Onderstaand document bevat de examenopgaven die verwerkt waren in de toets voor 4 VWO, dit is niet de gehele toets, de uitkomst van de score van deze

Transcriptie

1 Onderstaand document bevat de examenopgaven die verwerkt waren in de toets voor 4 VWO, dit is niet de gehele toets, de uitkomst van de score van deze examenopgaven zal gelden als mijn eindmeting (de nummering van de vragen in dit document komt niet overeen met de nummering in de toets).

2 Vogelgriepvirus Bron 1 Pekingeend met steranijs. Dit oeroude Chinese recept is wel een heel bijzondere combinatie. De eend staat, samen met het varken, aan de basis van elke nieuwe epidemie van griep (influenza). En uit steranijs wordt oseltamivir gemaakt, de werkzame stof in Tamiflu, die verhindert dat het griepvirus een geïnfecteerde cel verlaat. Virusremmers zoals Tamiflu kunnen een wereldwijde griepgolf niet voorkomen, maar vertragen wel de snelheid waarmee de virussen verspreid worden en verminderen bovendien de ernst van de symptomen. Grootschalig gebruik van virusremmers kan echter het ontstaan van resistentie versnellen. 1 (2p) Wat zijn twee belangrijke verschillen in het effect van een griepvaccinatie en van het gebruik van Tamiflu op het al dan niet krijgen van de griep? Monoklonale antistoffen Bron 2 1De monoklonale antistoftechniek, waarvoor in 1984 de Nobelprijs is toegekend aan 2 Köhler en Milstein, maakte het voor het eerst mogelijk antistoffen in handen te 3 krijgen die gericht zijn tegen antigenen in tumoren. Veelal gaat het hier om 4 weefselspecifieke antigenen die behalve op de tumorcellen ook op de cellen van 5 het gezonde weefsel voorkomen waaruit de tumor is ontstaan. Bij deze techniek 6 krijgen muizen of ratten menselijk weefsel toegediend waartegen zij 7 antigeenspecifieke B-lymfocyten vormen. Deze lymfocyten worden gefuseerd met 8 zich onbeperkt delende (onsterfelijke) tumorcellen. Na de fusie is het betrekkelijk 9 eenvoudig om die gefuseerde cel (celhybride) te selecteren die één specifieke 10 antistof met de gewenste kenmerken maakt. De celhybride kan zich vrijwel 11 eindeloos delen. De aldus ontstane kloon van de celhybride (hybridoom) maakt dus 12 één specifieke antistof. De zo geproduceerde specifieke antistoffen worden 13 monoklonale antistoffen genoemd. In regel 6 van bron 2 staat dat, voor de vorming van antigeenspecifieke B-lymfocyten, weefsel van de mens aan muizen wordt toegediend. Cellen van het weefsel worden altijd rechtstreeks in het bloed gebracht. 2 (2p) Leg uit waardoor het niet zinvol is om cellen van het weefsel met het voedsel toe te dienen. 3 (2p) - Wordt bij de in bron 2 beschreven behandeling de muis actief of passief geïmmuniseerd? - En wordt bij de in bron 2 beschreven behandeling de patiënt actief of passief geïmmuniseerd? Therapie met monoklonale antistoffen is niet goed mogelijk als de antistoffen ook gezonde cellen uitschakelen, maar er zijn uitzonderingen. Bij een patiënt met een tumor van B-lymfocyten (B-cellymfomen) worden therapeutisch toch antistoffen gebruikt die werkzaam zijn tegen de tumorantigenen en de gezonde B-celantigenen 4 (2) Leg uit waardoor deze therapie geen blijvend nadeel voor de patiënt heeft.

