Bijeenkomst 6 februari 2017 Zero Tolerance Day tegen Vrouwelijke Genitale Verminking

Transcriptie

1 Bijeenkomst 6 februari 2017 Zero Tolerance Day tegen Vrouwelijke Genitale Verminking De rol van mannen In 2003 riep het IAC (Inter-African Committee on Traditional Practices) de datum 6 februari uit tot International Zero Tolerance Day against FGM. Sinds dat jaar besteden organisaties in de hele wereld op die datum aandacht aan de bestrijding van vrouwelijke genitale verminking (vgv). Zo ook in Nederland. In ons land organiseert Platform 6/2 elk jaar een bijeenkomst om landelijk meer bekendheid te geven aan vgv en om manieren te bespreken waarop dit schadelijke gebruik bestreden kan worden. Platform 6/2 bestaat uit de volgende organisaties: Plan Nederland, Defence for Children- ECPAT, Federatie Somalische Associaties Nederland (FSAN), Pharos expertisecentrum gezondheidsverschillen, Association of European Parliamentarians with Africa (AWEPA) en Vluchtelingenorganisaties Nederland (VON). De goede kant op Op 6 februari 2017 kwamen ruim 120 mensen bij elkaar in Theater en Filmhuis Dakota in Den Haag. Ze luisterden naar lezingen en een debat over de rol van mannen in de bestrijding van vgv en andere vormen van gendergerelateerd geweld. In haar openingsspeech putte Monica van Berkum, directeur van Pharos, uit haar eigen ervaringen. Toen ze jaren geleden in Mali was, besefte ze ineens dat een groot deel van de meisjes die joelend en lachend achter de buitenlandse gast aanrenden, wel besneden moest zijn. Dat is een beeld dat wij allen op ons netvlies zouden moeten houden, zei ze. Want dit zijn ook ónze meisjes. Ze benadrukte verder dat het met de bestrijding van vgv in de wereld, en ook in Nederland, de goede kant op gaat. In de helft van de risicolanden is de prevalentie inmiddels gedaald en in Nederland is er een brede ketenaanpak ontwikkeld, met aandacht voor opsporing, preventie en zorg. Ons past echter geen enkele zelfgenoegzaamheid. Alle gemeenten moeten alert blijven, vooral vanwege de nieuwe instroom van Eritrese meisjes. Hoewel er signalen zijn dat de prevalentie ook in Eritrea is gedaald, was in 2002 naar schatting 89% van de vrouwen nog besneden. Ook Ton van Dijk, directeur van GGD Haaglanden en gastheer van de conferentie, beaamde dat het noodzakelijk blijft dat gemeenten de vinger aan de pols houden. Daar ligt volgens hem een belangrijke rol voor de GGD: het onderwerp op de politieke agenda krijgen en houden. Het gaat misschien om een kleine groep mensen, maar vgv heeft grote gevolgen voor de meisjes die erdoor getroffen worden. Onze aandacht en onze inzet blijven dus nodig. In een videoboodschap noemde staatssecretaris Martin van Rijn meisjesbesnijdenis onmenselijk en onaanvaardbaar. Hij sprak zijn grote waardering uit voor de aanwezige sleutelpersonen en zorgprofessionals, en zegde toe te blijven investeren in het tegengaan van vgv. Niet alleen met geld, maar ook door een nieuw onderzoek (uit te voeren door Pharos) te financieren naar de aard en omvang van vgv in Nederland. Ook blijft hij gemeenten aanspreken op hun rol: Zij voeren immers de

