Beleidsregels voor (neven)activiteiten aan huis of aan (agrarisch) bedrijf. Behorende bij raadsbesluit d.d. 19 oktober 2006

Transcriptie

1 Beleidsregels voor (neven)activiteiten aan huis of aan (agrarisch) bedrijf Behorende bij raadsbesluit d.d. 19 oktober

2 I. Achtergrond en doelstelling Net als in andere gemeenten, kent ook de gemeente Menterwolde het fenomeen van bedrijfsof beroepsmatige activiteiten die vanuit huis worden verricht dan wel als extra activiteit zijn verbonden aan andere (hoofd)activiteiten. Soms voorziet het bestemmingsplan in een regeling voor dit soort activiteiten. Vaker vallen deze activiteiten, strikt genomen, buiten het toepasselijke regelgevende kader, van met name de ruimtelijke ordening, en zijn juridisch gezien illegaal. Dikwijls is de gemeente onwetend van de situatie en treedt zij in een aantal gevallen pas op na melding van een omwonende. Aanleiding voor een melding is vaak al dan niet vermeende overlast en/of oneigenlijke concurrentie. Een en ander leidt tot de noodzaak van een herbezinning. Huidige situatie 1. (Incidenteel) beleid In de loop van de tijd is beleid ontstaan doordat op een bepaalde wijze met situaties is omgegaan, al dan niet ingegeven door invloeden van buitenaf. Een voorbeeld hiervan is de verkoop van producten van eigen kweek door agrarische bedrijven. Een ander voorbeeld is het uitoefenen van een aan huis verbonden beroep. 2. Kenbaar beleid gewenst Het (deels) ontbreken van vastgesteld beleid leidt er toe dat per incident wordt bekeken of een bepaalde activiteit al dan niet kan worden toegestaan. De criteria voor de toestemming liggen niet duidelijk vast en dat betekent dat rond een toe-of afwijzing van een verzoek al gauw een sfeer van willekeur gaat hangen. Burgers weten niet waar ze aan toe zijn. Het gevaar van rechtsongelijkheid dreigt. En, niet onbelangrijk, bij het ontbreken van een duidelijk kader gaan sommigen hun eigen gang waarmee zij de gemeente in de verdedigende positie brengen. Dan moet er wellicht gehandhaafd worden. Met een helder kader weet iedereen (op voorhand) waar hij of zij aan toe is. De gemeente kan bezwaar- en beroepsprocedures met vertrouwen tegemoet zien. De burger heeft minder aangrijpingspunten voor procedures tegen de gemeente. En ook instanties als het provinciaal bestuur en de inspectie VROM hebben dan een kader waarbinnen zij de activiteiten van de gemeente op hun merites kunnen beoordelen. Gewenste situatie 1. Optiek nieuw beleid In het begrip ruimtelijke ordening zit letterlijk de ordeningstaak opgesloten. Met behulp van de ruimtelijke ordening geeft de overheid aan waar welke functies kunnen plaats vinden. Er is een zekere gerichtheid op scheiding en bescherming van functies. Maar de omgeving verandert. Combinaties van wonen en werken zijn in opkomst. Met behulp van de moderne communicatietechnologie is werken op afstand mogelijk geworden. Langdurige vaste 2

