Schadebedingen en funding loss vergoedingen in het kredietrecht: een stand van zaken

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Schadebedingen en funding loss vergoedingen in het kredietrecht: een stand van zaken"

Transcriptie

1 Schadebedingen en funding loss vergoedingen in het kredietrecht: een stand van zaken Nele Vlaeminck Manama Notariaat Studentennummer: Promotor: Professor Michel Tison Commissaris: Filip Bogaert

2 INHOUDSTAFEL Inleiding...3 Afdeling 1: Algemeen rechtelijk kader...4 Hoofdstuk 1: Schadebeding en strafbeding Begrip Matiging van een overdreven schadebeding op basis van artikel 1231 BW Matiging op basis van rechtsmisbruik Verschil in matiging Nietigverklaring Hoofdstuk 2: Opzegbeding Begrip Matiging en nietigverklaring? Matiging op basis van rechtsmisbruik? Hoofdstuk 3: Verschillende behandeling schadebeding en opzegbeding gerechtvaardigd?. 14 Afdeling 2: Toepassing in het kredietrecht Hoofdstuk 1: Begripsafbakening Van wederbeleggingsvergoeding naar funding loss-vergoeding Gereglementeerde kredieten Niet-gereglementeerde kredieten Hoofdstuk 2: De vrijwillige vervroegde terugbetaling Geen recht op vervroegde terugbetaling naar gemeen recht Funding loss-vergoeding: onderworpen aan artikel 1907bis B.W.? i Toepassingsgebied artikel 1907bis B.W. rationae personae ii Toepassingsgebied artikel 1907bis B.W. rationae materiae Lening versus kredietopening Vrijwillige versus gedwongen vervroegde terugbetaling Contractueel bedongen vervroegde terugbetaling en terugbetaalverbod. 28 iii Tussenbesluit Funding loss-vergoeding, een opzegbeding? Besluit Hoofdstuk 3: De gedwongen vervroegde terugbetaling Funding loss-vergoeding, een schadebeding? Matigingsbevoegdheid op basis van artikel 1231 B.W.? Matigingsbevoegdheid op basis van rechtsmisbruik? Nietigverklaring mogelijk van een overdreven strafbeding? Besluit Bibliografie

3 Inleiding Wanneer een handelaar een commercieel krediet vervroegd wil terugbetalen wordt hij in de praktijk dikwijls geconfronteerd met een hoge funding loss-vergoeding. Vaak komt deze vergoeding als een donderslag bij heldere hemel, waardoor de verdere plannen van de handelaar in het gedrang kunnen komen. Uit het aktiviteitenverslag van 9 mei 2011 van de Kredietbemiddelaar blijkt bovendien dat deze funding loss-vergoedingen een hinderpaal vormen voor ondernemingen om een herfinanciering bij een andere kredietgever te kunnen aangaan 1. In een eerste afdeling wordt het algemeen rechtelijk kader geschetst van de leer van de schade- en opzegbedingen. Voor beide bedingen wordt nagegaan wat de rechtsmiddelen zijn voor de schuldenaar, wanneer deze geconfronteerd wordt met een overdreven schade- of opzegvergoeding. In een tweede afdeling wordt onderzocht wat de impact is van de leer van de schade- en opzegbedingen op het kredietrecht en meer bepaald bij de vervroegde terugbetaling van commerciële kredieten. In een eerste hoofdstuk worden de begrippen afgebakend en eveneens een evolutie geschetst van het ontstaan van de wederbeleggingsvergoeding naar de opkomst van de funding lossvergoeding. Een tweede hoofdstuk behandelt de situatie van de vrijwillige vervroegde terugbetaling van commerciële kredieten. In dit hoofdstuk zal het toepassingebied van artikel 1907bis B.W. onderzocht worden evenals de mogelijke implicaties ervan op de funding loss-vergoeding. Vervolgens wordt de leer van de opzegbedingen getoetst aan de funding loss-vergoeding en aan de correctiemechanismen indien de vergoeding overdreven is. In het laatste hoofdstuk wordt de gedwongen vervroegde terugbetaling onder de loep genomen. Hierbij wordt eveneens aandacht besteed aan de mogelijke rechtsmiddelen die de schuldenaar ter beschikking staan wanneer die geconfronteerd wordt met een overdreven funding loss-vergoeding. In het bijzonder wordt ook de vergelijking gemaakt met de leer van de schadebedingen. 1 Aktiviteitenverslag 9 mei 2011 Kredietbemiddelaar, pdf, 5. 3

4 Afdeling 1: Algemeen rechtelijk kader In deze eerste afdeling wordt de algemene leer van de schadebedingen onder de loep genomen, waarbij vooral de aandacht gaat naar de geoorloofdheid ervan en de mogelijke rechtsmiddelen die aangewend kunnen worden bij een overdreven schadebeding. Het ligt echter niet binnen het kader van deze bijdrage om een volledige bespreking te geven met alle toepassingen en alle aspecten van het schadebeding. Vervolgens wordt het opzegbeding onder de loep genomen. Een vergelijking tussen het schadebeding en het opzegbeding sluit het gemeen rechtelijk kader af. Hoofdstuk 1: Schadebeding en strafbeding 1 Begrip Het begrip schadebeding kent geen wettelijke grondslag in het Belgische recht en is een creatie van de Nederlandstalige rechtsleer en rechtspraak 2. Het begrip strafbeding daarentegen wordt wettelijk gedefinieerd in artikel 1126 B.W., ingevoegd bij de Wet van 23 november 1998, tot wijziging van de toen geldende regels inzake strafbedingen 3. De wetgever heeft enkel het vergoedende karakter van een dergelijk beding aanvaard, wat duidelijk tot uiting komt in artikel 1226 B.W.: Een strafbeding is een beding waarbij een persoon zich voor het geval van niet-uitvoering van de overeenkomst verbindt tot betaling van een forfaitaire vergoeding van de schade die kan worden geleden ten gevolge van de nietuitvoering van de overeenkomst. Van een punitief karakter is geen sprake. Beide begrippen worden echter in de Nederlandstalige rechtsleer en de rechtspraak op regelmatige basis door elkaar gebruikt 4. Bovendien is de rechtsleer verdeeld over de manier waarop de term schadebeding ingevuld moet worden. SAMOY en VANDERSCHOT maken een onderscheid tussen zuivere schadebedingen die een louter vergoedende functie hebben, gemengde schadebedingen die een vergoedende en een punitieve functie hebben en ten slotte zuivere strafbedingen die een louter punitieve 2 O. VANDEN BERGHE, Het toepassingsgebied van artikel 1231 B.W. betreffende overdreven strafbedingen: een kritische analyse, T.B.B.R. 2004, Wet 23 november 1998 tot wijziging, wat het strafbeding en de moratoire interest betreft, van het Burgerlijk Wetboek, B.S. 13 januari 1999, O. VANDEN BERGHE, Het toepassingsgebied van artikel 1231 B.W. betreffende overdreven strafbedingen: een kritische analyse, T.B.B.R. 2004, 69. 4

5 functie hebben en nietig zijn naar Belgisch recht 5. Het verschil in betekenis tussen straf- en schadebedingen zit voor deze rechtsgeleerden in de functie die ze vervullen, namelijk schadevergoedend, dan wel punitief. STIJNS ziet een gemiste kans van de wetgever bij de wetswijziging van Gelet op het louter vergoedende karakter, was het volgens haar correcter geweest om de term schadebeding in te voeren in artikel 1226 B.W. De term strafbeding zou enkel mogen gebruikt worden voor schadebedingen die ongeoorloofd zijn 6. STEENOT maakt enkel melding van het begrip schadebeding wanneer hij artikel 1226 B.W. bespreekt (dat nochtans alleen melding maakt van de term strafbeding ) en dat hij als volgt omschrijft: een contractueel beding waarin partijen vooraf en op forfaitaire wijze het bedrag van de schadevergoeding vastleggen dat een partij aan de wederpartij verschuldigd zal zijn in het geval waarin zij een bepaalde contractuele verbintenis niet nakomt 7. VANDEN BERGHE meent dat de term schadebeding dient gebruikt te worden als verzamelnaam voor zowel het strafbeding als het opzegbeding, om zo het opzegbeding mee onder de toetsings- en matigingsbevoegdheid van de rechter te kunnen laten vallen. Het strafbeding zelf omschrijft hij kort en eenvoudig als: een beding waarbij een contractant zich voor het geval van foutieve niet-uitvoering van zijn verbintenis tot iets bepaalds verbindt 8. GOEGEBUER meent dat een terminologische vereenzelviging van beide begrippen vervat ligt in artikel 1226 B.W., hoewel hij van oordeel is dat er een fundamenteel verschil tussen beide begrippen bestaat 9. Zo heeft een schadebeding een bewijsfunctie, gelet op het feit dat partijen met het opnemen ervan in hun overeenkomst op voorhand en forfaitair een bedrag willen bepalen dat dienst doet als schadevergoeding en verschuldigd zal zijn in geval een van beide partijen een contractuele wanprestatie begaat, zijnde een foutieve niet-uitvoering van de overeenkomst. 5 I. SAMOY en K. VANDERSCHOT, Nietigheid van ongeoorloofde schadebedingen in het gemene recht: welles nietes, noot onder Antwerpen 20 september 2004, R.W , S. STIJNS, Verbintenissenrecht, Boek 1, Brugge, die Keure, 2005, 181, voetnoot R. STEENOT, Beëingdigings-, exoneratie- en schadebedingen bij bijzondere overeenkomsten, X, Postuniversitaire cyclus Willy Delva, Bijzondere overeenkomsten , Kluwer, Mechelen, 2008, O. VANDEN BERGHE, Het toepassingsgebied van artikel 1231 B.W. betreffende overdreven strafbedingen: een kritische analyse, T.B.B.R. 2004, A. GOEGEBUER in X., Bijzondere overeenkomsten, Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, IV, Commentaar Verbintenissenrecht, Titel II, Hfdst 10, Afdel 5, 2, Kluwer, 2004, p 5, nr. 3. 5

6 Een strafbeding daarentegen heeft vooral een beteugelende of een punitieve functie. Er wordt een bijkomende prestatie bedongen die door de schuldenaar zal moeten geleverd worden indien hij nalaat de overeenkomst uit te voeren. Op die manier probeert men de naleving van de hoofdverbintenis te verzekeren. De overeengekomen straf is dan geen doel op zich, maar een drukkingsmiddel om de schuldenaar aan te sporen de overeenkomst op de overeengekomen wijze uit te voeren 10. GOEGEBUER slaat de nagel op de kop wanneer hij stelt dat het wegens de nagenoeg identieke verbintenisrechtelijke fenomenologie van beide categorieën namelijk een contractueel beding met als voorwerp een accessoire prestatie die slechts verschuldigd wordt bij wanuitvoering van een hoofdverbintenis [..] het in de praktijk veelal onmogelijk (is) om een onderscheid te maken tussen schade- en strafbedingen op basis van de achterliggende bedoeling van de partijen. De bedongen accessoire prestatie zal dan in de eerste plaats dienen om de schuldenaar aan te zetten tot een correcte uitvoering van de hoofdverbintenis, maar tegelijk een forfaitaire schadevergoeding inhouden voor het geval de schuldenaar alsnog in gebreke zou blijven. 11 In Nederland, Frankrijk en Duitsland, waar naast de vergoedende functie van een strafbeding een afschrikkende functie is toegestaan, zijn deze zogenaamde bifunctionele bedingen eerder de regel dan de uitzondering. Het recht kent in deze landen een uniform stelsel voor respectievelijk het boetebeding (artikel Boek 6 Nieuw Nederlands Burgerlijk Wetboek), de clause pénale (artikelen 1152 en Code Civil) en de Vertragsstrafe ( Bürgerliches Gesetzbuch), ongeacht of ze een van beide functies, dan wel beide functies vervullen 12. In het kader van deze bijdrage, en meer in het bijzonder bij het onderzoek naar de regels die van toepassing zijn op de kredieten die niet beheerst worden door specifieke wettelijke bepalingen ingeval van een vervroegde terugbetaling, zal de term schadebeding gehanteerd worden. De invulling van het begrip schadebeding dat voor deze bijdrage van belang zal zijn, gaat uit van het vergoedend karakter van het contractuele beding dat opgenomen wordt in de 10 A. GOEGEBUER in X., Bijzondere overeenkomsten, Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, IV, Commentaar Verbintenissenrecht, Titel II, Hfdst 10, Afdel 5, 2, Kluwer, 2004, p 4, nr A. GOEGEBUER in X., Bijzondere overeenkomsten, Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, IV, Commentaar Verbintenissenrecht, Titel II, Hfdst 10, Afdel 5, 2, Kluwer, 2004, p 5, nr A. GOEGEBUER in X., Bijzondere overeenkomsten, Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, IV, Commentaar Verbintenissenrecht, Titel II, Hfdst 10, Afdel 5, 2, Kluwer, 2004, p 5, nr. 3 6

