze principes * Zelfbeschikking: - zelfontplooiing: - wij leren bij van, door en met anderen en er is meer dan alleen dié dingen - ervaring is verrijking: - wij hebben waardevol geleerd - wij hebben waardevol gedacht - wij hebben waardevol gevoeld - zelfbegrenzing: - werken aan onze beperkingen via anderen belang hecht: - we beleven - we verlangen - we ervaren - zelfbegrenzing: - hoever kunnen en mogen we gaan? * Onze omgang met anderen verdiepen: - de situatie van anderen - we houden (on)bewust afstand Hoe kan ik zin geven aan mijn omgeving? * Verbondenheid: mijn relaties met anderen: - sociale waarden - de mensen aan wie anderen zin geven - de dingen waaraan anderen een zin geven * Leren de principes van anderen respecteren 5.2. Integreren van zingeving * Zelfbeschikking: - zelfontplooiing: - ieder leert bij van, door en met anderen - ervaring is verrijking: - ik heb waardevol beleefd - ik heb waardevol verlangd - ik heb waardevol ervaren * Kritisch nadenken over de keuzes die ik heb gemaakt: evalueren en integreren * Kritisch leren nadenken over de toekomst: welke prioriteiten stel ik?

4 1 ste leerjaar 3 de graad 2 de leerjaar 3 de graad 3 de leerjaar 3 de graad Uitdiepen en integreren van zingeving De zin van het samenleven * Het is aangenaam - mensen vinden het prettig samen te zijn - eenzaamheid - betrokkenheid - ontzetting uit de burgerrechten - mensenrechten - mijn fundamentele relaties - mensen zoeken elkaar op - sfeer en gevoel - vertrouwelijkheid - verveling - bezinning - familiebanden: in de ontwikkelingslanden en bij ons - partnerkeuze - waarvoor ik sta: mijn principes - waarvoor ik niet sta: de principes waarin ik me niet kan vinden - mensen leven voor en door elkaar - zich spiegelen aan elkaar: - het is belangrijk wat anderen over jou zeggen of denken - optimisme en pessimisme - persoonlijke relaties en contacten Uitdiepen en integreren van zingeving De zin van het samenleven * Het is aangenaam - mensen vinden het prettig samen te zijn - uitsluiting - verbondenheid - huisarrest - vrijheid van beweging - mijn fundamentele relaties - mensen zoeken elkaar op - gezelligheid - het geheim - intimiteit - meditatie - schijn bedriegt: de keerzijde van de werkelijkheid - partnerkeuze - waarvoor ik sta: mijn principes - waarvoor ik niet sta: de principes waarin ik me niet kan vinden - prioriteiten stellen: kiezen - mensen leven voor en door elkaar - meeloper, koploper, tafelspringer, charmeur, volgeling, dissident, opportunist, bedrieger, leugenaar - de onverschilligheid - profitariaat Uitdiepen en integreren van zingeving De zin van het samenleven * Het is aangenaam - mensen vinden het prettig samen te zijn - eenzame opsluiting massagevange-nissen - verbanning - erkenning - mensen zoeken elkaar op - herinneringen - verwachtingen - de stilte - tijd maakt zingeving mogelijk - mensen hebben elkaar nodig: behoeftenrelaties - mensen leven voor en door elkaar - eigenwaarde wordt vaak bepaald door anderen: - minderwaardigheid- en meerderwaardigheidsgevoel/-complex - vriendschap en liefde

5 * De sociale verplichting - mensen moeten samenwerken - de rol die mensen op zich (moeten) nemen De zin van arbeid - waarom werken we? - arbeidsvreugde: werken om te leven of leven om te werken? - luxe - stress - overwerk - voldoening en plezier - rondkomen en blut zijn - deeltijds leren, deeltijds werken - gedwongen arbeid - slavenarbeid - dwangarbeid Thuis: een plaats in de wereld - geborgenheid - emoties - de ware aard Het gezin historisch bekeken - de macht van de vader Betekenis van het verleden - gemaakte keuzes - de ervaring - de vergankelijkheid - relaties uit het verleden Perspectieven - wederzijdse hulp en steun: socialisatie * De sociale verplichting - soorten van dwang - ontmoeten gebeurt vanuit de functie - de school - het werk - de sociale organisatie, de sportclub De zin van arbeid - beroepskeuze en evaluatie van beroepkeuze - waarom werken we? - noodzaak - maatschappelijke dwang - welvaart, welzijn - ambitie - levenslang leren? Ongeschoolde arbeid, (hoog) geschoolde arbeid - gedwongen arbeid - oorlogsindustrie - werkloosheid en gedwongen arbeid Thuis: een plaats in de wereld - veiligheid: de veilige haven - verstikking - mogelijkheden Het gezin historisch bekeken - sociale controle Betekenis van het verleden - traditie - leren uit het verleden - evalueren - onbekend is onbemind Perspectieven - emotionele betrokkenheid * De sociale verplichting - functionele relaties De zin van arbeid - waarom werken we? - groeien - wikken en wegen Thuis: een plaats in de wereld - verdriet en troost Het gezin historisch bekeken - seksualiteit Betekenis van het verleden - weemoed - herinneringen - collectief geheugen Perspectieven

6 - grenzen en beperkingen - mijn mogelijkheden - creativiteit - ontdekken - fantaseren - mijn mogelijkheden - intuïtie - levenslang leren - wensen en werkelijkheid - waar wil ik naartoe? - het toeval - (voor)kennis en kunde

7 Bijzonder procesdoel 2: Erkennen dat de mens niet de enige zindrager is Eerste leerjaar B Beroepsvoorbereidend leerjaar 2.1. Herkennen en verkennen Wie is voor mij waardevol? * De mensen in mijn leven: - hun eigenschappen - hun betekenis - hun rol - hun bijdrage Wat is voor mij waardevol? - dieren waarvan ik hou, die ik mooi vind - mijn huisdier(en) - de dingen in mijn leven en hun betekenis - de natuur Mijn grenzen (beperkingen) - lichamelijke beperkingen: - heb ik er? - hoe ga ik ermee om? 2.2. Integreren Omgaan met zelfkennis * Groei naar volwassenheid: - wie ben ik? - leren omgaan met lichamelijke grenzen - oefenen in het samenleven met anderen - oefenen in creativiteit: - gezondheidsregels opstellen 2.1. Herkennen en verkennen Wie is voor mij waardevol? * De mensen in mijn leven: - hoe heb ik ze nodig? - in welke omstandigheden? - waarom heb ik ze nodig? - waarvoor heb ik ze nodig? Wat is voor mij waardevol? - mijn huisdier(en): waarom zijn ze waardevol? - de dingen in mijn leven en hun betekenis - de natuur: - onze onderlinge afhankelijkheid - de natuur kan zonder ons Mijn grenzen (beperkingen) - geestelijke beperkingen: - waarmee heb ik problemen? - hoe ga ik ermee om? 2.2. Integreren Omgaan met zelfkennis * Groei naar volwassenheid: - wie ben ik? - leren omgaan met geestelijke grenzen - oefenen in het samenleven met anderen - oefenen in creativiteit: - een gezond leven leiden