3 werkrelaties met één baas worden steeds zeldzamer. Boerenbedrijven kunnen het hoofd alleen nog boven water houden door zich steeds meer als ondernemer te gedragen en in te spelen op wat de consument op een bepaald moment verlangt. Voor velen is het perspectief op een nieuwe baan na een periode van werkloosheid erg gering geworden. Dit alles vraagt om nieuw beleid van de overheid waarin perspectieven worden geboden voor een (nieuw) werkzaam bestaan. Het is in sommige opzichten beter dat je werkt dan waar je werkt. Het woonhuis als werkplek of mogelijkheden voor het verrichten van een nevenactiviteit kunnen er toe bij dragen dat je werkt en voor eigen inkomsten zorgt. De uitdaging daarbij is te zorgen voor een nieuwe balans tussen bescherming van (waardevolle) functies en ruimte voor nieuw initiatief en perspectief. Het nieuwe beleid wil bestaande voorzieningsstructuren in stand houden en nieuwe (kleinschalige) structuren mogelijk maken en sluit daarbij aan bij de opmerkingen die zijn gemaakt tijdens de inspraakavonden over de dorpsvisies. 2. Inhoud nieuw beleid en incorporatie in nieuwe bestemmingsplannen Zonder afbreuk te doen aan de goede elementen van het bestaande beleid is de leidraad van deze beleidsnotitie dat combinaties van wonen/werken en hoofdactiviteit/nevenactiviteit mogelijk worden gemaakt wanneer de uitgangspunten en doelstellingen van de oorspronkelijke bestemming gehandhaafd blijven. Dit geldt voor beroep of bedrijf aan huis maar ook voor (met name) niet-agrarische nevenactiviteiten van agrarische bedrijven. Hobbymatige activiteiten vallen hier buiten maar wanneer deze een beroeps-/bedrijfsmatig karakter krijgen, bijvoorbeeld door reclameactiviteiten e.d. zal deze beleidsnotitie automatisch van toepassing zijn. Het voorgaande is voor een belangrijk deel een bestendiging van de huidige werkwijze en voor een ander deel houdt het een koerswijziging in. Boven alles geldt een zo helder mogelijke vastlegging van het beleid en positief geformuleerd. Deze beleidsnotitie maakt geen onderscheid tussen beroep/bedrijf binnen en beroep/bedrijf buiten de bebouwde kom; dat heeft gevolgen voor de procedure waarover verderop meer. Het voorgestelde beleid wil een bijdrage leveren aan de versterking van de leefbaarheid in de gemeente Menterwolde door het scheppen van balans tussen behoud van centrumvoorzieningen (en hun concurrentiepositie) en nieuwe mogelijkheden voor bedrijf en beroep. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de toegestane vloeroppervlakten die variëren naar gelang de vloeroppervlakten van bestaande hoofd-en bijgebouwen met een maximum van 60 m2. Detailhandelactiviteiten (voor de verkoop van producten van derden) zijn in zeer beperkte mate toegestaan tot een maximum van 6 m2, zijnde 10% van het maximaal toegestane vloeroppervlak van 60 m2. De in de uitwerking van het voorgestane beleid genoemde percentages en vloeroppervlakten waarborgen objectieve beoordeling van wat al dan niet is toegestaan en zijn dus handhaafbaar. De inhoud van deze beleidsnotitie zal worden betrokken bij en verwerkt in de nieuwe bestemmingsplannen waaraan thans wordt gewerkt. 3

4 II. Kaders en mogelijkheden 1. Algemeen ruimtelijk beleid In principe ligt het ruimtelijk beleid van Menterwolde vast in de voor de verschillende gebieden vastgestelde bestemmingsplannen. Sommige bestemmingsplannen (bijvoorbeeld het bestemmingsplan voor de Biefkestreek in Muntendam) kennen een regeling voor een aan huis verbonden beroep of bedrijf waarin als hoofdregel geldt dat het beroep of bedrijf geen afbreuk mag doen aan de oorspronkelijke woonbestemming en de daarmee gepaard gaande uitstraling naar buiten; detailhandelactiviteiten worden niet uitgesloten. In andere situaties geldt, zoals hierboven reeds aangegeven, dat per incident wordt bepaald of een bepaalde activiteit al dan niet kan worden toegestaan. Voorzover geen basis in de bestaande regelgeving kan worden gevonden, biedt artikel 19 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO) de mogelijkheid van vrijstellingsprocedures. Zoals de naamgeving reeds aanduidt is een vrijstellingsprocedure gericht op het verlenen van vrijstelling van bepalingen van een bestemmingsplan. De vrijstellingsprocedure is een bevoegdheid; er is geen dwingende verplichting over te gaan tot verlenen van een vrijstelling. Verder geldt dat een vrijstelling aangevraagd moet worden; zij wordt dus niet automatisch verleend. De vrijstellingsprocedures vallen in drieën uiteen: 1. De WRO schept de mogelijkheid voor een zogenaamde zelfstandige projectprocedure. Dit is een procedure voor een tamelijk ingrijpende bestemmingswijziging waaraan hoge eisen ten aanzien van ruimtelijke onderbouwing en procedure worden gesteld. De gemeenteraad is aan zet maar kan haar bevoegdheid aan burgemeester en wethouders delegeren. Deze procedure is duidelijk bedoeld voor andere situaties dan een geringe aanpassing van het woon-of bedrijfsgebruik. 2. Gedeputeerde staten van de provincie kunnen categorieën van gevallen aanwijzen waarin burgemeester en wethouders vrijstelling van de bepalingen van het bestemmingsplan kunnen verlenen al dan niet na een voorafgaande verklaring van geen bezwaar van gedeputeerde staten. 3. Burgemeester en wethouder hebben een zelfstandige bevoegdheid tot het verlenen van vrijstelling. Het gaat hierbij om lichte aanpassingen; voorzover het gaat om (lichte) wijziging in het gebruik is de vrijstellingsbevoegdheid van het college beperkt tot opstallen binnen de bebouwde kom. Gezien de situaties waarvoor de omschreven vrijstellingsmogelijkheden bedoeld zijn, valt die onder 1 (zelfstandige) projectprocedure af waar het gaat om lichte wijzigingen in het gebruik waar de huidige bestemming in hoofdzaak behouden blijft. In het vervolg van deze notitie richten wij ons dan ook op de vrijstellingsbevoegdheden van burgemeester en wethouders op basis van een door gedeputeerde staten opgemaakte provinciale lijst en op de zelfstandige vrijstellingsbevoegdheid van burgemeester en wethouders. 2. Provinciaal beleid In het ruimtelijk beleid sluiten de gemeenten aan bij het provinciale beleid waarbij voor de provincie als inzet voor woningbouw geldt: ruimtelijke kwaliteit en leefbaarheid, zowel in de steden als in de dorpen. De provincie geeft aan dat in uitbreidingsplannen zoveel mogelijk naar combinaties van functies moet worden gestreefd. Wij gaan er van uit dat dit als een 4