7 kredietovereenkomst tussen partijen en dat voorziet in een schadevergoeding, forfaitair begroot en van toepassing wanneer een van de partijen een contractuele wanprestatie pleegt 13. In het kader van een overeenkomst zal er sprake zijn van een funding loss-beding en een funding loss-vergoeding in plaats van respectievelijk een schadebeding en een schadevergoeding. 2 Matiging van een overdreven schadebeding op basis van artikel 1231 BW Door het opnemen van een schadebeding in de overeenkomst bepalen partijen op voorhand het forfaitair bedrag dat verschuldigd zal zijn ingeval van een contractuele wanprestatie. Kan een partij echter kiezen welk bedrag verschuldigd zal zijn of dient zij rekening te houden met bepaalde elementen? Met andere woorden, is the sky the limit of kunnen er grenzen gesteld worden aan een schadebeding? Het gevaar dat partijen bij de begroting van de schadevergoeding in het schadebeding overdrijven en dus dat de schadevergoeding hoger ligt dan de schade die geleden wordt, is immers niet ondenkbaar. Al in 1970 heeft het Hof van Cassatie de praktijk van overdreven schadebedingen, die omwille van een exorbitante schadevergoeding een manifest strafkarakter hadden, aan banden gelegd 14. In haar mijlpaalarrest van 17 april 1970 aanvaardde het Hof van Cassatie de absolute nietigheid van overdreven strafbedingen op grond van artikelen 6 en 1131 B.W., als zijnde strijdig met de openbare orde en de goede zeden. Dergelijke nietigheid ontstaat wanneer een vergoeding een private straf uitmaakt en de wanprestatie meer voordeel oplevert aan de schuldeiser dan wanneer de schuldenaar de overeenkomst uitvoert 15. Met zijn wetswijziging in 1998 heeft de wetgever deze rechtspraak grotendeels wettelijk verankerd, maar met de invoering van een matigingsbevoegdheid voor de rechter, heeft de wetgever zich niet aangesloten bij de nietigheidssanctie. De wetgever heeft in 1998 in artikel B.W. een matigingsmogelijkheid voor de rechter ingesteld: De rechter kan, ambtshalve of op verzoek van de schuldenaar, de straf die bestaat 13 Een volledige en diepgaande analyse van de inhoud en het gebruik van de begrippen straf- en schadebeding behoort niet tot het onderwerp van deze bijdrage. Hiervoor verwijs ik naar A. GOEGEBUER in X., Bijzondere overeenkomsten, Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, IV, Commentaar Verbintenissenrecht, Titel II, Hfdst 10, Afdel 5, 2, Kluwer, 2004, p208 ev.; O. VANDEN BERGHE, Het toepassingsgebied van artikel 1231 B.W. betreffende overdreven strafbedingen: een kritische analyse, T.B.B.R. 2004, 62 ev.; O. VANDEN BERGHE, Bedingen en schadevergoeding: strafbedingen, opzegbedingen en exoneratiebedingen, in Verbintenissenrecht, Themis , Brugge, die Keure, 43 ev.; S. STIJNS, Verbintenissenrecht, Boek 1, Brugge, die Keure, 2005, 181 ev. 14 Cass. 17 april 1970, Arr. Cass. 1970, 754, met concl. Adv. Gen. E. Krings. 15 S. STIJNS, Verbintenissenrecht, Boek 1, Brugge, die Keure, 2005, 181, voetnoot

8 in het betalen van een bepaalde geldsom verminderen, wanneer die som kennelijk het bedrag te boven gaat dat de partijen konden vaststellen om de schade wegens de niet-uitvoering van de overeenkomst te vergoeden. In geval van herziening kan de rechter de schuldenaar niet veroordelen tot een kleinere geldsom dan bij gebrek aan strafbeding verschuldigd zou zijn geweest. De rechterlijke toetsing en matiging op basis van artikel 1231 B.W. kan enkel worden toegepast op een schadebeding. Dit veronderstelt een uitdrukkelijk beding dat is opgenomen in de kredietovereenkomst en tevens de vergoeding forfaitair begroot in geval van een foutieve niet-uitvoering van de overeenkomst 16. De kredietovereenkomst zal dus een uitdrukkelijk schadebeding moeten voorzien, zoniet is geen matiging mogelijk op grond van artikel 1231 B.W. 17. De wetgever heeft echter niet voorzien in een bedrag waarmee de schadevergoeding moet verminderd worden. Het Hof van Cassatie heeft bevestigd dat de rechter dient te matigen tot het bedrag van de potentiële schade 18. Het feit dat de toetsing van artikel 1231 B.W. moet gebeuren door een vergelijking van de bedongen schadevergoeding en de potentiële schade in plaats van de werkelijke schade is bovendien niet betwist 19. Het criterium voor een matiging conform artikel 1231 B.W. is namelijk niet de werkelijk geleden schade, maar wel de schade die kon voorzien worden op het ogenblik dat men het beding overeenkomt, dit is het moment van het sluiten van de overeenkomst 20. Ondanks het feit dat het schadebeding onderworpen kan worden aan een rechterlijke toetsing en desgevallend gematigd kan worden, zal de eisende partij met minder bewijsproblemen geconfronteerd worden, aangezien zij niet het (zware) bewijs van de werkelijk geleden schade dient aan te tonen. Indien de forfaitaire schadevergoeding lager zou zijn dan de werkelijk geleden schade, heeft de eisende partij dankzij de ondergrens van de werkelijke schade, 16 Cass. 6 september 2002, T.B.B.R. 2004, M. RAPSAET, Een commercieel krediet vervroegd terugbetalen: hoe groot moet het bliekje zijn om de snoek te vangen? ; in Feestbundel Monard-D`Hulst 20 jaar. Diversiteit in eenheid, K. WAUTERS (Ed.), Gent, Larcier 2010, Cass. 22 oktober 2004, RABG 2005, 647, noot J. BAECK; C. BIQUET-MATHIEU, Crédit, remboursement anticipé et indemnité de remploi, Rev. Not. Be 2006, O. VANDEN BERGHE, Bedingen en schadevergoeding: strafbedingen, opzegbedingen en exoneratiebedingen, in Verbintenissenrecht, Themis , Brugge, die Keure, 49, nr Deze redenering doortrekken impliceert dat het zelfs mogelijk is dat er geen werkelijke schade is, terwijl dit geen grond is om te besluiten tot het ongeoorloofd karakter van het beding. Zie D. VAN DRIESSCHE, Rechtmatige schadebedingen geen ontkomen aan?, noot onder Vred. Torhout 2 december 2004, T.B.B.R. 2008, 34, nr. 5. 8

9 opgenomen in artikel 1231 B.W. de mogelijkheid deze te vorderen. Hiervoor zal zij wel de werkelijk geleden schade moeten kunnen bewijzen 21. Dat een onrechtmatig schadebeding slechts voor matiging in aanmerking komt wanneer het kennelijk de potentiële schade overschrijdt, impliceert dat een schadebeding enkel geoorloofd is als het een louter schadevergoedend karakter heeft 22. Een punitief karakter wordt bijgevolg niet toegestaan. Het begrip kennelijk zoals voorzien in artikel 1231 B.W. dient te worden begrepen als onbetwistbaar en zonder enige twijfel 23. Het schadebeding zal met andere woorden onrechtmatig bevonden worden indien de rechter van oordeel is dat geen enkele redelijke persoon een vergoeding zou bedongen hebben die zo hoog is 24. De rechter heeft hier dan ook een marginale toetsingsbevoegdheid 25. De ratio legis van deze marginale toetsingsbevoegdheid is dat de exacte berekening van de potentiële schade in veel gevallen bijzonder moeilijk is. Het is bijgevolg aangewezen dat de rechter alleen kan ingrijpen wanneer het schadebeding kennelijk, namelijk in de zin van duidelijk, manifest of zonder enige twijfel hoger is dan de voorzienbare schade Matiging op basis van rechtsmisbruik Wanneer een schadebeding geoorloofd wordt bevonden, na controle van het (louter) vergoedend karakter, is de rechter er is principe door gebonden. Dit is wat men vroeger het beginsel van de onveranderlijkheid van het schadebeding noemde 27. Dit beginsel moet echter aan belang inboeten. De uitzonderingen die hierop zijn ontstaan zijn (i) de matiging van overdreven strafbedingen door de rechter op basis van artikel 1231 B.W., (ii) de matiging door de rechter op basis van de figuur van rechtsmisbruik (iii) de aanpassing van het schadebeding in geval van gedeeltelijke uitvoering op basis van artikel B.W S. STIJNS, Verbintenissenrecht, Boek 1, Brugge, die Keure, 2005, 185, nr D. VERHAEGEN en D. PURNAL, De vervroegde terugbetaling van commerciële kredieten; de funding loss -vergoeding revisited, in X., Liber Amicorum Achilles Cuypers, Gent, Larcier 2009, O. VANDEN BERGHE, Bedingen en schadevergoeding: strafbedingen, opzegbedingen en exoneratiebedingen, in Verbintenissenrecht, Themis , Brugge, die Keure, 51, nr. 14; S. STIJNS, Contractualisering van sancties in het privaatrecht; inzonderheid bij contractuele wanprestatie, R.W , 1272, nr. 35; voetnoot S. STIJNS, Contractualisering van sancties in het privaatrecht; inzonderheid bij contractuele wanprestatie, R.W , 1272, D. VERHAEGEN en D. PURNAL, De vervroegde terugbetaling van commerciële kredieten; de funding loss -vergoeding revisited, in Liber Amicorum Achilles Cuypers, Gent, Larcier 2009, J. BAECK, Strafbedingen, in Contractenrecht in beweging, ed. I. CLAEYS, Mechelen, Kluwer, 2004, 13-14, nr Dit beginsel lag vervat in het oude artikel 1152 B.W. Zie ook P: WERY, Les clauses pénales, in Contractuele clausules rond de niet-uitvoering en beëindiging van contracten, eds. S. STIJNS en K. VANDERSCHOT, Antwerpen, Intersentia, 2006, 202, nr S. STIJNS, Verbintenissenrecht, Boek 1, Brugge, die Keure, 2005, 185, nr

10 In een belangrijk arrest van 18 februari 1988 heeft het Hof van Cassatie de hierboven vermelde uitzondering van de matiging op basis van rechtsmisbruik toegevoegd aan het beginsel van de onveranderlijkheid van het schadebeding. Hoewel onder de oude wet een overdreven schadebeding enkel kon vernietigd worden, aanvaardde het Hof van Cassatie sindsdien een matiging van een geoorloofd schadebeding door de rechter tot zijn normaal gebruik 29. Er is sprake van rechtsmisbruik wanneer een schuldeiser de rechten die hij heeft op basis van een overeenkomst uitvoert op een wijze die de grenzen te buiten gaat van de uitoefening door een redelijk en voorzichtige persoon in dezelfde omstandigheden zou zijn 30. Het gaat meer om situaties waarbij men zich op een recht beroept, zonder wettig belang en/of uitsluitend om de andere partij schade toe te brengen 31. De matiging ingeval van rechtsmisbruik wordt geënt op het in artikel vervat beginsel van de werking van de uitvoering van de overeenkomst te goede trouw. Wie misbruik maakt van een contractueel recht handelt dus ook in strijd met de goede trouw 32. De meerderheid van de rechtsleer en rechtspraak is van mening dat deze rechtspraak van het Hof van Cassatie ook geldt na de inwerkingtreding van het nieuwe artikel 1231 B.W Verschil in matiging Er zijn twee rechtsgronden om een schadebeding te matigen, namelijk op basis van artikel 1231 B.W. en aan de hand van de figuur van rechtsmisbruik. Men mag echter niet uit het oog verliezen dat beiden grondig van elkaar verschillen. Matiging op basis van artikel 1231 B.W. zal plaatsvinden wanneer het schadebeding ongeoorloofd bevonden wordt. Bij een misbruikcontrole is de vraag naar de geoorloofdheid van het beding echter niet aan de orde. Matiging op basis van rechtsmisbruik zal maar 29 S. STIJNS, Verbintenissenrecht, Boek 1, Brugge, die Keure, 2005, 186, nr A. GOEGEBUER in X., Bijzondere overeenkomsten, Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, IV, Commentaar Verbintenissenrecht, Titel II, Hfdst 10, Afdel 5, 2, Kluwer, 2004, p 38, nr M. RAPSAET, Een commercieel krediet vervroegd terugbetalen: hoe groot moet het bliekje zijn om de snoek te vangen?, Feestbundel Monard-D Hulst 20 jaar. Diversiteit in eenheid. K. WAUTERS (ed), Gent, Larcier, 2010, S. STIJNS, Verbintenissenrecht, Boek 1, Brugge, die Keure, 2005, 63, nr. 86. Voor een gedetailleerd overzicht van het ontstaan van de figuur van rechtsmisbruik en de vestiging van vaste rechtspraak hierover van het Hof van Cassatie, zie S. STIJNS, Verbintenissenrecht, Boek 1, Brugge, die Keure, 2005, W. VAN GERVEN en S. COVEMAEKER, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 192 en de in voetnoot 135 geciteerde rechtsleer. A. GOEGEBUER in X., Bijzondere overeenkomsten, Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, IV, Commentaar Verbintenissenrecht, Titel II, Hfdst 10, Afdel 5, 2, Kluwer, 2004, p 39-40, nr. 39 en de aldaar geciteerde rechtsleer. 10