3 De mannenpil Uit Australië werd een verrassende doorbraak in het onderzoek naar de mannenpil gemeld. Een onderzoeksinstituut had 55 paren onderzocht die alleen de mannenpil als anticonceptie gebruikten. Geen van de vrouwen raakten zwanger. Verder onderzoek wordt verricht naar onder andere de optimale dosering. Zoals de vrouwenpil de eisprong voorkomt, zo moet de mannenpil de aanmaak van spermacellen verhinderen. De productie hoeft niet helemaal stopgezet te worden, als er minder dan een miljoen spermacellen per milliliter worden gemaakt, zijn andere anticonceptiemiddelen overbodig. De spermatogenese wordt vanaf de puberteit aangedreven door de hypothalamus. Dit orgaan produceert GnRH, het hormoon dat de hypofyse aanzet tot het afgeven van gonadotrope hormonen. Deze hormonen zetten op hun beurt de testes aan tot de productie van spermacellen en van testosteron. Bij de eerste proeven werd de spermatogenese stilgezet door het toedienen van een overdosis testosteron. Maar dat gaf veel bijwerkingen, zoals acné en gewichtstoename. Als alternatief werd progesteron gebruikt dat dezelfde remmende werking op de afgifte van GnRH heeft als testosteron. Dit hormoon werd bij de mannen in de proef als onderhuids implantaat aangebracht. Daarnaast werd nog een geringe dosis testosteron toegediend, vier of vijf injecties per jaar. Bij de proefpersonen werd progesteron toegediend en niet oestradiol. 5 (2p) Leg uit waarom, vanwege de werking van progesteron, ook regelmatig een dosis testosteron moest worden toegediend aan de proefpersonen uit de tekst. Hypoglykemie Hypoglykemie is de medische term voor een te laag bloedglucosegehalte. Hypoglykemie kan verschillende oorzaken hebben. Is er geen diabetes (suikerziekte) in het spel, dan is het mogelijk dat de hypoglykemie wordt veroorzaakt doordat de reservevoorraad glucose is verbruikt en niet meer wordt aangevuld, bijvoorbeeld door een koolhydraatarme voeding, vasten of langdurige lichamelijke inspanning. In afbeelding 1 is schematisch aangegeven welke organen betrokken zijn bij de regeling van het bloedglucosegehalte, dat normaliter schommelt rond de 5 mmol per liter. Afbeelding 1

4 In het schema van de afbeelding 1 is bij zeven pijlen niet aangegeven of het bevordering of remming betreft. Het schema van de afbeelding is ook in de uitwerkbijlage opgenomen. Daarin kan worden weergegeven hoe bij hypoglykemie het bloedglucosegehalte weer genormaliseerd kan worden. 6 (3p) Maak het schema in de uitwerkbijlage af door bij elke pijl in het rondje een plusteken (+), een minteken ( ) of een nul (0) te noteren. Het plusteken geeft een stimulerende of bloedglucoseverhogende werking aan en het minteken een remmende of bloedglucoseverlagende werking. De nul geeft aan dat het betreffende hormoon onder deze omstandigheden geen functie heeft, of niet afgegeven wordt. Transpiratie Bij zware inspanningen die langer dan een uur duren, zoals een marathonloop, liggen problemen met de waterbalans op de loer. Iemand die een paar uur hardloopt, verliest al gauw een paar liter vocht. De samenstelling van het zweet is bepaald in een onderzoek waarbij niet getrainde personen ongeveer een uur lang een matige inspanning leverden op een hometrainer. De concentraties van bepaalde stoffen in zweet vertoonden een grote spreiding tussen de proefpersonen. In onderstaande tabel zijn de gemiddelde waarden weergegeven van een aantal stoffen in bloedplasma, in weefselvocht en in zweet. De totale osmotische waarde geldt voor alle opgeloste stoffen samen, dus niet alleen voor de in de tabel genoemde. Het NaCl-gehalte van zweet is veel lager dan dat van weefselvocht en dat van bloedplasma. Toch kan zweet op de huid van de bovenlip veel zouter smaken dan weefselvocht of bloed. 7 (2p) Geef hiervoor twee verklaringen.

5 Uitwerkbijlage bij vraag 6