5 algemeen uitgangspunt moet worden beschouwd en waaraan onder meer door deze beleidsnotitie invulling wordt gegeven. In de handreiking voor gemeentelijke ruimtelijke plannen schrijft de provincie onder meer het volgende: Een aan huis gebonden beroep mag in een woning zonder meer worden uitgeoefend. Bij aan huis gebonden beroepen wordt volgens jurisprudentie over het algemeen gedacht aan "vrije", dienstverlenende, beroepen zoals arts, advocaat, architect of accountant. Prostitutie wordt niet beschouwd als een aan huis gebonden beroep. Als een gemeente ook kapsalons, schoonheidssalons of een hondentrimsalon als een aan huis gebonden beroep wil beschouwen en onder de woonfunctie wil laten vallen, dan zal dat uit de begripsbepaling moeten blijken. Toetsingscriteria: Volgens jurisprudentie moet het perceel in overwegende mate zijn woonfunctie houden. Ter voorkoming van interpretatieverschillen is het gewenst dat het gebruik van een woning ten behoeve van een aan huis gebonden beroep wordt beperkt tot een bepaalde oppervlakte of wordt gebonden aan een percentage van het hoofdgebouw. Het beroep moet een ruimtelijke uitwerking of uitstraling hebben die met de woonfunctie in overeenstemming is. Het aan huis uitoefenen van een beroep of praktijk mag niet leiden tot parkeer-en verkeersoverlast, milieuhinder voor de naaste woonomgeving en visuele hinder bv. als gevolg van lichtreclames. Detailhandel kan worden toegestaan als deze verband houdt met het aan huis gebonden beroep en daaraan ondergeschikt is. Het uitoefenen van een bedrijf past in beginsel niet in een woonbestemming. Als niettemin de uitoefening van een bedrijf aan huis wordt toegestaan dan kan dat alleen voor bedrijven die zich verdragen met een woonfunctie en passen binnen een woonomgeving. Het verdient aanbeveling om de beroepen anders dan die voor arts, advocaat enz. alleen bij vrijstelling toe te laten, waarbij moet worden aangegeven om welk soort bedrijven het gaat (bv. bedrijven uit categorie I van de VNGbrochure "Bedrijven en Milieuzonering"). De hierboven genoemde toetsingscriteria zijn eveneens van toepassing. In de handreiking voor gemeentelijke ruimtelijke plannen zegt de provincie verder dat de gemeenten voor specifieke ruimtelijke onderwerpen beleid kunnen formuleren. Een hierop betrekking hebbend beleidsdocument kan als basis dienen voor de ruimtelijke onderbouwing van projecten indien aan de volgende voorwaarden is voldaan: Het document biedt voldoende inzicht in de voorgestane (specifieke) ruimtelijke en functionele ontwikkeling van het betrokken gebied en de daaraan ten grondslag liggende belangenafweging; Op het document is inspraak verleend en de resultaten daarvan zijn verwerkt; Het document heeft de instemming van de gemeenteraad of een raadscommissie; De Commissie Bestemmingsplannen heeft in het kader van het overleg als bedoeld in artikel 10 van het Bro met het beleidsdocument ingestemd. Indien de provincie zich met het in zo n beleidsdocument vervatte beleid kan verenigen kan het document dienen als basis voor de zogenaamde projectprocedure van artikel 19, lid 2, van de Wet op de Ruimtelijke Ordening en kunnen burgemeester en wethouders binnen de kaders van dat document vrijstelling verlenen zonder een voorafgaande verklaring van geen bezwaar van gedeputeerde staten. Het Provinciaal Omgevings Plan tenslotte hanteert als uitgangspunt: dat vestiging van detailhandel in het landelijk gebied niet mag leiden tot een onevenredige aantasting van de verzorgingsstructuur van kernen. Grootschalige detailhandel is hier daarom uitgesloten. Voor detailhandel in het landelijk gebied (bijvoorbeeld als nevenactiviteit van een agrarisch bedrijf, of als activiteit in vrijkomende agrarische bedrijfsbebouwing) geldt een maximale bedrijfsvloeroppervlakte van 60 m2. 3. Procedureel De notitie maakt geen onderscheid tussen beroep/bedrijf binnen en beroep/bedrijf buiten de bebouwde kom. Voor situaties binnen de bebouwde kom geldt een zelfstandige 5