11 mogelijk zijn wanneer de rechter heeft kunnen vaststellen dat het beding volstrekt geoorloofd is en de toets van het vergoedend karakter heeft doorstaan 34. Bovendien verschilt ook de mate waarin gematigd kan worden. De ondergrens ingeval van matiging conform artikel 1231 B.W. is de werkelijke schade. Ingeval van matiging op basis van rechtsmisbruik is er geen ondergrens en kan de rechter zelfs oordelen dat de schuldeiser het recht wordt ontzegd om zich erop te beroepen 35. VANDEN BERGHE merkt echter op dat een volledige ontzegging toch uitzonderlijk is, gelet op het feit dat het schadebeding per definitie geoorloofd is alvorens het aan een misbruikcontrole kan onderworpen worden Nietigverklaring Met haar arrest van 6 december 2002 heeft het Hof van Cassatie 37 een einde gemaakt aan de discussie of een rechter die vaststelt dat een schadebeding overdreven is, de keuzevrijheid heeft om het te matigen op basis van artikel 1231 B.W. dan wel de nietigheid ervan uit te spreken op basis van de artikelen 6, 1131 en 1133 B.W De rechter heeft bijgevolg geen keuze en is verplicht het overdreven schadebeding te matigen. SAMOY en VANDERSCHOT menen dat er echter nog een beperkte rol is weggelegd voor de nietigheidsleer, namelijk voor zuivere strafbedingen die op geen enkele manier een vergoedende functie vervullen en die de facto ingaan tegen de openbare orde. Zij merken wel op dat in praktijk een schadebeding in de meeste gevallen wel enig vergoedend karakter zal hebben en dus de sanctie van de matiging zal kunnen spelen S. STIJNS, Contractualisering van sancties in het privaatrecht; inzonderheid bij contractuele wanprestatie, R.W , , nr. 39; S. STIJNS, Verbintenissenrecht, Boek 1, Brugge, die Keure, 2005, I. SAMOY en K. VANDERSCHOT, Nietigheid van ongeoorloofde schadebedingen in het gemene recht: welles nietes, noot onder Antwerpen 20 september 2004, R.W , O. VANDEN BERGHE, Bedingen en schadevergoeding: strafbedingen, opzegbedingen en exoneratiebedingen, in Verbintenissenrecht, Themis , Brugge, die Keure, 57, nr Cass. 6 november 2002, RABG 2003, 645, noot J. BAECK en R.W , 703, noot A. GOEGEBUER. 38 Artikel 6 B.W.: Aan de wetten die de openbare orde en de goede zeden betreffen, kan door bijzondere overeenkomsten geen afbreuk gedaan worden. Artikel 1131 B.W.: Een verbintenis, aangegaan zonder oorzaak of uit een valse oorzaak of uit een ongeoorloofde oorzaak, kan geen gevolg hebben. Artikel 1133 B.W.: De oorzaak is ongeoorloofd, wanneer zij door de wet verboden is, of wanneer zij strijdig is met de goede zeden of met de openbare orde. 39 D. VERHAEGEN en D. PURNAL, De vervroegde terugbetaling van commerciële kredieten; de funding loss -vergoeding revisited, in X., Liber Amicorum Achilles Cuypers, Gent, Larcier 2009, I. SAMOY en K. VANDERSCHOT, Nietigheid van ongeoorloofde schadebedingen in het gemene recht: welles nietes, noot onder Antwerpen 20 september 2004, R.W , 799, nr. 5 en 6; I. SAMOY, De geoorloofdheid van schadebedingen na de wet van 23 november 1998: de figurantenrol van de werkelijk geleden schade en van de nietigheidssanctie, (noot onder Cass. 26 januari 2001), R. Cass. 2001, , nr

12 VANDEN BERGE echter meent dat zowel strafbedingen (inclusief de zuiver punitieve) als opzegbedingen onder de noemer schadebedingen moeten geplaatst worden en vervolgens allemaal onder het toepassingsgebied van artikel 1226 B.W. dienen te ressorteren. Bovendien zal elk schadebeding minstens voor een deel een schadevergoedende functie vervullen, waardoor het gedeelte dat overdreven is aan een rechterlijk toezicht onderworpen kan worden. Bijgevolg is voor VANDEN BERGHE de rol van de artikelen 6, 1131 en 1133 B.W. uitgespeeld, gelet op het feit dat al deze bedingen onderworpen kunnen worden aan de matiging door de rechter 41. Hoofdstuk 2: Opzegbeding 1 Begrip In tegenstelling tot het contractueel schadebeding, dat slechts van toepassing zal zijn op het moment dat een van beide partijen een contractuele wanprestatie pleegt, staat de uitwerking van een opzegbeding los van enige wanprestatie. Door het opnemen van een opzegbeding in de overeenkomst, voorzien partijen de mogelijkheid om deze overeenkomst eenzijdig te beëindigen, mits betaling van een op voorhand en forfaitair bepaalde opzegvergoeding. Deze vergoeding is geen vergoeding voor schade die de eenzijdige beëindiging zou veroorzaakt hebben door een foutieve wanprestatie, maar een door partijen bedongen tegenprestatie voor het contractuele recht dat hiermee aan de schuldenaar wordt toegekend om zijn verbintenis niet uit te voeren Matiging en nietigverklaring? Aangezien een opzegbeding in wezen geen wanprestatie veronderstelt, heeft de rechter dus op basis van artikel 1231 B.W. geen matigingsbevoegdheid. Het Hof van Cassatie stelt in een arrest van 6 november 2002 het volgende: Dat derhalve geen strafbeding in de zin van deze bepaling kan zijn, het beding waarin een geldsom wordt overeengekomen niet ter vergoeding van de schade, maar als tegenprestatie voor de in de toekomst vastgelegde mogelijkheid om die overeenkomst eenzijdig te beëindigen. Dat het in dat geval in de regel niet aan de rechter 41 O. VANDEN BERGHE, Het toepassingsgebied van artikel 1231 B.W. betreffende overdreven strafbedingen: een kritische analyse, T.B.B.R. 2004, 67. O. VANDEN BERGHE, Bedingen en schadevergoeding: strafbedingen, opzegbedingen en exoneratiebedingen, in Verbintenissenrecht, Themis , Brugge, die Keure, 61, nr A. GOEGEBUER in X., Bijzondere overeenkomsten, Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, IV, Commentaar Verbintenissenrecht, Titel II, Hfdst 10, Afdel 5, 2, Kluwer, 2004, p221, nr

13 staat de verhouding tussen het overeengekomen bedrag en de schade die door die eenzijdige beëindiging kan worden veroorzaakt, te beoordelen. 43 Dit impliceert bijgevolg dat het de rechter niet vrij staat een overdreven opzegbeding te matigen. De vraag die eveneens aan de orde is, is of een buitensporig opzegbeding kan worden nietigverklaard op basis van artikel 6 B.W. (strijdigheid met de openbare orde en goede zeden) nu een matiging op basis van artikel 1231 B.W. niet mogelijk is. Hoewel een afwijkend standpunt in de rechtspraak niet-vergoedende opzegbedingen strijdig acht met de openbare orde, omwille van de ongeoorloofde speculatie van de schuldeisers, worden deze telkens verbroken door het Hof van Cassatie 44. Het Hof van Beroep te Brussel stelde in haar inmiddels door het Hof van Cassatie verbroken arrest van 8 oktober 1999 het volgende: Zoals de schadevergoeding die in een schade- of strafbeding bedongen wordt de vergoeding moet zijn van, en moet beantwoorden aan de schade die de een partij naar normale verwachtingen op het ogenblik van de contractsluiting dreigt te lijden door de eventuele toekomstige wanprestatie van de andere partij, zo moet de verbrekingsvergoeding die als prijs voor het uitoefenen van het verbrekingsrecht bedongen wordt, evenzeer de vergoeding zijn van, en beantwoorden aan het verlies dat de een partij dreigt te lijden door de toekomstige uitoefening van het verbrekingsrecht van de andere partij. 45 Vermits dit afwijkende standpunt reeds herhaaldelijk werd verbroken door het Hof van Cassatie, zal de huidige rechtspraak niet geneigd zijn om een vergoedend karakter te vereisen van een opzegbeding. Het Hof van Cassatie staat immers weigerachtig tegenover de sanctionering van buitensporige opzegbedingen 46. In haar arrest van 6 november 2002 hamert 43 Cass. 6 september 2002, R.A.B.G. 2003, O. VANDEN BERGHE, Bedingen en schadevergoeding: strafbedingen, opzegbedingen en exoneratiebedingen, in Verbintenissenrecht, Themis , Brugge, die Keure, 62-63, nr Brussel 8 oktober 1999, verbroken door Cass. 6 september 2002, R.A.B.G en geciteerd in O. VANDEN BERGHE, Bedingen en schadevergoeding: strafbedingen, opzegbedingen en exoneratiebedingen, in Verbintenissenrecht, Themis , Brugge, die Keure, 63, nr E. WYMEERSCH, Strafbedingen o.m. inzake enkele kredietovereenkomsten, in X., Liber Amicorum Prof. Em. E. Krings, Antwerpen, Kluwer, 1991, 924, nr. 6; O. VANDEN BERGHE, Bedingen en schadevergoeding: strafbedingen, opzegbedingen en exoneratiebedingen, in Verbintenissenrecht, Themis , Brugge, die Keure, 60, nr

14 het Hof van Cassatie immers uitdrukkelijk op het verschillend voorwerp van een opzegbeding en een schadebeding Matiging op basis van rechtsmisbruik? Gelet op het voorgaande is de matiging van een overdreven opzegbeding niet mogelijk op basis van artikel 1231 B.W. en lijkt de nietigheid van een dergelijk beding op basis van schending van artikel 6 B.W. quasi onbestaande. Naar analogie met het schadebeding, rest hier nog de figuur van rechtsmisbruik. Ook hier impliceert het verbod van rechtsmisbruik dat het beding in eerste instantie geldig is, maar dat de uitoefening ervan niet abusief mag zijn 48. STIJNS ziet evenwel geen reden waarom een opzegbeding met een overdreven opzegvergoeding aan elke rechterlijke controle moet ontsnappen. Immers wanneer een opzegbeding exorbitant hoog is en het om een onrechtmatige speculatie gaat van de schuldeiser, is dit in strijd met de openbare orde, zodat het als een private straf kan vernietigd worden. Bovendien kan ook de figuur van rechtsmisbruik een oplossing bieden door de houding van de schuldeiser te toetsen 49 Hoofdstuk 3: Verschillende behandeling schadebeding en opzegbeding gerechtvaardigd? VANDEN BERGHE meent dat er altijd schade zal ontstaan naar aanleiding van de niet uitoefening van de overeenkomst, ongeacht of dit nu is als gevolg van een ontbinding dan wel van een opzegging van de overeenkomst. Hij betwijfelt of er voldoende redenen zijn voor het bestaande verschil in behandeling tussen de verschillende bedingen. Het enige werkelijke verschil tussen beiden is dat een schadebeding toepassing vindt bij een wanprestatie en een opzegbeding niet. Het merkwaardige gevolg van het verschil in behandeling is dat de foutieve contractant artikel 1231 B.W. kan inroepen om het schadebeding te doen matigen indien het overdreven is en een niet-foutieve contractant niet. Hieruit volgt dat wanneer een partij bij de aanwezigheid van een schadebeding en een opzegbeding in zijn overeenkomst er meer baat bij heeft om een contractuele wanprestatie te plegen dan zich te beroepen op zijn contractueel bedongen recht om de overeenkomst 47 Cass. 6 september 2002, R.A.B.G. 2003, 644. Het Hof spreekt hier van een strafbeding en moet worden geïnterpreteerd in de zin van het in deze bijdrage gehanteerde schadebeding. Zie ook voetnoot O. VANDEN BERGHE, Bedingen en schadevergoeding: strafbedingen, opzegbedingen en exoneratiebedingen, in Verbintenissenrecht, Themis , Brugge, die Keure, 64, nr S. STIJNS, Verbintenissenrecht, Boek 1, Brugge, die Keure, 2005, 183, nr