2 regie in de ketenbenadering en zijn verantwoordelijk voor de jeugdzorg en de aanpak van kindermishandeling. Eritrese mannen: een positieve vooruitblik Uit de presentatie van Yodit Jacob van Pharos over de rol van Eritrese mannen bij de bestrijding van vgv sprak enige hoop. De Eritreeërs die in de afgelopen jaren naar Nederland zijn gekomen vormen een relatief jonge groep. Dat biedt een sprankje hoop, aldus Jacob. Jongeren staan immers doorgaans meer open voor verandering. Ze hebben maar een klein zetje nodig. Daarom moet er niet alleen in de asielopvang aandacht zijn voor vgv, maar ook na aankomst in de gemeente. Jacob heeft in 2016 voor Pharos een kwalitatief onderzoek gedaan onder Eritrese mannen van verschillende leeftijden (18-55 jaar). De mannen bleken reeds enige kennis te hebben over vgv dankzij bewustwording en voorlichting in hun land van herkomst. Ze zagen het gebruik als een achterhaalde en oninteressante praktijk: Dat is toch geen issue meer! Haar conclusie: deze mannen zijn tegen meisjesbesnijdenis en geven aan voldoende bestand te zijn tegen eventuele sociale druk uit de omgeving. We staan bij deze doorgaans jonge groep op het omslagpunt om vgv uit te bannen. Ga het gesprek daarom vooral verkennend aan! Volgens Jacob moeten we mannen ook meer in hun kracht zetten. Ze staan nu aan de zijlijn, maar spelen een belangrijke rol in de opvoeding. Yodit Jacob gaat komend jaar ook onderzoek doen onder Eritrese vrouwen. Daar is de aanpak breder dan bij het onderzoek onder mannen: de gesprekken zullen niet alleen over vgv gaan, maar ook over zaken als seksualiteit, abortus, relaties en man/vrouwverhoudingen. Betrekken van jongens en mannen Als het gaat om gendergerelateerd geweld, inclusief vgv, is er vooral aandacht voor het versterken van meisjes en vrouwen (empowerment). Maar de laatste jaren is er steeds meer aandacht gekomen voor de rol van jongens en mannen bij het aankaarten van kwesties rond vgv. Joyce Brummelman van Defence for Children ECPAT Nederland vertelde over de ervaringen die haar organisatie heeft opgedaan met het programma Girl Power ( ) en het huidige programma, de Girls Advocacy Alliance ( ). Deze internationale programma s in tien landen in Afrika en Azië zijn gericht op het stoppen van geweld tegen meisjes zoals vgv. In het begin van het Girl Power-programma waren de activiteiten waaronder het opzetten van kinderrechtenclubs alleen gericht op meisjes. Toen bleek dat jongens zich buitengesloten voelden en enkelen van hen daardoor zelfs agressief gedrag vertoonden, werd besloten om ook activiteiten voor jongens te gaan organiseren. Het is belangrijk, zei Brummelman, om jongens en mannen te betrekken bij dit soort programma s, omdat hun steun daarvoor vaak noodzakelijk is om acceptatie binnen de gemeenschap voor de projecten te krijgen, zij actief gaan meedenken en ze de veiligheid van meisjes kunnen garanderen. Ook leidt dit tot meer begrip bij hen en hopelijk daardoor ook tot andere denkbeelden. Ook volwassen mannen kunnen betrokken worden bij activiteiten tegen gendergerelateerd geweld. Zo worden mannen in Liberia getraind om als leden van Men Action Groups te bemiddelen tussen vrouwelijke slachtoffers van geweld en de nationale politie.

3 Binnen de Girls Advocacy Alliance werken Defence for Children, Plan Nederland en Terre des Hommes samen met hun partnerorganisaties in tien landen in Azië en Afrika aan het bestrijden van alle vormen van geweld tegen meisjes en jonge vrouwen en het vergroten van hun economische participatie. Daarbij ligt in elk land de nadruk op andere thema s. In Sierra Leone, Liberia, Ghana en Ethiopië bijvoorbeeld is er aandacht voor vgv. Meer informatie: Mannen spreken zich uit Men Speak Out is een internationale campagne van organisaties in België, Nederland en Groot- Brittannië. Het belangrijkste doel is om mannen meer te betrekken bij de preventie van en de strijd tegen vgv. De aftrap van de campagne was een jaar geleden. Medisch antropoloog Marthine Bos presenteerde namens de Nederlandse deelnemer, stichting Himilo (een Somalische zelforganisatie in Amsterdam), de voorlopige resultaten van een onderzoek onder mannen die minimaal één jaar in Europa zijn. Getrainde peer educators (in Nederland: mannen uit Somalië en Sierra Leone) ondervroegen hun sekse- en landgenoten naar hun kennis en mening over vgv. Daarnaast werden er focusgroepen gehouden en individuele diepte-interviews afgenomen. Het kwantitatieve onderzoek bestond uit drie inhoudelijke vragen: 1) Heeft u ooit gehoord van meisjesbesnijdenis? 2) Denkt u dat het gebruik een religieus voorschrift is? en 3) Vindt u dat het moet doorgaan of stoppen? Uit een internationale vergelijking van de uitkomsten blijkt dat er grote verschillen bestaan tussen de drie landen. Zo denkt slechts 7,5 procent van de Somalische mannen in Groot-Brittannië dat vgv een religieuze plicht is, terwijl respectievelijk 31,7 procent en 24,9 procent van de Somalische mannen in België en Nederland dit denkt. Bos: Ook is te zien dat respondenten die geloven dat vgv iets met religie te maken heeft, 15 keer zo vaak willen dat meisjes worden besneden dan degenen die zeggen dat meisjesbesnijdenis niet samengaat met religie. Een verhelderend plaatje uit een rapport van UNICEF uit 2013 laat zien dat vrouwen over het algemeen vaak denken dat hun mannen het belangrijker vinden dat meisjes besneden worden dan in werkelijkheid het geval is. Dit rapport maakt duidelijk dat er een verschil is tussen wat vrouwen denken dat mannen denken, en wat mannen werkelijk denken, aldus Bos. Dat lijkt te kloppen met de bevindingen uit het onderzoek van Himilo: slechts een zeer klein percentage van de mannen afkomstig uit Sierra Leone en Somalië wil dat het gebruik doorgaat. Het onderzoek maakt ook inzichtelijk dat nieuwe migranten 2,5 keer zo vaak vinden dat vgv door moet gaan dan respondenten die vijf jaar of langer geleden in Europa zijn komen wonen. Een 35-jarige man afkomstig uit Togo zei tijdens een diepte-interview: The information I got in the Netherlands has changed my whole thinking, everyone should have the opportunity to learn and talk about it. En een 50-jarige man uit Sierra Leone zei: To stop this practice we need men and women working together, first get knowledge and also dare to speak up. Zodra het definitieve onderzoeksrapport beschikbaar is, zal dit via de nieuwsbrief meisjesbesnijdenis van Pharos aangekondigd worden. Meer informatie is te vinden op