6 vrijstellingsbevoegd voor het college van burgemeester en wethouder op basis van artikel 19, lid 3, van de Wet op de Ruimtelijke Ordening en kan deze notitie als zelfstandig toetsingskader dienen. Dat kan ook voor situaties buiten de bebouwde kom mits gedeputeerde staten zich met de inhoud van de notitie hebben kunnen verenigen. Naast de inhoudelijke criteria toetst de provincie aan de resultaten van inspraak, gaat zij na of de gemeenteraad (of de betrokken raadscommissie) met de notitie heeft ingestemd en wil zij weten of en in hoeverre de Commissie Bestemmingsplannen met de inhoud van de notitie heeft ingestemd. Dat betekent dus dat op de notitie inspraak moet worden verleend en aan de raad(scommissie) instemming moet worden gevraagd. Een (omslachtige) optie is om per zich voordoend geval vooraf een afzonderlijke verklaring van geen bezwaar van gedeputeerde staten te vragen waarbij deze notitie als toetsingskader voor de beantwoording van de vraag of al dan niet een vrijstellingsprocedure in gang zal worden gezet, zal worden aangewend. 4. Verhouding met APV De voorgestane regeling richt zich met name op de ruimtelijke ordening en daarmee annex zijnde regelingen. De regels van de Algemene Plaatselijke Verordening, bijvoorbeeld ten van reclame en uitstallingen, blijven onverkort van kracht. Voor prostitutiebeleid dient een afzonderlijke notitie te worden voorbereid. 6

7 III. Uitwerking In principe kunnen drie soorten van situaties worden onderscheiden: 1. Aan huis verbonden bedrijf: het beroeps- of bedrijfsmatig verlenen van diensten of het uitoefenen van ambachtelijke bedrijvigheid door middel van handwerk, waarvan de omvang in een woning met bijbehorende gebouwen past en de woonfunctie in ruimtelijke en visuele zin in overwegende mate behouden blijft. 2. Aan huis verbonden beroep: een beroep of het beroepsmatig verlenen van diensten op administratief, juridisch, medisch, therapeutisch, kunstzinnig, ontwerptechnisch of hiermee gelijk te stellen gebied, dat door zijn beperkte omvang in een woning en daarbij behorende gebouwen, met behoud van de woonfunctie kan worden uitgeoefend. 3. Detailhandelactiviteiten aan huis of aan (agrarisch) bedrijf: het in beperkte mate als nevenactiviteit verkopen en/of leveren van goederen verband houdende met het aan huis of bedrijf gebonden beroep of bedrijf alsmede van goederen die ter plaatse in het kader van het aan huis of bedrijf gebonden beroep of bedrijf zijn vervaardigd en dit vanuit een woning of een (agrarisch) bedrijf met bijbehorende gebouwen waarvan de woonfunctie respectievelijk oorspronkelijke bedrijfsfunctie in hoofdzaak behouden blijft. 7