15 vervroegd te beëindigen 50. Indien men de ratio legis van artikel 1231 B.W. voor ogen houdt, namelijk voorkomen dat een schadebeding als gevolg van de niet-uitoefening van een overeenkomst een kennelijk groter voordeel zou kunnen opleveren dan de potentiële schade die zou ontstaan, kan een dergelijke verschillende behandeling niet de bedoeling van de wetgever zijn 51. Bijgevolg gaan in de rechtsleer stemmen op voor de afschaffing van het verschil in behandeling tussen opzeg- en strafbedingen. De opzegvergoeding zou immers ook de schade die het gevolg is van het voortijdig beëindigen van de overeenkomst verbreken. Wanneer op een overdreven opzegbeding de leer inzake overdreven schadebedingen niet toegepast wordt, is de kans reëel dat een schadebeding zal worden ingekleed als een opzegbeding 52. Hoewel VANDEN BERGHE een grote voorstander is van een eenheidsregime voor opzeg- en schadebedingen, is hij kritisch over een wetsvoorstel van 17 oktober 2003 dat strekt tot het uitbreiding van het toepassingsgebied van artikel 1231 B.W. tot opzegvergoedingen, door artikel 1226 B.W. te wijzigen. De bedoeling van het wetsvoorstel is correct, maar de verwoording zou nog meer verwarring met zich meebrengen 53. Het voorstel is tot op heden een voorstel gebleven, artikel 1226 B.W. werd niet gewijzigd sinds Afdeling 2: Toepassing in het kredietrecht In deze afdeling wordt de situatie van de vervroegde terugbetaling van commerciële kredieten met bepaalde duur, die niet geregeld zijn door specifieke wetten onder de loep genomen. Het is immers voor deze soort van kredieten dat de toepassing van de hiervoor geschetste leer van de opzeg- en schadebedingen een invloed zal hebben bij de respectievelijk vrijwillige, dan wel gedwongen vervroegde terugbetaling van een dergelijk krediet. In tijden van dalende interestvoeten is het voor kredietnemers vaak financieel interessanter om hun lopend krediet vervroegd terug te betalen. Dit gebeurt meestal aan de hand van een 50 O. VANDEN BERGHE, Bedingen en schadevergoeding: strafbedingen, opzegbedingen en exoneratiebedingen, in Verbintenissenrecht, Themis , Brugge, die Keure, 61, nr Voor een overzicht van gelijkgezinde rechtsleer en rechtspraak, zie O. VANDEN BERGHE, Bedingen en schadevergoeding: strafbedingen, opzegbedingen en exoneratiebedingen, in Verbintenissenrecht, Themis , Brugge, die Keure, 61-62, nr E. WYMEERSCH, Strafbedingen o.m. inzake enkele kredietovereenkomsten, in X., Liber Amicorum Prof. Em. E. Krings, Antwerpen, Kluwer, 1991, , nr O. VANDEN BERGHE, Bedingen en schadevergoeding: strafbedingen, opzegbedingen en exoneratiebedingen, in Verbintenissenrecht, Themis , Brugge, die Keure, 64, nr

16 herfinanciering aan een lagere interestvoet bij dezelfde of bij een andere kredietinstelling 54. In dergelijke gevallen betreft het een vrijwillige vervroegde terugbetaling. Een kredietovereenkomst kan echter ook voortijdig beëindigd worden door de kredietgever in geval van wanprestatie door de kredietnemer, bijvoorbeeld doordat deze laatste in gebreke blijft de afgesproken aflossingen te doen. Hier is sprake van een gedwongen vervroegde terugbetaling 55. Een eerder hypothetische vorm van gedwongen vervroegde terugbetaling is de situatie waarbij de kredietnemer, ondanks het terugbetaalverbod en weigering van de kredietgever, erin zou slagen toch een vervroegde terugbetaling te doen. In beide gevallen van vervroegde terugbetaling zal de kredietgever een vorm van schade lijden, aangezien het krediet niet de tot aan de afgesproken termijn de voorziene interesten zal opbrengen. Hoofdstuk 1: Begripsafbakening 1 Van wederbeleggingsvergoeding naar funding loss-vergoeding Het doel van een wederbeleggingsvergoeding bestaat erin de verliezen en de gederfde winst van de kredietgever te vergoeden die veroorzaakt wordt door de vervroegde terugbetaling van het krediet door de kredietnemer 56. Teneinde misbruiken te vermijden bij het vaststellen van een wederbeleggingsvergoeding in geval van een vervroegde terugbetaling, heeft de wetgever in 1934 artikel 1907bis ingevoerd in het Burgerlijk Wetboek 57. Dit artikel stelt dat: Bij gehele of gedeeltelijke terugbetaling van een lening op interest kan in geen geval van de schuldenaar, buiten het terugbetaalde kapitaal en de vervallen interest, een vergoeding worden gevorderd, groter dan zes maanden 54 D. VERHAEGEN en D. PURNAL, De vervroegde terugbetaling van commerciële kredieten; de funding loss -vergoeding revisited, in X, Liber Amicorum Achilles Cuypers, Gent, Larcier 2009, 305; O. VANDEN BERGHE, Bedingen en schadevergoeding: strafbedingen, opzegbedingen en exoneratiebedingen, in Verbintenissenrecht, Themis , Brugge, die Keure, 61-62, nr E. WYMEERSCH, Strafbedingen o.m. inzake enkele kredietovereenkomsten, in X., Liber Amicorum Prof. Em. E. Krings, Antwerpen, Kluwer, 1991, , nr D. VERHAEGEN en D. PURNAL, De vervroegde terugbetaling van commerciële kredieten; de funding loss -vergoeding revisited, in X., Liber Amicorum Achilles Cuypers, Gent, Larcier 2009, D. BLOMMAERT en F. BONNARENS, De wederbeleggingsvergoeding inzake hypothecair krediet: vergelijking met andere gereglementeerde en commerciële kredieten, in C. Biquet-Mathieu en E. Terryn, X, Hypothecair Krediet, Brugge, die Keure, 2010, D. BLOMMAERT en F. BONNARENS, De wederbeleggingsvergoeding inzake hypothecair krediet: vergelijking met andere gereglementeerde en commerciële kredieten, in C. Biquet-Mathieu en E. Terryn, X, Hypothecair Krediet, Brugge, die Keure, 2010, C. BIQUET-MATHIEU, Le sort des intérêts dans le droit du crédit Actualité ou désuétude du code civil; Luik, Eds. Collection Scientifique de la Faculté de Droit de Liège, 1998, 615, nr

17 interest, berekend over de terugbetaalde som en naar de in de overeenkomst bepaalde rentevoet. Sindsdien bedraagt de maximale wederbeleggingsvergoeding 6 maanden interest. Het begrip verlies heeft in de loop der jaren echter een andere invulling gekregen. In 1934 stond voornamelijk het verlies aan interesten centraal, aangezien de kredietgever het vervroegd ontvangen kapitaal niet onmiddellijk kon herbeleggen en er dus een tijdelijke improductiviteit van het kapitaal ontstond naar aanleiding van de vervroegde terugbetaling 58. Gelet op de moderne technieken in het huidig financieel recht, is deze zienswijze echter achterhaald 59. Teneinde een financiering te kunnen toestaan aan de kredietnemer zal de kredietgever immers zelf op de interbankenmarkt een financiering moeten aangaan tegen een bepaalde rentevoet 60. Indien de kredietnemer het krediet te vroeg terugbetaalt, zal de kredietinstelling de financiering op de interbankenmarkt verder moeten aflossen aan de afgesproken rentevoet en aldus een verlies aan voorziene inkomsten lijden 61. In de huidige financiële context zal het kapitaal quasi onmiddellijk herbelegd worden op de interbankenmarkt, maar kunnen de voorwaarden voor herbelegging minder gunstig zijn 62. Een voorbeeld kan dit verduidelijken. Een cliënt vraagt een krediet van een miljoen euro aan zijn bank. Vaste rentevoet van 6% per jaar, terug te betalen gedurende 10 jaar in schijven van EUR per jaar. De bank zal op haar beurt een financiering aanvragen op de interbankenmarkt met dezelfde karakteristieken (principe van de matching ). Veronderstellen we dat de bank deze interne financiering bekomt aan een rentevoet van 4% 58 D. VERHAEGEN en D. PURNAL, De vervroegde terugbetaling van commerciële kredieten; de funding loss -vergoeding revisited, in X., Liber Amicorum Achilles Cuypers, Gent, Larcier 2009, D. BLOMMAERT en F. BONNARENS, De wederbeleggingsvergoeding inzake hypothecair krediet: vergelijking met andere gereglementeerde en commerciële kredieten, in C. Biquet-Mathieu en E. Terryn, X, Hypothecair Krediet, Brugge, die Keure, 2010, C. APERS, Funding loss: une approche économique axée sur les principes fondamentaux de l indemnité de rupture en cas de remboursement anticipé de crédits commerciaux à durée déterminée in La banque dans la vie d`entreprise, Ed. du Jeune Barreau de Bruxelles, 2005, D. BLOMMAERT en F. BONNARENS, De wederbeleggingsvergoeding inzake hypothecair krediet: vergelijking met andere gereglementeerde en commerciële kredieten, in C. Biquet-Mathieu en E. Terryn, X, Hypothecair Krediet, Brugge, die Keure, 2010, 505, nr BIQUET-MATHIEU stelt zich de vraag of dit terugbetaalde kapitaal niet kan worden gebruikt voor kredietverlening aan andere cliënten. C. BIQUET-MATHIEU, Crédit, remboursement anticipé et indemnité de remploi,. Rev. Not Be 2006, 515. VERHAEGEN en PURNAL menen dat deze idee steunt op een voorbijgestreefd concept van bankieren. Zie D. VERHAEGEN en D. PURNAL, De vervroegde terugbetaling van commerciële kredieten; de funding loss -vergoeding revisited, in X., Liber Amicorum Achilles Cuypers, Gent, Larcier 2009,

18 per jaar. In dit geval heeft de bank dan een opbrengst van 2% per jaar. Wanneer de kredietnemer plots beslist om het krediet vervroegd terug te betalen na zes jaar, betekent dit voor de bank een verlies aan inkomsten gelijk aan vier jaar interesten aan 6%. Ondertussen dient de bank haar interne financiering verder af te lossen. De bank zal het vervroegd terugbetaalde kapitaal herbeleggen op de interbankenmarkt, maar slechts aan een interestvoet van 3%. Het verlies voor de bank bestaat dus in het verschil tussen wat ze zou gekregen hebben indien de kredietnemer niet vervroegd had terug betaald (6%) en wat ze nu ontvangt na herbelegging (3%). Dit verschil moet bovendien nog geactualiseerd worden, gelet op het feit dat een euro nu minder waard zal zijn in de toekomst. Een geactualiseerd resultaat bedraagt ,16 EUR, dit is meteen het verlies dat de bank lijdt naar aanleiding van de vervroegde terugbetaling 63. Het verlies van de kredietinstelling is nu dus het verschil in interesten dat zij zou ontvangen van de kredietnemer indien de termijn zou gerespecteerd worden en de lagere rentevoet waartegen zij het kapitaal zal kunnen herbeleggen op de interbankenmarkt 64. Het verlies van de kredietnemer situeert zich bijgevolg niet langer in de improductiviteit van het kapitaal, maar in een rendementsverlies 65. De vervroegde terugbetaling veroorzaakt bijgevolg een onevenwicht of een zogenaamde mismatch 66 tussen het door de kredietgever toegestane krediet en de financiering ervan, ook wel funding 67 genoemd. Het hof van beroep te Brussel heeft recent geoordeeld dat de funding loss-vergoeding inderdaad tot doel heeft de kredietgever te vergoeden voor de schade die voortvloeit uit een daling van de interestvoet ten aanzien van het ogenblik waarop het krediet werd toegekend. De kredietgever mist immers een kans op winst, wanneer de terugbetaalde bedragen slechts 63 Voorbeeld in C. APERS, Funding loss: une approche économique axée sur les principes fondamentaux de l indemnité de rupture en cas de remboursement anticipé de crédits commerciaux à durée déterminée in La banque dans la vie d`entreprise, Ed. du Jeune Barreau de Bruxelles, 2005, ; Voor een uitgebreide en gedetailleerde uiteenzetting over de funding loss-vergoeding, zie D. VERHAEGEN en D. PURNAL, De vervroegde terugbetaling van commerciële kredieten; de funding loss -vergoeding revisited, in Liber Amicorum Achilles Cuypers, Gent, Larcier 2009, M. RAPSAET, Een commercieel krediet vervroegd terugbetalen: hoe groot moet het bliekje zijn om de snoek te vangen? ; in Feestbundel Monard-D`Hulst 20 jaar. Diversiteit in eenheid,k. WAUTERS (Ed.), Gent, Larcier 2010, D. VERHAEGEN en D. PURNAL, De vervroegde terugbetaling van commerciële kredieten; de funding loss -vergoeding revisited, in Liber Amicorum Achilles Cuypers, Gent, Larcier 2009, K. TROCH, De wederbeleggings- en funding loss -vergoeding bij vervroegde terugbetaling van commerciële kredieten met bepaalde duur, T. Fin. R. 2002, 249, nr Funding is de financieringskost van het krediet dat de kredietgever aangegaan is op de interbankenmarkt om aan de kredietnemer een krediet ter beschikking te kunnen stellen. Zie hierover de uitgebreide berekeningswijze in D. VERHAEGEN en D. PURNAL, De vervroegde terugbetaling van commerciële kredieten; de funding loss -vergoeding revisited, in X., Liber Amicorum Achilles Cuypers, Gent, Larcier 2009,