8 1ste leerjaar 2de graad Herkennen, verdiepen en integreren Op zoek naar het waardevolle * De waarde van de mensen die ons omringen - op welke manier hebben ze nu een betekenis voor ons? - hoe staan wij tegenover deze mensen? - hoe uiten zij zich? - welke gevoelens spelen mee in de omgang? - welke kunnen remmende factoren zijn? - hun bijdrage naar ons: - onze mogelijkheden een kans geven - onze mogelijkheden uitbreiden - onze mogelijkheden willen aanwenden - morele ondersteuning - ons nemen zoals we zijn: wie we zijn - ons nemen zoals we zijn: wat we zijn - onze beperkingen aanvaarden * Voor wie zijn we waardevol? - voor één iemand? - voor anderen? - op welke manier tonen we dat? - hoe gaan we tewerk? - welke overwegingen maken we? * Dieren - voor wie zijn ze waardevol? - hoe waardevol zijn ze? - hebben ze (ook) een blijvende waarde? - een meer dan doodgewone relatie: - we kunnen ervan houden 2 de leerjaar 2de graad Herkennen, verdiepen en integreren Op zoek naar het waardevolle * Is alles even waardevol? - de individuele mens - één iemand in het bijzonder - anderen - onze omgeving - àlle mensen - zaken - dieren - planten - de natuur in haar geheel - de wereld met alles erop en eraan - het heelal * Waarom wij (zeer hoogstwaarschijnlijk) een gradatie aanbrengen - wij hebben iets of iemand meer of minder nodig - wij vinden iets of iemand meer of minder noodzakelijk - wij houden meer of minder van dat iets of iemand - wij voelen meer of minder voor iets of iemand - wij vinden iets of iemand meer of minder mooi - wij kennen de echte waarde niet van iets of iemand - wij doen geen moeite om door te dringen tot iets of iemand - wij vinden het niet nodig iets of iemand beter te leren kennen De beperkingen (grenzen) van de mens * Wat kunnen obstakels zijn voor mensen? - het lichamelijke - het verstandelijke

9 - we kunnen ze houden - ze maken (heel vaak) deel uit van onze voeding * De natuur - we maken deel uit van de natuur - de natuur leeft! - de natuur heeft waarde op zich - het sociale - het biologische - het culturele 1 ste leerjaar 3 de graad 2 de leerjaar 3 de graad 3 de leerjaar 3 de graad 2.1. Uitdiepen en integreren De beperkingen van de mens * Biologische omstandigheden - ziekte - invloed van de voeding op de gezondheid - het milieu: toxische stoffen - het uiterlijk: mooi en lelijk * Sociologische omstandigheden - wijzigingen in het gezin: echtscheiding - (jeugd)criminaliteit - anonimiteit in de groep - kansarmoede: sociale buurten - analfabetisme - uitgesloten, uitgelachen, gepest, uitgestoten - sociale verwaarlozing - verlies van mensen die belangrijk zijn * Ethische omstandigheden - egoïsme en eigenbelang - verlies aan verantwoordelijkheid - overmoed - de provocatie 2.1. Uitdiepen en integreren De beperkingen van de mens * Biologische omstandigheden - erfelijke ziekten - veroudering * Sociologische omstandigheden - vrije tijd - concurrentie: het gebrek aan voldoende - assimileren: volledig opgaan in de groep - generatieconflicten - wijzigingen in status en erkenning: werkloosheid in het gezin * Ethische omstandigheden - cynisme en sarcasme - vooroordelen 2.1. Uitdiepen en integreren De beperkingen van de mens * Biologische omstandigheden - aanleg, talent * Sociologische omstandigheden - overbodigheid: sociale groepen - burn-out - gedragsbepalende factoren * Ethische omstandigheden - verlies aan geweten - een onvergeeflijke misstap

10 - reputatie * Culturele omstandigheden - ontzegging van onderwijs * Psychologische omstandigheden - groot verdriet - verlegenheid - bijgeloof 2.2. Beperkingen overwinnen - mijn overwinningen - creatieve oplossingen - krakers - relativeren - leren uit de nederlagen - leren omgaan met provocaties - leren uit het verleden - zich leren verzetten tegen slaafse opvolging van groepswaarden, normen, gedrag - buurtwerk, straathoekwerk * Culturele omstandigheden - taalbarrière - materiële beperkingen * Psychologische omstandigheden - machteloosheid, overmacht - de passionele hartstocht 2.2. Beperkingen overwinnen - omgaan met incest en seksueel geweld - overwinnen van de nederlaag - creatieve oplossingen - streven naar een gezonde voeding - leren leven met een handicap of beperking - assertiviteit: oplossingen tegen mentale terreur - humor - oefenen in sociale verantwoordelijkheid: alternatieve straffen * Culturele omstandigheden - fatalisme en lotsaanvaarding (Hindoeïsme) * Psychologische omstandigheden - tegenslag, nederlaag 2.2. Beperkingen overwinnen - creatieve oplossingen - doorbreken van de sociologische omstandigheden - assertiviteit: oplossingen tegen mentale terreur - oefenen in het overwinnen van psychologische omstandigheden - mogelijke therapieën - leren positief denken - sociaal engagement

11 Bijzonder procesdoel 3: Exploreren, verkennen en integreren van de betekening van de wereld, de mens, de anderen, de natuur (wetenschap, literatuur, kunsten, religies) Eerste leerjaar B Beroepsvoorbereidend leerjaar 3.1. Herkennen en verkennen Het weten - wat weet ik (niet)? - hoe ben ik erachter gekomen: de manieren waarop - weet ik het zeker? - waarover ben ik (niet) zeker? - hoe objectief ben ik? - waarom kan ik mij een mening vormen? Wens en verbeelding * Wat verbeeld ik me allemaal? - wie ik graag zou willen zijn - wat ik graag zou willen zijn - waarover ik wel eens durf fantaseren 3.1. Herkennen en verkennen Het weten - het is belangrijk dingen te weten - uitspraken waarover kan gediscussieerd worden - hierover bestaat geen twijfel De verbeelding - wat verbeeld ik me allemaal? - waar ik soms zou willen zijn - met wie ik zou willen zijn - waarover ik wel eens durf fantaseren - er is de werkelijkheid en er is de fictie - Superman fenomenen: impact op het gedrag van kinderen - het zich in de plaats stellen - onverantwoordelijk gedrag - sociale gevolgen van zulk gedrag 3.2. Integreren Zelfstandig denken en handelen - oefenen in het objectief oordelen - oefenen in het verbeelden en uitbeelden van een idee 3.2. Integreren Zelfstandig denken en handelen - nagaan van eigen beweringen: - vooroordelen - oefenen in het vragen stellen - oefenen in het verbeelden en uitbeelden van een idee - literatuur: - betekenis van gedichten - kunst: - werken met schilderijen