8 IV. Criteria: Voor de beschreven situaties worden in het hierna volgende criteria aangeduid aan de hand waarvan kan worden vastgesteld of een bedrijf of beroep aan huis of een nevenactiviteit van een (agrarisch) bedrijf al dan niet kan worden toegelaten. Aan huis verbonden bedrijf of beroep A De woonfunctie moet in hoofdzaak gehandhaafd blijven. Dit betekent dat: 1. de woonfunctie in ruimtelijke en visuele zin primair moet blijven; 2. de aan huis verbonden activiteiten ten behoeve van het bedrijf of beroep uitsluitend inpandig mogen worden verricht; 3. maximaal 25 % van de vloeroppervlakte van hoofd- en bijgebouwen mag worden gebruikt voor de aan huis verbonden activiteiten ten behoeve van het bedrijf of het beroep met een maximum van 60 m2 bruto-vloeroppervlak; 4. degene die het aan huis verbonden bedrijf of beroep uitoefent ook (hoofd)bewoner van de woning dient te zijn. 5. Eventuele reclame-uitingen dienen zich conform de Algemene Plaatselijke Verordening te beperken tot een bord of borden van bescheiden omvang: gezamenlijk geen grotere oppervlakte dan 0,50 m2 en geen van allen een grotere afmeting in één richting dan 1,00 meter. B Het gebruik mag geen ernstige hinder voor het woonmilieu opleveren en geen afbreuk doen aan het woonkarakter van de wijk of de buurt. Dit betekent dat: 1. de uitstraling van de activiteiten in aard, omvang en intensiteit moet passen binnen het karakter van de omringende woonomgeving; 2. de activiteiten kleinschalig van aard zijn waarvoor meldings-en vergunningplicht krachtens de milieuwetgeving niet van toepassing zijn; 3. het gebruik geen nadelige invloed mag hebben op de verkeersafwikkeling en de parkeersituatie ter plaatse; daarbij geldt als uitgangspunt dat in principe op eigen terrein dient te worden geparkeerd. Detailhandelactiviteiten aan huis of aan (agrarisch) bedrijf A De woon- of oorspronkelijke bedrijfsfunctie moet in hoofdzaak gehandhaafd blijven. Dit betekent dat: 1. de woonfunctie dan wel oorspronkelijke bedrijfsfunctie in ruimtelijke en visuele zin primair moeten blijven; 2. de activiteiten uitsluitend inpandig mogen worden verricht; 3. maximaal 25 % van de vloeroppervlakte van hoofd- en bijgebouwen mag worden gebruikt met een maximum van 60 m2; 4. naast producten van eigen kweek of met eigen producten gemaakte eindproducten, in beperkte mate door derden gefabriceerde producten mogen worden verkocht waarvoor maximaal 10% van het toegestane brutovloeroppervlak, zoals hiervoor onder 3 vermeld, mag worden aangewend; 8

9 5. degene die het aan huis of bedrijf verbonden bedrijf of beroep uitoefent ook (hoofd)bewoner van de woning respectievelijk (hoofd)gebruiker van het bedrijf dient te zijn; 6. eventuele reclame-uitingen dienen zich conform de bepalingen van de Algemene Plaatselijke Verordening te beperken tot een bord van zeer bescheiden omvang: gezamenlijk geen grotere oppervlakte dan 0,50 m2 en geen van allen een grotere afmeting in één richting dan 1,00 meter. B Het gebruik mag geen ernstige hinder voor het woon- of bedrijfsmilieu opleveren. Het karakter van de wijk of de buurt moet worden gehandhaafd. Dit betekent dat: 1. de uitstraling van de activiteiten in aard, omvang en intensiteit moet passen binnen het karakter van de omringende woon- respectievelijk bedrijfsomgeving; 2. de activiteiten kleinschalig van aard zijn waarvoor meldings- en vergunningplicht krachtens de milieuwetgeving niet van toepassing zijn; 3. het gebruik geen nadelige invloed mag hebben op de verkeersafwikkeling en de parkeersituatie ter plaatse; daarbij geldt als uitgangspunt dat in principe op eigen terrein dient te worden geparkeerd. 9

10 V. Hardheidsclausule Het verdient aanbeveling te komen tot een ontsnappingsclausule voor die gevallen waarin deze notitie niet voorziet maar die wel passen binnen de doelstelling van het nieuwe beleid. Deze clausule luidt als volgt: Het college van burgemeester en wethouders is bevoegd om af te wijken van deze regeling wanneer deze voor één of meer belanghebbenden gevolgen zou hebben die wegens bijzondere omstandigheden onevenredig zijn in verhouding tot de met de beleidsregel te dienen doelen. Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van de gemeenteraad d.d. 19 oktober De voorzitter, De griffier, M. Schollema J. Leegstra 10