19 kunnen herbelegd worden aan een lagere interestvoet dan diegene die ze uit het krediet zou hebben gehaald 68. Een wederbeleggingsvergoeding kan op twee manieren berekend worden 69. Een eerste methode bestaat uit een vergoeding die een aantal maanden interest bedraagt. Bij de tweede methode resulteert de berekening in een vergoeding die de geactualiseerde winstderving van de kredietgever weergeeft. Het eerste type vergoeding dat op forfaitaire basis berekend is, wordt toegepast bij de vervroegde terugbetaling van gereglementeerde kredieten. Dit zijn kredieten in de zin van onder meer de Wet Hypothecair Krediet en de Wet Consumentenkrediet. Deze vergoeding noemt men de wederbeleggingsvergoeding. Het tweede type vergoeding wordt toegepast bij niet-gereglementeerde kredieten. In deze bijdrage worden de commerciële kredieten van bepaalde duur aan ondernemingen behandeld. Deze kredieten zullen veelal in het kader van een kredietopening worden toegekend. De vergoeding voor het vervroegd terugbetalen van deze kredieten is de funding lossvergoeding 70. Deze funding loss-vergoeding is gesteund op een actuariële berekeningsmethode, die uitgaat van een aantal objectieve parameters, zoals het bedrag, de duurtijd en de interestvoet van het krediet 71. Naar aanleiding van de overgang van een forfaitair berekende vergoeding naar een actuariële vergoeding die beter aansluit bij het rendementsverlies van de kredietgever dan de volledig arbitrair gekozen forfaitaire vergoeding, werd gekozen voor een andere term voor deze vergoeding, namelijk de funding loss- vergoeding. Deze term in de rechtsleer bekritiseerd omwille van haar misleidend karakter 72. Immers in de hele berekeningswijze van de funding loss-vergoeding is op geen enkele moment de kost van het verlies van de funding terug te vinden. VERHAEGEN en PURNAL verkiezen daarom de term actuariële wederbeleggingsvergoeding boven funding loss-vergoeding 73. Hoewel deze term 68 Brussel 11 juni 2009, DAOR 2009, K. TROCH, De wederbeleggings- en funding loss -vergoeding bij vervroegde terugbetaling van commerciële kredieten met bepaalde duur, T. Fin. R. 2002, 249, nr D. BLOMMAERT en F. BONNARENS, De wederbeleggingsvergoeding inzake hypothecair krediet: vergelijking met andere gereglementeerde en commerciële kredieten, in C. Biquet-Mathieu en E. Terryn, X, Hypothecair Krediet, Brugge, die Keure, 2010, C. APERS, Funding loss: une approche économique axée sur les principes fondamentaux de l indemnité de rupture en cas de remboursement anticipé de crédits commerciaux à durée déterminée in La banque dans la vie d`entreprise, Ed. du Jeune Barreau de Bruxelles, 2005, 356, nr D. BLOMMAERT en F. BONNARENS, De wederbeleggingsvergoeding inzake hypothecair krediet: vergelijking met andere gereglementeerde en commerciële kredieten, in C. Biquet-Mathieu en E. Terryn, X, Hypothecair Krediet, Brugge, die Keure, 2010, D. VERHAEGEN en D. PURNAL, De vervroegde terugbetaling van commerciële kredieten; de funding loss -vergoeding revisited, in Liber Amicorum Achilles Cuypers, Gent, Larcier 2009,

20 inderdaad de lading beter dekt, wordt in onderhavige bijdrage de term funding lossvergoeding gehanteerd bij niet-gereglementeerde kredieten en de term wederbeleggingsvergoeding bij gereglementeerde kredieten teneinde het onderscheid beter voor ogen te kunnen houden en begripsverwarring te vermijden Gereglementeerde kredieten Het antwoord op de vraag of de kredietnemer het krediet vervroegd mag terugbetalen, geheel dan wel gedeeltelijk en hoeveel de vergoeding daarvoor zal bedragen, is afhankelijk van het soort krediet dat werd afgesloten. Een onderscheid dient te worden gemaakt tussen gereglementeerde en niet-gereglementeerde kredieten. Bij gereglementeerde kredieten heeft de wetgever de vervroegde terugbetaling van het krediet wettelijk geregeld 75. Het gaat hier meer in het bijzonder om consumentenkredieten, hypothecaire kredieten en leningen op afbetaling met bepaalde duur voor privédoeleinden 76. Zowel in de Wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet 77 als in de Wet van 4 augustus 1992 op het hypothecair krediet 78 heeft de kredietnemer uitdrukkelijk het recht om een gehele of gedeeltelijke vervroegde terugbetaling te doen. De consument die een krediet afsluit waarop de Wet consumentenkrediet van toepassing is, heeft conform artikel 23 1 van deze wet te allen tijde het recht om geheel of gedeeltelijk terug te betalen, mits hij de kredietgever daarvan op voorhand per aangetekende brief op de hoogte brengt. Krachtens artikel 26 van de Wet hypothecair krediet heeft de kredietnemer het recht om op ieder ogenblik het kapitaal geheel of gedeeltelijk terug te betalen. Een mogelijkheid tot gedeeltelijke terugbetaling kan echter wel in de vestigingsakte aan bepaalde voorwaarden onderworpen worden en dit evenwel zonder deze mogelijkheid volledig te kunnen uitsluiten Hoewel de lening op interest voorziet in een wederbeleggingsvergoeding en geregeld wordt in het Burgerlijk Wetboek, zal deze aan bod komen bij de bespreking van de niet-gereglementeerde kredieten, Reden hiervoor is dat deze bepalingen ook van toepassing kunnen zijn voor handelaars, daar waar de andere gereglementeerde kredieten specifiek gericht zijn op particulieren. 75 K. TROCH, De wederbeleggings- en funding loss -vergoeding bij vervroegde terugbetaling van commerciële kredieten met bepaalde duur, T. Fin. R. 2002, 250, nr Dit geldt dus niet voor professionele leningen op afbetaling, die onderworpen blijven aan het gemeen recht, overeenkomstig 1907bis B.W., zie K. TROCH, De wederbeleggings- en funding loss -vergoeding bij vervroegde terugbetaling van commerciële kredieten met bepaalde duur, T. Fin. R. 2002, 250, nr B.S., 9 juli B.S., 19 augustus D. BLOMMAERT en F. BONNARENS, De wederbeleggingsvergoeding inzake hypothecair krediet: vergelijking met andere gereglementeerde en commerciële kredieten, in C. BIQUET-MATHIEU en E. TERRYN, X, Hypothecair Krediet, Brugge, die Keure, 2010, 506 e.v. 20

C.O.B.A. 4 COMMISSIE VOOR ONRECHTMATIGE BEDINGEN

C.O.B.A. 4 COMMISSIE VOOR ONRECHTMATIGE BEDINGEN C.O.B.A. 4 COMMISSIE VOOR ONRECHTMATIGE BEDINGEN Aanbeveling betreffende strafbedingen Brussel, 21 oktober 1997 1 Gelet op de artikelen 35, par. 3, lid 2, en 36 van de wet van 14 juli 1991 betreffende

Nadere informatie

COMMISSIE VOOR ONRECHTMATIGE BEDINGEN

COMMISSIE VOOR ONRECHTMATIGE BEDINGEN C.O.B. 11 COMMISSIE VOOR ONRECHTMATIGE BEDINGEN ADVIES OVER HET WETSVOORSTEL Nr. 51/0122 TOT WIJZIGING VAN HET BURGERLIJK WETBOEK, WAT DE INTERESTEN EN SCHADEBEDINGEN BIJ CONTRACTUELE WANUITVOERING BETREFT

Nadere informatie

De wederbeleggingsvergoeding

De wederbeleggingsvergoeding De wederbeleggingsvergoeding FORUM ADVOCATEN BVBA Nassaustraat 37-41 2000 Antwerpen T 03 369 95 65 F 03 369 95 66 E info@forumadvocaten.be W www.forumadvocaten.be 1 Inhoud Relevantie Onderscheid lening

Nadere informatie

DE IDEALE WONING, coöperatieve vennootschap, arrondissement. Antwerpen, met maatschappelijke zetel te 2600 Berchem,

DE IDEALE WONING, coöperatieve vennootschap, arrondissement. Antwerpen, met maatschappelijke zetel te 2600 Berchem, 8 FEBRUARI 2001 C.98.0470.N/1 C.98.0470.N DE IDEALE WONING, coöperatieve vennootschap, arrondissement Antwerpen, met maatschappelijke zetel te 2600 Berchem, Diksmuidelaan 276, ingeschreven in het handelsregister

Nadere informatie

SCHADEBEDINGEN VERSUS

SCHADEBEDINGEN VERSUS Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar 2009-2010 SCHADEBEDINGEN VERSUS OPZEG / VERBREKINGSBEDINGEN Masterproef van de opleiding Master in de rechten Ingediend door Pieter-Jan Vandepoele

Nadere informatie

SOFIMO, naamloze vennootschap, met maatschappijke zetel te Roeselare, Noordstraat 4, ingeschreven in het handelsregister te

SOFIMO, naamloze vennootschap, met maatschappijke zetel te Roeselare, Noordstraat 4, ingeschreven in het handelsregister te 30 MAART 2001 C.00.0062.N/1 Nr. C.00.0062.N SOFIMO, naamloze vennootschap, met maatschappijke zetel te 8800 Roeselare, Noordstraat 4, ingeschreven in het handelsregister te Kortrijk, nummer 75.143, eiseres

Nadere informatie

FICHE WETTELIJKE RENTEVOETEN.

FICHE WETTELIJKE RENTEVOETEN. FICHE WETTELIJKE RENTEVOETEN. HOOGTE WETTELIJKE RENTEVOET Voor het jaar 2014: 2,75% Mededeling in het Belgisch Staatsblad van 20/01/2014. WETTELIJKE RENTEVOET IN DE HANDELSTRANSACTIES - Eerste semester

Nadere informatie

FICHE WETTELIJKE RENTEVOETEN.

FICHE WETTELIJKE RENTEVOETEN. FICHE WETTELIJKE RENTEVOETEN. HOOGTE WETTELIJKE BASIS BEREKENING WETTELIJKE RENTEVOET Voor het jaar 2015: 2,5% Mededeling in het Belgisch Staatsblad van 30/01/2015. -Wet van 05/05/1865 betreffende de lening

Nadere informatie

Krediet KMO Wet KMO Financiering Informatieverplichting Wederbeleggingsvergoeding Zekerheden Onrechtmatig beding

Krediet KMO Wet KMO Financiering Informatieverplichting Wederbeleggingsvergoeding Zekerheden Onrechtmatig beding Krediet KMO Wet KMO Financiering Informatieverplichting Wederbeleggingsvergoeding Zekerheden Onrechtmatig beding Mrs. Régine Feltkamp Mr. Gerrit Hendrikx Advocaat-Avocat-Attorney Professor V.U.B. Junior

Nadere informatie

FICHE WETTELIJKE RENTEVOETEN.

FICHE WETTELIJKE RENTEVOETEN. FICHE WETTELIJKE RENTEVOETEN. HOOGTE WETTELIJKE RENTEVOET Voor het jaar 2015: 2,5% Mededeling in het Belgisch Staatsblad van 30/01/2015. WETTELIJKE RENTEVOET IN DE HANDELSTRANSACTIES - Eerste semester

Nadere informatie

Arbitragecommissie. Advies over de sancties bepaald in artikel 5 van de wet

Arbitragecommissie. Advies over de sancties bepaald in artikel 5 van de wet Advies nr. 2011/08 van 4 oktober 2011 Arbitragecommissie Wet van 19 december 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten. Advies over de sancties bepaald

Nadere informatie

Beëindiging van kredietovereenkomsten onder de wet hypothecair krediet en de wet consumentenkrediet.

Beëindiging van kredietovereenkomsten onder de wet hypothecair krediet en de wet consumentenkrediet. Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar 2011-12 Beëindiging van kredietovereenkomsten onder de wet hypothecair krediet en de wet consumentenkrediet. Masterproef van de opleiding Master

Nadere informatie

Hof van Cassatie van België

Hof van Cassatie van België C.00.0150.N/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C.00.0150.N ROBERT BOSCH, naamloze vennootschap, met maatschappelijke zetel te 1070 Brussel, Henri Genessestraat 1, eiseres, vertegenwoordigd door mr.