12 3.1. Verdiepen van het kennen 1ste leerjaar 2de graad Wat kunnen we weten? * Grenzen van het weten - is er iets dat niemand weet? - waarover ik absoluut zeker ben - is er iets wat ik alleen weet? - de zekerheden van anderen * Verificatie en experiment - zintuigen en illusies: gezichtsbedrog (het werk van Escher) - roddel en verificatie - de mededeling (krant, journaal) versus het ooggetuigenverhaal 3.1. Verdiepen in het kennen 2 de leerjaar 2de graad Wat kunnen we weten? * Grenzen van het weten - hoe goed kan ik waarnemen? - kan ik daaropvolgend goed reageren? - goed waarnemen en sociale omgang * Verificatie en experiment - wat is echt, wat is vals? - waarnemen en vooroordelen: - wat verwacht je waar te nemen? - je verwacht iets te zien, dus zíe je het ook - astrologie - numerologie - goedgelovigheid - wonderdokters - hoe sceptisch ben ik? * Wetenschap - de betekenis en de waarde van de wetenschap in ons dagelijks leven - hoe helpt de wetenschap ons? - dingen die we niet weten - dingen waaraan we twijfelen * Onze verbeelding - werkelijkheid of fictie: - ufologie: E. van Däniken, vliegende schotels, graancirkels, ontvoeringen - horrorfilms - werkelijkheid en fantasie - de invloed van onze fantasie op wat we doen * Onze verbeelding - werkelijkheid of fictie: - Science Fiction - werkelijkheid en fantasie - de betekenis en de waarde van fantaseren: waarom fantaseren mensen?

13 * Bijgeloof - de dagelijkse vaststellingen: hoe bijgelovig ben ik? - waarmee hou ik rekening? - de invloeden uit mijn omgeving - horoscopen - de invloed van mijn bijgelovigheid op mijn handelen: - wat ik wel en zeker niet doe - waarover ik twee keer nadenk Kunst en literatuur * Stripverhalen - de betekenis van stripverhalen: waartoe dienen ze? - waaraan geven zij uiting? - rolpatronen - racisme * Bijgeloof - hoe sterk werkt bijgeloof in op mijn omgeving: - thuis - de buurt - waarzeggerij: de buitenzintuiglijke waarneming - toekomstvoorspellers - kwakzalvers - de waarde van de geneeskunde Kunst * De visie van een schilder - popart - graffiti - kitsch Literatuur * Popsongs - jongeren - liefde - relaties - vriendschap - aspiraties Levensbeschouwelijk - filosofisch - de invloed en de druk van thuis - de invloed en de druk van de school 3.2. Integreren Leren zelfstandig denken en handelen - oefenen in het objectief oordelen en concluderen - oefenen in het ontmaskeren van bijgeloof - oefenen in het onderscheiden van valse en ware berichten - oefenen in het verbeelden en uitbeelden van een idee - literatuur: werken met woorden - kunst: - werken met bekende strips Levensbeschouwelijk - filosofisch - ons vak niet-confessionele zedenleer - omtrent gelukkig- zijn 3.2. Integreren Leren zelfstandig denken en handelen - oefenen in het objectief oordelen en concluderen - inzien dat goed waarnemen betekent goed erover kunnen nadenken - oefenen in het ontmaskeren van bijgeloof - oefenen in het verbeelden en uitbeelden van een idee - literatuur: werken met woorden

14 - kritisch durven omgaan met informatie - zich durven openstellen voor kunst, literatuur - durven het onbekende tegemoet treden - durven een probleem aanpakken - leren inzien dat tussen werkelijkheid en fictie een wereld van verschil ligt - kunst: - werken met graffiti en popart - kritisch durven omgaan met informatie - zich durven openstellen voor kunst, literatuur - leren inzien dat tussen werkelijkheid en fictie een wereld van verschil ligt 1 ste leerjaar 3 de graad 2 de leerjaar 3 de graad 3 de leerjaar 3 de graad 3.1. Uitdiepen Kennen * Kritisch beschouwen van kennis - verificatie en experiment - parapsychologie: - aardstralen en wichelroeden - paragnosten die politie helpen - telepathie - kaartleggen op kermissen - spiritisme - alternatieve geneeswijzen: - Filippijnse wonderdokters - werkelijkheid en fantasie - droomverklaring - de voorspellende droom - geloof en bijgeloof - reïncarnatie - monsters, geesten - geloof en bijgeloof in het taalgebruik - BDE (Bijna Dood Ervaring) 3.1. Uitdiepen Kennen * Kritisch beschouwen van kennis - verificatie en experiment - parapsychologie: - onverklaarbare menselijke gedragingen - waarnemen zonder zintuigen - zieners - fetisjisme - alternatieve geneeswijzen: - geloofsgenezers - acupunctuur - exorcisme: - satanisme - werkelijkheid en fantasie - visioenen - roddel en verificatie - oplichterij - verificatie van pseudo-argumenten gebruikt door pseudo-wetenschap - beroep doen op wat algemeen leeft 3.1. Uitdiepen Kennen * Kritisch beschouwen van kennis - verificatie en experiment - parapsychologie: - er gebeuren vreemde dingen - alternatieve geneeswijzen: - Chinese kruiden - homeopathie - exorcisme: - het exorcisme in de kerk: klein en groot exorcisme - werkelijkheid en fantasie - droomtheorieën - buitenlichamelijke ervaring - déjà-vu - cijfers en werkelijkheid (interpretatie van statistieken) - wat is scepticisme? - verificatie van pseudo-argumenten gebruikt door pseudo-wetenschap - op de man spelen in plaats van op