4 Vgv een vrouwenzaak? Aan de hand van een aantal stellingen ging Kaveh Bouteh van Pharos met vier mannelijke sleutelpersonen en de zaal in gesprek over de redenen waarom mannen soms moeilijk te mobiliseren zijn voor de strijd tegen vgv. De sleutelpersonen zijn afkomstig uit Sierra Leone, Egypte, Togo/Ghana en Somalië, en zijn allen getraind door FSAN. Op de eerste stelling, dat vgv een vrouwenzaak is en dat de rol van mannen beperkt is, reageerde Ali Ikar van FSAN door te zeggen dat in zijn thuisland Somalië mannen in principe de baas zijn in huis, maar dat binnen het huwelijk veel dingen als een gezamenlijke verantwoordelijkheid worden gezien. Mannen zijn het hoofd van het lichaam, maar vrouwen het hart. Volgens Youssif Ouro-Akondo zijn Afrikaanse mannen dan misschien wel de baas in huis, maar zijn het juist de vrouwen die vgv in stand houden. Een man kan wel tegen zijn vrouw zeggen dat hij niet wil dat het gebeurt, maar dan het gebeurt toch. Vrouwen houden de traditie in ere vanwege het besnijdenisfeest dat ze erna vieren een feest waarbij geen mannen aanwezig zijn. Babah Tarawally, journalist en anti-vgv-ambassadeur van Amref, vulde aan dat vgv twee kanten heeft: aan de ene kant het besnijden en de andere kant het feest. Daarom promoten verschillende organisaties, waaronder Amref, alternatieve rituelen. Het feestelijke karakter kan zo worden behouden, terwijl de schadelijke praktijk vervangen wordt door een niet-schadelijke. Het Masai-volk in Kenia is bijvoorbeeld overgestapt van vgv op seksuele voorlichting voor meisjes. Bespreekbaar maken, ook onder mannen De tweede stelling luidt: Mannen zijn bang voor negatieve reacties van hun omgeving als ze openlijk ageren tegen vgv. Dat klopt, zei Tarawally. Veel mannen schamen zich om zich uit te spreken tegen vgv. Mannen die ertegen zijn, krijgen geregeld te horen dat ze gehersenspoeld zijn door het Westen en dat ze hun eigen cultuur hebben verloochend. Volgens Selim Zalat vinden de mannen in zijn geboorteland Egypte vgv een taboeonderwerp, waar ze liever niet over praten. Ze denken ook dat het een religieus gebod is, reden te meer om er niet openlijk voor uit te komen dat je ertegen bent. Op de vraag uit de zaal hoe het is als man om tegen je moeder in je land van herkomst te zeggen dat je je dochter(s) niet wilt laten besnijden, antwoordde Ouro-Akondo: Gewoon de Nederlandse wet gebruiken en zeggen: ik woon nu hier. In Nederland mag het niet. Waarom zou ik jarenlange gevangenschap riskeren door het toch te laten doen? Om te bereiken dat meer mannen zich uitspreken tegen vgv ook tegen hun moeder in het land van herkomst is het nodig om vgv bespreekbaar te maken in alle gemeenschappen in Nederland waar dit speelt. Stichting Wadata, waarvan Ouro-Akondo vice-voorzitter is, heeft dat met hulp van FSAN al gedaan. Wadata is een organisatie voor West-Afrikanen met een islamitische achtergrond in Amsterdam en omstreken. Mannen en adolescente jongeren daar zijn zich volgens deze sleutelpersoon nu erg bewust van hun rol en spreken zich openlijk uit tegen vgv. Mijn advies voor andere gemeenschappen is om dit ook zo snel mogelijk op te pakken. Niet alleen een vrouwenzaak De vraag of vgv een vrouwenzaak is, werd op deze bijeenkomst doorgaans ontkennend beantwoord: mannen spelen een belangrijke rol bij het in stand houden én het stoppen van het gebruik. Veel

5 migrantenmannen afkomstig uit risicolanden zien vgv al als een achterhaalde praktijk. Maar er is nog meer voorlichting en discussie nodig om het onderwerp bespreekbaar te maken in alle migrantengemeenschappen en ervoor te zorgen dat meer mensen vrouwen en mannen zich gaan uitspreken tegen vrouwelijke genitale verminking.