Nadere informatie

Auteur. Elfri De Neve. www.elfri.be. Onderwerp. Anatocisme. Copyright and disclaimer

Auteur. Elfri De Neve. www.elfri.be. Onderwerp. Anatocisme. Copyright and disclaimer Auteur Elfri De Neve www.elfri.be Onderwerp Anatocisme Copyright and disclaimer Gelieve er nota van te nemen dat de inhoud van dit document onderworpen kan zijn aan rechten van intellectuele eigendom,

Nadere informatie

Bart VAN HYFTE Gauthier ERVYN Laurent DELMOTTE Johan VANDEN EYNDE

Bart VAN HYFTE Gauthier ERVYN Laurent DELMOTTE Johan VANDEN EYNDE 77, Gulden Vlieslaan 1060 Brussel Tel 02 290 04 00 Fax 02 290 04 10 info@vdelegal.be 19 / 03 / 2009 Bart VAN HYFTE Gauthier ERVYN Laurent DELMOTTE Johan VANDEN EYNDE Inleiding - Uitgangspunt : o valorisatie

Nadere informatie

De publicatie en inwerkingtreding van de verschillende boeken van het Wetboek Economisch Recht gaat door.

De publicatie en inwerkingtreding van de verschillende boeken van het Wetboek Economisch Recht gaat door. Wetgeving Nieuw Wetboek Economisch Recht De publicatie en inwerkingtreding van de verschillende boeken van het Wetboek Economisch Recht gaat door. Het boek dat de wet betreffende de marktpraktijken omzet

Nadere informatie

WETTELIJKE RENTEVOET IN DE

WETTELIJKE RENTEVOET IN DE FICHE WETTELIJKE RENTEVOETEN. WETTELIJKE RENTEVOET WETTELIJKE RENTEVOET IN DE HANDELSTRANSACTIES HOOGTE Voor het jaar 2016: 2,25 % Mededeling in het Belgisch Staatsblad van 18/01/2016. - Tweede semester

Nadere informatie

De contractuele uitsluiting en beperking van de tienjarige aansprakelijkheid van de architect (Cass. 5 september 2014)

De contractuele uitsluiting en beperking van de tienjarige aansprakelijkheid van de architect (Cass. 5 september 2014) De contractuele uitsluiting en beperking van de tienjarige aansprakelijkheid van de architect (Cass. 5 september 2014) FORUM ADVOCATEN BVBA Nassaustraat 37-41 2000 Antwerpen T 03 369 95 65 F 03 369 95

Nadere informatie

INHOUD. Afdeling I. Juridische theorievorming...9 Afdeling II. Rechtseconomie... 11 DEEL I. BEGRIPPENKADER... 21

INHOUD. Afdeling I. Juridische theorievorming...9 Afdeling II. Rechtseconomie... 11 DEEL I. BEGRIPPENKADER... 21 INHOUD Voorwoord... vii Ten geleide... xi Dankwoord...xiii Lijst van afkortingen... xxvii Inleiding...1 Hoofdstuk I. Onderzoeksvragen...5 Hoofdstuk II. Onderzoeksmethoden...9 Afdeling I. Juridische theorievorming...9

Nadere informatie

Auteur. Onderwerp. Datum

Auteur. Onderwerp. Datum Auteur Bart Van Den Brande Onderwerp De praktische toepassing van een gemeenrechtelijk strafbeding Datum 2005 Copyright and disclaimer Gelieve er nota van te nemen dat de inhoud van dit document onderworpen

Nadere informatie

Hof van Cassatie van België

Hof van Cassatie van België 21 DECEMBER 2009 C.08.0499.F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C.08.0499.F HANCIAUX, nv, Mr. Jacqueline Oosterbosch, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen C. R., I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF

Nadere informatie

afspraken die in het Najaarsoverleg 2008 zijn gemaakt. Volstaan wordt dan ook met hiernaar te verwijzen.

afspraken die in het Najaarsoverleg 2008 zijn gemaakt. Volstaan wordt dan ook met hiernaar te verwijzen. Reactie op de brief van de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) inzake het wetsvoorstel tot wijziging van Boek 7, titel 10, van het Burgerlijk Wetboek in verband met het limiteren van de hoogte van de

Nadere informatie

Hof van Cassatie van België

Hof van Cassatie van België 26 SEPTEMBER 2011 C.11.0072.F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C.11.0072.F AXA BANK EUROPE, naamloze vennootschap, Mr. Johan Verbist, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen 1. V. B. en 2. D.

Nadere informatie

Hof van Cassatie van België

Hof van Cassatie van België 16 APRIL 2009 C.07.0604.F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C.07.0604.F HOPITAL DE BRAINE-L ALLEUD WATERLOO, vzw, Mr. Bruno Maes, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen 1. C. G. en 2. P. J. I.

Nadere informatie

Hof van Cassatie van België

Hof van Cassatie van België 22 APRIL 2013 C.12.0285.F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C.12.0285.F M. L. Mr. John Kirkpatrick, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen M. H. Mr. François T Kint, advocaat bij het Hof van Cassatie.

Nadere informatie

Abnormale of goedgunstige voordelen toch geen minimale belastbare basis?

Abnormale of goedgunstige voordelen toch geen minimale belastbare basis? Abnormale of goedgunstige voordelen toch geen minimale belastbare basis? Aan de hand van bepaalde transacties wordt binnen groepen van vennootschappen soms gepoogd om winsten te verschuiven naar de vennootschappen

Nadere informatie

Hof van Cassatie van België

Hof van Cassatie van België 20 SEPTEMBER 2012 C.11.0662.F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C.11.0662.N PARFIP BENELUX nv, Mr. Johan Verbist, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen ARAMEX CARS nv, I. RECHTSPLEGING VOOR HET

Nadere informatie

Torenhoge funding loss of wederbeleggingsvergoedingen?

Torenhoge funding loss of wederbeleggingsvergoedingen? Torenhoge funding loss of wederbeleggingsvergoedingen? Hoe banken regels van dwingend recht (trachten te) omzeilen Luc STOLLE Advocaat aan de balie te Gent Problematiek Problematiek speelt enkel voor bedrijfsmatige

Nadere informatie

Versoepeling van het formalisme op het gebied van precontractuele informatie in het kader van een commerciële samenwerkingsovereenkomst?

Versoepeling van het formalisme op het gebied van precontractuele informatie in het kader van een commerciële samenwerkingsovereenkomst? Versoepeling van het formalisme op het gebied van precontractuele informatie in het kader van een commerciële samenwerkingsovereenkomst? Mrs. Annick Mottet Haugaard Partner annick.mottet@lydian.be Mr.

Nadere informatie

NIEUWSFLASH SUCCESSIERECHTEN OP AFKOOPWAARDE LEVENSVERZEKERINGEN

NIEUWSFLASH SUCCESSIERECHTEN OP AFKOOPWAARDE LEVENSVERZEKERINGEN NIEUWSFLASH SUCCESSIERECHTEN OP AFKOOPWAARDE LEVENSVERZEKERINGEN Dit nieuwsbericht is enkel voor informatie doeleinden bestemd. Ondanks het feit dat aan dit nieuwsbericht de gebruikelijke zorg is besteed,

Nadere informatie

Consumentenrecht : Onrechtmatige bedingen

Consumentenrecht : Onrechtmatige bedingen Consumentenrecht : Onrechtmatige bedingen ( Vaak op ex!!!!! ) De regelen hebben een dubbele werking: Repressief Preventief = Bedingen worden on = Ondernemingen proberen te rechtmatig bevonden vermijden

Nadere informatie

Christophe Lenders. Advocaat GSJ Advocaten

Christophe Lenders. Advocaat GSJ Advocaten Christophe Lenders Advocaat GSJ Advocaten Hoe komen tot het beste resultaat, Bouwteam? Inhoudstafel I. Overeenkomsten die resultaten willen garanderen. Gevaar? II. Probleem van samenwerken en het garanderen

Nadere informatie

Droit du travail Arbeidsrecht

Droit du travail Arbeidsrecht ken van een minnelijk akkoord te worden afgeleid. Daarenboven stelde appellante nooit eerder dat er destijds een dading zou zijn tussengekomen : niet na de ingebrekestelling van 2 februari 2006, noch in

Nadere informatie

Verschijnend in persoon, bijgestaan door mr.. te

Verschijnend in persoon, bijgestaan door mr.. te A.R. INZAKE: De Heer bedrijfsrevisor, wonende te Eiser; Verschijnend in persoon, bijgestaan door mr.. te, advocaat TEGEN: De, met maatschappelijke zetel te, en mgeschreven volgens conclusie in het handelsregister

Nadere informatie

Invordering van onbetaalde facturen en bescherming van de consument

Invordering van onbetaalde facturen en bescherming van de consument Invordering van onbetaalde facturen en bescherming van de consument Prof. Dr. Reinhard Steennot - Professor consumentenrecht en bankrecht; UGent Studiedag Onbetaalde Facturen, Brussel, 21 maart 2019 Invordering

Nadere informatie

Rolnummer 2516. Arrest nr. 144/2003 van 5 november 2003 A R R E S T

Rolnummer 2516. Arrest nr. 144/2003 van 5 november 2003 A R R E S T Rolnummer 2516 Arrest nr. 144/2003 van 5 november 2003 A R R E S T In zake : de prejudiciële vragen over artikel 61, 7, vierde lid, van de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging

Nadere informatie

Hof van Cassatie van België

Hof van Cassatie van België 22 JUNI 2009 C.08.0546.N/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C.08.0546.N 1. V.R., en 2. V.A., eisers, vertegenwoordigd door mr. Willy van Eeckhoutte, advocaat bij het Hof van Cassatie, met kantoor

Nadere informatie

Hof van Cassatie van België

Hof van Cassatie van België 7 OKTOBER 2011 C.10.0227.F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C.10.0227.F B. C., Mr. Michel Mahieu, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen CENTRE HOSPITALIER JOLIMONT-LOBBES vzw, Mr. Michèle Grégoire,

Nadere informatie

Rechtsvordering : ook nadien niet-aangegeven inkomsten

Rechtsvordering : ook nadien niet-aangegeven inkomsten Rechtsvordering : ook nadien niet-aangegeven inkomsten Auteur(s): Filip Smet Editie: 1202 p. 9 Publicatiedatum: 21 april 2010 Rechtbank/Hof: Cassatie Datum van uitspraak: 11 februari 2010 Wetboek: W.I.B.

Nadere informatie

Juridische beschermingsmogelijkheden voor de EDPB in geval van niet of laattijdige betaling van facturen door de aangeslotenen

Juridische beschermingsmogelijkheden voor de EDPB in geval van niet of laattijdige betaling van facturen door de aangeslotenen 3 juni 2010 Juridische beschermingsmogelijkheden voor de EDPB in geval van niet of laattijdige betaling van facturen door de aangeslotenen VRAAGSTELLING De vraag heeft betrekking op de situaties waarbij

Nadere informatie

Hof van Cassatie van België

Hof van Cassatie van België 13 JUNI 2005 S.04.0109.N/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. S.04.0109.N.- B. J., eiser, vertegenwoordigd door Mr. Huguette Geinger, advocaat bij het Hof van Cassatie, kantoor houdende te 1000 Brussel,

Nadere informatie

Hof van Cassatie van België

Hof van Cassatie van België 9 MAART 2009 C.08.0331.F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C.08.0331.F 1. B. J., 2. J. D., Mr. Michel Mahieu, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen D. L., Mr. Huguette Geinger, advocaat bij het

Nadere informatie

UITVOEREN VAN WERKEN IN BELGIE Aandachtspunten bij de aannemingsovereenkomst

UITVOEREN VAN WERKEN IN BELGIE Aandachtspunten bij de aannemingsovereenkomst UITVOEREN VAN WERKEN IN BELGIE Aandachtspunten bij de aannemingsovereenkomst NKVK 13 oktober 2015 Lore Derdeyn Overzicht 1. Bewijs van de aannemingsovereenkomst 2. Belangrijke clausules van de aannemingsovereenkomst

Nadere informatie

TETRALERT - ONDERNEMING WET FINANCIERING KMO S

TETRALERT - ONDERNEMING WET FINANCIERING KMO S 1 TETRALERT - ONDERNEMING WET FINANCIERING KMO S 1. Inleiding De wet van 21 december 2013 betreffende diverse bepalingen inzake de financiering voor kleine en middelgrote ondernemingen (hierna de «Wet»)

Nadere informatie

Instantie. Onderwerp. Datum

Instantie. Onderwerp. Datum Instantie Hof van Cassatie Onderwerp Overeenkomst - Bestanddelen - Toestemming - Gebrek - Geweld - Morele dwang - Gebrekkige wil - Voorwaarde - Artt. 1109 en 1112, BW Datum 23 maart 1998 Copyright and

Nadere informatie

Hoofdstuk I: Inzake de toepasselijke wetgeving:

Hoofdstuk I: Inzake de toepasselijke wetgeving: Hoofdstuk I: Inzake de toepasselijke wetgeving: Afdeling I: De oorspronkelijke wet van 5 juli 1998 en de diverse wetswijzigingen: Bij wet van 5 juli 1998 2 werd een titel IV toegevoegd aan het Gerechtelijk

Nadere informatie

Zaak C-524/04. Test Claimants in the Thin Cap Group Litigation tegen Commissioners of Inland Revenue

Zaak C-524/04. Test Claimants in the Thin Cap Group Litigation tegen Commissioners of Inland Revenue Zaak C-524/04 Test Claimants in the Thin Cap Group Litigation tegen Commissioners of Inland Revenue [verzoek van de High Court of Justice (England & Wales), Chancery Division, om een prejudiciële beslissing]

Nadere informatie

Hoofdstuk 21. Verbintenis en rechtshandhaving Inleiding

Hoofdstuk 21. Verbintenis en rechtshandhaving Inleiding Hoofdstuk 21 Verbintenis en rechtshandhaving 21.1 Inleiding In hoofdstuk 5 was het verschil tussen absolute en relatieve rechten aan de orde. Absolute rechten zijn rechten die tegenover iedereen werken.