15 * Kunst, literatuur en theater - kunst en geld - muziek - de geschiedenis van de moderne muziek - dans - beeldende kunst - belangrijke fotografen - beeldhouwkunst uit verschillende culturen * Levensbeschouwing en filosofie - Praktische morele regels in religieuze of filosofische strekkingen - Islam: een godsdienst van regels? - Katholicisme: de geboden 3.2. Integreren van verworven kennis Leren zelfstandig denken en handelen - volg geen leiders - oefenen van het inschattingsvermogen: de bij de bevolking - het dreigement (machtsmisbruik: er kan je wel iets overkomen als - beroep doen op het medelijden van het publiek om zijn gelijk te halen - stemmingmakerij * Kunst, literatuur en theater - recyclagekunstenaars - de ethische grenzen van kunst: porno - volwassenenstrips - muziek - rituelen en muziek: dronkemansliederen, oorlogsmuziek, filmmuziek, muziek als ondersteuning van overgangsrituelen - beeldende kunst - videokunst - beeldtaal * Levensbeschouwing en filosofie - Praktische morele regels in religieuze of filosofische strekkingen - Hindoeïsme: de plicht van het volgen van kastenregels - Boeddhisme: het zevenvoudige pad - het socialisme: het probleem van de bevrijding van de mens - het liberalisme: de vrije markt en het vrije individu 3.2. Integreren van verworven kennis Leren zelfstandig denken en handelen - ontmaskeren van idolen - de bijzondere waarde van humor - oefenen in het ontmaskeren van de bal - het gezagsargument (wie ingaat tegen het argument gaat in tegen de autoriteit zelf) - iets bestaat omdat er geen bewijs is van het tegendeel * Kunst, literatuur en theater - absurde kunst, absurd theater (Eugen Ionescu) - muziek - wereldmuziek - beeldende kunst - erotische kunst - iconen en iconentaal - moderne en klassieke schilderkunst Levensbeschouwing en filosofie * Praktische morele regels in religieuze of filosofische strekkingen - vrijzinnig humanisme: - verantwoordelijkheid tot zelfstandig denken en handelen - het anarchisme: het probleem van de vrijheid 3.2. Integreren van verworven kennis Leren zelfstandig denken en handelen - jezelf leren relativeren - introspectie en zelfkritiek: kennis van de eigen emoties

16 toekomstvoorspelling - wat ik zeg en wat ik doe: consequent zijn - oordeel niet te snel, veroordeel nog minder snel - oefenen in zelfmotivering - oefenen in het onderscheiden van valse en echte berichten bijgeloof: scepsis - leren openstaan voor andere ideeën

17 Bijzonder procesdoel 4: Exploreren, verkennen en integreren van de zingeving van de wereld, de mens, de anderen, de natuur (wetenschap, literatuur, kunsten, religies) Eerste leerjaar B Beroepsvoorbereidend leerjaar 4.1. Bestaansvragen stellen Vragen die ik me kan stellen * Groei naar volwassenheid: - wie ben ik? - mijn persoonlijke tijdsband * Zelfstandig denken: - waar kom ik vandaan? Vragen waarop ik geen antwoord weet - omtrent mijn toekomst 4.1. Bestaansvragen stellen Vragen die ik me kan stellen * Groei naar volwassenheid: - wie ben ik? - waar is het voor mij begonnen? * Zelfstandig denken: - wie zijn de anderen rondom mij? Vragen waarop ik geen antwoord weet - wie vertelt me mijn verleden? - mijn toekomst: heb ik al andere inzichten verworven? - onwetendheid - onbezorgdheid - onbelangrijkheid 4.2. Omgaan met belangrijke fasen Geboorte * rituelen - rites de passage - bij ons - in de verschillende levensbeschouwingen - de doop, het dopen en het niet-dopen - feesten bij ons: - geboortefeest - doopfeest 4.2. Omgaan met belangrijke fasen Volwassen worden: de puberteit * rituelen - rites de passage - bij ons - ontdekken van de mensenrechten: - recht op puberteit: - een andere mening - ontspanning - tegenspreken

18 Feesten - de betekenis van feesten: hoe zijn ze ontstaan? - de waarde van feesten: een sociaal gebeuren - de zinvolheid van feesten - Kerstmis - Pasen - gevoelens Gebeurtenissen en keerpunten in mijn leven - hoe (blijvend) belangrijk zijn ze voor mij? Ontdekken van mensenrechten * recht op puberteit: - ruimte om te spelen - recht op begrip - recht op fouten maken 4.1. Verdiepen van zingeving 1ste leerjaar 2de graad - wat willen we naartoe met ons leven? - wat willen we bereiken? - waardoor worden we gedreven? Geboorte * Rituelen - rites de passage - in andere culturen - ontdekken van de mensenrechten: de betekenis van een naam - het geven van namen - het recht op een naam - ceremonieën - betekenis voor de samenleving 4.1. Verdiepen van zingeving 2 de leerjaar 2de graad Verschillen tussen levensbeschouwingen - symbolen - plaatsen van samenkomst - enkele belangrijke figuren - gezag en macht - feesten en vieringen Volwassen worden: de puberteit * Rituelen - rites de passages - in andere culturen - in verschillende levensbeschouwingen bvb. godsdienstig: de Joodse bar Mitswa - betekenis voor het individu - betekenis voor de sociale groep - naar een nieuwe sociale rol

19 - hoe belangrijk zijn rituelen? - voor wie zijn ze belangrijk? - waarvoor zijn ze belangrijk? - hoe staan we tegenover rituelen? - hoe gaan we om met mensen die sterk aan rituelen zijn gehecht? - het belang van specifieke tijdstippen * De betekenis van de levensjaren - plechtigheden - dat specifieke levensjaar - die specifieke periode * De betekenis van de levensjaren - plechtigheden - dat specifieke levensjaar - die specifieke periode Gebeurtenissen en keerpunten in mijn leven - de wie verhalen en vragen daaromtrent - de wat verhalen en de vragen daaromtrent 4.2. Bestaansvragen stellen - leren inzien dat bestaansvragen bij de mens horen - leren inzien dat het vinden van antwoorden daarop niet altijd evident is - leren inzien dat er steeds vragen opduiken waarop we niet voorbereid kunnen zijn - tot het besef komen dat de mens vaker dan hij zelf met twijfel zal worden geconfronteerd 4.2. Bestaansvragen stellen - leren leven met twijfel: - we vinden niet voor alles (direct) een oplossing - waaraan of aan wie we plots beginnen te twijfelen - brengt twijfel onzekerheid, schrik, asociaal gedrag met zich? - oefenen in het filosoferen: - tussen wie en waartussen we moeten kiezen 1 ste leerjaar 3 de graad 2 de leerjaar 3 de graad 3 de leerjaar 3 de graad 4.1. Uitdiepen van zingeving Bestaansvragen stellen - waarom leef ik? 4.1. Uitdiepen van zingeving Bestaansvragen stellen - wat is mijn taak op aarde? 4.1. Uitdiepen van zingeving Bestaansvragen stellen - wat is zijn taak op aarde?

20 - is de mens opgewassen tegen de natuur? - waar komt de mens vandaan? - mythen over de oorsprong van mens en wereld Vormen van zingeving * Het religieus fanatisme - geboden en verboden - vervolging van vrouwen * De zin van het leven volgens: - een pragmaticus: de praktische oplossing - een hedonist: het leven is genieten - waarom leeft de mens? - is de natuur opgewassen tegen de mens? - wat betekent de dood? - waar komt de wereld vandaan? - mythen over de oorsprong van mens en wereld Vormen van zingeving * Het religieus fanatisme - geloof en repressie - vervolging van minderheden * De zin van het leven volgens: - een cynicus: het leven is waardeloos - waar gaan we naartoe: heeft de mens een bestemming? - is de mens het hoogste doel? - toeval, lot, noodlot Vormen van zingeving * De zin van het leven volgens: - een idealist: het grote ideaal * De zin van het leven volgens de wetenschap - de oorsprong van de mens - de oorsprong van de wereld - het ontstaan van het heelal - de oerknal - het einde van het heelal Belangrijke fasen in het leven * Overgangsrituelen - puberteit: het proces van statusverandering - zichzelf bewijzen: proeven en beproevingen - begin van het actuele seksuele leven - de rol van de puber - het huwelijk: de volledige status van volwassene Belangrijke fasen in het leven * Overgangsrituelen - puberteit: het proces van statusverandering - sociale erkenning als lid van een gemeenschap - de waarde van morele verplichtingen - het huwelijk: de volledige status van volwassene Belangrijke fasen in het leven * Overgangsrituelen

21 - de rol van man en vrouw - huwelijksrituelen in verschillende culturen - de echtscheiding - opvoeden van jongeren: socialisatie - invloeden van de peergroups - moeilijk opvoedbare jongeren 4.2. Oefenen in het filosoferen - hoe zou mijn leven eruit zien indien ik geboren was in: - een rijke familie - een land in oorlog - een klein dorp in een ontwikkelingsland - wat zijn mijn primaire en secundaire behoeften? - hoe zou de arbeid beter verdeeld kunnen worden? - in mijn gezin - het leven is een feest - plichten: wat moet? - hoe wil ik mezelf bewijzen? - morele dilemma s - grensleggende ervaringen - kiezen voor liefde of vriendschap - kiezen tussen de ouders in geval van echtscheiding - heb ik een toekomst? - rituelen die het huwelijk vooraf gaan - de autonomie van het echtpaar - huwelijk binnen de groep: - gearrangeerd huwelijk - de bruidschat - het kastensysteem - huwelijk buiten de groep: - de romantische liefde - opvoeden van jongeren: socialisatie - officiële instituten - informeel: binnen het gezin en de gemeenschap 4.2. Oefenen in het filosoferen - hoe zou mijn leven eruit zien indien ik geboren was in: - de rosse buurt - een onveilige buurt - hoe zou de arbeid beter verdeeld kunnen worden? - op mijn stage, weekend job of job? - hoe zou het voedsel in de wereld rechtvaardiger kunnen worden verdeeld? - hoe kan ik mijn toekomst beïnvloeden? - het leven is een feest - morele dilemma s - vluchtmisdrijf - kiezen voor leven of dood - opoffering - wat is de zin van mijn leven? - opvoeden van jongeren: socialisatie - zonder invloeden van buitenaf: wolfskinderen, Kaspar Hauser 4.2. Oefenen in het filosoferen - hoe zou mijn leven eruit zien indien ik geboren was in: - onder het juk van een dictatuur - mijn fundamentele twijfels - ben ik verplicht keuzen te maken? - morele dilemma s - loyaliteit - is er leven na de dood?

22 Bijzonder procesdoel 5: Exploreren, verkennen en integreren van de existentiële dimensies Eerste leerjaar B 5.1. Herkennen en verkennen van (grens)ervaringen Wat het betekent voor mij - verdriet - pijn - hoop - dood gaan - houden van - alleen zijn - houden van - eenzaamheid - in de put zitten - zich alleen voelen Mijn verlies - wat dacht ik? - wat voelde ik? - wat wilde ik? - wat deed ik? - wat kon ik niet? - wat vertelde ik zoal? - het overlijden van een dierbaar iemand - het sterven van een geliefd dier Beroepsvoorbereidend leerjaar 5.1. Herkennen en verkennen van (grens)ervaringen Mijn gevoelens - op een begraafplaats - het al dan niet terugkeren ernaar - de herinneringsdag van een verlies - herinneringen: hoe bewaar ik ze? - hoe vaak denk ik na over de dood? Welke rol spelen anderen voor mij? - bij verdriet, pijn, verlies? - wanneer ik me (door en door) slecht voel? - bij het overlijden van een dierbaar iemand? - bij het sterven van een geliefd dier? 5.2. Omgaan met verlies Postconventionaliteit * Weerbaarheid: 5.2. Omgaan met verlies Zelfstandig handelen - onderzoek van wederzijdse ervaringen bij sterven van geliefde personen of dieren

23 - leren inschatten wat verlies betekent - leren inzien dat het uiten van gevoelens van jou persoonlijk is - leren begrijpen dat doodgaan deel uitmaakt van het leven Ontdekken van mensenrechten - recht op privacy: - een plekje voor mezelf: - hoe ik wil afscheid nemen: - alleen - met één iemand - met anderen 1ste leerjaar 2de graad 5.1. Verdiepen van (grens)ervaringen Leven en dood * Rouwen - rouwen wij nog? - betekenis en waarde van rouwen - wijzen van rouwen - rouwverwerking in de klas - begraven of cremeren - soorten grafplechtigheden - wederzijdse ervaringen met doodgaan van personen - thuis - familie - vriend(in) - drugdode * Het uiten van gevoelens - in verschillende culturen - onderdrukken van gevoelens op zich - de buitenwereld - dood zonder tranen - staatsbegrafenis - nationale rouw 2 de leerjaar 2de graad 5.1. Verdiepen van (grens)ervaringen Leven en dood * Opruimen van het lijk: betekenis van de crematie - Europa - Bali - India: Parsi s - het afleggen van het lijk in verschillende culturen * Uitersten van rouw - In sommige andere samenlevingen: zelfbestraffing * Het leven na de dood in de verschillende levensbeschouwingen - vrijzinnig humanistisch gedachtegoed en in traditionele samenlevingen - het geloven in leven na de dood - het hiernamaals: - de plaats voor wie? - de voorstelling in verschillende culturen - activiteiten die men stelt tegenover de overledene naar het hiernamaals toe * Graftomben - sociale functie