Nadere informatie

Onrechtmatige contractuele bedingen

Onrechtmatige contractuele bedingen Nieuwe regels in b2b-relaties: verboden bedingen, misbruik van de economische afhankelijkheid van een onderneming en oneerlijke marktpraktijken Op 21 maart 2019 keurde het Parlement een wet goed die in

Nadere informatie

O. T., eiser tot cassatie van een arrest, op 5 juni 1998 gewezen. vertegenwoordigd door mr. Adolf Houtekier, advocaat bij het Hof

O. T., eiser tot cassatie van een arrest, op 5 juni 1998 gewezen. vertegenwoordigd door mr. Adolf Houtekier, advocaat bij het Hof 27 OKTOBER 2000 C.98.0554.N/1 C.98.0554.N O. T., eiser tot cassatie van een arrest, op 5 juni 1998 gewezen door het Hof van Beroep te Gent, vertegenwoordigd door mr. Adolf Houtekier, advocaat bij het Hof

Nadere informatie

ARBEIDSHOF TE BRUSSEL ARREST

ARBEIDSHOF TE BRUSSEL ARREST 1e blad. rep.nr. ARBEIDSHOF TE BRUSSEL ARREST BUITENGEWONE OPENBARE TERECHTZITTING VAN 18 MAART 2011 7e KAMER SOCIALE ZEKERHEIDSRECHT WERKNEMERS - bijdragen werkgevers tegensprekelijk definitief in de

Nadere informatie

Overeenkomst tussen advocaat en private cliënt 1. 1. Voorwerp van de dienstverlening en taak van de advocaat 3

Overeenkomst tussen advocaat en private cliënt 1. 1. Voorwerp van de dienstverlening en taak van de advocaat 3 Overeenkomst tussen advocaat en private cliënt 1 Tussen : hierna te noemen de advocaat (of het advocatenkantoor) en hierna te noemen de cliënt(en) 2 Wordt het volgende overeengekomen : 1. Voorwerp van

Nadere informatie

BURGERLIJKE AANSPRAKELIJKHEID VAN DE ARCHITECT VERBONDEN DOOR EEN ARBEIDSOVEREENKOMST

BURGERLIJKE AANSPRAKELIJKHEID VAN DE ARCHITECT VERBONDEN DOOR EEN ARBEIDSOVEREENKOMST BURGERLIJKE AANSPRAKELIJKHEID VAN DE ARCHITECT VERBONDEN DOOR EEN ARBEIDSOVEREENKOMST 1) Omschrijving van de arbeidsovereenkomst Artikel 3 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten

Nadere informatie

Beroepsgeheim, deontologie en antiwitwas

Beroepsgeheim, deontologie en antiwitwas 1. Magistraten, Revisoren en Advocaten: drie beroepen met zware vereisten van morele orde die hun oorsprong vinden In de deontologische regels sensu stricto In de beroepsregels In de disciplinaire bepalingen

Nadere informatie

VERSLAG AAN DE KONING

VERSLAG AAN DE KONING VERSLAG AAN DE KONING Sire, Het besluit dat wij de eer hebben aan de handtekening van Uwe Majesteit voor te leggen regelt de uitvoering van de wet van 24 maart 2003 tot wijziging van de wet van 12 juni

Nadere informatie

21 DECEMBER Wet betreffende diverse bepalingen inzake de financiering voor kleine en middelgrote ondernemingen (1)

21 DECEMBER Wet betreffende diverse bepalingen inzake de financiering voor kleine en middelgrote ondernemingen (1) 21 DECEMBER 2013. - Wet betreffende diverse bepalingen inzake de financiering voor kleine en middelgrote ondernemingen (1) FILIP, Koning der Belgen, Aan allen die nu zijn en hierna wezen zullen, Onze Groet.

Nadere informatie

A R R E S T. In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 307bis van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door het Hof van Cassatie.

A R R E S T. In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 307bis van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door het Hof van Cassatie. Rolnummer 2287 Arrest nr. 163/2001 van 19 december 2001 A R R E S T In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 307bis van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door het Hof van Cassatie. Het Arbitragehof,

Nadere informatie

De nietigheidssanctie bij overdracht van gronden zonder voorafgaand bodemattest

De nietigheidssanctie bij overdracht van gronden zonder voorafgaand bodemattest De nietigheidssanctie bij overdracht van gronden zonder voorafgaand bodemattest FORUM ADVOCATEN BVBA Nassaustraat 34 A 2000 Antwerpen T 03 369 95 65 F 03 369 95 66 E info@forumadvocaten.be W www.forumadvocaten.be

Nadere informatie

Principe. Daarom heeft de wetgever 2 belangrijke beperkingen ingevoerd. Beperking 1: maximumstand rekening-courant

Principe. Daarom heeft de wetgever 2 belangrijke beperkingen ingevoerd. Beperking 1: maximumstand rekening-courant Welke interest mag u nu betalen op uw rekening-courant? Welke interest mag u nu betalen op uw rekening-courant?... Principe... Beperking 1: maximumstand rekening-courant... Een voorbeeld verduidelijkt

Nadere informatie

Inhoudstafel. De Bibliotheek Handelsrecht Larcier... Voorwoord bij de Reeks Mededinging, handelspraktijken en intellectuele rechten. Voorwoord...

Inhoudstafel. De Bibliotheek Handelsrecht Larcier... Voorwoord bij de Reeks Mededinging, handelspraktijken en intellectuele rechten. Voorwoord... vii De Bibliotheek Handelsrecht Larcier................................... Voorwoord bij de Reeks Mededinging, handelspraktijken en intellectuele rechten. Voorwoord.......................................................

Nadere informatie

Hof van Cassatie van België

Hof van Cassatie van België 7 NOVEMBER 2014 C.14.0122.N/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C.14.0122.N 1. M. H., 2. A. D. K., eisers, toegelaten tot de rechtsbijstand bij beslissing van 6 januari 2014 (nr. G.13.0163.N) vertegenwoordigd

Nadere informatie

CONTROLEDIENST VOOR DE VERZEKERINGEN

CONTROLEDIENST VOOR DE VERZEKERINGEN CONTROLEDIENST VOOR DE VERZEKERINGEN Brussel, 22 maart 1993 O. ref. : Dienst Hypothecaire kredieten V. Geerdens - toestel 106 59.317/PC/MS Bijlagen : Uitvoeringsbesluiten x 3 Herwerkte nota betreffende

Nadere informatie

Opzegging duurovereenkomst. Mr. dr. H. Wammes

Opzegging duurovereenkomst. Mr. dr. H. Wammes Opzegging duurovereenkomst Mr. dr. H. Wammes * HR 1 juli 2014, NJ 2015,2 (noot T.T.T.) Eneco beëindigt sponsorovereenkomst met organisator en gaat de Benelux Tour zelf organiseren. * HR 10 oktober 2014,

Nadere informatie

TETRALERT - SOCIAAL ONWETTIGE TERBESCHIKKINGSTELLING VAN PERSONEEL: EEN AKELIG ARREST VAN CASSATIE? NEEN, NIET ECHT

TETRALERT - SOCIAAL ONWETTIGE TERBESCHIKKINGSTELLING VAN PERSONEEL: EEN AKELIG ARREST VAN CASSATIE? NEEN, NIET ECHT TETRALERT - SOCIAAL ONWETTIGE TERBESCHIKKINGSTELLING VAN PERSONEEL: EEN AKELIG ARREST VAN CASSATIE? NEEN, NIET ECHT Het Hof van Cassatie wond er op 15 februari laatstleden geen doekjes om. Het Hof heeft

Nadere informatie

BEGINSELEN VAN EUROPEES FAMILIERECHT BETREFFENDE VERMOGENSRECHTELIJKE RELATIES TUSSEN ECHTGENOTEN

BEGINSELEN VAN EUROPEES FAMILIERECHT BETREFFENDE VERMOGENSRECHTELIJKE RELATIES TUSSEN ECHTGENOTEN BEGINSELEN VAN EUROPEES FAMILIERECHT BETREFFENDE VERMOGENSRECHTELIJKE RELATIES TUSSEN ECHTGENOTEN PREAMBULE Erkennende dat ondanks de bestaande verschillen in de nationale familierechten er evenwel een

Nadere informatie

Arbitragecommissie. Advies over de verbintenissen aangegaan tijdens de bedenktijd van een maand

Arbitragecommissie. Advies over de verbintenissen aangegaan tijdens de bedenktijd van een maand Advies nr. 2012/11 van 18 oktober 2012 Arbitragecommissie Wet van 19 december 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten. Advies over de verbintenissen aangegaan

Nadere informatie

Rechtsweigering Art.5 Gerechtelijk Wetboek

Rechtsweigering Art.5 Gerechtelijk Wetboek Rechtsweigering Art.5 Gerechtelijk Wetboek FORUM ADVOCATEN BVBA Nassaustraat 34 A 2000 Antwerpen T 03 369 95 65 F 03 369 95 66 E info@forumadvocaten.be W www.forumadvocaten.be I. Intrede Artikel 4 Burgerlijk

Nadere informatie

ALGEMENE VERKOOPVOORWAARDEN

ALGEMENE VERKOOPVOORWAARDEN Dbblaw 24062011 ALGEMENE VERKOOPVOORWAARDEN 1. Deze algemene verkoopvoorwaarden zijn van toepassing op elke bestelling, door de koper geplaatst bij Pacbelimex, evenals op elke verkoopsovereenkomst gesloten

Nadere informatie

Relevante feiten. Beoordeling. RECHTBANK VAN EERSTE AANLEG VAN ANTWERPEN Vonnis van 09 oktober 2002 - Rol nr 00/2654/A - Aanslagjaar 1996

Relevante feiten. Beoordeling. RECHTBANK VAN EERSTE AANLEG VAN ANTWERPEN Vonnis van 09 oktober 2002 - Rol nr 00/2654/A - Aanslagjaar 1996 RECHTBANK VAN EERSTE AANLEG VAN ANTWERPEN Vonnis van 09 oktober 2002 - Rol nr 00/2654/A - Aanslagjaar 1996 Relevante feiten Als kaderlid van M heeft eerste eiser in 1993 aandelenopties verkregen op aandelen

Nadere informatie

Instelling. Onderwerp. Datum

Instelling. Onderwerp. Datum Instelling Federale Overheidsdienst Financiën Onderwerp Circulaire nr. 16/2006. Levensverzekeringen - Echtgenoten gehuwd onder een stelsel van gemeenschap van goederen. Datum 31 juli 2006 Copyright and

Nadere informatie

Intermediaire Voorschotbank B.V., gevestigd te Amsterdam, hierna te noemen de Kredietverstrekker.

Intermediaire Voorschotbank B.V., gevestigd te Amsterdam, hierna te noemen de Kredietverstrekker. Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr. 2018-048 d.d. 18 januari 2018 (prof. mr. M.L. Hendrikse, voorzitter, mr. dr. S.O.H. Bakkerus en mr. J.S.W. Holtrop, leden en mw. mr. M. Nijland,

Nadere informatie

Het is nadien aan de hoofdaannemer en de onderaannemer zelf om onderling uit te maken aan wie de consigneerde som uiteindelijk zal toekomen.