24 * Uitersten van rouw - Europa: evolutie en gradaties in uitingen van rouwen * Symbolen van de dood - graftomben - urne - herdenkingsboeken - foto van de dode - praalgraf - begraafplaats - columbarium - relikwieën - politieke functie * Eenzaamheid en verbondenheid - wanneer voelen we ons eenzaam? - wanneer willen we alleen zijn? - hoe belangrijk is hoop in het leven? - wanhoop: als we het echt niet meer zien zitten - we hebben soms het gevoel dat de wereld op ons hoofd is gevallen - privacy * Eenzaamheid en verbondenheid - wat versta ik onder alleen zijn, eenzaam zijn? - hoe verbonden zijn mensen met elkaar? - op wie kan ik rekenen? - mensen die kiezen om alleen te zijn - mensen die eenzaam zijn zonder erom te vragen 5.2. Omgaan met verlies Postconventionaliteit * Weerbaarheid: - leren inschatten wat verlies betekent - leren inzien dat het uiten van gevoelens van jou persoonlijk is - leren begrijpen dat doodgaan deel uitmaakt van het leven 5.2. Omgaan met verlies Inlevingsoefeningen * Omgaan met leven en dood - behandeling van ongeneeslijke ziekten - een dierbaar iemand is stervende: de zin van afscheid nemen - verdriet openlijk uiten is geen schande * Omgaan met hoop en wanhoop - therapieën die genezing kunnen meebrengen - klinclowns bij jeugdige kankerpatiënten * Verbondenheid in relaties - leren inzien dat hulp kan komen als men het niet verwacht - leren inzien dat onnodig wantrouwen relaties kan stukmaken

25 1 ste leerjaar 3 de graad 2 de leerjaar 3 de graad 3 de leerjaar 3 de graad 5.1. Uitdiepen van (grens)ervaringen Leven en dood - verschillen in rouwplechtigheden en begrafenisrituelen - Bijna Dood Ervaring - wat dacht ik? - wat voelde ik? - wat wilde ik? - wat deed ik? - wat zei ik? - het graf als symbool - gemeenschappelijke graven - massagraven - begraven worden in eigen tuin - de betekenis van een grafsteen - grafheuvels - vormen van afscheid nemen - zelfdoding - effect van zelfdoding op de medemens - hoe komen mensen tot zelfdoding? - het schoolsysteem en zelfdoding - hoop en wanhoop - wanhoopsdaden - eenzaamheid en verbondenheid - criminele afwijkingen - solidariteit 5.2. Omgaan met verlies en grenservaringen - leven met een levensbedreigende 5.1. Uitdiepen van (grens)ervaringen Leven en dood - orgaandonoren - lichaam afstaan aan de wetenschap - de doodstraf - het taboe rond de dood - kannibalisme - zelfdoding - recht op zelfbeschikking - waarvoor leven we? - faalangst - de kinderwens - euthanasie - soorten - thuisverzorging en palliatieve zorgen - ondraaglijk lijden - de rol van de arts - zware comapatiënten - hoop en wanhoop - levensmoeheid - fatalisme - eenzaamheid en verbondenheid - de asociale persoonlijkheid - zelfhulpgroepen en therapieën - ouder worden 5.2. Omgaan met verlies en grenservaringen - stervensbegeleiding en rouwbegeleiding 5.1. Uitdiepen van (grens)ervaringen Leven en dood - de sociale gevolgen van de dood - de belangrijkheid van de persoon - de vervanging van de dode - zelfdoding - betekenis van zelfdoding in verschillende culturen - eenzaamheid - schuld, schande en schaamte - euthanasie - wetgeving - de verantwoordelijkheid van de staat - hoop en wanhoop - Primo Levi: Is dit eenmens? - eenzaamheid en verbondenheid - psychose en neurose 5.2. Omgaan met verlies en grenservaringen - hoe wil ik sterven? - slachtofferhulp

26 ziekte - signalen die zelfdoding vooraf gaan - ongewenste zwangerschap - abortus - recht op zelfbeschikking - het leven na een ernstig ongeval - leren leven met pijn - terminale patiënten - recht op zelfbeschikking - zelfdoding: de boodschap en onze verantwoordelijkheid - wat kan ik doen? - reageren of niet op dreiging met zelfdoding? - sociale onaangepastheid - leren omgaan met depressies - buddies - plotselinge en onverwachte dood - in het westen - in andere culturen - leren relativeren - inschatten van therapieën

27 Bijzonder procesdoel 6: Exploreren, verkennen en integreren van de schoonheid en de waarheid: esthetisch gevoel, distinctie Eerste leerjaar B Beroepsvoorbereidend leerjaar 6.1. Herkennen en verkennen van vormen van schoonheid Wat ik mooi vind * Van mensen en dingen - dingen - muziek - de natuur - mijn omgeving - en wat ik helemaal niet mooi vind - wanneer is trouwens iets mooi? - waarom is trouwens iets mooi? - waarom is dús iets mooi? * De waarde die ik hieraan hecht Wie ik mooi vind * De buitenkant - het uiterlijk gewogen, - en goed genoeg bevonden? - en wie ik helemaal niet mooi vind, dus (te) lelijk bevonden - wanneer is trouwens iemand mooi? - waarom is trouwens iemand mooi? * de waarde die ik hieraan hecht Mooie dingen die ik heb en hun betekenis en waarde voor mij - kleding - muziekverzameling - fiets - kamer 6.1. Herkennen en verkennen van vormen van schoonheid Wat mensen kunnen mooi vinden - datgene wat ze zien - datgene wat ze hebben (of niet hebben) - datgene wat anderen hebben - datgene wat ze willen (of niet willen) - datgene wat anderen ook mooi vinden - datgene wat ze kunnen (of niet kunnen) - datgene wat anderen kunnen - datgene wat goed ruikt - datgene wat goed smaakt - datgene wat ze horen Wat mooi kan zijn - alles en niets Omtrent kunst - door mensen gemaakt - alles is mooi, alles is lelijk - waar geen mensenhanden voor nodig waren - de natuur als ontwerper

28 6.2. Creativiteit Leren het beste halen uit jezelf Leren inzien dat over mooi en lelijk eindeloos veel meningen bestaan Leren inzien dat mensen uitermate veel op hun uiterlijk worden beoordeeld 6.2. Creativiteit Openbrekenen socialiseren Leren kritisch omgaan met dingen die men opdringt als zijnde mooi Zelfstandig handelen: alleen en samen met anderen Leren relativeren 1ste leerjaar 2de graad 6.1. Verdiepen van vormen van schoonheid Op zoek naar schoonheid * Wat ik kan waarderen - mensen dichtbij en veraf - dingen dichtbij en veraf * Wie ik kan waarderen - innerlijke schoonheid: de mens binnenin - het mooie komt van binnenuit - ik hou van Wat ik als kunst beschouw * Door mensen gemaakt - thuis - in de buurt - veraf * De schoonheid van de natuur: mijn voorkeuren 2 de leerjaar 2de graad 6.1. Verdiepen van vormen van schoonheid Op zoek naar schoonheid * Over smaken en kleuren en de rest discussieert men niet, of toch? - smaken verschillen - muziek - rol van de zintuigen - dit is uitermate - fysische uitstraling - innerlijke uitstraling - uiterlijke kenmerken: kleding, kapsel, lichaamstooi - liefde en schoonheid - over schoonheid en aantrekkelijkheid De betekenis van schoonheid als cultuurfenomeen * Culturele diversiteit - voorwerpen

29 - het dierenrijk - het plantenrijk - de zee - de bergen Een kunstenaar is - uniek - overbodig - zonderling - geldwolf - noodzakelijk - mensen en hun uiterlijk - uitingen van het uiterlijke: - kleding, lichaamstooi, muziek - de onvoorstelbare uitersten Mooie dingen die we wel zouden willen maar ons verboden worden omwille van bepaalde redenen * Kledij, muziek, bepaalde accessoires, haartooi, hebbedingetjes, gadgets - door thuis - de school - de wet - het manipulerende karakter van reclame Hoeveel merk ik rondom mij op? - De kunst in beeld: een schilderij, een film, een gedicht, een beeldhouwwerk 6.2. Creativiteit Ik ben een kunstenaar - wat ik kan, wat ik doe, wat ik maak - leren inzien dat ieder over persoonlijke vaardigheden beschikt Leren het beste halen uit jezelf - niet opgeven wanneer iets mislukt - leren genieten 6.2. Creativiteit - Leren doeltreffend gebruik maken van de zintuigen - leren begrip opbrengen voor de mening en de keuze van anderen - Schoonheid blijft relatief - Leren genieten van zoveel mogelijk vormen van schoonheid

30 1 ste leerjaar 3 de graad 2 de leerjaar 3 de graad 3 de leerjaar 3 de graad 6.1. Uitdiepen van vormen van schoonheid Op zoek naar schoonheid * De natuur - wat de natuur bij mij oproept - de natuur als meester-tovenaar * Schoonheid en lichaam - naaktheid en schaamte - naturisme en nudisme - verleidingskunsten - lichaamsversiering - grenzen van gezondheid - miss en mister verkiezingen - body-building * Muziekvormen - punk en hardcore - house cultuur en techno - metal music Is schoonheid universeel? - wat is lelijk, wat is schoon? - smaak en wansmaak Gebruik en misbruik van de kunst - kunst als propagandamiddel - affiches - gangsta rap 6.1. Uitdiepen van vormen van schoonheid Op zoek naar schoonheid * De natuur - natuurbeelden en stemmingen - de natuur: de grootste bron van inspiratie? * Schoonheid en lichaam - naaktheid in andere culturen - pin-ups - het lichaam in de (beeldende) kunsten - esthetisch naakt en erotisch naakt * Muziekvormen - straight-edge en de principes - rapcultuur Is schoonheid universeel? - de tand des tijds - het lichaam in verschillende culturen Gebruik en misbruik van de kunst - kunst als propagandamiddel - propagandafilms - propagandamuziek 6.1. Uitdiepen van vormen van schoonheid Op zoek naar schoonheid * Schoonheid en lichaam - striptease en erotische dans * Muziekvormen - wereldmuziek Is schoonheid universeel? - het schoonheidsideaal bij verschillende volkeren - ontwikkeling van het esthetisch gevoel: - universele schoonheid tegenover mode-gebonden schoonheid Gebruik en misbruik van de kunst - kunst als propagandamiddel - architectuur

31 - kunst als uiting van waarden en normen - rotsschilderingen - uitbeelden van het dagelijkse leven - verhalen, mythen en sagen als uiting van traditionele waarden - muziek als ontvoogdingsmiddel - R&B - kunst en mentaliteitsgeschiedenis - flower power Op zoek naar morele schoonheid - waarheid: oplichters, integriteit Wat ik kan waarderen - in de muziek - thuis 6.2. Creativiteit - leren kritisch omgaan met schoonheid - commerciële muziek als expressievorm - leren afzetten tegen de consumptiedrang - leren waarderen van innerlijke schoon-heid - leren dat waarheid relatief is: ieder zijn waarheid - leren inzien dat waarheid kwetsend kan zijn - racisme in de kunst - kunst als uiting van waarden en normen - wandschilderingen - uitbeelden van het dagelijkse leven - muziek als ontvoogdingsmiddel - blues - gospel - kunst en mentaliteitsgeschiedenis - punk - new wave Op zoek naar morele schoonheid - innerlijke schoonheid Wat ik kan waarderen - in de film - in de natuur 6.2. Creativiteit - leren kritisch omgaan met schoonheid - massacultuur en individuele expressie - zich leren afzetten tegen conformisme - leren inzien dat schoonheid relatief is - leren waarderen van innerlijke schoonheid - zelf bepalen wat kunst en kitsch is - leren inzien dat culturele diversiteit een verrijking is - kunst als therapievorm - kunst en ritueel: rituele kunstvoorwerpen - kleurentherapie - kunst als uiting van waarden en normen - religieuze kunst - iconen - muziek als communicatiemiddel - verhalen, mythen en sagen als uiting van traditionele waarden - kunst en mentaliteitsgeschiedenis - new age Wat ik kan waarderen - in de (beeldende) kunsten 6.2. Creativiteit - leren kritisch omgaan met schoonheid - leren onderscheid maken tussen schoonheidsidealen - leren genieten van de variatie van schoonheid - leren omgaan met smaak en wansmaak