Het is nadien aan de hoofdaannemer en de onderaannemer zelf om onderling uit te maken aan wie de consigneerde som uiteindelijk zal toekomen. Het nieuwe artikel 1798 lid 3 BW: mogelijkheid voor de bouwheer tot consignatie van de betwiste schuldvordering van de onderaannemer op de hoofdaannemer 1. De uitoefening van de rechtstreekse vordering

Nadere informatie

Circulaire 2018/C/94 betreffende het vrijstellingsmechanisme in de internationale belastingverdragen

Circulaire 2018/C/94 betreffende het vrijstellingsmechanisme in de internationale belastingverdragen Eigenschappen Titel : Circulaire 2018/C/94 betreffende het vrijstellingsmechanisme in de internationale belastingverdragen Samenvatting : Deze circulaire beschrijft het mechanisme dat de woonstaat hanteert

Nadere informatie

Het consumentenkrediet. De Wet van 12 juni 1991. Pierre Lettany KLUWER RECHTSWETENSCHAPPEN BELGIE

Het consumentenkrediet. De Wet van 12 juni 1991. Pierre Lettany KLUWER RECHTSWETENSCHAPPEN BELGIE Het consumentenkrediet De Wet van 12 juni 1991 Pierre Lettany KLUWER RECHTSWETENSCHAPPEN BELGIE Voorwoord V Inleiding en doel van de wet 1 1. E.G.-verplichtingen (1) 1 2. Sociaal beleid (2) 1 3. Economisch

Nadere informatie

Leningen, kredieten en borgstellingen aan leiders, aandeelhouders en verbonden personen

Leningen, kredieten en borgstellingen aan leiders, aandeelhouders en verbonden personen de Berlaimontlaan 14 BE-1000 Brussel tel. +32 2 221 22 20 fax + 32 2 221 31 04 ondernemingsnummer: 0203.201.340 RPR Brussel www.nbb.be Circulaire Brussel, 7 juli 2017 Kenmerk: NBB_2017_21 uw correspondent:

Nadere informatie

Hof van Cassatie van België

Hof van Cassatie van België 14 MAART 2008 C.06.0657.F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C.06.0657.F C.E.I. DE MEYER, naamloze vennootschap, Mr. Johan Verbist, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK

Nadere informatie

Gelet op het Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap, inzonderheid op artikel 100 A,

Gelet op het Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap, inzonderheid op artikel 100 A, RICHTLIJN VAN DE RAAD van 22 februari 1990 tot wijziging van Richtlijn 87/102/EEG betreffende de harmonisatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen der Lid-Staten inzake het consumentenkrediet

Nadere informatie

Concubinaat. De buitenhuwelijkse tweerelatie. Patrick Senaeve (ed.) Acco Leuven / Amersfoort

Concubinaat. De buitenhuwelijkse tweerelatie. Patrick Senaeve (ed.) Acco Leuven / Amersfoort Concubinaat De buitenhuwelijkse tweerelatie Patrick Senaeve (ed.) Met bijdragen van: Eric Dirix Jacques Herbots Walter Pintens Jan Roodhooft Patrick Senaeve Acco Leuven / Amersfoort INHOUD Patrick Senaeve

Nadere informatie

Wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet (BS 9 juli 1991) zoals gewijzigd bij wet van 13 juni 2010 (BS 21 juni 2010).

Wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet (BS 9 juli 1991) zoals gewijzigd bij wet van 13 juni 2010 (BS 21 juni 2010). Wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet (BS 9 juli 1991) zoals gewijzigd bij wet van 13 juni 2010 (BS 21 juni 2010). Art. 11 1 Te gelegener tijd voordat de consument door een kredietovereenkomst

Nadere informatie

Ontwerp van Decreet betreffende het onderwijs XIII, Parl.St. Vlaams Parlement, 2000-2001, nr. 729

Ontwerp van Decreet betreffende het onderwijs XIII, Parl.St. Vlaams Parlement, 2000-2001, nr. 729 Advies Kosteloos lager en secundair onderwijs Commissie voor Onderwijs, Vorming en Wetenschapsbeleid. Ontwerp van Decreet betreffende het onderwijs XIII, Parl.St. Vlaams Parlement, 2000-2001, nr. 729 Stuk

Nadere informatie

N HANDELSPR Fin. diensten A 03 Brussel, MH/SL/LC A D V I E S. betreffende

N HANDELSPR Fin. diensten A 03 Brussel, MH/SL/LC A D V I E S. betreffende N HANDELSPR Fin. diensten A 03 Brussel, 18.05.2005 MH/SL/LC A D V I E S betreffende DE OMZETTING IN BELGISCH RECHT VAN TWEE EUROPESE RICHTLIJNEN INZAKE FINANCIËLE DIENSTEN OP AFSTAND (bekrachtigd door

Nadere informatie

Hof van Cassatie 14/11/ Nr. C N

Hof van Cassatie 14/11/ Nr. C N Hof van Cassatie 14/11/2008 - Nr. C.07.0417.N (bron: http://jure.juridat.just.fgov.be/ ) H. A., eiser, vertegenwoordigd door mr. Michel Mahieu, advocaat bij het Hof van Cassatie, kantoor houdende te 1050

Nadere informatie

Niet-nakoming van overeenkomsten: toerekenbaar tekortschieten (wanprestatie)

Niet-nakoming van overeenkomsten: toerekenbaar tekortschieten (wanprestatie) pag.: 1 van 5 Niet-nakoming van overeenkomsten: toerekenbaar tekortschieten (wanprestatie) Tekortschieten in het nakomen van een overeenkomst betekent dat diegene die moet presteren dat helemaal niet doet,

Nadere informatie

AANWIJZING VOOR DE PRAKTIJK 1 HET VORDEREN VAN BILLIJKE GENOEGDOENING

AANWIJZING VOOR DE PRAKTIJK 1 HET VORDEREN VAN BILLIJKE GENOEGDOENING AANWIJZING VOOR DE PRAKTIJK 1 HET VORDEREN VAN BILLIJKE GENOEGDOENING I. Introductie 1. De toekenning van billijke genoegdoening is geen automatisch gevolg van de vaststelling door het Europees Hof voor

Nadere informatie

VERVROEGDE TERUGBETALING VAN KREDIETEN

VERVROEGDE TERUGBETALING VAN KREDIETEN Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar 2015-2016 VERVROEGDE TERUGBETALING VAN KREDIETEN Masterproef van de opleiding Master in de rechten Ingediend door Saida Tandir 01006245 Promotor:

Nadere informatie

Datum van inontvangstneming : 29/06/2017

Datum van inontvangstneming : 29/06/2017 Datum van inontvangstneming : 29/06/2017 Samenvatting C-295/17-1 Zaak C-295/17 Samenvatting van het verzoek om een prejudiciële beslissing overeenkomstig artikel 98, lid 1, van het Reglement voor de procesvoering

Nadere informatie

DE OPZEGGING VAN DUUROVEREENKOMSTEN VOOR ONBEPAALDE TIJD

DE OPZEGGING VAN DUUROVEREENKOMSTEN VOOR ONBEPAALDE TIJD DE OPZEGGING VAN DUUROVEREENKOMSTEN VOOR ONBEPAALDE TIJD Aruba, 8 februari 2018 1. INLEIDING Op 2 februari 2018 heeft de Hoge Raad der Nederlanden een belangrijk arrest gewezen over de vraag of, en zo

Nadere informatie

Hof van Cassatie van België

Hof van Cassatie van België 5 JANUARI 2006 C.04.0184.N/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C.04.0184.N FIAT AUTO BELGIO, naamloze vennootschap, met zetel te 1140 Brussel, Genèvestraat 175, eiseres, vertegenwoordigd door mr.

Nadere informatie

Tot eigendomsovergang van een gebouw / tot verbintenis te bouwen

Tot eigendomsovergang van een gebouw / tot verbintenis te bouwen Woningbouw De woningbouwwet poogt de misbruiken die in de bouwsector bestonden en die het burgerlijk wetboek niet konden voorzien, te sanctioneren en te elimineren. De wet vormt een dwingende aanvulling

Nadere informatie

KNELPUNTEN HANDELSRECHT BUNDELING VAN DE BIJDRAGEN AAN DE STUDIEDAG "ACTUELE KNELPUNTEN IN HET HANDELSRECHT", GEHOUDEN TE OOSTKAMP OP 8 DECEMBER 2006

KNELPUNTEN HANDELSRECHT BUNDELING VAN DE BIJDRAGEN AAN DE STUDIEDAG ACTUELE KNELPUNTEN IN HET HANDELSRECHT, GEHOUDEN TE OOSTKAMP OP 8 DECEMBER 2006 KNELPUNTEN HANDELSRECHT BUNDELING VAN DE BIJDRAGEN AAN DE STUDIEDAG "ACTUELE KNELPUNTEN IN HET HANDELSRECHT", GEHOUDEN TE OOSTKAMP OP 8 DECEMBER 2006 ASPEELE, E. DE LOOSE, H. MOEYKENS, F. PlETERS, S. TlJSEBAERT,

Nadere informatie

Hof van Cassatie van België

Hof van Cassatie van België 9 NOVEMBER 2012 C.12.0051.N/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C.12.0051.N R.C., eiser, vertegenwoordigd door mr. Johan Verbist, advocaat bij het Hof van Cassatie, met kantoor te 1000 Brussel, Brederodestraat

Nadere informatie

(C1 N.V., kredietverzekeraar t/ de h. P1 en mevr. P2, ontleners)

(C1 N.V., kredietverzekeraar t/ de h. P1 en mevr. P2, ontleners) Vred. Mol, 28 juni 2005 / J.P. Mol, 28 juin 2005 A.R. : 05A270 Zet. : de h. J. Berghmans (C1 N.V., kredietverzekeraar t/ de h. P1 en mevr. P2, ontleners) Consumentenkrediet Lening op afbetaling Tenuitvoerlegging

Nadere informatie

Datum 24 april 2013 Betreft Beantwoording Kamervragen van het lid Dijkgraaf (SGP) over de column dat Deutsche Bank in strijd handelt met de zorgplicht

Datum 24 april 2013 Betreft Beantwoording Kamervragen van het lid Dijkgraaf (SGP) over de column dat Deutsche Bank in strijd handelt met de zorgplicht > Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag www.rijksoverheid.nl

Nadere informatie

Een standpunt over de burgerlijke aansprakelijkheid van bestuurders van een V.Z.W. in de sportwereld

Een standpunt over de burgerlijke aansprakelijkheid van bestuurders van een V.Z.W. in de sportwereld www.vdelegal.be Een standpunt over de burgerlijke aansprakelijkheid van bestuurders van een V.Z.W. in de sportwereld Brussel, 24 november 2003 Johan VANDEN EYNDE Advocaat Vanden Eynde Legal Avenue de la

Nadere informatie

Rolnummer 5633. Arrest nr. 26/2014 van 6 februari 2014 A R R E S T

Rolnummer 5633. Arrest nr. 26/2014 van 6 februari 2014 A R R E S T Rolnummer 5633 Arrest nr. 26/2014 van 6 februari 2014 A R R E S T In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 4 van het koninklijk besluit van 18 november 1996 «houdende invoering van een sociale

Nadere informatie

Datum van inontvangstneming : 25/01/2013

Datum van inontvangstneming : 25/01/2013 Datum van inontvangstneming : 25/01/2013 Vertaling C-565/12-1 Zaak C-565/12 Verzoek om een prejudiciële beslissing Datum van indiening: 6 december 2012 Verwijzende rechter: Tribunal d'instance d'orléans

Nadere informatie

De aansprakelijkheid van de aannemer DEEL I: De contractuele aansprakelijkheid

De aansprakelijkheid van de aannemer DEEL I: De contractuele aansprakelijkheid De aansprakelijkheid van de aannemer DEEL I: De contractuele aansprakelijkheid FORUM ADVOCATEN BVBA Nassaustraat 37-41 2000 Antwerpen T 03 369 95 65 F 03 369 95 66 E info@forumadvocaten.be W www.forumadvocaten.be

Nadere informatie

HOGE RAAD VOOR DE ZELFSTANDIGEN EN DE KMO

HOGE RAAD VOOR DE ZELFSTANDIGEN EN DE KMO HOGE RAAD VOOR DE ZELFSTANDIGEN EN DE KMO N HANDELSPRAT - Fitness A04 Brussel, 29 september 2010 MH/SL/AS A D V I E S over EEN ONTWERP VAN KONINKLIJK BESLUIT BETREFFENDE DE FITNESS- EN WELLNESSCONTRACTEN

Nadere informatie

Hof van Cassatie van België

Hof van Cassatie van België 29 OKTOBER 2009 C.08.0448.N/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C.08.0448.N 1. ARGENTA SPAARBANK, naamloze vennootschap, met zetel te 2018 Antwerpen, Belgiëlei 49-53, 2. ARGENTA ASSURANTIES, naamloze

Nadere informatie

Art. 1, 26 Art. VII.67, 1 et 2 Art. 2, lid 1 Art. VII.2, 2 Art. 2, lid 2 Art. VII. 2, 3 Art. 3, 1, 1 à 3 Art. VII. 3, 2, 1 à 3

Art. 1, 26 Art. VII.67, 1 et 2 Art. 2, lid 1 Art. VII.2, 2 Art. 2, lid 2 Art. VII. 2, 3 Art. 3, 1, 1 à 3 Art. VII. 3, 2, 1 à 3 Wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet Hoofdstuk 1. Definities en toepassingsgebied Wetboek van economisch recht Art. 1, 1 Art. I.1, 2 Art. 1, 2 Art. I.9, 34 Art. 1, 3 Art. I.9, 35 Art. 1, 4 Art.

Nadere informatie