32 Bijzonder procesdoel7: Exploreren, verkennen en integreren van het geluk in het bestaan Eerste leerjaar B Beroepsvoorbereidend leerjaar 7.1. Herkennen en verkennen Wat ik versta onder geluk Ik ben gelukkig (omdat) - omtrent mezelf - omtrent mensen - omtrent dingen - bepaalde situaties - omtrent dieren Wat ik versta onder ongeluk (tegenslag) hebben - geen zakgeld krijgen - kleding dragen die niet in is - geen mooie fiets hebben - ziekte in het gezin - werkloosheid ouder(s) - arm zijn (bij ons) - geboren worden in een ontwikkelingsland Ik ben ongelukkig (omdat) - omtrent mezelf - omtrent mensen - omtrent dingen - bepaalde omstandigheden - omtrent dieren Uitgesproken gevoelens - wat me écht gelukkig maakt of zou maken 7.1. Herkennen en verkennen Toeval of geen toeval? * Ik heb het geluk: - in een fijn gezin te leven - naar school te kunnen gaan - over (zak)geld te kunnen beschikken - sport te kunnen beoefenen - vrienden te hebben - hier geboren te zijn - gezond te zijn Ik en anderen * Mijn gevoelens jegens anderen - wat me écht gelukkig maakt of zou maken - wat me écht ongelukkig maakt of zou maken * Wie ik graag gelukkig maak - ouders, zus(sen), broer(s), vrienden en noem maar op * Hoe ik anderen kan gelukkig maken - menselijke inbreng - hulpvaardigheid - betrokkenheid - affectie - genegenheid - inlevingsvermogen - materiële inbreng - een geschenk

33 - wat me écht ongelukkig maakt of zou maken 7.2. omgaan met geluk Verantwoordelijkheid tegenover zichzelf - leren genieten van datgene wat ik heb - leren genieten van diegene die ik ben Ontdekken van mensenrechten - ieder heeft recht op een gelukkig leven, ingevuld naar eigen gevoelens en verlangens - een handje toesteken - solidariteit 7.2. Omgaan met geluk Verantwoordelijkheid tegenover zichzelf - mijn bijdrage tot het geluk van anderen: ik doe wat ik kan Ontdekken van mensenrechten - ieder heeft recht op een gelukkig leven, ingevuld naar eigen inzichten Postconventionaliteit - leren inzien dat zin voor relativeren van datgene wat allemaal op ons afkomt kan bijdragen tot vormen van haalbaar geluk 1ste leerjaar 2de graad 7.1. Verdiepen van datgene wat mensen gelukkig maakt Mensen en geluk * Verschillen - wordt geluk door iedereen op dezelfde manier ingevuld? - geluk kan verschillen: - van mens tot mens - van groep tot groep - van samenleving tot samenleving - van cultuur tot cultuur * Manieren van gelukkig zijn - het belang van hebben en kunnen doen : - kleding 2 de leerjaar 2de graad 7.1. Verdiepen van datgene wat mensen gelukkig maakt Geluk als levenshouding * Waarnaar we streven - liefde - mogelijkheden om met anderen samen te zijn - gezond zijn - het goed hebben - vrede Geluk en obstructie * Hoe kan men ons geluk in de weg staan? - tegenwerking

34 - vrienden - bromfiets - zakgeld - gsm - een lief - op reis gaan - uit je dak gaan: uitgaan, house party s, after party s - gebruik van drugs: een gelukkig gevoel - creatieve hobby s: internet als sociaal medium - het belang van iemand te zijn - recht op private briefwisseling - jezelf kunnen zijn - diegene wie of datgene wat je wil zijn - bij wie willen we horen? - met maatschappelijk ideaal:geluk en schoonheid, geluk en aantrekkelijkheid - zelf mogen kiezen * Manieren waarop het (on?)geluk en (on?)gelukkig zijn op ons afkomt: - muziek - televisie: soaps - reclameboodschappen - romannetjes - poptijdschriften 7.2. Omgaan met geluk - pestgedrag - oneerlijk zijn - niet de kansen geven waarop ik recht heb - geweld * Hoe kunnen we het geluk van anderen in de weg staan? - jaloersheid - haat - afgunst - egoïsme - onverschilligheid - schijnheiligheid - agressie Gemeenschappelijk en individueel geluk - wat kunnen mensen delen? - waar stopt individueel geluk en begint gemeenschappelijk geluk? - waar streven we met zijn allen naar in échte gemeenschappelijkheid? - middelen om daartoe te komen? - de obstakels - is er wel een streven naar gemeenschappelijk geluk? Dromen en geluk - waar ik zou willen voor ijveren - droom en werkelijkheid 7.2. Omgaan met geluk Oefenen in sociale verantwoordelijkheid - leren inzien dat ieder recht heeft op geluk - leren inzetten voor het geluk van anderen - hebben is leuk, kunnen delen is sociaal engagement Verantwoordelijkheid tegenover zichzelf - leren genieten van datgene wat ik heb - leren inzien dat bescheidenheid en zin voor relativeren kunnen Verantwoordelijkheid tegenover zichzelf - zich verzetten tegen onverschilligheid - inzien dat negatieve gevoelens niet alleen anderen maar ook

35 bijdragen tot vormen van haalbaar geluk - leren zorg dragen voor je bezittingen - leren relativeren - leren inzien dat jouw materiële dingen er vaak gekomen zijn door de inbreng van anderen Empathie - leren inzien dat anderen op andere manieren gelukkig kunnen zijn zonder dat dit direct met jouw invulling overeenstemt - kritisch leren omgaan met kunstmatige brengers van geluk vooral jezelf treffen - werken aan zelfwaardering en zelfrespect - durven uiten van geluk - leren inzien dat droom en werkelijkheid zeer vaak niet de meest naaste verwanten zijn Empathie - ieder heeft recht op zijn droom 1 ste leerjaar 3 de graad 2 de leerjaar 3 de graad 3 de leerjaar 3 de graad 7.1. Uitdiepen van datgene wat mensen gelukkig maakt Geluk en arbeid - afstompende arbeid en creatieve arbeid - ik werk voor mezelf en voor anderen - ongewenste intimiteiten - soorten werk Geluk als levenshouding - geborgenheid, bescherming - intimiteit - vallen en opstaan - kwetsbaarheid - de plicht om jezelf en anderen gelukkig te maken De sociale dimensie van geluk 7.1. Uitdiepen van datgene wat mensen gelukkig maakt Geluk en arbeid - arbeidsvreugde - werkloosheid en moedeloosheid - sociale omgang op het werk Geluk als levenshouding - genieten en laten genieten - ik doe het goede om het goede omdat mij dat gelukkig maakt - optimisme: geluk bepaal je zelf - het genot in mijn leven De sociale dimensie van geluk - populariteit en isolement 7.1. Uitdiepen van datgene wat mensen gelukkig maakt Geluk en arbeid - vrijheid en plicht Geluk als levenshouding - zelfontplooiing - kunnen doen en laten wat je zelf wil - welvaart en welzijn: - materiële status en geluk - sociale status en geluk - macht en geluk - de behoefte aan consumeren De sociale dimensie van geluk - geluk in verschillende culturen